1 BOOT PROCES (SÜRECĐ) Boot prosesin daha kolay anlaşılabilmesi için işletim sisteminin nelerden oluştuğu bilinmelidir. XP işletim sisteminin donanım ve User Mode arasındaki katmanların nelerden oluştuğu aşağıdaki blok diyagramda gösterilmektedir. Bu blokların nasıl yüklendiğini ve başladığını anlamak, bunların hangi dosyalarla ve registery parçaları ile ilişkili olduğunu bilmek boot prosesi algılamak açısından önemlidir. Boot proses 5 bölümden oluşmaktadır. Bunlar : 1. Pre-Boot 2. Boot 3. Kernel Yüklenmesi 4. Kernel`in Başlaması 5. Logon bölümleridir. 1. Pre-Boot (Pre-Boot Sequence) Pre-Boot bilgisayar açıldığında, işletim sistemi başlatılmadan önce başlayan adımdır. Pre-Boot bölümünde, POST (Power-On-Self-Test) çalıştırılır, ekran BIOS u görüntülenir, mevcut BIOS bilgileri, bellek miktarı ve donanım bileşenlerini listelenir. Bu aşamada diğer bir işlem ise Plag and Play bir BIOS bulunursa donanımsal taramadan sonra konfigure edilir. BIOS CMOS setup da belirtilen boot aygıtını tarar ( Harddisk, CD-ROM vb.) ve sonrasında Master Boot Record`u (MBR) çalıştırır. 2. Boot (Boot Sequence) Boot adımı Pre-Boot aşamasının tamamlanması ile başlatılan adım olup dört basamaktan oluşur. Bunlar; Đlk Boot Loader, Đşletim Sisteminin Seçimi, Donanım bulunması ve Konfigurasyon seçimidir. 1
2 Boot bölümünde (seçime bağlı olarak) 6 adet dosya kullanılmaktadır. Bunlar; Ntldr, Boot.ini, Ntdetect.com, Ntoskmi.exe, Ntbootdd.sys, ve Bootsect.dos. Boot Loader`ın başlatılması sırasında, Ntldr işlemcinin çalışma modunu değiştirir. RAM`in 640K`lık bölümü MS-DOS için ayrılır ve arta kalan alan XP`nin erişilebileceği bellek olarak kullanabilmesini sağlayacak şekilde ayarlanır. Daha sonra Ntldr mini dosyalama sistemi (file system) başlatır. Bu Ntldr`nin NTFS ya da FAT ile formatlanan partitionları bulmasına sağlar ve onlar üzerinden çalıştırılır. Böylece ilk boot loader aşaması bitirilir ve Đşletim sistemi seçimi başlatılır. Đşletim sistemi seçimi aşamasında, bilgisayar üzerinde birden çok işletim sistemi bulunuyorsa, Boot. ini dosyası işletim sistemi seçimi sunmak için yapandırılmıştır. Ekranınızda başlatmak için işletim sistemini seçin mesajı görüntülenir. Bu Ntldr`nin sistem partitionu üzerinde yeralan ve gizli bir dosya olan Boot.ini dosyasını okumasıyla gerçekleşir. 2
3 Ntldr, disk kontrolerin nerede olduğunu, hangi diskde ve XP`nin sistem dosyalarının hangi partitionda bulunduğunu Boot.ini dosyasındaki bilgilerle belirlemektedir. Bu dosya aynı zamanda diğer işletim sistemlerinin nerede konumlandığını da gösterecektir. Bu dosya üzerindeki timeout, default işletim sistemi yüklenmeden önce sistemin bekleme süresini saniye olarak belirtir. Timeout değeri default olarak 30 saniyedir. - Timeout değerinin 0 olması kullanıcıya seçim hakkı vermeksizin default işletim sistemini başlatır. - Timeout değerinin -1 olması kullanıcıyı işletim sistemini seçmeye zorlar. Boot.ini dosyası, işletim sisteminin yerini belirtmek için ARC (Advanced RISC Computing) isimlendirme kurallarını kullanır. Aşağıda örnek bir yapılandırma görülmektedir. 3
4 Diskler ve kontrolcüler 0`dan başlayarak numaralandırılırlar, partitionlar ise 1 ile başlar. Boot.ini dosyasında bir tane işletim sistemi varsa Đşletim sistemi seçimi ekranı gözükmeyecek ve default işletim sistemi yüklenecektir. Boot aşaması Đşletim sistemi seçimi ile tamamlanmaktadır. Hardware Detection Ntdetect ve Ntldr dosyaları donanım tarama işlemini gerçekleştirmektedir. XP yüklenecek olan işletim sistemi olarak seçildikten sonra, Ntdetect kurulu olan donanım bileşenlerini bir listesini toplar ve bu listeyi, registery içindeki donanım key`lerinin yaratılmasında kullanılmak için Ntldr`a verir. Taranan bileşenler; bus/adapter tipleri, Ekran kartı, Communications Portları, Paralel portlar, Kayan Nokta Đşlemcisi, Removable Media, Klavye ve Đşeretleme gibi aygıtlardır. Donanım Taraması aşaması tamamlandıktan sonra Konfigurasyon seçimi başlatılır. 4
5 Configuration Selection Konfigurasyon seçiminde bilgisayar birden fazla hardware profile`a sahip olacak şekilde konfigure edilmişse Ntldr Harware Profile/Configuration Recovery menüsünü gösterir. Bilgisayarda sadece bir tane hardware profile bulunuyorsa XP default profile bilgisini kullanır. Kernel`in yüklenmesi esnasında, Ntldr Kernel olarak adlandırılan Ntoskrnl.exe`yi yükler. Kernel yüklenmiş fakat başlatılmamıştır. Daha sonra Ntldr HAL.dll dosyasından Hardware Abstraction Layer`ı (HAL) yükler. HAL`ın yüklenmesinden sonra, HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM registery key yüklenerek Kernel yüklenme aşaması devam eder. Ntldr hangi control set`in yükleneceğini belirlemek için SELECT key`ini okur. Control Set, servisleri yüklemek ve başlatmak için kullanılan aygıt sürücüleri gibi sistemi kontrol etmek için kullanılan konfigurasyona ait veri içerir. Ntldr 0 değeri ile başlayan aygıt sürücülerini yükler. Tipik olarak bunlar low-level aygıt sürücüleridir. Control set yüklenirken Kernel Başlatılır. Bu noktada Ntldr controlü Kernel`e bırakır. 5
6 Kernel`in başlatılması ile ekranda XP logosu görüntülenir. Kernelin başlatılmasında dört işlem yürütülmektedir. HARDWARE key yaratılır, Clone Control Set yaratılır, Aygıt sürücüleri yüklenir, sonra başlatılır ve servisler start edilmektedir. Kernel yüklendikten ve low-level aygıt sürücüler başlatıldıktan sonra Session Manager (oturum yöneticisi) büyük sıradaki altsistemleri ve servisleri başlatır. Session Manager input/output sürücüleri kontrol eden ve video görüntüsüne oluşturan Win32 altsistemini başlatır. Böylece grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI), klavye ve diğer giriş-çıkış birimleri etkinleştirilir. Session Manager ayrıca Winlogon prosesini başlatmaktadır. Bu aşamada Kernel Başlatılması adımı tamamlanmış ve Logon aşaması başlatılmıştır. Logon Aşaması Winlogon.exe Local Security Authority`i (Yerel Güvenlik Yetkilisi) başlatır. Bu sırada XP Logon ekranı ya da dialog kutusu görünür (konfigurasyonunuza bağlı olarak). 6
7 Sonraki adım Service Controller, 2 ve 2`den daha büyük bir değerle başlayan servislere bakarak, HKEY_LOCAL_MACHINE\System\CurrentControlSet\Services`i son bir kez kontrol eder. Servisler, sürücü girdilerine (DependOnService), gruplara (DependOnGroup) ve başlama değerlerine bağlı olarak yüklenirler. Netlogon servisi LanmanWorkstation servisine bağlı ve LanmanWorkstation servisi başarılı bir şekilde başlayana kadar Netlogon Servisi başlamaz. Başarılı bir logon`dan sonra sistem Clone Control Set`i LastKnowGood Control Set`e kopyalar ve boot prosesi tamamlar. Referanslar: 7