GAZZE ÖZGÜRLÜK FİLOSU HUKUKİ SÜREÇ HAKKINDA ÖZET BİLGİ 1 OCAK 2014 Hazırlayan Av. Gülden SÖNMEZ İHH İnsani Yardım Vakfı İnsan Hakları ve Hukuk Komisyonu Bşk. 1
GİRİŞ Gazze ye insani yardım götürmek amacıyla yola çıkan ve sadece yardım gönüllüleri ile insaniyardım malzemesi taşıyan Mavi Marmara, Sfendoni, Challenger I, EleftheriMesogios, Gazze I vedefne Y gemilerinden oluşan Gazze Özgürlük Filosu, 31.05.2010 günü İsrail askerî güçlerinin hukukdışı saldırı ve müdahalesiyle karşı karşıya kalmıştır. Gemilere fiilî silahlı saldırıda bulunulmuştur.bu müdahale esnasında ve devam eden süreçte 9 insani yardım gönüllüsü hayatını kaybetmiş,56 sı ağır yaralanmış, Filo katılımcıları hiçbir yasal dayanakolmaksızın hapsedilmiş, yaralılara kelepçe takılmış, bazı yaralılar günlerce hücrelerde alıkonulmuşve kendilerine işkence ve kötü muamelede bulunulmuş, Filo katılımcılarının tamamı kötü muameleye maruz bırakılmış, hapsedilmiş, şahsi eşyalarına elkonulmuş ve gemilere çeşitli maddi zararlar verilmek suretiyle birçok haksız fiil işlenmiştir. Olay anından itibaren ulusal ve uluslararası ilgili hukuk mercilerini harekete geçirmek üzeremağdur gerçek ve tüzel kişiler tarafından ve üçüncü şahıslarca çeşitli girişimlerde bulunulmuştur.bu çerçevede Birleşmiş Milletler(BM) İnsan Hakları Konseyi nde, Uluslararası Ceza Mahkemesi nde,türkiye dâhil evrensel yargı yetkisi olan ülkelerde (Belçika, İspanya, İtalya, Güney AfrikaCumhuriyeti ve İsveç) ulusal soruşturma ve davalar söz konusu olmuştur. İşbu özet rapor, insanlığın ortak vicdanını temsil eden bir yardım organizasyonu olan GazzeÖzgürlük Filosu na İsrail askerî güçlerinin yapmış olduğu silahlı saldırıya karşı hukuk mücadelesihakkında özet bilgiler içermektedir. 2
I. TÜRKİYE DE GÖRÜLMEKTE OLAN MAVİ MARMARA CEZA DAVASI DAVANIN GÖRÜLDÜĞÜMAHKEME: Türkiye İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi nde 2012/264 Esas DAVACI: Kamu adına SANIKLAR: 1- İsrail Genelkurmay Dönem Başkanı Korgeneral GavrielAshkenazi 2- Deniz Kuvvetleri Komutanı Koramiral EliezerMarom 3- Hava Kuvvetleri İstihbarat Sorumlusu Tuğgeneral AvishaiLevi 4- İsrail İstihbarat Başkanı Tümgeneral AmosYadlin MÜŞTEKİ/MAĞDUR: Şehit yakınları, gemilerde bulunan 37 farklı ülkeden mağdurlar, suçtan zarargören diğer kişiler SUÇLAR: Kasten adam öldürme, kasten adam öldürmeye teşebbüs, nitelikli kasten yaralama,kasten yaralama, nitelikli yağma, deniz ulaşım araçlarını kaçırma veya alıkoyma,nitelikli mala zarar verme, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, eziyet suçlarını azmettirme Türkiye/İstanbul Cumhuriyet BaşsavcılığıTarafından Soruşturmanın Başlatılması 31.05.2010 günü İsrail silahlı güçleri tarafındanyapılan saldırıda işlenen suçların soruşturulmasıve faillerin cezalandırılması taleplerini içerensuç duyuruları olayın hemen akabinde İstanbulCumhuriyet Başsavcılığı na ve farklı şehirlerdeikamet eden mağdur yakınları tarafından oşehirlerdeki savcılıklara ulaştırılmıştır. Başsavcılıkmakamınca soruşturulması yürütülen dosyanınhazırlıkları, Filo yolcularını İsrail den getirenuçakların İstanbul Atatürk Hava Limanı na inmesininardından, mağdurların tamamının Adli TıpKurumu na intikal ettirilmesiyle sürdürülmüştür.adli Tıp Kurumu tarafından mağdurların ilkfiziksel muayeneleri gerçekleştirilmiştir. Ağıryaralı ve yaralı olarak getirilen Filo katılımcıları,hastanelere sevk edilerek tedavi altına alınmıştır.şehitler ise Adli Tıp morguna alınarak teşhis veotopsi işlemleri gerçekleştirilmiştir. Mağdurlarıntamamına yakınının ifadelerine başvurulmuştur.şehit olan, yaralanan ve gemilerde bulunanmağdurların İşkence ve Diğer Zalimane,İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Muamele veyacezaların Etkili Biçimde Soruşturulması vebelgelendirilmesi için Hazırlanmış İstanbulProtokolü çerçevesinde Adli Tıp raporlarıalınmıştır. Mavi Marmara, Defne Y ve Gazze Igemileri Türkiye ye getirildiğinde savcılıknezdinde ilk olarak savcı ve olay yeri 3
incelemeekipleri gemiye binmiş ve gemide detaylı birinceleme gerçekleştirmiştir. İsrail yetkililerinintüm delil karartma işlemlerine rağmen gemilerdeyapılan incelemelerde birçok yeni delile ulaşılmışve hazırlanan rapor soruşturma dosyasınadâhil edilmiştir. İsrail in saldırıdan hemen sonrazorla el koyduğu video ve fotoğraflar dışındagizlice kurtarılabilen veya canlı yayın ile yayınaverilebilmiş olan tüm video ve fotoğraflar dasoruşturma dosyasına dâhil edilmiştir. AyrıcaGazze Özgürlük Filosu nun karar aşamasındanhazırlığına ve yolculuğun başlamasına kadartüm süreci içeren bilgi ve belgeler, İHH İnsaniYardım Vakfı dâhil Filo organizatörü kuruluşlartarafından savcılığa ulaştırılmıştır. Savcılıkçaelde edilen diğer tüm bilgi ve belgeler desoruşturmaya dâhil edildikten sonra şüphelilerhakkında araştırmaya gidilmiştir. Soruşturmanın Dört Sanık İçinTamamlanması veiddianamenin Hazırlanması Bu süreçlerin ardından 29 Mayıs 2012 tarihinde iddianame hazırlanmışve Mavi Marmara saldırısının faillerinin kasten adam öldürme, kastenadam öldürmeye teşebbüs, nitelikli kasten yaralama, kasten yaralama,nitelikli yağma, deniz, demir yolu veya hava yolu ulaşım araçlarınıkaçırma veya alıkoyma, nitelikli mala zarar verme, kişiyi hürriyetindenyoksun kılma ve eziyet suçlarını azmettirme suçlarından dolayıher bir mağdur için ayrı ayrı, toplamda binlerce yıla tekabül edenmahkûmiyet kararıyla cezalandırılmaları talep edilmiştir. Davanın Açılması Sanıklar GavrielAshkenazi EliezerMarom AvishaiLevi AmosYadlin Başlangıç için maruf kimseler olmaları ve operasyonu bizzatyönettiklerine dair kuvvetli deliller bulunması, İsrail medyasına verdikleri beyanatlar, İsrail in oluşturduğu Turkell Komisyonuna verdikleri ifadelerdeki ikrarlar nedeniyle İsrailordusunun dört üst düzey komutanı hakkında, İstanbul 7. AğırCeza Mahkemesi nde (Dosya No: 2012/264 E.) saldırı emrinivererek bu suçları azmettirdikleri gerekçesiyle dava açılmıştır.davada, İsrail Genelkurmay Başkanı GavrielAshkenazi, DenizKuvvetleri Komutanı EliezerMarom, Hava Kuvvetleri İstihbaratSorumlusu AvishaiLevi ve İsrail İstihbarat Başkanı AmosYadlin firari sanık olarak yargılanmaya başlanmıştır. 4
Diğer sorumlu asker veya sivil kişiler hakkında İstanbul CumhuriyetBaşsavcılığı nda sürdürülen soruşturma hâlen devam etmektedirve bu sorumlular da gerekli prosedürler tamamlandığında davayaeklenerek yargılamaya dâhil edilecektir.ihh İnsani Yardım Vakfı na ve dava avukatlarına, Filo ya yapılansaldırıya katıldıkları belirtilen diğer İsrail komutanlarının veaskerlerinin bilgilerini içeren ihbar mektupları ulaşmaya devametmektedir. Bu bilgiler de Soruşturma Savcısı ile paylaşılarakincelemeye tabi tutulmakta ve dava dosyasına dâhil edilmektedir. İsrail askerî birlikleri, Mavi Marmara ya ve Gazze Özgürlük Filosu nundiğer gemilerine İsrail kıyılarından yaklaşık 72 mil açıkta, uluslararasısularda müdahale etmiştir. BM Anlaşması nın 51. Maddesi ne göre,bir devletin meşru müdafaa hakkını kullanabilmesi için, silahlısaldırıya uğraması veya bu yönde açık, yakın bir tehdide maruzkaldığını ortaya koyması zorunluluğu vardır. Uluslararası AdaletDivanı, kararlarında, böyle bir saldırının silahlı olması şartını, özelliklearamıştır. Meşru müdafaa hakkının temel kuralı olan orantılılıkilkesinin söz konusu olayda hiçe sayılmış olması -gemide bulunanmüşteki mağdurlarda herhangi bir silah bulunmadığı uluslararasıraporlarda kesin olarak belirtilmiştir- saldırıda önleyici meşrumüdafaa hakkının hukuki gerekçelerinin hiçbirinin bulunmadığınıaçık bir biçimde ortaya koymaktadır. Gemide öldürülen dokuz insani yardım gönüllüsünün vücutlarındantoplam 39 adet kurşun çıkarılmıştır. İkiinsani yardım gönüllüsü henüz askerlergemiye inmeden helikopterden açılan ateşsonucu hayatını kaybetmiştir. ABD vatandaşıolan 19 yaşındaki Furkan Doğan, ilk olaraküst güvertenin ortasında, elindeki küçükvideo kamera ile çekim yaparken gerçekkurşunla vurulmuştur. Furkan Doğan yüzünden,kafasından, sırtından, sol bacağından veayağından olmak üzere toplam beş kurşunyarası almıştır. Furkan Doğan, yüzüne sıkılanve tam sağ burnundan giren kurşun hariçbütün yaralarını vücudunun arka kısmındanalmıştır. Adli Tıp Raporu na göre, yüzündekiyaranın etrafındaki izler çok yakın mesafedenkafasına ateş edildiğini göstermektedir.ayrıca kurşunun alt taraftan yukarıya doğruhareket ettiğinin anlaşılması ve kurşununçıktığı yer, Furkan Doğan ın yerde sırt üstüyatarken de vurulduğunu ortaya koymaktadır.yerde yaralı vaziyette, savunmasızşekilde yardım bekleyen Furkan Doğan,yakın mesafeden kafasına sıkılan kurşunlabilinçli bir şekilde hunharca öldürülmüştür.ibrahim Bilgen in ilk önce helikopterden açılanateş sonucu vurularak yaralandığı, daha sonrayaralı şekilde yerde yatarken yanına gelenaskerin bitişik nizamdan kafasına yaptığıatışla hayatını kaybettiği otopsi raporlarındananlaşılmaktadır. Üst güvertedeki İsrail askerlerinifotoğraflamaya çalışan medya görevlisi CevdetKılıçlar, patoloji raporlarına göre, alnından, ikikaşının arasından tek bir kurşunla vurularaköldürülmüştür. Bu ölümlere ilişkin tüm raporve kanıtlar, İsrail askerlerinin meşru müdafaatezlerini çürütmekte ve işlenen hukuksuzluğuaçıkça gözler önüne sermektedir. 5
Türkiye deki Yargılamanın Dayandığı Mevzuat 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nda yer alanmülkilik ilkesi (yer bakımından uygulama/tck.md. 8) gereği, Türkiye de işlenen suçlar hakkındatürk kanunları uygulanmaktadır. Şayet suç, açıkdenizde ve bunun üzerindeki hava sahasında,türk deniz ve hava araçlarında işlenirse yinetürkiye de işlenmiş sayılır. Dolayısıyla MaviMarmara saldırısı uluslararası sularda, bir Türkgemisine yapıldığından, sanki Türkiye de yapılmışbir saldırı gibi işlem görür ve bu nedenle Türkmahkemelerinde cezai yargılama yapılmasızorunluluğu vardır. İsrail askerî personelinintürk Ceza Mahkemeleri önünde yargılanmasıyürürlükteki bu mevzuat gereği bir zorunluluktur.hatta bu yargılama için mağdurlardan gelecekherhangi bir başvuruya dahi gerek olmaksızın,cumhuriyet Başsavcılığı nın resen soruşturmabaşlatması gerekmektedir. Kaldı ki, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 13.Maddesi nde sayılan suçlar bakımından birvatandaşın veya yabancı ülke vatandaşınınbaşka bir ülkede işlediği suçun yargılanmasındadahi Türk hukuku uygulanır. Bu maddede sayılısuçlardan biri, maddenin (c) bendinde yeralan işkence suçu; bir diğeri de maddenin(i) bendinde yer alan deniz, demir yolu veyahava yolu ulaşım araçlarının kaçırılması veyaalıkonulması suçudur. Dolayısıyla bu düzenlemekapsamında da bahse konu olay, açık denizde,israil Devleti tarafından bir Türk gemisinin zorlakaçırılması ve alıkonulması şeklinde cereyanetmiştir. Ayrıca, savunmasız insanlara karşı insanlıkdışı eziyet ve işkenceler uygulandığı için, evrenselyargı ilkesi gereği Türk hukuku hükümlerinetabidir. Bu ilke dolayısıyla gemi katılımcısı olanyabancı ülke vatandaşları da, kendi ülkelerindeolaya ilişkin suç duyurusunda bulunamasalardahi, Türkiye de açılmış olan bu davaya müdahilolabilecektir. Müşteki Mağdurların Mahkeme Tarafından Dinlenmesi Mavi Marmara davasının ilk duruşması 6,7 ve 9 Kasım 2012 tarihinde görülmüş, 21 Şubat 2013, 21 Mayıs 2013 ve 10 Ekim 2013 tarihlerinde yapılan duruşmalarla yargılamaya devam edilmiştir. Duruşmalarda ABD, Bahreyn, Belçika, Cezayir, Endonezya, Güney Afrika, Hollanda, İngiltere, İspanya, İsveç, İtalya, Kanada, Katar, Kuveyt, Lübnan, Makedonya, Pakistan, Türkiye, Ürdün, Yemen, Suriye ve Yunanistan vatandaşı toplam 50 yabancı ve 195 Türkiyeli mağdurun ifadeleri dinlenmiştir. Yabancı katılımcıların her biri, ifadeleri ile bu davanın sonuçları itibari ile Türkiye Cumhuriyeti sınırlarını aşacağını ve TCK da yer alan evrensel yargı ilkesinin gereği olduğunu son derece açık bir şekilde ortaya koymuştur. Duruşmalarda ayrıca saldırının mağduru olan ve aralarında şehit yakınlarının da yer aldığı 84 Türk vatandaşının ifadeleri dinlenmiştir. Duruşmalarda ifade veren her mağdur dinlendiğinde bu kişilerin maruz kaldığı şiddetin boyutları ve etkisinin sürekliliği daha açık bir şekilde anlaşılmıştır. Tanıklıklar sırasında salonda bulunan Filo katılımcıları ve izleyiciler o günlerde yaşadıkları korku, kaygı ve endişeyi bir kez daha 6
hatırlamıştır. Saldırının üzerinden üç yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen her duruşmada tanıkların anlatımı ile olay daha yeni yaşanmış izlenimini bırakmaktadır. Ancak şüphesiz en büyük kaybı saldırıda şehit olan dokuz insani yardım gönüllüsünün yakınları yaşamıştır. İsrail askerleri saldırıda kiminin eşini, kiminin evladını, kiminin de kardeşini öldürmüştür. Dolayısıyla onların ifadeleri bu dava için büyük önem arz etmektedir. Davacılardan şehit Necdet Yıldırım ın eşi Refika Yıldırım; O benim ve küçük kızımızın tek sığınağıydı. Kızım babasına olan sevgisini mezarından aldığı taşlara gösteriyor. İsrail bizden o kadar değerli bir şey aldı ki, idamlarını istiyorum. diye haykırdığında âdeta bütün Gazze yetimleri için de haykırmış, Refika Yıldırım ın bu sözleri salondaki herkesi gözyaşlarına boğmuştur. Ahmet Doğan oğlu Furkan Doğan ı anlattığında, Çiğdem Topçuoğlu eşi Çetin Topçuoğlu nun kollarında can verdiğini söylediğinde, Derya Kılıçlar eşi Cevdet Kılıçlar ın yolculuğa çıkmadan önce ajandasına yazdığı şiiri okuduğunda, Fahri Yaldız ın annesi sekiz yaşındayken yetim kalan oğlu Fahri Yaldız ıngazzeli yetimler için yola çıktığını anlattığında, Ali Haydar Bengi nin eşi Saniye Bengi, eşi gibi dimdik, haklı bir davanın savunucusu olma gayretini gösterdiğinde, salonda bulunan herkes tıpkı gemideki gibi çok özel, duygu dolu anlara şahitlik etmiştir. Mavi Marmara Davası nın görüldüğü Çağlayan Adliyesi ne dünyanın dört bir yanından gelen Filo katılımcıları mahkemede hem Mavi Marmara şehitleri hem o günden bu yana yoğun bakımda olan Uğur Süleyman Söylemez hem de Filistin halkına karşı taşıdıkları sorumluluk duygusu ile bu davada bulunduklarının altını çizmiştir. Adaletin sağlanması konusunda Türkiye deki bu mahkemenin kendileri için önemli olduğunu, bunun için Türkiye Cumhuriyeti yargı makamlarına müteşekkir olduklarını beyan etmişlerdir. Savunma Hakkının Kullanımı veadil Yargılamanın Tüm Taraflar İçin Sağlanması İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi nde görülenceza davasında, ilk olarak, Türkiye CumhuriyetiAdalet Bakanlığı nca Uluslararası Hukuk ve Dışİlişkiler Müdürlüğü vasıtasıyla, İsrailli komutanlaraiddianame gönderilerek resmî düzeyde davadanhaberdar olmaları için gerekli diplomatik işlemlerebaşlanmıştır. 6 Kasım 2012 tarihinde görülmeye başlanan duruşmalar ve devamındaki diğer üç duruşmada sanıklar hakkındaki bu tebligat sürecinin netleşmesi, sonucunun takip edilerek İsrailli komutanların davanın gelecek duruşmaya katılımlarının sağlanması öngörülmüştür. Ancak Türkiye Dış İşleri Bakanlığı aracılığıyla yürütülen tebligat süreci halen tamamlanamamıştır. İsrail Devleti yetkililerinin -medyada yer alan açıklamalarına bakıldığında- Türkiye de devam eden yargılamayı tanımadıkları ve davayı siyasi bir zemine kaydırmaya çalışan beyanlarda bulundukları görülmektedir. Ayrıca açıklamalardan, İsrail komutanlarının bu duruşmalara katılmayacakları da anlaşılmaktadır. Bu açıklamalara rağmen İstanbul 7. Ağır Ceza 7
Mahkemesi nce bu aşamada, henüz İsrailli komutanlara tebligat gönderme işlemleri nihayete ermemiş ve İsrail Devleti nden bu yönde herhangi bir resmî yazı gelmemiş olması nedeniyle, yalnızca medyada yer alan komutanların gelmeyeceği yönündeki haberleri, sanıklar hakkında kaçaklık hükümlerinin uygulanması için yeterli görülmemiştir. Ancak makul bir süre beklenmiş, usule dair şartlar gerçekleşmiş, bu nedenle hukuki mevzuat gereğince Mahkeme, artık 27 Mart 2014 duruşmasında da sanıklar davaya katılmaz veya resmî bir yanıt vermezlerse Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 247 de yer alan kaçaklık hükümlerinin uygulanmasına karar vermelidir. Duruşmaya katılmayan sanıklar, Türk hukuk mevzuatındaki hükümlere uygun olarak, İstanbul Barosu tarafından atanan müdafiler tarafından temsil edilmektedirler. Sanıkların savunma haklarını kullanmaları ve adil bir yargılamanın gerçekleşmesi için azami dikkat gösterilmektedir. Ayrıca CMK Madde 193/1 de yer alan, Kanunun ayrık tuttuğu hâller saklı kalmak üzere, hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılmaz. Gelmemesinin geçerli nedeni olmayan sanığın zorla getirilmesine karar verilir. hükmü gereği, mahkeme -öncelikle sanıkların İsrail medyasında yer alan haberlerden öte- resmî bir yazı ile veya tebligatların ardından makul bir süre beklenmesi suretiyle duruşmalara gelmeyeceğinin tespitini yapmak için beklemektedir. Ardından mahkemenin vereceği kararlar sanıkların mahkeme önünde hazır edilmesine yönelik zorla getirme ve yakalama kararları şeklinde olacaktır. Kaldı ki, CMK Madde 206/1 deki Sanığın sorguya çekilmesinden sonra delillerin ortaya konulmasına başlanır. Ancak sanığın tebligata rağmen mazeretsiz olarak gelmemesi sebebiyle sorgusunun yapılamamış olması, delillerin ortaya konulmasına engel olmaz. Ortaya konulan deliller, sonradan gelen sanığa bildirilir. şeklindeki düzenleme gereği, yargılamanın devamına ve duruşmaların yapılmasına hiçbir engel yoktur. Çünkü duruşmaya katılan Türk ve yabancı müşteki/mağdurlar saldırıda yaşanan tüm olayları bizatihi görüp yaşadıklarından bu davaya konu olan insan hakları ihlallerinin ve suçların aynı zamanda birer tanığıdırlar. Mağdurların video kameralarına, fotoğraf makinelerine, gemideki kayıt cihazlarının İsrail askerlerince el konulmuş ise de bu kayıtları yapanların kendileri hâlen hayatta iken ifadelerinin ivedilikle alınması, delillerin toplanması ve olayın tüm detayları ile hukuk mercileri önüne taşınması adil bir yargılamanın gerçekleşmesi açısından son derece önemlidir. Benzer Dava Örnekleri İsrailli yetkililer ve İsrail medyası tarafından dava, hukuki temeli olmayan formalite bir davagibi gösterilmeye çalışılmakta, davanın uluslararasıalanda etki edebilecek veya İsrail yetkililerinekarşı açılması mümkün olmayan imkânsız olduğu öne sürülmektedir. Uluslararasısularda işlenen hukuksuzluklara karşı Türkmahkemelerinin yargı yetkisi, cumhuriyetin ilkyıllarına kadar dayanmaktadır. Fransız bandıralılotus gemisinin Türk bandıralı 8
Bozkurt gemisineçarpması sonucunda Türk gemisindeki bazıtayfaların ölümü nedeniyle açılan kamudavası Türkiye mahkemelerinde görülmüşve Fransız kaptanın mahkûmiyetine kararverilmiştir. Türkiye nin egemenlik alanında olangemilerde bulunanlara karşı işlenen suçlarda,suç işleyenlerin uyruğuna bakılmaksızın, Türkmahkemelerinin yargı yetkisinin bulunduğu, buörnekten de anlaşılacağı üzere tartışmasızdır.başka ülkelerin uygulamalarına bakıldığındada benzer hukuk ihlallerinde yabancı devletyetkililerinin yargılandığı görülmektedir. Dikkatçekici bir örnek olarak, 1988 yılındaabd de görülen Panama DevletBaşkanı Manuel AntonioNoriegaMoreno,uyuşturucu kaçakçılığı, haraç toplama ve karapara aklamakla suçlandığı ve yargılandığı davası verilebilir.moreno, daha sonra Panama ya düzenlenenoperasyonla tutuklanarak ABD ye getirilmiştir. Üst düzey İsrail yetkilileri aleyhinedaha önce de, işledikleri suçlar nedeniyle başka ülkelerdede davalaraçılmıştır. Belçika da, bu ülkede yaşamayanlarınyabancı yetkililer hakkında insanlık suçları dolayısıyla dava açabilmesine imkân veren biryasanın kabulüyle, 1982 yılında İsrail in Lübnanişgali sırasında gerçekleştirdiği Sabra ve Şatilakatliamlarından kurtulan 23 kişi, katliamdasorumluluğu bulunduğu gerekçesiyle İsrailBaşbakanı Ariel Şaron hakkında dava açmış ve bu dava Belçika ile İsrail arasındakrize neden olmuştur. Uluslararası alandaki bu ve benzeriörnekleri çoğaltmak mümkündür. Yakın Süreçte Olabilecek Gelişmeler Bundan sonraki aşamada davada usule dairişlemlere devam edilerek İstanbul 7. AğırCeza Mahkemesi nden sanıklar hakkındayakalama kararları çıkması beklenmektedir.çıkacak bu kararlar, uluslararası Suçlularınİadesi anlaşmasının hükümleri gereği İsrailaçısından da bağlayıcılık arz edecektir. Zira, Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi(SİDAS-Avrupa Konseyi Sözleşme No. 24)nehem Türkiye hem de İsrail taraftır. Bubağlamda Türkiye de bu sanıklar hakkındakesinleşmiş mahkûmiyet kararları veyayakalama kararları çıkması hâlinde sözleşmegereği, İsrail in sanıkların iadelerini yapmasıgerekecektir. Ayrıca İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi ndenverilecek kesinleşmiş mahkûmiyet kararlarınınveya öncesinde çıkacak yakalama kararlarınınifası için Interpol (Uluslararası Polis Örgütü) üntürkiye birimi vasıtasıyla Interpol GenelSekreterliğinden kırmızı bültenle arama kararıçıkartılması talep edilebilecektir. Bunlarıngerçekleşmesi hâlinde de İsrail in bu failleriteslimi gerekecektir.henüz bu aşamalara gelinmemiş olmasınarağmen, ismi ceza davasında geçen bukomutanların İsrail dışında bir ülkeye çıkmalarıhâlinde, o ülke savcılıklarına yapılacak birbaşvuru ile yukarıda belirtilen gerekçelerletutuklanmaları ve Türkiye ye iadeleri söz konusuolacaktır. Nitekim Ekim 2013 tarihinde İngiltere nin, davanın sanıklarından ve Mavi Marmara saldırısında İsrail Deniz Kuvvetleri Komutanı olarak görev yapan Tümamiral EliezerAlfredMarom'u gözaltına aldığı, saldırıdaki rolü üzerine sorular sorduğu medyaya 9
yansımıştır. Kasım 2013 te ise sanıklardan İsrail Askeri İstihbarat Eski Başkanı AmosYadlin, İngiltere ye girişine izin verilmemiş, 45 dakika boyunca sorgulanmıştır. Ancak sanıklar hakkında Türkiye deki ceza davasında verilmiş bir yakalama kararının bulunmaması nedeniyle, İngiltere de gözaltına alınan ve sorgulanan her iki sanığın ve diğer sanıkların Türkiye ye iadesi söz konusu olamamaktadır. İngiltere vatandaşı olan ve İngiltere de yaşayan Filo katılımcıları İsrail in saldırısında sorumlu olan sanıklar ve haklarında soruşturma devam eden İsrailliler hakkında tutuklamanın olmaması ve sürekli İngiltere ye geliş gidişlerinden duydukları rahatsızlığı birçokkez ifade etmişlerdir. Yargılamanın adil olarak yapılabilmesi ve davanın sonuçlandırılabilmesi için sanıkların da davaya dahil edilmesi gerekmekte, bunun için de yakalama kararının önümüzdeki günlerde verilmesi beklenmektedir. İstanbul 7.ağır Ceza Mahkemesi nde görülen davanın, ilki 6Kasım 2012 de görülen ve21 Şubat 2013, 21 Mayıs 2013 ve 10 Ekim 2013 tarihinde devam eden duruşmaların ardından önümüzdeki duruşma 27.03.2014 tarihinde sabahsaat 10.00 da başlayacaktır. II. TÜRKİYE DE AÇILAN VE AÇILACAK OLAN TAZMİNAT DAVALARI İsrail silahlı güçlerinin Gazze Özgürlük Filosu na31.05.2010 tarihinde gerçekleştirdiği haksız vehukuksuz saldırı, mağdurlar adına hem cezaihem de hukuki haklar doğurmuştur. Hukukianlamdaki maddi ve manevi tazminata ilişkinhaklar ise kayba uğrayan kişi tarafından şahsentalep edilmesi gereken haklardandır. Şehityakınları, yaralanan insani yardım gönüllülerive tüm diğer katılımcılar, uğramış olduklarımaddi ve manevi tüm zarar ve kayıplarınınisrail makamlarınca tazminini içeren maddive manevi tazminat davaları açma hakkınasahiptir. İsrail den tazminat istenmesi meselesi, dörtkomutan hakkında açılmış olan Mavi MarmaraCeza Davası ndan teknik olarak bağımsız birhukuk sürecidir. İsrail askerleri tarafından saldırıdaişlenen bütün suçlar, aynı zamanda, özel hukukanlamında mağdurlara karşı işlenen birerhaksız fiildir. Dolayısıyla 6098 sayılı Türk BorçlarKanunu Madde 49 da yer alan Kusurlu ve hukukaaykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararıgidermekle yükümlüdür. şeklinde düzenlenmişhüküm gereği, operasyon emrini veren, yönetenve operasyona bizzat katılan tüm İsrail yetkilileri veaskerlerinin yaşanan ağır hukuksuzluklar ve insanhakları ihlalleri nedeniyle cezai sorumluluklarınınolmasının yanında, İsrail Devleti nin de tüm buyaşananlarda devlet kamu tüzel kişiliğinin gereğiolarak tazminat sorumluluğu vardır. İsrail Devleti,bu noktada personelinin tüm işlemlerindensorumludur. Bu sebeplerle tüm mağdurlar ayrı ayrı, el konulanve iade edilmeyen tüm eşyaları, yaralanmave alıkonma nedeniyle uğradıkları iş gücükaybından doğan zararları, ölümler nedeniyleyakınları için destekten yoksun kalma tazminatıve yaşanan kötü muamele, hakaret ve eziyetlernedeniyle 10
uğranılan manevi zararları için Türkmahkemelerinde tazminat davası açabilecektir.tazminat miktarları her bir mağdurun saldırıdanmaddi ve manevi olarak etkilenme derecesinegöre farklılıklar gösterecektir. Başlangıç içinistanbul, Diyarbakır ve Kayseri de açılan toplam40 davada, İsrail den istenen yaklaşık tazminatmiktarı 15.000.000 TL dir. Bu noktada alınacakkararlar, İsrail Devleti nin Türkiye de tespit edilecekmenkul ve gayrimenkul malları ve özellikletürkiye Cumhuriyeti Devleti ile yapılan bir ikilianlaşma neticesinde doğmuş veya doğacakolan herhangi bir hak ediş ücreti üzerinden tahsiledilebilecektir. Saldırıda emir veren veya uygulayan askersivilisrailli sorumluların yargılanmasını vecezalandırılmasını önceleyen mağdurlar, cezadavasının açılmasından sonra Ekim 2012 itibarıylatazminat davalarını açmaya başlamıştır. Maddive manevi tazminat davaları Türkiye nin Filo dakatılımcı bulunan her ilinde açılmaya devamedilecek ve böylelikle İsrail Devleti nin MaviMarmara saldırısındaki haksızlığı, mümkünolan her platformdan alınacak kararlarlatescillenmesini sağlamaktadır. Bakırköy 10. Asliye Hukuk Mahkemesi nde açılmış olan tazminat davasında da mahkeme, İsrail saldırısının haksız ve hukuksuz olduğuna karar vererek İsrail Devleti nin haksızlığını tescil etmiştir. Türkiye deki birçok farklı yerdeki hukuk mahkemesinde açılmış olan maddi manevi tazminat davaları da devam etmektedir. III. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ BAŞVURUSU 14 Ekim 2010 tarihinde, Uluslararası CezaMahkemesi (UCM) ne İsrail in saldırısı ile ilgiliolarak Gazze Özgürlük Filosu mağdurları adınasuç duyurusunda bulunulmuştur. Suç duyurusuek delil ve dokümanları ile kapsamlı bir dosyaolarak hazırlanmış ve dilekçe ile birlikte UCMSavcılığı na elden sunulmuştur. Hazırlanandosyada deliller (tanık, mağdur ifadeleri; videove fotoğraflar, otopsi raporları, adli tıp raporlarıvb.), bilirkişi raporları ve BM İnsan HaklarıKonseyi Genel Kurulu nda kabul edilen BMİnsan Hakları Konseyi Uluslararası Vaka İncelemeHeyeti Raporu yer almaktadır. Savcılığa sunulan suç duyurusu ve dosyanınhazırlanmasında, UCM yi kuran akademikkomisyonda da yer alan BM ve uluslararası cezahukuku uzmanı Mısır asıllı Prof. CheriffBassiouniile Güney Afrika asıllı yine uluslararası hukukuzmanı (Nelson Mandela nın eski avukatı) Prof.John Dugard da yardımlarını esirgememiştir.ayrıca, Prof. Bassiouni den mütalaa alınmış ve bumütalaa da suç duyurusu dosyasına eklenmiştir.14 Ekim 2010 günü bazı mağdurlar ve şehityakınları ile avukatlarından oluşan heyet,hazırlamış oldukları suç duyurusunu Lahey debulunan mahkemeye elden teslim etmiştir. Suçduyurusu, UCM nin kurucu sözleşmesi olanroma Statüsü nün 15 (3) maddesi uyarıncasavcılık ofisine teslim edilmiştir. Dilekçede,Gazze Özgürlük Filosu na yapılan saldırı sonucuoluşan suçların soruşturulması bakımındanucm nin yetkili olduğu ve savcılığın derhâl birsoruşturma başlatması gerektiği kaydedilmiştir.şöyle ki, 11
UCM nin yargılama yetkisi altındabulunan suçlar bakımından hukuka aykırı filleriişleyenlere karşı isnat edilen suçlar; savaş suçuve insanlığa karşı işlenen suçlardır. Ayrıca, BM İnsan Hakları Konseyi nce de kayıt altına alınan bu suçları işleyen İsrail hakkında, saldırgan ve saldırı emrini veren sorumluların yargılanması için, Komor Birliği Devleti adına almış oldukları yetki ile Türk avukatlar, 14.05.2013 tarihinde UCM ye başvuru yapmışlardır. Başvuru dilekçe ve ekinde 31 Mayıs ve devam eden günlerdeki suçlara dair görüntü, doküman, belgeler ve diğer deliller (tanık, mağdur ifadeleri, video ve fotoğraflar, otopsi raporları, diğer adli tıp raporları, bilirkişi raporları ve BM İnsan Hakları Konseyi Genel Kurulu nda kabul edilen BM İnsan Hakları Konseyi Uluslararası Vaka İnceleme Heyeti Raporu) yer almaktadır. UCM nin kurucu sözleşmesi olan Roma Statüsü nün taraflarından biri olarak Komor Birliği, Mavi Marmara gemisinin bayrak devleti olması nedeniyle de gemide işlenen suçların yargılanması için başvuru yetkisine sahiptir. UCM, İsrail in işlemiş olduğu suçların yargılanması konusunda yer bakımından tartışmasız yetki sahibidir. UCM soykırım suçu, savaş suçu, saldırı suçu ve insanlığa karşı suçların yargılandığı uluslararası bir mahkeme olarak, BM İnsan Hakları Konseyi nin Özgürlük Filosu na karşı saldırıda işlenen suçlar, savaş suçlarıdır. şeklinde tanımladığı suçları işlediği tartışmasız olan İsrail i de yargılayacaktır. Bu başvuru ile başlayacak olan uluslararası ceza yargılamasında, İsrail Başbakanı BenyaminNetenyahu başta olmak üzere İsrailli üst düzey sivil ve asker sorumluların sanık olarak yargılanması ve cezalandırılması Komor Birliği Devleti tarafından talep edilmektedir. İsrail, bu yargılamalardan muaf kalmak ve ceza alma riskini bertaraf edip hesap sorulamaz ve hukuk tanımaz politikalarını devam ettirebilmek için her türlü yoğun çaba içerisine girmiştir. Ancak Komor Birliği Devleti adına yapılan bu başvuru sonucunda açılacak dava ile İsrail in işlediği savaş suçları karşısında kaçacak bir yeri kalmayacaktır, kalmamalıdır. İsrail in saldırısı nedeniyle mağdur olan Filo katılımcısı gerçek kişiler ile organizatör sivil kuruluşlar (NGO) ICC de devam eden bu dosyaya mağdur başvurularını da gerçekleştirmektedir. IV. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI KONSEYİ BM İnsan Hakları Konseyi; 15 üyesi Afrikaülkelerinden, 12 üyesi Asya ülkelerinden, 5 üyesidoğu Avrupa ülkelerinden, 11 üyesi Latin Amerikave Karayip ülkelerinden, 10 üyesi de Batı Avrupa vediğer ülkelerden gelen temsilcilerin oluşturduğuuluslararası bir organdır. Konsey, BM nin insanhakları konusundaki en yetkili kurumudur.konsey, farklı ülkelerdeki insan hakları konularıylailgili araştırma yapma, gözlemde bulunma vebu konularda raporlar hazırlama yetkisinesahiptir. Gazze Özgürlük Filosu saldırısıyla ilgiliolarak da benzer bir süreç işlemiş, BMİnsan Hakları Konseyi nin 2 Haziran2010 tarihli ve A/HRC/RES/14/1 sayılıkararı ile BM İnsan Hakları KonseyiUluslararası Vaka İnceleme Heyeti (UnitedNations FactFindingMission) oluşturulmuştur. 12
23 Temmuz 2010 tarihinde Heyet, emekliuluslararası Ceza Mahkemesi yargıçlarındankarl T. Hudson Phillips in başkanlığında, SierraLeone için Uluslararası Mahkeme Eski BaşsavcısıSirDesmond da Silva ve Kadınlara Karşı HerTürlü Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi eskiüyelerinden Mary ShanthiDairiam dan oluşanüç kişilik bağımsız uzman bir ekip olarak faaliyetegeçmiştir. Heyet, İsrail devletinin ve yetkililerininuluslararası sularda seyreden ve Gazze ye insaniyardım malzemesi ulaştırma amacında olangazze Özgürlük Filosu na yönelik eylemlerininuluslararası İnsancıl Hukuk ve İnsan HaklarıHukuku bakımından çok ağır derecede ihlaledildiği sonucuna ulaşmış, bu sonuca da yaptığıbağımsız ve tarafsız araştırmalar neticesindevarmıştır. A/HRC/15/21 sayılı rapor, BM tarafından22 Eylül 2010 tarihi itibarıyla Cenevre deki BMİnsan Hakları Konseyi ne sunulmak üzeretamamlanmıştır. Rapor, dokuz kişininyaşamını yitirdiği ve pek çok kişininyaralandığı İsrail silahlı güçlerincegerçekleştirilen Gazze ÖzgürlükFilosu na yönelik saldırı sonrası yaşananinsan hakları ihlallerini, uluslararası insancılhukuk ve insan hakları hukukunu da kapsayacakşekilde incelemek üzere hazırlanmıştır. Heyet, İsrailsaldırısı ile ilgili soruşturmalarda bulunmak içincenevre de, Londra da, İstanbul da, Amman damağdurlarla görüşmüş ve deliller toplamıştır.ayrıca Heyet, Türkiye deki temasları sırasındaiskenderun Limanı nda bulunan Mavi Marmara,Gazze I ve Defne Y gemilerinde de incelemelerdebulunmuştur. Raporun sonuç kısmında Heyet, İsrail askerlerininve İsrailli diğer yetkililerin filo yolcularına davranışbiçimini durumla orantısız bulmuş ve yanı sıratamamen gereksiz ve kabul edilemez düzeydebir gaddarlık olarak nitelemiştir. Daha da önemlisiheyet, sunduğu raporda, Dördüncü CenevreKonvansiyonu nun 147. maddesinde ifade edilmişolan aşağıdaki suçların açık şekilde işlendiğinekanaat getirmiştir: Kasten adam öldürme İşkence veya insanlık dışı muamele Kasten azap verme, beden bütünlüğüne veyainsan sağlığına vahim şekilde zarar verme 13
Kanaatimizce, Heyet aslında yukarıda belirtilen suçlarısıralamakla saldırıyla ilgili sorumluların yargılanmasıiçin UCM yi göreve çağırmıştır. Ayrıca, Vaka İncelemeHeyeti nde bulunan Sierra Leone için Özel MahkemeEski Başsavcısı SirDesmond Da Silva, saldırının UCMtarafından yargılanması gerektiğini de daha sonrayaptığı açıklamalarla kamuoyunda dile getirmiştir.heyet, İsrail in uluslararası insan hakları hukukuçerçevesindeki yükümlülüklerinin de değişikşekillerde ihlal edildiği düşüncesindedir. Bunlar: Yaşama hakkı (Uluslararası Medeni ve Siyasi HaklarSözleşmesi, Madde 6) İşkence ve diğer zalimane, insanlık dışı ve onurkırıcı muamele veya cezalandırma (Uluslar arasımedeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, Madde 7;İşkenceye Karşı Sözleşme) Kişinin özgürlük ve güvenlik hakkı; keyfîtutuklama ve gözaltına almaların yasaklanması(uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi,Madde 9) Gözaltındaki kişilere insani muamele yapılmasıve doğuştan sahip olunan insanlık onurunasaygı gösterilmesi hakkı (Uluslararası Medeni vesiyasi Haklar Sözleşmesi, Madde 10) İfade hürriyeti (Uluslararası Medeni ve Siyasi HaklarSözleşmesi, Madde 19) Sonuç olarak 27 Eylül 2010 tarihinde BM İnsan HaklarıKonseyi Uluslararası Vaka İnceleme Heyeti, BMİnsan Hakları Konseyi nin Genel Kurul toplantısındayukarıda bahsi geçen raporu sunmuş ve bu raporgenel Kurul tarafından resmen kabul edilmiştir.sadece ABD ile İsrail in red oyu verdiği rapor için ABülkeleri çekimser oy kullanmış ve sonuçta 47 ülkenin30 unun desteğiyle rapor kabul edilmiştir. Mezkûrrapor, 17.06.2011 tarihli oturumda yapılan oylamada36 kabul, 1 red, 8 çekimser oy ile takibi ve gereğininyapılması için kabul edilmiştir. Bu sonuca binaen Birleşmiş Milletler i Genel Sekreterliğine ve Konsey üyesi ülkelere raporun gereğinin yapılması için sorumluluklarını yerine getirmeleri hususunu vesileyle birkez daha hatırlatıyoruz. 14
BM İnsan Hakları Konseyi (UNHRC) Mavi Marmara Raporu Süreç ve Oylama Tablosu 2 Haziran 2010 UNHRC, Gazze Özgürlük Filosu na düzenlenen saldırı hakkında bir araştırma heyeti oluşturma kararı aldı. 23 Temmuz 2010 Rapor heyeti çalışmaya başladı. İsrail kendi ülkesindeki ilgililerle görüşülmesini reddetti. 22 Eylül 2010 Rapor yayımlandı. 29 Eylül 2010 Rapor, UNHRC de oylandı. 47 ülkeden 30 u kabul oyu kullandı. 15 ülke çekimser kaldı (AB ülkeleri dâhil). 1 ülke karşı oy kullandı (ABD). Kabul oylar:angola, Arjantin, Bahreyn, Bangladeş, Brezilya, Burkina Faso, Şili, Çin, Küba, Cibuti, Ekvador, Gabon, Guatemala, Ürdün, Kırgızistan, Libya, Malezya, Maldivler, Moritanya, Moritus, Meksika, Nijerya, Pakistan, Katar, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Senegal, Tayland, Uganda, Uruguay. Çekimser oylar: Belçika, Kamerun, Fransa, Macaristan, Japonya, Norveç, Polonya, Güney Kore, Moldova, Slovakya, İspanya, İsviçre, Ukrayna, Birleşik Krallık, Zambiya. Red oylar: ABD 17 Haziran 2011 UNHRC Raporu nun takip edilmesi ve gereğinin yapılması oylandı. (34. Oturum) Kabul: 36, Red: 1, Çekimser: 8 Kabul oylar:angola, Arjantin, Bahreyn, Bangladeş, Belçika, Brezilya, Burkina Faso, Şili, Çin, Küba, Cibuti, Ekvador, Fransa, Gana, Guatemala, Japonya, Ürdün, Kırgızistan, Malezya, Maldivler, Moritanya, Moritus, Meksika, Nijerya, Norveç, Pakistan, Katar, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan,Senegal, İspanya, İsviçre, Tayland, Uganda, Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda, Uruguay. Çekimser oylar:kamerun, Macaristan, Polonya, Güney Kore, Moldovya, Slovakya, Ukrayna, Zambiya. Red oylar: ABD 15
V. ŞEHİT FURKAN DOĞAN İÇİN ABD DE YÜRÜTÜLENHUKUKİ SÜREÇ 19 yaşında bir lise öğrencisi olan ABD vatandaşıfurkan Doğan için vatandaşı olduğuabd de ailesinin avukatları aracılığıyla ayrıidari ve hukuki girişimlerde bulunulmuştur.bm İnsan Hakları Konseyi Uluslararası Vakaİnceleme Heyeti nin Raporu na bakıldığındafurkan Doğan ın otopsi raporu ile diğerdelillere dayanılarak yapılmış olan değerlendirmede128. maddede şu tespit yer almaktadır: Furkan Doğan,Türkiye ve ABD çifte vatandaşı olan 19 yaşındaki Furkan Doğan,üst güvertenin orta bölgesinde, elindeki küçük videokamera ile çekim yaparken ilk olarak gerçek kurşunla vurulmuştur.vurulması sonrasında, bir müddet bilinçli veya yarıbilinçli bir şekilde güvertenin üzerinde yattığı anlaşılmaktadır.furkan yüzünden, kafasından, sırtından, sol bacağındanve ayağından olmak üzere toplam beş kurşun yarası almıştır.yüzüne sıkılan ve tam sağ burnundan giren kurşun hariçfurkan, bütün yaralarını vücudunun arka kısmından almıştır.adli Tıp Raporu na göre, yüzündeki yaranın etrafındaki izler çok yakın mesafedenkafasına ateş edildiğini göstermektedir. Ayrıca kurşunun alt taraftan yukarıya doğruhareket ettiğinin anlaşılması ve kurşunun çıktığı yer, Furkan ın yerde sırt üstü yatarkende vurulduğunu ortaya koymaktadır. Vücudundaki diğer kurşun yaraları hemendibinden veya yakın mesafeden açılmış ateş sonucu oluşmuş yaralar değildir; ancakbu yaralarla ilgili atış mesafelerini, ne kadar uzaktan ateş edilmiş olduğunu tespitetmek mümkün değildir. Bacağındaki ve ayağındaki kurşun yaralarını muhtemelenayakta iken almıştır. Furkan ın babası Ahmet Doğan, oğlununkatillerinin cezalandırılması için Türkiyeve ABD de çeşitli mercilere başvurmuştur.avukatı Ramazan Arıtürk ile birlikte 2011yılının Şubat ve Nisan aylarında bu sebeplewashington ve New York ta çeşitli görüşmeleryapmıştır. Washington daki temaslarda, önceabd Dışişleri Bakanlığı yetkilileri, akabinde deadalet Bakanlığı yetkilileri ile konu hakkındauzun istişarelerde bulunmuşlardır. BM GenelSekreterliği ne bağlı Siyasi İşlerden SorumluGenel Sekreteri, Türkiye nin BM DaimiTemsilciliği ve ABD Kongresi nde de bazıtemaslarda bulunmuşlardır. GörüşmelerdeKongre üyeleri ve danışmanlarının konuhakkında çok fazla bilgilerinin olmadığı vefarklı şekilde bilgilendirildiklerini müşahedeetmişlerdir. Ahmet Doğan, ABD Kongreüyelerinden kısaca şunları talep etmiştir: Furkan Doğan ın vefatı ile ilgili kayda değer,bağımsız, şeffaf ve hızlı bir soruşturmanınbaşlatılması. Bu olayda İsrail in bir meşru müdafaadurumunun bulunmadığının kabul edilmesi,furkan Doğan ın ölümüne sebebiyet verenlerinbireysel cezai sorumluluğunun temin edilmesi. Furkan Doğan ın öldürüldüğü sırada çekimyapan kameranın da aralarında bulunduğu,israil in el koyduğu delillerin birçoğununtazmin edilme talebinde bulunulması ve bütündelillerin bağımsız adil, değerlendirmeye tabitutulması ve değiştirilip değiştirilmediğininaraştırılması. 16
Her yıl her ülke için hazırlanan ABD İnsanHakları Raporu (Country Report) nun İsrail ileilgili kısmında normal prosedür gereği FurkanDoğan ın isminin geçmesi (Raporda İsrailsaldırısı sonucu hayatını kaybeden FurkanDoğan ın isminin geçmesi gerekirken bukonudan hiç bahsedilmemiş olması teessürlekarşılanmış ve bu durumun düzeltilmesi içingerekenin yapılması talep edilmiştir.) New York ta bulunan Anayasal Haklar Merkezi(Center forconstitutionalrights/ccr) adlıabd kuruluşuyla birlikte çalışan avukatlar,amerikan Bilgi Edinme Yasası (Freedomof Information Act/FOIA) çerçevesinde,aralarında ABD Dışişleri, Adalet, İç Güvenlikve Savunma bakanlıklarının da olduğu bazıamerikan hükümet kurumlarından saldırı öncesi,saldırı sırası ve sonrası ile ilgili kendilerindebulunan bilgileri talep etmiştir. Bu talebe kimikurumlar hiçbir yanıt vermemiş, kimileri kısıtlıbilgi vermiş, kimileri de güvenlik sebebiylebilgi veremeyeceklerini bildirmiştir. Talepedilen bilgiler verilmediğinden yine aynıyasa çerçevesinde 30 Haziran 2011 tarihindeabd Dışişleri, Savunma, Adalet ve İç Güvenlikbakanlıkları, Sahil Güvenlik, Donanma, MerkezKomutanlığı ve Avrupa Komutanlığı olmaküzere toplam sekiz ABD kurumuna bu bilgilerialmak için dava açılmıştır. Dava açıldıktan sonrabu kurumların bazılarından çok kısıtlı da olsa bazı bilgiler ve yazışmalar gönderilmiştir. FurkanDoğan ın açık denizde katledilmesi ile alakalıolarak ABD de hâlen bir soruşturma açılmamış,adaletin gereği için siyasi veya hukuki hiçbiradım atılmamıştır. 17 Mayıs 2013 te Furkan Doğan'ın babası Ahmet Doğan, Dış İşleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile birlikte ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile görüşmüştür. Görüşmede Ahmet Doğan, Furkan Doğan ın İsrail güçleri tarafından öldürüldüğünü ve ABD de yürüttükleri adalet arayışında bütün çabalarına rağmen devlet makamları nezdinde hiç bir karşılık bulamadıklarını bildirmiştir. Ayrıca Ahmet Doğan, ABD Başkanı Barack Obama ya iletilmek üzere, Furkan Doğan dan bahseden, ölümü ile alakalı bir soruşturma açılmasını ve İsrail e suçluları araması için baskı yapılmasını talep ettiği mektubunu ABD Dışişleri Bakanı J.Kerry e vermiştir. ABD nin en üstün hukuk belgesi olan ABDAnayasası nın aykırı hiçbir yasal düzenlemegetirilemeyen ana ilkelerinden insanlarınyaşama hakkını, özgürlük hakkını, eşitliktalebini ve mutluluğu arama ve erişme hakkını Gazze deki Filistinliler için de savunan FurkanDoğan, bu yolculuğa bu amaca ulaşmak içinçıkmıştı. Şimdi Furkan Doğan ile ilgili süreçte,abd yargı makamları ve yöneticileri, ABDAnayasası nın değişmeyen bu temel ilkeleri ileisrail e karşı önemli bir imtihan vermektedir. 17
VI. GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ NDE YÜRÜTÜLENHUKUKİ SÜREÇ Gazze Özgürlük Filosu gemilerine yapılansaldırı nedeniyle İsrail e karşı İspanya, Belçika, İtalya, İsveç vegüney Afrika Cumhuriyeti nde soruşturmalarbaşlatılmıştır. Ön soruşturmanın tamamlandığıgüney Afrika Cumhuriyeti nde dava aşamasınagelinmiştir. Güney Afrika Cumhuriyeti UlusalBaşsavcılık Başkanlığı, İsrail in 2010 yılında insaniyardım gemisi Mavi Marmara ya düzenlediğisaldırıyı incelemek üzere bir soruşturmabaşlatmıştır. Mavi Marmara gemisindebulunan Güney Afrika vatandaşı Cape Town lugazeteci GadijaDavids in avukatları, GüneyAfrika nın Öncelikli Suçlar DavaBirimi (PCLU) nin, Güney AfrikaBaşsavcılığı Ulusal Başkanlığı nınve Güney Afrika Polis Teşkilatı(SAPS) nınucm ye olayın öneminianlatmalarının yanı sıra resmîolarak da olayı inceleme vesoruşturma kararı almış olduklarınıaçıklamıştır. Avukat ZiyaadPateltarafından yardım gemisi MaviMarmara da bulunan GadijaDavidsve beraberindeki diğer sivillerin İsrail tarafından insanlık dışı muameleye maruz bırakıldıkları,bunun da insan haklarının ihlali, Roma Statüsü1. Bölüm e göre insanlığa karşı işlenmiş bir suçolarak görüldüğünü, Roma Statüsü 3. Bölüm egöre de savaş suçu olduğunu açıklamıştır. Davids in ellerinin plastik kablo ile bağlandığı,saatlerce güneşin altında oturtulduğu,israil hapishanesine atıldığı ve Güney Afrikakonsolosluk desteği almasının engellendiği ifade edilmiştir. GadijaDavids in avukatlarının yaptığı açıklamadaşu ifadeler de yer almıştır: İsrail in MaviMarmara ya gerçekleştirdiği saldırıya yönelik27 Eylül 2010 tarihinde, BM tarafından bir olayinceleme raporu hazırlanmıştır. BM raporuna göreisrail kuvvetleri Mavi Marmara yardım gemisineyönelik gerçekleştirdikleri saldırı sırasında vesonrasında uluslararası hukuku ihlal etmiştir.bu durum raporda şu şekilde geçmektedir: İsrail askerlerinin ve İsrailli diğer yetkililerin filoyolcularına davranış biçimleri durumla orantısızolmakla kalmamış, aynı zamanda tamamengereksiz ve inanılmayacak ölçüdeşiddet içermiş, kabul edilemezdüzeyde bir gaddarlık sergilenmiştir.bu tür bir muamele biçiminingüvenlik gerekçesiyle ya da başkabir gerekçeyle meşrulaştırılmasıveya savunulması mümkündeğildir. Bu davranışlar, insan haklarıhukukunu ve uluslararası insancılhukuku ciddi şekilde ihlal etmiştir. Dört ay sonra, Ocak 2011 de Davidsve hukuki temsilcileri Güney Afrika Polis Teşkilatıve Güney Afrika Başsavcılığı Ulusal Başkanlığı na,saldırı sırasında uluslararası suçlar işleyen İsraillisorumlulara yönelik cezai soruşturma başlatılmasıyönünde talepte bulunmuştur. Güney Afrika Öncelikli Suçlar Dava Birimi,Güney Afrika Başsavcılığı Ulusal Başkanlığı nınbir bölümü, Davids in hukuki temsilcilerininbaşvurusuna binaen hazırlanan bir mektupla şuaçıklamayı yapmıştır: Güney Afrika Polis Teşkilatıile yapılan gerekli müzakerelerin ardındankonunun incelenmesi için haklı gerekçelerinmevcut olduğu, bu sebeple bir dava dosyasıaçılması UCM 2002 Roma Statüsü, Madde27 nin ve bizim kendi genel hukukumuzun(özellikle ceza yargılaması) uygulanmasındakapsanan yargı yetkisine ilişkin 18
ihtiyaçlarınkarşılanması kanaatinde olduğumuzu belirtiriz. GadijaDavids alınan kararı memnuniyetlekarşılamış ve; Bu gelişmeler Güney Afrika nıninsan haklarını koruma konusunda vermiş olduğutaahhüde inancımı ve güvenimi arttırmaktadır. demiştir. Davids in hukuki temsilcileri de alınan kararıyerinde bularak; Alınan bu karar ile hukukkuralları, insan haklarına karşı saygı ve GüneyAfrika nın uluslararası gereklilikleri yerinegetirmesindeki sorumlulukları uygulanmaktadır.güney Afrika Polis Teşkilatı ve (Güney Afrika)Başsavcılık Ulusal Başkanlığı bu kararı takdiretmeli ve desteklemelidir. demiştir. Güney Afrika mevzuatına göre soruşturmanın tamamlanmasından sonra ayrıca bir karara gerek duyulmaksızın re sen dava açılarak duruşma tarihi verilecektir. Mavi Marmara avukatları 2013 yılının Temmuz ayında Güney Afrika ziyaretinde bulunmuş; Güney Afrika Cumhuriyeti Başsavcılığı Ulusal Başkanlığı ve Polis Teşkilatı ndan soruşturmayı yürüten yetkililer ile görüşmüşlerdir. Görüşmede Uluslararası Ceza Mahkemesi ne yapılmış olan Komor Birliği başvurusu ve Güney Afrika nın Roma Statüsü nü iç hukukunda uyguluyor olması konuşulmuştur. Avukatlar ayrıca yetkililere, soruşturmaya katkı sağlayacak delilleri sunmuşlar ve ihtiyaç duyulan bütün bilgi ve desteği sağlayacaklarını bildirmişlerdir.güney Afrika Cumhuriyeti Başsavcılığı da İstanbul Başsavcısı ile irtibata geçme isteğini belirtmiştir. VII. MAVİ MARMARA DAVALARINA DÜNYADAN HUKUKÇU DESTEĞİ Gazze Özgürlük Filosu na yapılan saldırı ile ilgiliolarak yürütülen hukuki süreçte dünyanındört bir yanından hukukçular çalışmaktadır.dönem dönem bir araya gelen avukat vehukukçu akademisyenler, adaletin sağlanmasıiçin çeşitli katkılar sunmaktadır. İlk olarak, Mavi Marmara Ceza Davası nın 6 Kasım 2012 tarihindeki ilkduruşması için bir araya gelen hukukçular,duruşmanın hemen öncesinde bir toplantıdüzenlemiştir. Toplantıda tüm mercilerdekihukuki süreçler hakkında bilgilendirmeleryapılmış, davalarla ilgili görüş ve önerilerpaylaşılmıştır. Benzer toplantılar birçok kez yapılmış bilgi ve tecrübeler, öneriler paylaşılmıştır. 37 farklı ülkeden insanı taşıyan farklı ülke bayraklarını taşıyan Gazze Özgürlük Filosu na uluslararası sularda İsrail güvenlik güçleri tarafından yapılan silahlı saldırı, başta uluslararası ceza hukuku alanı olmak üzere hukukçular tarafından çok ilgi görmekte, ders kitaplarına giren çok özel bir vaka olarak incelenmektedir. Uluslararası hukuka birçok yeni katkılar sunmaya uygun bir vaka olarak dünyanın dört bir yanından hukukçunun ilgisini de çekmektedir. Farklı ülkelerde birçok bilimsel toplantılar gerçekleşmekte geçtiğimiz yılda da İstanbul da iki ayrı üniversitenin ev sahipliğinde panel ve sempozyumlar düzenlenmiştir. 19
22 Mayıs 2013 tarihinde Yeni Yüzyıl Üniversitesi Hukuk Fakültesi nde düzenlenen programda Uluslararası Hukuk, Tazminat ve Ceza Hukuku Açısından Mavi Marmara Olayı ele alınmıştır. 7 Haziran 2013 tarihinde ise İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Küresel Adalet, Uluslararası Hukuk ve Mavi Marmara Olayı başlıklı sempozyum düzenlenmiştir. Sempozyumda Uluslararası Ceza Mahkemesi Eski Hakimi Karl Hudson-Philips ve yurt dışındaki üniversitelerden akademisyenlerin de aralarında bulunduğu geniş katılımlı programda Mavi Marmara olayı uluslararası boyutta ele alınmıştır. Her iki bilimsel toplantıda sunulan tebliğlerin dışında çok sayıda hukukçunun yayınladığı bilimsel makaleler de söz konusudur. Davada gelinen aşamada bundansonraki süreçte çok daha fazla hukukçunundesteğine gereksinim duyulmaktadır.adalet içinverilen bu tarihî mücadelede destek veren vemağdurların yanında yer alan tüm hukukçularavesileyle teşekkürlerimizi sunuyoruz. VIII. SONUÇ Gazze Özgürlük Filosu organizatörleri vebileşenleri, Filo hazırlık sürecinde ve yolculukesnasında olduğu gibi sonraki hukukmücadelesi sürecinde de kararlılıkla hareketetmektedir. Ancak birçok kez dünya medyasınayansıdığı gibi, İsrail bu hukuk mücadelesini çeşitlişekillerde engellemeye ve baskı altında tutmayaçalışmaktadır. Öncelikle 20 yıldır insani yardımalanında çalışmalarını sürdüren ve dünyanın135 ülke ve bölgesinde faaliyet gösteren İHHİnsani Yardım Vakfı hakkında son dönemlerin enkolay suçlama yöntemi olan teröre destek gibiithamlarla karalama kampanyaları başlatmıştır.abd yönetimine bu hususta baskı yapıldığı isenet bir şekilde görülmektedir. İHH İnsani YardımVakfı yöneticileri hakkında karalama, iftira, çeşitlisuçlamalarla baskı altına almak için düzmecedeliller oluşturma çabaları da bu süreçte aşikârolmuştur. Tüm bunlardan sonuç alınamayıncayüksek miktarda tazminatların ödenmesikarşılığında davalardan vazgeçilmesi teklifigetirilmiştir. Hiçbir zaman saldırının sorumluların cezalandırılmasıtalebinden vazgeçmeyen Gazze ÖzgürlükFilosu organizatörleri, katılımcılar ve şehityakınları, İsrail in hukuk alanı dışındaki siyasigirişimlerinin kendileri için hiçbir bağlayıcılığı veanlamı olmadığını belirtmiştir. Sadece özür vetazminatla bu hukuksuzluğun üstünü örtmeyihedefleyen İsrail in, hukuk mercilerinde verilecekkararla, zarar gören tüm gerçek ve tüzel kişiler içintazminat ödeyerek zararları karşılaması ve saldırıkararı alan ve saldırıya karışan tüm suçlularıncezalandırılmasını sağlaması gerekmektedir.zira, BM tarafından da tespit edilen söz konususuçların karşılığı hukukta hem tazminat hem desuçluların cezalandırılmasıdır. Gazze ÖzgürlükFilosu nu organize eden ve Filo ya katılan herkes: Gazze de devam eden ablukanın tamamen-özellikle deniz tarafından- kalkmasını, İstanbul 7. Ağır Ceza Mahkemesi ndedevam eden ceza davasında eklenecekdiğer sorumlularla beraber tüm sanıklarıncezalandırılmasını, 20
Tüm taraflar için her türlü maddi ve manevizararın tazmin edilmesini, Tüm yargı mercilerinde hızlı ve adil biryargılama yapılmasını talep etmektedir. İsrail tarafı, işlediği hukuksuzlukları ve insanhakları ihlallerini yargılama ve hesapsorulmadan muaf görmektedir. Yapılan zulümne olursa olsun kimsenin hiçbir zeminve mercide İsrail e hesap soramayacağınısavunmakta ve bunu yapanları da tehditetmektedir. Özellikle Gazze Özgürlük Filosusaldırısıyla ilgili olarak hukuk alanında yürütülençalışmalardan -bu hukuki dokunulmazlıkkalkanının delinmesi nedeniyle- ciddi rahatsızlıkduymaktadır. İsrail in özellikle Türkiye de açılanve İsrailli komutanların yargılandığı davayakonu olan soruşturmayı başından itibarendurdurmaya çalışma gayretleri ve davayıengelleme çabalarına bakıldığında İsrail dedavadan dolayı duyulan rahatsızlık ve endişe,bu davanın önemini ortaya koymaktadır. Gazze Özgürlük Filosu insanlığınortak vicdanını temsil eden bir yardımorganizasyonudur. Dolayısıyla Filo ya yapılansaldırı bütün insanlığa yapılmış bir saldırıolarak değerlendirilmektedir. İşlenen suçlarda insanlığa karşı işlenmiş suçlar olaraknitelendirilmektedir. İsrail in Gazze ÖzgürlükFilosu gemilerine düzenlediği bu saldırınınsorumlularına karşı yürütülen hukuki süreçtedavalar da tıpkı Mavi Marmara gemisindebuluşan topluluk gibi farklı dinî, etnik, kültürelkimliğe sahip insanlık ailesinin ortak davasıolarak kabul görmektedir. İşlenen suç sadecefilo daki yolculara karşı değil o gemidetemsil bulan dünyanın ortak vicdanına karşı,yani vicdan sahibi tüm insanlara, halklarakarşı işlenmiş bir suçtur. İsrailli sorumlularinsanlığın ortak hukuki kurallarını çiğnemiştir.adaletin gereği olarak da sorumlular dünyakamuoyunun önünde adil yargılanmaortamında yargılanmalı ve cezalandırılmalıdır.bu nedenlerle insanlığın ortak davası olan MAVİ MARMARA DAVALARINI; İnsanlık ailesinin tarihî öneme sahip bir davasıolarak takip etmenizi ve desteklemenizi, Saldırıda öldürülen dokuz insani yardımgönüllüsü ile başından vurularak ağıryaralanan ve 3,5 yıldır yoğun bakımda olanüç çocuk babası Uğur Süleyman Söylemezadına takip etmenizi ve desteklemenizi, Özgürlüğü ve adaleti herkes için isteyenşehit yakınları ile 37 ülkeden mağdurlaradına takip etmenizi ve desteklemenizi, İnsanlık onuru ve Filistin halkının katledilmiştüm mazlumları adına adaleti arayan tarafolmanızı talep ediyoruz. 21