1. basım: basım: Eylül 2013, İstanbul E-kitap 1. Sürüm Ocak 2014, İstanbul 2013 tarihli 7. Basım esas alınarak hazırlanmıştır.

Transkript

1

2 2

3 Great Expectations, Charles Dickens 1983, Can Sanat Yayınları Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. 1. basım: basım: Eylül 2013, İstanbul E-kitap 1. Sürüm Ocak 2014, İstanbul 2013 tarihli 7. Basım esas alınarak hazırlanmıştır. Kapak tasarımı: Ayşe Çelem Design ISBN CAN SANAT YAYINLARI YAPIM, DAĞITIM, TİCARET VE SANAYİ LTD. ŞTİ. Hayriye Caddesi No. 2, Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) / / Faks: (0212) Sertifika No:

4 CHARLES DICKENS BÜYÜK UMUTLAR ROMAN İngilizce aslından çeviren Nihal Yeğinobalı 4

5 Charles Dickens ın Can Yayınları ndaki diğer kitapları: Oliver Twist, 2007 İki Şehrin Hikâyesi,

6 CHARLES DICKENS, 1812 de İngiltere nin Portsmouth kentinde doğdu. Babası hapse düşünce okuldan ayrılıp bir fabrikada çalışmak zorunda kaldı. Bu dönemde işçi sınıfının yaşamını ve sıkıntılarını yakından tanıma fırsatı buldu. Babası dönünce eğitimini tamamladı. Önce bir avukatla, sonra liberal bir gazetede çalıştı. Mister Pickwick in Serüvenleri (1837) adlı ilk romanı çok tutuldu. Ardından gelen Oliver Twist önce yayın yönetmenliğini üstlendiği bir dergide tefrika edildi. Bunu Nicholas Nickleby, Antikacı Dükkânı ve Martin Chuzzlewit izledi. Bir Noel Şarkısı (1843) olağanüstü bir başarı elde etti. Dombey and Son, Dickens ın romancılığında bir dönüm noktası oldu. David Copperfield da, toplumsal sorunlardan çok kendi deneyimlerine ağırlık veren Dickens, İki Şehrin Hikâyesi ve Büyük Umutlar la zirveye çıktı. Dickens ın yapıtları, gerçekçi biçemin, düzyazı ustalığının, mizahi bir dehanın ve benzersiz edebî karakterlerin en önemli örnekleri olarak değerlendirildi. Dickens, 1870 te öldü. NİHAL YEĞİNOBALI, 1927 de doğdu. Arnavutköy Amerikan Kız Koleji ni bitirdikten sonra New York Eyalet Üniversitesi nde edebiyat öğrenimi gördü. Genç Kızlar adlı ilk romanını, Vincent Ewing adını verdiği sözde Amerikalı bir yazarın imzasıyla 1950 de yayımladı. Kitap hâlâ basılmaktadır. Ardından Sitem, Mazi Kalbimde Bir Yaradır, Belki Defne, Gazel adlı romanları ve Cumhuriyet Çocuğu adlı anı kitabını yayımladı. Yeğinobalı, çok sayıda yazarın yapıtlarını çevirdi. 6

7 1 Soyadımız Pirrip, adım da Philip olduğundan küçüklüğümde bu iki adı bir arada söylemeye bir türlü dilim dönmez, anca Pip diyebilirmişim. Böylece adımı Pip e çıkarmışım, herkes de beni Pip diye çağıragelmiş. Soyadımızın Pirrip olduğuna babamın mezar taşı tanıktı; bir de köy demircisiyle evli olan ablam Mrs. Joe Gargery. Babam ile annemin kendilerini de, resimlerini de görmemiş olduğum için (çünkü o günler, henüz fotoğraflı günlerden çok uzaktı) onları gözümün önünde canlandırdığım zaman beliren ve mantıkla zerrece ilişkisi olmayan görüntüler mezar taşlarının esinleriydi. Taşının üstündeki harflerin biçimlerine baka baka babam kısa, tıknaz yapılı, koyu renk kıvırcık saçları olan, esmer bir adammış gibilerden bir garip inanca kapılmıştım. Ve Georgiana, yukarıda adı geçenin karısı diyen cümlenin biçimi ve akışındansa annemin çilli, hastalıklı, mıymıntı bir kadın olduğu gibi çocukça bir sonuç çıkarmıştım. Ana babamın mezarlarının yanı başında, eşit aralıklarla dizili duran, her biri de yaklaşık yarım metre uzunluğunda olan o beş tane küçük taş kutuya gelince... İnsanların yaşayabilmek uğruna giriştikleri evrensel çabadan, daha başlangıçta vazgeçmiş olan beş minik kardeşimin kutsal anısıydı bunlar. Ben de taşlara baktıkça bütün bu küçük kardeşlerimin sırtüstü, elleri ceplerinde olarak doğmuş ve yaşadıkları sürece ellerini ceplerinden hiç çıkarmamış olduklarına sarsılmaz bir inançla bağlıydım. Köyümüz ırmak boyunda, bataklık bir yerde kurulmuştu. Irmağın dönemeç yaptığı yörede, denizden otuz, kırk kilometre uzaklıktaydık. Şimdi düşünüyorum da çevremdeki şeylerin nitelikleri konusunda en canlı, en geniş kapsamlı izlenimi edinmem, soğuk bir günün ikindi saatine rastlar. İçinde bulunduğum, bu dikenlere boğulmuş, ıssız, bakımsız yerin kilise avlusundaki mezarlık olduğunu, Bu köyde oturanlardan Philip Pirrip ile Georgiana nın yukarıda adı geçenin karısı ölmüş, bu mezarlıkta gömülmüş olduklarını; ve yukarıda adı geçenlerin yavruları Alexander, Bartholomew, Abraham, Tobias ve Roger ın da ölmüş, bu mezarlıkta gömülmüş olduklarını kesinlikle anlayıp öğrendim. Gene kesinlikle anlayıp öğrendim ki, mezarlığın gerisinde uzanan, kanallar, setler, set kapıları, köprüler, tümseklerle dilimlenmiş, tümseklerin üstünde otlayan sığır sürüleriyle beneklenmiş olan ıssız, pusarık, yabanıl düzlük, Bataklık denilen yerdir: Bataklığın gerisindeki o alçak, kurşuni çizgi ırmaktır; delice saldıran azgın rüzgârların ini olan o yabanıl, korkunç uzaklık ise denizdir. Bütün bunlardan korkmaya, bu yüzden de tir tir titreyerek ağlamaya başlayan şu küçük çıkın ise, Pip tir. Kes zırıltıyı be! diye müthiş bir sesin gürlemesiyle birlikte, kilise sundurmasının yanındaki, mezarların arasından bir adam fırlayıvermişti. Kes sesini, yoksa gırtlağını 7

8 keserim senin, küçük şeytan! Kaba saba, boz paçavralara bürünmüş, bacağının birinde kocaman bir demir parçası sürüyen, korkunç bir adamdı bu! Ayakkabıları paramparça, şapkasız başına eski püskü bir bez dolamış bir adam. İliklerine dek ıslanmış, tepeden tırnağa çamura bulanmış, taşlardan, kayalardan bacakları yara bere içinde kalmış, dört bir yanına dikenler yapışmış, sırtındakiler çalı çırpıya takılmaktan lime lime olmuş bir adam. Soğuktan titreyerek topallaya topallaya yürüyen, gözlerini devire devire homurdanan bir adam. Üşümekten dişleri birbirine çarpan çenemi tutup yüzümü şöyle bir kaldırınca tüylerim diken diken olarak yalvardım: N olur kesmeyin gırtlağımı, efendim! N olur yapmayın! Adın ne senin? dedi adam. Çabuk söyle! Pip, efendim. Adam yüzüme dik dik bakarak, Ne dedin? diye sordu. Doğru dürüst konuş, bakayım! Evin neresi? Parmağınla göster. Kiliseden bir buçuk kilometre kadar uzaklıkta, rüzgârdan kelleşmiş kızıl ağaçların arasındaki düzlükte kurulu olan köyümüzü gösterdim. Adam beni şöyle bir ters ters süzdükten sonra tuttuğu gibi baş aşağı çevirerek ceplerimi boşalttı. Bir parça ekmekten başka bir şey çıkmadı ceplerimden. Gözlerimin önünde kilise gene yerli yerine dönünce (adam öyle güçlüydü, beni de öylesine birdenbire ters döndürmüştü ki, kiliseyi de tepetaklak hale getirmişti; kuleyi ayaklarımın dibinde görmüştüm bir an); dediğim gibi kilise gene eski durumuna dönünce, kendimi bir mezar taşının üstüne oturmuş, tir tir titrer buldum. Adamsa cebimde bulduğu ekmeği, kıtlıktan çıkmışçasına mideye indiriyordu. Dudaklarını şapırdatarak, Seni köpoğlusu! diye söylendi. Amma da tombul yanakların var be! Gerçi o sırada yaşıma göre cılız, çelimsiz sayılırdım, gene de yanaklarım tombulmuş demek! Adam başını bana gözdağı verircesine sallayarak, Tanrı canımı alsın ki yiyesim geliyor yanaklarını, diye söylendi. Şöyle şapur şupur, ne de güzel yenir ya. Tanrı vere de böyle bir şey yapmaya, diye içimden geçirdiğim dileği, adama olanca ciddiliğimle söyledim. Beni oturtmuş olduğu mezar taşına sıkı sıkı sarılmıştım; hem düşmemek, hem de ağlamamak için. Sen bana bak hele, dedi adam. Annen nerde senin? Şuracıkta, efendim, dedim. Adam irkilerek o saat bir koşu kopardı; birkaç adım koştuktan sonra durup arkasına baktı. O zaman ben çekinerek, İşte, şurda, diye açıklamada bulundum. Ve Georgiana... Benim annem o işte. Adam, Yaa, diye döndü, yanıma geldi. Annenin yanı sıra yatan da baban mı yoksa? Evet, efendim, dedim. O da o. Bu köyde oturanlardan. Vay anasını... diye, adam dalgın dalgın söylendi. Sonra, Kimle oturuyorsun sen? diye sordu. Diyeceğim, iyiliğim tutar da sağ bırakırsam kimin yanına gideceksin? Sağ bırakacağıma daha karar vermiş değilim ya, o başka. Ablam var, efendim. Mrs. Joe Gargery. Demirci Joe Gargery nin karısı, efendim. 8

9 Adam, Demirci ha, diyerek kendi ayağına bir göz attı. Bir bacağına bir de bana birkaç kez kötü kötü baktıktan sonra üstünde tünediğim mezar taşına adamakıllı sokuldu, beni iki kolumdan kavradığı gibi arkama doğru yatırabildiğince yatırdı. Gözleri olanca keskinliğiyle gözlerime dikilmiş, benim gözlerim de çaresiz, ürkek, onun gözlerine takılıp kalmıştı. Adam, Sen hele bir bana bak, bakalım, dedi. Canını bağışlayacak mıyım, yoksa bağışlamayacak mıyım, sorun bu. Eğe denen şey nedir, bilir misin sen? Evet, efendim. Kumanya bilir misin? Evet, efendim. Adam her sorudan sonra, daha bir umarsızlık ve tehlike duygusu aşılamak için olacak, beni daha da arkaya yatırıyordu. Eğe bulup getireceksin bana, dedi, bastırdı beni arkaya doğru, bastırabildiğince. Kumanya getireceksin, dedi. Daha da yatırdı. Yoksa, yemin ederim, yüreğinle ciğerini deşerim ha, senin. Beni gene geriye doğru ittirdi. Ödüm kopmuştu. Öyle başım dönüyordu ki ona sımsıkı sarılarak, Eğer dik durmama izin verirseniz belki içim dışıma çıkmaz; o zaman sizin söyledikleriniz daha iyi aklıma girer sanıyorum, efendim, dedim. Bu kez adam beni öylesine bastırdı ki, karşımdaki kilise, kulesinin tepesindeki rüzgârgülünün üstünden takla attı sanki. Derken adam beni gene kollarımdan sımsıkı kavramış olarak taşın üstünde doğrulttu. Kanımı donduran şu sözlerle konuşmasını sürdürdü: Sen şimdi yarın sabah erkenden bana bir eğe ile biraz kumanya getireceksin. Topunu birden alıp bana, şu karşıki eski cephaneliğe getireceksin. Bu dediklerimi yapar da ağzını açıp kimselere, şöyle bir adam gördüm, demezsen; değil beni başka herhangi birini gördüğünü kimseye sezdirtmez, çıt çıkartmazsan canını bağışlarım senin. Yok, hele becerme söylediklerimi ya da dediklerimden biraz dışarı çık, istersen nah şu kadarcık bile çıkayım de, o zaman ciğerinle yüreğin deşilip kızartılıp yenilecek... Şimdi sen beni yalnız sanıyorsun ya, gelgelelim işin içyüzü hiç öyle değil. Benimle birlikte gizlenen genç bir adam var ki, Tanrı vermeye, onun yanı sıra hani ben, zemzemle yıkanmış gibi kalırım. Benim şu ettiğim lafları duyuyor şimdi, o genç adam. Kendine özgü yöntemleri vardır onun; oğlan çocuklarının yüreklerini, ciğerlerini deşip çıkarmakta birebirdir. Ondan saklanmaya çalışmak da boşunadır. İstediğin kadar kapını kilitle, sıcacık yatağına gir yat; hatta büzül iyice, yorganı başına çek... Tehlikeyi atlattım, gayri ele geçmem sanırsın ama boş! O genç adam usulcacık, sürüne sürüne gelir, seni bulur, deşiverir karnını. Dahası da var; demin bile sana ilişmesin diye ben ettim gönlünü, hem de zorlukla. Göbeğim çatlıyor onu senden uzak tutmak için. Anladın ya! Ee, ne diyorsun şimdi bakalım? Ne diyeceğim? Ertesi sabah istediği eğeyle, toparlayabildiğim üç-beş lokma yiyeceği alarak erkenden cephaneliğe getirip ona vereceğimi söyledim. Adam, Sözümde durmazsam Tanrı Baba beni çarpıp canımı alsın, de, diye buyurdu. Böylece yemin ettim. Bunun üzerine o da beni taştan aşağı indirdi. Sakın ha, unutayım deme yapacağın işleri, diye son bir uyarıda bulundu. O dediğim genç adamı da hiç aklından çıkarma. Hadi, şimdi, koş evine git. H... hayırlı geceler, ef... fendim, diye kekeledim. 9

10 Adam gözlerini çevresindeki o soğuk, rutubetli bataklıkta gezdirerek, Amma da hayırlı gece ha! diye söylendi. Kurbağa olmak varmış... ya da sülük! Bir yandan da o titreyen gövdesini dağılıp gitmekten korurcasına iki koluyla sımsıkı sararak topallaya topallaya, kilisenin alçak duvarına doğru yürüdü. O, yeşil tümsekleri bürümüş olan çalıların, ısırgan otlarının, fundaların arasından, dikenleri sakına sakına yürürken bana öyle geldi ki mezarlardaki ölüler de onu bacağından tutup çekivermek için uzanıyorlardı. Adam dikenlere değil de, ölülerin ellerine takılmamak için öyle sakına sakına yürürmüş gibi göründü çocuk gözlerime. Kilisenin alçak duvarına vardığı zaman bacakları tutuk, ağrılıymış gibi bir hantallıkla öte yana atladı, sonra bana bakmak üzere döndü. Onun döndüğünü görünce ben hemen yüzümü köyden yana çevirip bacaklarımı var gücümle işletmeye giriştim. Biraz sonra bir daha dönüp baktım. Adam ırmaktan yana gitmekteydi. Kendi kendini hâlâ kollarıyla sarmıştı. Yağmurdan sular kabardığı ya da gelgit dalgaları bastığı zaman yürünebilsin diye bataklığa serpiştirilmiş duran kocaman taşların birinden öbürüne atlaya atlaya yürüyordu. Şu sırada bataklık ufka paralel uzanan uzun, kara bir çizgiydi, ben durmuş adamın ardından bakarken. Irmak da uzun, düz bir çizgiydi ama ne o kadar engin, ne de öylesine kara. Gökyüzü ise alçak, öfkeli, kızıl çizgilerle kapkara çizgilerin birbirine karışmasından oluşmuştu. Bütün bu manzara içinde dikine duran iki tanecik şey vardı ki bunlar da ırmak kıyısındaydı: Biri, gemicilere yol gösteren deniz feneriydi. Direk üstüne dikilmiş bir fıçıyı andıran, hele yakından bakınca pek çirkin görünen bir yapı. Öteki dikey nesneyse eski bir darağacıydı. Üzerindeki zincirlere bir zamanlar bir korsanı bağlamışlardı. Deminki adam aksak adımlarla bu darağacına doğru ilerliyordu şimdi. Eski çağların o korsanı dirilmiş de kendini gene zincire vurmaya gidiyormuş sanırdınız. Bu düşünce tüylerimi diken diken etti, kanımı dondurdu. Yakınlardaki sığırların da başlarını kaldırarak ona baktıklarını gördüm. Acaba onlar da aynı şeyi mi düşünüyorlar, diye merak ettim. Demin sözü geçen o korkunç genç adamı görebilir miyim diye dört bir yana göz gezdirdimse de hiçbir ize, belirtiye rastlamadım. Ama içime gene bir korku düşmüştü. Koşmaya başladım; eve varıncaya dek de hiç durmadan koştum. 10

11 2 Ablam Mrs. Joe Gargery benden yirmi yaş büyüktü. Beni, kendi elcağızıyla büyütmüş olması yüzünden hem kendi gözünde, hem de komşular arasında büyük bir saygınlık kazanmıştı. Küçükken bu kendi elcağızıyla büyütme deyiminin ne anlama geldiğini pek kestiremez, bulup çıkarmaya çalışırdım. Ablamın sert, ağır elli olduğunu, benim kadar, kocasının da bu elin tadını tattığını bildiğimden, ikimizin de ablamın kendi elcağızıyla büyütülmüş olduğumuzu sanırdım. Güzel, alımlı bir kadın değildi ablam. Şöylesine ki, Joe Gargery ile de kendi elcağızıyla evlenmiş olsa gerek, diye içimden geçirirdim. Joe sarışın bir adamdı. Düzgün tenli yüzünün iki yanına sarkan sarı büklümlü saçları vardı. Gözleri öyle kararsız bir mavi renkteydi ki, her nasılsa kendi aklarıyla karışmış sanırdınız. Yumuşak başlı, iyi huylu, geçimli, biraz saf, çok sevimli bir insandı. Bir çeşit Herkül gibiydi, hem güçlülükleri hem de zayıflıkları yönünden... Kara gözlü, kara saçlı olan ablam Mrs. Gargery nin yüzüyse öylesine kıpkırmızıydı ki, kimi kez kendi kendime, acaba yıkanırken sabun yerine rende mi kullanıyor, diye merak ettiğim olurdu. Uzun boylu, iri kemikliydi. Üzerinde her zaman, kaba bezden yapılma bir önlük bulundururdu. Bu önlük, arkasındaki iki ilmikten geçen bağcıklarla bağlanırdı. Önlüğün üst yanı ise üzerine her zaman topluiğneler, dikiş iğneleri saplanmış olduğu için, dört köşeli, zırha benzer bir göğüslük biçimindeydi. Ablam, hep önünde bu önlükle dolaşmaktan kendine büyük bir övünme payı çıkarır, kocasını da sürekli kınama fırsatı yaratırdı. Bana kalırsa ablam bu önlüğü hiç takmasa da olurdu ya, yok ille takacaksa, akşamları çıkarmasına ne engel vardı, anlayamazdım! Joe nun demirci dükkânı evimizin yanı başındaydı. Evimiz de yöremizdeki evlerin çoğunluğu gibi tahtadandı. O akşam koşa koşa eve döndüğümde demirci dükkânını kapanmış buldum. Joe tek başına mutfakta oturuyordu. Joe ile ben dert ortağı olduğumuz için sır ortağıydık da. Kapının mandalını kaldırıp başımı içeri sokar sokmaz tam karşıda, ocağın köşesinde oturan Joe nun bakışlarıyla karşılaştım. Joe hemen bana bir sır verdi: Ablan on, on iki kez çıkıp seni aradı, Pip ciğim. Şimdi de dışarıda, on üçüncü kezdir seni aramakta. Sahi mi? Evet. En kötüsü gıdıkçı da elinde. Bu kara haberi alınca gözlerimi ocaktaki ateşe dikerek yeleğimin düğmelerini burup bükmeye başladım. İçime bir ağırlık çökmüştü. Gıdıkçı diye andığımız şey, ucu mumlu bir kamıştı. Beni tepeden tırnağa gıdıklayıp durmaktan yıpranmış, üstüne cilalıymış gibi bir parlaklık gelmişti. Joe, Hop oturdu, hop kalktı, diye anlatıyordu. Sonunda gıdıkçıyı kaptığı gibi hışımla dışarı fırladı. Yaa, böyle oldu işte. Bir maşa aldı, ocağın önündeki parmaklığın arasından közleri karıştırarak o da gözlerini ateşe dikti. Fırtına gibi 11

12 fırladı dışarıya, inan olsun. Tam kameti artırdı, bu kez. Çok oldu mu gideli? diye sordum. Joe ya hep, iri yapılı bir çocukmuş gözüyle bakar, onu kendime yaşıt tutardım. Joe başını kaldırıp duraladı. Felemenk işi saate bakarak, Bu son gidişi beş dakika oluyor Pip ciğim, dedi. Sonra, Geliyor! diye haykırdı. Koş kapının ardına, dostum. Köşeye saklan! Onun dediğini yaptım. Ablam kapıyı ardına kadar açıp da köşeye bir şeyler sıkışmış olduğunu anlayınca durumu hemen kavradı. Gıdıkçıyı da keşif kolu niyetine ileri uzattı. Sonunda beni tuttuğu gibi kocasından yana fırlattı. Kocasına karşı bir mermi olarak çok kullanırdı zaten beni! Joe ise beni kıvançla yakalayarak hemen ocağın köşesine sıkıştırdı; o uzun, iri bacaklarını önümde siper gibi gerdi. Ablam tepinerek, Nerelerde sürttün, beni böyle korkudan, kaygıdan, meraktan çatlatana dek, ha? diye bağırıyordu. Söyle diyorum, yoksa bir değil, elli tane Pip olsan, bir değil, beş yüz tane Joe Gargery nin elinden çeker alırım seni! Köşedeki iskemlede büzülmüş oturduğum yerden, yaşlı gözlerimi ovuşturarak, Mezarlıktaydım, diye hıçkırdım. Ablam, Mezarlıktaymış, diye dudak büktü. Ben olmasaydım, sen çoktan boylamıştın o mezarlığı, hem de kazık çakmıştın oraya! Kim büyüttü seni kendi elcağızıyla, ha? Sen büyüttün, dedim. Ablam, Neden yapmışım sanki? diye yaygarayı bastı. Hangi akla uymuşum da yapmışım sanki? Ben hep hıçkırarak, Bilmem, dedim. Ablam, Ortada bir bilmeyen varsa o da benim, diye bağırdı. Şimdiki aklım olsa dünyada yapmazdım, inan olsun! Sen doğdun doğalı şu önümdeki önlüğü bir Tanrı nın günü çıkardımsa kör olayım. Gargery gibi bir demirci parçasının karısı olmak yetmezmiş gibi, bir de sana analık etmek varmış yazımda! Ben hâlâ üzgün üzgün ateşe bakıyordum ama düşüncelerim dağılmıştı. Bataklıktaki o bacağı demirli, vahşi adam, sözünü ettiği o gizemli genç adam, yiyecekle eğe sorunu, beni barındıran evde hırsızlık yapmak üzere vermiş olduğum söz, şu anda cehennem ateşini andıran alevler arasından yükselerek gözümün önünde dalgalanıyordu. Ablam gıdıkçıyı yerli yerine koyarak, Hıh, diye burun kıvırdı. Mezarlıkmış! Siz ikiniz de o mezarlığı hiç aklınızdan çıkarmasanız yeridir. Oysa ikimizden birisi o mezarlığın adını bile anmamıştı. Gene de ablam, Yakında ikiniz bir olup beni yollayacaksınız o mezarlığa, diye söylendi. Bensiz ne yapıp edeceğinizi görmek isterdim, doğrusu! Biraz sonra ablam sofra hazırlığına başlamıştı. Joe bacaklarının arasından bana doğru şöyle bir baktı. Sanki, ablamın sözünü ettiği üzücü koşullar altında ne yapıp edeceğimizi o da gözünde canlandırmak istiyordu. Sonra, böyle fırtınalı durumlarda huyu olduğu üzere, o kıvır kıvır sapsarı saçlarıyla şakaklarındaki tüyleri çekeleyerek karısının gidiş gelişlerini mavi gözleriyle izlemeye koyuldu. Ablamın ekmek dilimleyip üzerlerine yağ sürmekte pek ustalıklı bir yöntemi vardı ki hiç değişmezdi. Önce, sol eliyle tuttuğu bir somun ekmeği önlüğünün göğüs kısmına bastırırdı. (Bu önlüğün göğsüne batırılmış duran topluiğnelerden, dikiş iğnelerinden birinin ekmeğe, oradan da bizim ağzımıza girdiği de olurdu.) Sonra 12

13 ablam bıçakla bir parça (çok değil) tereyağı alır, ilaç karıştırıp macun yapan bir eczacının ustalığıyla bıçağın iki yanını da kullanarak somunun üzerine güzelce sürerdi. Daha sonra bıçağı somunun kenarında şöyle bir silip temizleyerek testereyle kesercesine somundan kalın bir dilim kesip ayırırdı. Ne var ki bu dilimi somundan ayırmadan önce ikiye bölerdi. Dilimin bir yarısı Joe nun payına düşerdi, öbürü de bana. Bu akşam karnım çok aç olduğu halde payıma düşen ekmeği yemeyi bir türlü göze alamadım. Bataklıktaki o korkunç tanışımla onun kendinden bile korkunç olan ortağı için yedekte biraz kumanyam bulunması gerektiğini düşünüyordum. Ablamın elinin pek sıkı olduğunu, mutfakla kilerde yapacağım kötü niyetli araştırmaların belki de hiçbir sonuç vermeyeceğini biliyordum. Onun için, kendi tereyağlı ekmek dilimimi pantolonumdan içeri sokup saklamaya karar vermiştim. Bu amaca erişmek uğruna harcanılması gereken çabanın nasıl insanüstü bir şey olduğunu az sonra anladım. Yüksek bir damdan aşağı atlamaya, derin sulara kendimi bırakmaya karar vermekle birdi bu! Hiçbir şeyin farkında olmayan Joe da işi büsbütün güçleştiriyordu. Dediğim gibi dert ortağı olduğumuz için kafadarlığımızı belirlemek üzere her akşam dilimlerimizi ısırmakta bir tür yarışa girişmek aramızda bir alışkanlık, bir gelenek olmuştu. Hiç sesimizi çıkarmadan dilimlerimizi birbirimize gösterip çalım satarak birbirimizden hız alır, lokmalarımızı daha bir gayretle ısırıp yutmaya başlardık. Bu akşam da Joe birkaç kez kendi diliminin nasıl çarçabuk küçülmekte olduğunu bana göstererek her akşamki dostça yarışmamızı başlatmaya yeltendi. Ne var ki her bakışında beni, bir dizimde sarı çay kupam, öbür dizimde el sürülmemiş ekmek dilimimle, öylece oturur görüyordu. Sonunda planımı gerçekleştirmenin artık kaçınılmaz olduğuna, bunun için de durumumuzun elverdiği en akla yatkın olanaktan yararlanmam gerektiğine karar verdim. Joe nun bana baktıktan sonra başını çevirdiği bir saniyeyi fırsat bilerek tereyağlı ekmeğimi pantolon bacağımdan aşağı itiverdim. Joe nun benim bu (sözümona) iştahsızlığıma sıkıldığı anlaşılıyordu. Kendi ekmeğini dalgın dalgın şöyle bir dişledi, ama onun da iştahı kaçmış gibiydi. Lokmayı ağzında her zamankinden çok döndürüp dolaştırarak çiğnedi, çiğnedi, sonunda hap gibi yutuverdi. Bir lokma daha ısırmak üzereydi... tam iyice dişlemek için başını şöyle yana çevirmişti ki, bana takılan gözleri ekmeğimin yok olmuş olduğunu gördü. Onun, ekmeğini tam ısırmak üzereyken böyle zınk diye durup merakla, tasayla gözlerini açarak bana bakması öyle belirgindi ki ablamın dikkatinden kaçmamıştı. Ablam hemen elindeki çay bardağını masanın üzerine bırakarak, Ne oldu gene? diye çıkıştı. Joe başını bana doğru ciddi ciddi sallayarak, Bana bak, arkadaş, diye sitemli bir azarla konuştu. Pip ciğim, iki gözüm, pişman olursun sonra. Boğazına tıkılır. Çiğnemeden yutuverdin, be cancağızım! Ablam deminkinden daha sert, Ne oldu, diyorum size? diye sordu. Ağzı bir karış açık kalmış olan Joe, Pip ciğim, şöyle bir öksürüp birazcığını çıkartabilirsen iyi olur, diye mırıldandı. Evet, belki yola yönteme sığmaz, ayıp kaçar ama insanın sağlığı da her şeyden üstündür, Pip. Bu sırada lafları arada kaynayınca zıvanadan çıkmış olan ablam, Joe nun üstüne atıldığı gibi yan sakallarından tutarak kafasını arkadaki duvara birkaç kez vurdu. Bense köşemde oturmuş, suçlu suçlu bakınıyordum. 13

14 Soluk soluğa kalmış olan ablam, Şimdi belki söylersin ortada neler döndüğünü, seni gök gözlü koca öküz! diye bağırdı. Joe umarsız bakışlarla karısına baktı, sonra ne yapacağını kestirememiş gibi ekmeğinden bir lokma ısırdı, sonra gene bana baktı. Lokmasını avurduna tıkarak odada ikimiz yalnızmışız gibi ciddi, içten, konuşmasını sürdürdü: Pip ciğim, bilirsin, biz senlen canciğer dostuz, senin gizlini saklını dünyada ele vermem. Vermem ya, gene de a benim canım... Joe sandalyesinin ayağını yere sürttü, gözlerini önce indirdi, sonra gene benden yana baktı. O ne görülmedik yutuştu öyle! Ablam, Ekmeği çiğnemeden yuttu ha! diye haykırdı. Joe karısına değil de, hep benden yana bakarak, İnan dostum, senin yaşındayken ben de yalamadan yutuculardandım, diye ekledi. Kendi lokması hâlâ avurdunda tıkılı duruyordu. Çocukluğumda çok yalamadan yutucu görmüşümdür, gelgelelim seninle boy ölçüşebilecek gibisini bugüne dek görmedim doğrusu. Pip ciğim, şükret ki tıkanıp kalmadın da hâlâ sağsın. Ablam üzerime atladığı gibi beni saçımdan kavrayıp havaya kaldırdı. Gel de ilaç iç, dedi. Hepsi bu. Gene de bu sözlerin nemene tüyler ürpertici olduğunu siz gelin de bana sorun. O günlerde bir tıp canavarı, katran suyu denen nesneyi en eşsiz şifadır diye yeniden ortaya çıkarmıştı. Ablam da bu suyu, tadı ne denli iğrençse etkisinin o denli şifalı olduğuna inandığından, dolaptan eksik etmezdi. Bana da öyle çok içirirdi ki, gezdiğim yerde yeni boyanmış çit direkleri gibi kokular saçtığımı bilirdim. Bu akşamki durumumun ivediliği ise en azından bir litre ilaç almamı gerektiriyordu. Ablam bunu sanırım ben daha rahat edeyim diye, kafamı kunduracının onardığı bir pabuçmuşçasına koltuğunun altına sıkıştırarak boğazımdan aşağı akıttı. Joe yarım litreyle kurtuldu. Zavallıcık, ateş başında düşüncelere dalmış, lokmalarını ağır ağır çiğneyerek yutmaktan öte bir şey yapmamakla birlikte ablamın elinden kurtulamadı, çünkü ablam üzerine heyheyler gelmiş olduğunu söylüyordu. Kendimden pay biçerek söyleyebilirim: İlacı içmeden önce bir şeyciği yoktuysa bile sonradan Joe nun üzerine heyheyler gelmiş olması kaçınılmazdı. Bir erkeğin ya da bir çocuğun kendi vicdanınca suçlanması pek ağır bir şeydir. Beri yandan vicdanda taşınan gizli yükle pantolon paçasının içinde taşınan gizli yük birleştiği zaman çekilen işkence, kalıbımı basarım ki çok ezici olur. Ablamın evinden bir şeyler çalmak zorunda oluşumun utandırıcı düşüncesi (bu utancı Joe ya karşı duymuyordum çünkü eve hiçbir zaman onun evi gözüyle bakmazdım) ile elimi her dakika, mutfak içinde ufak tefek işlere koşturulduğum zamanlarda bile, pantolonuma gizlediğim ekmek diliminin üstüne bastırmak zorunda oluşum beni neredeyse deli ediyordu! Bir yandan da, bataklıktan beri esip gelen rüzgâr ocaktaki közleri harlatıp yalazlandırdıkça, dışarıdan o bacağı demirli adamın sesini duyar gibi oluyordum. Bana gizlilik yemini ettirmiş olan adamın sesi, ertesi sabaha dek aç gezemeyeceğini, karnının ille bu gece doyurulması gerektiğini söylüyordu sanki. Derken bambaşka bir korku doluyordu içime: Ya ellerini benim ciğerlerimle yüreğime daldırmaktan öylesine güçlükle alıkonan o genç adamın huyu baskın çıkarsa? Ya saati şaşırıp yarına dek beklemesi gerektiğini unutarak ciğerlerimle yüreğime hemen bu gece el koymaya kalkarsa? Hani dehşetten insanın tüyleri gerçekten diken diken oluyorsa, o gece benim tüylerim dikenleşmiştir sanıyorum. Gene de kim bilir, korku kimsenin tüylerini diken 14

15 diken etmez, belki de? Noel arifesi olduğundan ertesi gün için hazırlanan pudingi Felemenk işi saate göre yediden sekize dek bakır bir değnekle karıştırmak bana düşmüştü. Bacağımdaki kösteğe karşın bu işi yapmaya çalıştımsa da, bu uğraş ekmek dilimini bacağımdan aşağı kaydırıp duruyor, ben de bununla bir türlü başa çıkamıyordum. Çok şükür bir ara bir fırsatını bulup sıvıştım da vicdan yükümün bu bölümünü çatı arasındaki odamda bırakabildim. Pudingin karıştırılmasını bitirmiş, gidip yatmadan önce son bir kez ocağın köşesinde sırtımı ısıtıyordum ki, birden, Dinle, Joe, dedim. Büyük topların sesi miydi o? Joe, Evet, dedi. Mahpuslardan biri daha tüydü, desene! O ne demek, Joe? diye sordum. Tüm açıklama işlerini kendi üstüne alan ablam, ters ters, Kaçtı demek, kaçtı, diye yanıtladı. Yanıt verişi de katran suyunu içirişine benziyordu. Ablam başını dikişine eğdiği sırada ben Joe ya, ağzımı sessizce oynatarak, Mahpus nedir? diye sordum. Joe ağzını özenle ezip büzerek öyle ayrıntılı bir karşılık verdi ki bir tek Pip sözcüğünü çıkartabildim. Sonra Joe yüksek sesle, Dün gece de bir mahpus kaçmış, akşam topundan sonra, diye anlattı. Toplar atıp haber verdilerdi. Baksana, şimdi de bir başka mahkûmu haber veriyorlar. Peki, topu atanlar kim? diye sordum. Ablam işinden başını kaldırıp bana çatık kaşla bakarak, Şu çocuğu da Tanrı bildiği gibi etsin, diye araya girdi. Sanki çocuk değil, sorgu melaikesi! Soru sorma bana, yalan söylemeyeyim sana. Düşündüm ki ben soru sormakla kusur işlesem bile o, bana yalan yanıt verebileceğini söylemekle kendi kendine terbiyesizlik etmiş oluyordu. Neylersiniz ki ablam hatırlı konukların dışında kimseye terbiyeli davranmazdı. Bu arada Joe ağzını binbir güçlükle ardına dek açıp Dua ya benzettiğim bir sözcük biçimlendirmeye çalışarak merakımı daha da törpülemişti. Ablamdan dayak yemediğime dua mı edeyim istiyordu? Bunu sorarcasına ona ablamı gösterdimse de Joe hiç oralı olmayarak ağzını yeni baştan yayabildiğince yaydı, sağa sola oynattı, dudaklarının arasından iyice vurgulamaya çalıştığı bu sözcüğün biçimini söküp attı. Ben de, Ablacığım, diyerek en son çareye başvurdum. Zahmet olmazsa söyleyiver, nerden atılıyor bu top? Ablam, Tanrı iyiliğini versin e mi, çocuk! diye bağırdı ya, aslında bu söylediğinin tam tersini dilediği anlaşılıyordu. Hulk lardan 1 elbet, ayol! Ben Joe dan yana bakarak, Hulk nedir? diye fısıldadım. Joe, Ben demedim miydi? gibilerden dargın dargın bir öksürdü. Ben, Kusura kalmayın ama, hulk nedir? diye sordum. Ablam elindeki iğne ipliği benden yana uzatıp başını sallayarak, Al sana, bu velet böyledir işte, diye mırıldandı. Sorusunun bir tekine karşılık vermeye gelmez, ardından on tane daha sorar çünkü. O dediğimiz bir çeşit yüzen zindan demektir; bataklıkların gerisinde demir atarlar. Korkumu içime gömerek pek üstünde durmamışçasına, Kimleri koyarlar ki 15

16 zindan gemilerine? Ne yüzden koyarlar? diye sordum. Artık nah şurasına gelmiş olan Mrs. Joe yerinden fırladığı gibi, Geberme e mi, yumurcak! diye bağırdı. Ben seni kendi elcağızımla şu boya getirdimse herkesi kulağından kurut diye getirmedim! Yoksa dünya âlem beni övüp göklere çıkarmak bir yana, ayıplar, be! Hulk lara katilleri kapatırlar; hırsızları, kalpazanları, her türden kötülük işleyenleri kapatırlar, anladın mı? Onları kötü yola ilk iten şey de yerli yersiz soru sormaktır. Hadi şimdi, marş marş, yatağa! Geceleyin yatmaya giderken elime tek bir mum bile verilmezdi. Hele o gece karanlıkta üst kata tırmanırken bir yandan kafam karıncalanıyordu, çünkü ablam son sözlerine, parmağındaki dikiş yüksüğüyle tepemde dümtek çalarak tempo tutmuştu; beri yandan da hulk ların bizim oralarda demir atmalarının benim için ne büyük kolaylık olduğunu düşünüyordum. Öyle ya, yerli yersiz soru sormakla ben de kötü yola düştüğüme, bu gece de ablamın evinde hırsızlık edeceğime göre, kendimi sonunda hulk larda bulacaktım, yüzde yüz. Apaçık bir şeydi bu. Şimdi uzaklarda kalan o geceden bu yana kaç kez düşünmüşümdür; korkunun baskısı altında çocukların nasıl sinsileşebileceğini bilenler pek azdır. Korku bir kez çocuğun içine düşmeyegörsün: Akıldışı olması bir şey değiştirmez. O gece ben de ölesiye korkuyordum; ille de yüreğimle ciğerimi isteyen o genç adamdan, benimle konuşmuş olan bacağı demirli adamdan, korkunç bir söz vermek zorunda bırakılmış olan kendi kendimden. Kudreti sınırsız olan, gene de her sığınışımda beni iteleyip tersleyen Mrs. Joe dan da bir kurtuluş umudu göremiyordum. Gizli korkumun verdiği sinsilikle, o gece benden istenen en akıl almaz istekleri yerine getirebileceğimi, şimdi bile düşündükçe kanım donuyor. O geceyi uykusuz geçirdim. Arada bir dalar gibi olsam da, bahar selleriyle kabarmış ırmak boyunca hulk lara doğru sürüklendiğimi görür gibi oluyordum. Heyula bir korsan, darağacının önünden geçtiğim sırada elindeki boruyla bana seslenerek, İşi sürüncemede bırakacağına hemencecik kıyıya çık, şuracıktan sallandır kendini, kurtul! diyordu. Uykum gelse bile dalmaktan korkuyordum. Tanyeri ağarmaya yüz tutar tutmaz aşağı inerek kileri soyup soğana çevirmek zorunda olduğumu biliyordum çünkü. Geceleyin yapılacak iş değildi bu. Hafif bir sürtüşle ışık yakabilmenin yolu daha bulunmamıştı o zamanlar. Işık yakacaksam, çakmaktaşını çeliğe sürtmem gerekirdi ki bunun gürültüsü de korsanın zincir şakırtısından geri kalmazdı. Sabaha karşı, küçücük penceremin dışındaki o koca, kara kefen kırçıllaşmaya yüz tutar tutmaz kalkıp aşağı indim. Merdivenin her basamağı, basamak tahtalarındaki her çatlak, Tutun, hırsız var! Kalk, Mrs. Joe, yetiş, hırsız var! diye ardımdan bağırır gibiydi. Mevsim gereğince her zamankinden çok daha dolu, zengin olan kilerde ayaklarından asılmış duran bir tavşan, ben tam arkamı döndüğüm sırada göz kırpmış gibi geldiğinden ödümü patlattı. Ne dönüp tavşana bakacak, ne dikkatli bir seçim, ne de başka bir şey yapacak zamanım yoktu, çünkü boşa geçirecek zamanım yoktu. Biraz ekmek, biraz peynir kabuğu, yarım kavanoz dolusu mincemeat 2 (bunları, akşamdan kalma ekmek dilimimle birlikte mendilime sardım), testideki brendinin birazını cebimde gizlediğim bir şişeye boşalttım. Testiye de, içindekinin eksildiği anlaşılmasın diye, mutfak dolabındaki sürahiden su ekledim. Üstünde birkaç kıymık et kalmış bir kemik, bir de yuvarlacık, iyice kabarmış, içi bol jambonlu bir pay aldım. Payı 16

17 nerdeyse almadan gidiyordum. Gelgelelim yüksek bir rafın köşesine kaldırılarak gizlenen şeyin ne olduğunu merak edince şeytan dürtmüşçesine çıkıp baktım; etli payı gördüm ve Umarım bugün yarın kullanılmayacaktır da yokluğu bir süre anlaşılmaz, dileğiyle onu da aldım. Mutfaktan demirci dükkânına açılan bir kapı vardı. Bu kapının sürgüsüyle kilidini açtım, Joe nun araç gereçleri arasından bir eğe yürüttüm. Sonra bu kapıyı gene bulduğum gibi kapadım; akşam koşarak eve döndüğüm zaman kullanmış olduğum sokak kapısını açtım, ardımdan kapadım, gene koşaraktan, sisli bataklıkların arasına daldım. 1. (İng.) 1852 yılına kadar suçluları taşıyan eski gemilere verilen ad. (Y.N.) 2. (İng.) Tart, pay gibi hamur işlerinde kullanılan; kuru üzüm, ince kıyılmış elma, baharat vb. ile hazırlanan bir tür iç malzeme. (Y.N.) 17

18 3 Hem kırağılı, hem de rutubetli bir sabahtı. Rutubetin dışarıda, küçük yatak odamın penceresine yapışmış durduğunu görmüştüm. Geceleyin sabaha dek dışarıda ağlayan ecinniler pencere camını mendil niyetine kullanmışlardı sanki. Şimdi de rutubetin ortalıktaki seyrek otların, çıplak tümseklerin, ağaçların üstüne serilmiş durduğunu görebiliyordum; yapraktan yaprağa salkımlanan kalın, kaba dokulu bir örümcek ağı... Yol üstündeki parmaklıklarla kapıların hepsi nemden yapış yapıştı. Sis de öyle bir yoğundu ki yol üzerinde, bizim köyün yolunu gösteren o direğe çakılı tahtadan eli ancak dibine varınca seçebildim. Üzerimden sızan rutubet damlalarıyla bu sisler içindeki el, beni zindan gemisine doğru iten bir heyula gibiydi. Bataklıklara varınca sis daha da koyulaştı. Ben kıpırtısız duruyordum; son hızla oraya buraya koşuşturan ben değildim de çevremdeki her şey son hızla benim üstüme koşuyor sanırdınız. Bu da, zaten rahat olmayan bir vicdanı daha da rahatsız eden bir şeydi. Köprüler, hendekler, kemerler, sisin içinden birdenbire yanı başımda belirerek açıkça, Bu çocuk bir başkasının etli payını çaldı; durdurun şunu! diye bağırıyorlardı sanki. Gene birdenbire sığırlar bitiveriyordu önümde; bel bel bakan gözleri, burun deliklerinden saçtıkları buharlarla, Hey! küçük hırsız! diyorlardı. Boğazında boyunbağına benzer bir beyazı olan, (duyduğum suçluluk duygusunun etkisinden mi nedir) papazlara benzettiğim bir kara öküz bu arada beni öylesine uzun, dik bir bakışla süzdü, küt biçimli kafasını öyle bir ayıplarcasına iki yana salladı ki kendimi tutamayarak, Elimden başka bir şey gelmezdi, efendim, diye hıçkırdım. Kendim için çalmadım, yemin ederim... Bunun üzerine öküz başını eğip burun deliklerinden bir buhar bulutu üfledikten sonra, arka bacaklarını şöyle bir savurup kuyruğunu sallayarak ortadan yok oldu. Bu arada ırmağa yaklaşmaktaydım. Ne kadar hızlı koşarsam koşayım ayaklarım ısınmak bilmiyordu. Buluşmaya gittiğim adamın bacağındaki demir gibi, soğuk da benim bacaklarıma çakılıydı sanki... Cephaneliğin yolunu iyi biliyor sayılırdım. Bir pazar günü Joe ile gitmiştik oraya. Joe, kâğıtlarım çıkartılıp ona resmen çırak olduğum zaman bu kırlarda nasıl gezip tozarak ne âlem ler yapacağımızı anlatmıştı. Ne var ki siste yolumu şaşırdığımdan sonunda cephaneliğin iyice sağına düşmüş olduğumu gördüm. Bu yüzden de ırmak boyunca, çamurların berisindeki gevşek taşlarla gelgit direklerinin arasından geri dönmek zorunda kaldım. Son hızla yol almaya çabalıyordum. Cephaneliğe çok yakın olduğunu bildiğim bir hendeği tam aşmış, ardındaki yamacı tam tırmanmıştım ki karşımda, yerde oturmuş bir adam gördüm. Sırtı bana dönüktü. Kollarını kavuşturmuş, uykudan ağırlaşan başı durup durup önüne düşüyordu. Ona hiç haber vermeden yaklaşıp kahvaltısını götürürsem daha çok sevineceğini düşünerek usulca ilerledim, omzuna dokundum. Dokunmamla yerinden fırlaması bir oldu. Ne var ki dünkü adam değildi bu; başka biriydi. Öte yandan bu adam da kaba saba paçavralara bürünmüştü; ayağındaki koca demir 18

19 parçası yüzünden topallıyordu; soğuktan nerdeyse donmuş, sesi boğuklaşmıştı. Kısacası her şeyiyle öbür adama benziyordu, yalnız yüzü başkaydı, bir de başında geniş kenarlı, yassı tepeli fötr bir şapka vardı. Bütün bunları tek bir bakışta gördüm, görecek başka fırsatım olmadı çünkü. Adam bana bir küfür, bir de yumruk savurdu. Yandan salladığı bu cılız yumruk beni ıska geçtiyse de onu sendelettiğinden neredeyse yere yıkıyordu. Derken adam koşmaya başladı. İki kez tökezledi, sonra sislere karışıp görünmez oldu. Yüreğim ağzıma gelerek, Bizim genç adam olsa gerek bu, diye düşündüm. Neremde olduğunu bilseydim ciğerim de korkudan sancırdı sanıyorum. Neyse, az sonra cephaneliğe vardım. Bir gün önceki adam gene oradaydı, işte; kendi kendini gene kollarıyla sarmış, bir aşağı bir yukarı topallayarak beni bekliyordu. Bütün gece kollarını hiç çözmemiş, dolanıp durmaktan hiç vazgeçmemiş sanırdınız. Soğuk iliklerine işlemişti besbelli. Bir an, donup kaskatı kesilerek ayaklarımın dibine düşüverecek sandım. Açlıktan da gözleri dönmüştü. Eğeyi elimden alıp otların arasında kaybolduğu zaman bana öyle geldi ki tuttuğum çıkını görmese eğeyi kıtır kıtır yiyebilirdi. Bu kez elimdekini almak için beni baş aşağı çevirmedi; ayakta, dik olarak bıraktı, çıkınımı açıp ceplerimi boşaltayım diye bekledi. Şişedeki nedir, evlat? diye sordu. Brendi, dedim. Adam mincemeat i çok garip bir yöntemle, elinden kapan varmışçasına, hapur hupur atıştırmaya başlamıştı bile; içkisinden birkaç yudum almak için yemeğe ara verdi. Bir yandan da soğuktan öyle zangırdıyordu ki şişenin boynunu, birbirine çarpan dişlerinin arasında kırmadan tutabildiğine şaşıyordum. Sizi sıtma tutmuş, galiba, dedim. Bana da öyle geliyor, evlat, dedi. Kötüdür buraları, diye ekledim. Bataklıkta dolanıyorsunuz; sıtma yatağıdır buralar. Romatizma da yapar. Korkma; bu illetler yakama yapışıp canımı almadan önce karnımı doyururum ben! Birazcıktan şu yukarıki darağacına sallandıracaklarını bilsem gene karnımı bir sıkı doyurmaktan caymazdım. Hem şu körolası titreme nöbetinin de canına okuyacağım, bak görürsün. Mincemeat i, kemiğin üzerindeki etleri, payı, hep bir arada tıkınıp duruyordu. Bir yandan da bizi saran sisleri kuşkulu gözlerle süzmekten hiç geri kalmıyor, çoğu zaman duralayarak (geviş getirmesini bile durdurmacasına) çevreye kulak kabartıyordu. Şimdi de ırmak yönünden duyduğu ya da duyar gibi olduğu bir tıkırtı, bataklardaki bir hayvanın soluması üzerine neredeyse yerinden sıçrayarak düşercesine, Adamı aldatmazsın ya sen? diye sordu. Gammazlık etmedin, başka birini getirmedin ya? Yok, efendim, Tanrı canımı alsın ki! Kimseye haber verip peşine de takmadın ya? Yok, yok! Peki, dedi adam. İnandım sana. Zaten benim gibi bir sefile tuzak kuranlarla birlik etmen, şu körpe yaşına yaraşmazdı ki; canavarlık olurdu... benim gibi, peşimde kovalayanlardan kaçmak uğruna ecel terleri döken, zaten yarı ölmüş bir sefil! İçinde, duvar saati gibi çarklar varmış da saat başına çalmak üzereymiş gibi boğazında bir tıkırtı oldu; adam o kaba saba ceketinin yırtık yeniyle gözlerini örttü. 19

20 Bu zavallılığı içime dokunmuştu. O sırada etli payı yemekte olduğunu görerek yüreğimi pekleştirdim ve, Afiyet olsun, efendim. Beğendiğinize sevindim, dedim. Bir şey mi, dedin? Hoşunuza gittiğine sevindim, diyordum da. Sağ olasın, evlat; canıma değdi. İri bir hayvan olan köpeğimizin yemek yiyişini çok seyretmiştim. Şimdi köpeğin yemek yiyişiyle bu adamınki arasında belirli bir benzerlik bulunduğunu gördüm! Adam da hart diye, keskin dişlemelerle koparıyordu lokmalarını, tıpkı bir köpek gibi; sonra da lokmayı hemencecik, çiğnemeden yalayıp yutuyordu. Bir yandan da sislerin arasından biri çıkıp yemeğini elinden kapacakmışçasına yan gözle sağa sola bakınıp duruyordu. Bu tehlikeyi kafasına sardırmış olduğu için yemeğinin tam tadını çıkaramayacağını düşünmekten kendimi alamadım. Bu yemeği bir paylaşan olsa hırlayarak onu da dişlemeye kalkabilirdi. İşte bütün bu yönlerden bizim köpeğe pek benziyordu. Bir süre, söylemek istediğim şeyin yersiz kaçabileceğini düşündükten sonra, çekinerek, Ona bir şey kalmayacak diye korkuyorum, dedim. Bundan başka hiçbir şey alıp getiremem artık. İşte bu gerçeğin kesinliği yüzünden, ona çok yediğini dokundurmak gereğini duymuştum! Dostum, payın gevrek kabuğunu çıtırdatarak yemeyi o saat keserek, Ona kalmayacak ne demek? diye sordu. O da kim ki? Hani şu genç adam. Hani sizin anlattığınız; sizinle birlikte gizlenen. Adam kahkahaya benzer boğuk bir ses çıkararak, Haa, şu, dedi. O mu? Öyle ya. Kumanya istemez o. İster gibiydi oysa, dedim. Adam çiğnemesini durdurarak beni inceden inceye, hem de son derece büyük bir şaşkınlıkla süzdü. Gibiydi mi? Ne zaman? Şimdicik. Nerede? Şuracıkta, diye elimle gösterdim. Biraz ötede; başı önüne düşmüş uyukluyordu. Siz sandım önce. Adam beni iki yakamdan kavrayarak gözlerimin içine öyle bir bakış baktı ki eski niyeti yeniden depreşti de beni boğazlayacak diye korkmaya başladım. Tir tir titreyerek, Üstü başı sizin gibiydi, hani biliyorsunuz, yalnız kafasında şapka vardı, diye açıkladım. Sonracığıma... şey... işte... Bu konuya kabalık etmeden değinmek için elimden geleni yaparak ekledim: Ona da tıpkı sizin gibi, hem de aynı amaçla bir eğe gerekiyordu. Dün geceki topları duymadınız mı? Adam kendi kendine, Demek gerçekten top sesiymiş, diye mırıldandı. Şaşılacak şey! Nasıl bilemezsiniz? Biz taa evden duyduk. Evimiz buradan çok daha uzakta. Üstüne üstlük de içerideydik. Bak anlatayım, evlat, dedi adam. İnsan bu kırlarda, yorgunluktan başı dönmüş, soğuktan canı çıkmış, boş mideyle dolaşırken gece boyu kulakları vınlar durur, toplar atılıyormuş gibi gelir adama, ona sesleniyorlarmış gibi gelir. Duymak ne demek? Askerlerin kendini kuşattıklarını resmen görür; havaya kaldırılmış meşalelerin ışığında al al ışıyan üniformalarıyla... Numarasının okunduğunu, adının çağrıldığını duyar, 20