ELEKTRİK. Topraklama. eşit ise nötr. olabilir. Elektrik Yükü. ile oluşur. Durgun Elektrik. yalıtkanlarda ELEKTRİK. iletkenlerde. Elektrik Akımı.

Transkript

1 ÜNİTE 7 ELEKTRİK Topraklama Negatif Yük eşit ise nötr Pozitif Yük olabilir Paratoner Yıldırım Şimşek Elektrik Yükü ile oluşur Teknoloji Fotokopi Makinesi doğal olay Durgun Elektrik kullanılır yalıtkanlarda ELEKTRİK Ampül iletkenlerde Elektrik Sobası Sigorta Elektrik Akımı Teknoloji Pil bağlanır Gerilim Seri Paralel Akım Şiddeti ile ölçülür ile ölçülür Direnç Voltmetre Seri bağlanır Paralel Ampermetre

2 7 Giriş Etkinlikleri Şimşek ve yıldırımın hangi hava şartlarında meydana geldiğini tartışınız. Tartışmada rüzgarın etkisi üzerinde odaklaşınız. Tartışmanın sonuçlarını defterinize not ediniz ve ünitenin sonunda aynı tartışmayı tekrar yaparak sonuçlarınızı yeniden değerlendiriniz. Elektik akımının metallar üzerinde gerçekleşmesinin nedeni ne olabilir? Yukarıdaki sorunun yanıtlarını arkadaşlarınızla tartışınız ve tartışmanızın sonuçlarını defterinize not ediniz. Ünitenin sonunda aynı tartışmayı tekrar yaparak sonuçlarınızı yeniden değerlendiriniz. 96

3 ELEKTRİK Elektrik Elektrik Nedir? Yaklaşık 2600 yıl önce insanlar, elektron adı verdikleri sarı bir taşı (kehribar) koyun postuna sürttüklerinde şaşırtıcı bir durum gözlemlediler. Koyun postuna sürtülen taşlar küçük parçacıkları çekmekteydi. Biz de buna benzer bir küçük etkinlik yapalım: Öncelikle küçük kağıt parçacıkları kesip masamızın üzerinde biriktirelim. Sonra da plastik olan tükenmez kalemimizin arkasını kazağımıza bir süre sürtelim. Kazağımıza sürttüğümüz kalemi hiç bir yere dokundurmadan kağıt parçacıklarını yaklaştıralım. Yukarıdakine benzer bir deneyi de 1570 yılında William Gilbert sarı taşlar (kehribar) ile renksiz taşlar (cam) arasında yaptı ve aynı cins taşların birbirini ittiğini, farklı cins taşların da birbirini çektiğini gözlemledi. Bu olaya elektron sözcüğünden esinlenerek elektrik adını verdi. Durgun Elektrik Plastikten yapılmış cisimlerin yünlü kumaşa sürtüldüğünde küçük kağıt parçacıklarını çektiğini biliyoruz. Aynı olayı camdan yapılmış cisimleri ipekli kumaşa sürterek de yapabiliriz. Cisimlerin çekme özeliklerini kısa bir süre koruyabildiklerini de fark etmişsinizdir. söz konusu cisimlere Elektriklenmiş Cisimler, sürtünme ile kazanılan elektriğe de Durgun Elektrik diyoruz. Etkinlik Hiçbir yapıştırcı kullanmadan şişirilmiş bir balonun duvarda durmasını sağlayabilir misiniz? Bilim, doğayı tanımak ve onu anlamakla başlar. Fotokopi, printer gibi baskı yapan makinelerde özel boyalar kullanılır. Bu boyalarda boya parçacıklarını bir arada tutmak ve gerektiğinde kağıdın üzerine püskürtmek için Durgun Elektrik kullanılır. 97

4 A- Elektrik Yükleri Elektrik Yükleri Elektriğin kaynağı, maddelerin temel yapı taşı olan atomlardır. Her atomun merkezinde bir çekirdek, bu çekirdeğin içerisinde proton ve nötron adı verilen temel parçacıklar vardır. Atomun diğer bir önemli temel parçacığı da çekirdeğin etrafında dolanan elektronlardır. Protonlar ( + yüklü parcacıklar) Nötronlar ( yüksüz parcacıklar) Elektronlar ( - yüklü parcacıklar) İki Tür Elektrik Negatif (-) ve pozitif ( + ) olarak adlandırılan iki farklı elektrik yükü cisimlerin elektriklenmesinin temel nedenidir. Yaptığımız etkinliklerde plastik çubuğu yünlü kumaşa sürttüğümüzde plastik çubuk negatif (-) yükle yüklenir. Aynı şekilde cam bir çubuğu ipekli kumaşa sürttüğümüzde ise cam çubuk pozitif ( + ) yük ile yüklenir. Bu iki tür elektrik birbirlerini farklı şekillerde etkiler. Aynı yüklü cisimler birbirini iter, zıt yüklü cisimler birbirini çeker. - - Aynı yüklü cisimler birbirini iter Zıt yüklü cisimler birbirini çeker. 1. Durgun elektriği nasıl elde edebiliriz? 2. Durgun elektrikle yüklü cam çubuk ve plastik çubuk birbirine yaklaştırılsa aralarında hangi etki meydana gelir? Neden? 3. Özellikle uzun saçlı kişiler, geceleyin ayna karşısında kazaklarını çıkarırken bazı kıvılcımların çıktığını görebilirler bunun nedeni ne olabilir? Bir elekronun kütlesi, bir protonun kütlesinden yaklaşık 1840 kez daha küçüktür. Elekton sayıları ile proton sayıları eşit olan atomlara nötr atom denir. 98

5 7.1. B- Yüklerin Hareketi Elektrik Yüklerin Atlaması Rüzgarın etkisiyle hareket eden bulutlar birbirlerine sürtünerek durgun elektrikle yüklenirler. Zıt yüklü bulutlar yaklaştıklarında, zıt yüklerin birbirini çekmesinden dolayı, bir buluttan diğerine yük atlaması meydana gelir. Yük atlaması şiddetli bir ışık ve gök gürültüsü oluşturur. Bulutlar arasındaki yük atlaması olayına şimşek denir. Yük atlaması, yere yeterince yaklaşan bulutlarla yeryüzü arasında da olabilir. Bu olaya da yıldırım denir. Atomun yapısında hareketli olan parçacıklar elektronlar olduğu için yıldırım ve şimşekteki yük atlaması, elektronların atlaması şeklinde oluşur. Bu nedenle yeryüzüne yaklaşan bulutlar negatif( -) yüklü ise yük atlaması buluttan yere, bulutlar pozitif( + ) yüklü ise yük atlaması yerden buluta doğrudur. Paratonerin toprağa bağlanması Paratoner Topraklama Yüklü bir cismin iletken bir telle toprağa bağlanmasına topraklama diyoruz. Cisim negatif( -) yüklü ise yükler toprağa akar. Cisim pozitif( + ) yüklü ise topraktan negatif yük alır. Her iki durumda da cisim fazla yükten kurtularak nötr olur. Topraklama sayesinde yıldırımlardan korunmamız mümkündür. Metal bir iletkenin sivri ucunu binanın en üst seviyesine, diğer ucunu da toprağa bağlayarak yıldırımdan gelebilecek elektrik yüklerinin toprağa akmasını sağlamış oluruz. Özellikle yıldırım çekebilecek yüksek binaların korunması için hazırlanan bu düzeneğe Paratoner denir. 1. Bulutlar nasıl elektriklenir? 2. Yıldırım ile şimşek arasındaki fark nedir? 3. Aşağıdaki kavramları açıklayınız a)topraklama b) Paratoner Torpil balığı olarak da bilinen Uyuşturan balığı, korunmak için kendi vücudundaki elektriği kullanır. Kendinden dört kat daha büyük bir balığı öldürecek kadar elektrik üretebilir. 99

6 A- Elektriği İletme İletkenler - Yalıtkanlar Atomun yapısındaki elektronları taşıyarak elektriği ileten maddelere iletken, elektronların taşınmasına izin vermeyip elektriği iletmeyen maddelerede yalıtkan diyoruz. Elektrik fişinin yalıtkan ve iletken kısımları aşağıda gösterilmiştir. İletken Yalıtkan İletkenler Bakır, Demir, Gümüş, Alüminyum, Altın, Civa Yatılkanlar Plastik, Tahta, Yün, Cam, Kağıt, Hava, Elektronik aygıtlarda çok fazla iletken devreye gereksinim vardır. Yalıtkan kartların üzerine iletken bakır yollar açılarak, silikonla örtülerek mikroçipler elde edilir. Böylelikle çok küçük elektronik aygıtların yapılması mümkün olur. Yandaki devrede A-B parçasına çeşitli maddeler koyarak bu maddelerin iletken ya da yalıtkan olduğunu anlayabiliriz. Madde iletkense lamba yanacak, madde iletken değilse lamba yanmayacaktır. İletkenliği test edilecek cisim Etkinlik Yukarıdaki devreyi kullanarak, verilen maddelerin iletken ya da yalıtkan olduğunu bularak tabloyu tamamlayabilir misiniz? Maddeler İletken Yalıtkan Metal para : Silgi : Kalem : Diş fırçası : Kapı anahtarı : X X - İtfaiyecilerin kullandığı başlıklar ısıyı ve elektriği iletmeyen fiberglastan yapılmaktadır. Bilgisayar, cep telefonu gibi elektronik cihazlarda kullanılan mikroçiplerin ilki 1959 yılında üretildi. Bazı mikroçiplerin içinde binden fazla iletken devre vardır. 100

7 7.2. B- Elektrik Akımı Elektrik Elektrik Akımı Atomun yapısındaki hareketli parçacıklar olan elektronların herhangi bir iletken içerisinde hareket etmesine elektrik akımı denir. Elektronların iletken içerisinde hareket etmelerini sağlayan esas neden elektriksel kuvvettir. Bu kuvvete elektromotor kuvvet (emk) ya da gerilim denir. Gerilimin birimi volt'tur. Allessandro Volta, 1794 yılında iki farklı metal ve asit kullanarak ilk pili yaptı. Gerilim birimi volt, adını Volta'dan almıştır. Kimyasal Enerji Pil Pil, bir güç kaynağıdır. Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çeviren bir devre elemanıdır. İki ucu vardır. Bir uçta pozitif ( + ) yük, diğer uçta negatif (-) yük bulunur. Pilin iki ucunu birleştiren bir iletken üzerinden akan elektronlar elektrik akımını oluşturur. Elektrik Enerjisi Akım Hangi Yönde Akıyor? Biliminsanları, eskiden akımın pozitiften negatife doğru olduğuna inanıyordu. Günümüzde ise pilin negatif kutbunda bulunan elektronların pozitif kutba doğru hareket ettiğini biliyoruz. Kısacası akım, negatiften pozitife doğru akmaktadır. Ancak eski düşüncedeki akım yönü, çok sayıda elektrik yasasının oluşturulmasında kabul edilmiştir. Bu nedenle karışıklığı engellemek için pozitiften negatife doğru olan eski düşüncedeki bu yön uzlaşılmış akım yönü olarak belirlenmiştir. Kullanılmayan pillerinizi doğaya atarsanız, çevrenize büyük zarar verirsiniz. Elektron hareketinin yönü Uzlaşılmış akım yönü Günlük yaşamda kullanılan pillerin çoğu 1,5 voltluk gerilime sahipken, evlerimizde kullandığımız elektriğin gerilim değeri 220 volttur. 101

8 C- Elektrik Devresi Elektrik Devresinde Neler Var? Elektrik devresini, akımın kesintisiz olarak akabileceği yol olarak tanımlayabiliriz. Her devre en az iki elemana gereksinim duyar : Güç kaynağı ve elektrik akımının taşıyacak bir iletken. Bunların dışında da bir çok devre elemanı vardır. Basit bir devreyi : Üreteç, iletken, devreyi açıp- kapatacak anahtar ve bir lamba ile kurabiliriz. Üreteç (pil) Anahtar Lamba Üreteçleri Nasıl Bağlayalım? Elektrik devrelerinde, devre elemanlarını genel olarak seri ve paralel olmak üzere iki türde bağlayabiliriz. Üreteçleri (pilleri) seri bağladığımızda devreye daha çok gerilim vermiş oluruz. Paralel bağladığımızda ise aynı miktarda gerilimin daha uzun süre kullanılmasını sağlarız. Piller seri bağlı 1. İletkenler atomun hangi parçacığını taşırlar? 2. Günlük yaşamda sıklıkla kullandığımız üç iletken ve üç yalıtkan maddenin ismini yazınız. 3. Pillerde hangi enerji değişimi meydana gelir? 4. Günlük yaşantımızda pille çalıştırdığımız üç tane cihaz ismi yazabilir misiniz? 5. Elektrik devresinde akım hangi yönde hareket eder? 6. Basit bir elektrik devresinde hangi devre elemanları bulur? Piller paralel bağlı Bazı hesap makinelerinde güneş enerjisini elektrik enerjisine çeviren ve adına güneş pili denilen piller kullanılır. 102

9 7.2. D- Akıma Karşı Koyma Elektrik Direnç İletken madde içerisinde akan elektronlar aslında rahat haraket edebilecekleri alana sahip değildirler. Maddelerin üzerlerinden geçen akıma karşı koyma etkilerine direnç diyoruz. Dirençler, söz konusu etkiden faydalanılarak birçok elektrik devresinde akımı azaltmak için kullanılır. Çoğu zaman kontrol edilemeyen direnç etkilerinden dolayı elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşerek kaybolur. Elektrik akımını, boru içerisinde akan suya benzetirsek, boru ne kadar kalın ve kısa olursa suyun akışı da o kadar rahat ve kolay olur. İletkenler için de aynı kural geçerlidir. Direnci azaltmak için iletkenin boyunu kısaltmak ve kalınlığını artırmak gereklidir. Bunun yanında maddelerin kendi özellikleri de dirençlerinin büyük veya küçük olmasında çok etkilidir. Dirençlerin Kullanılması Dirençlerin akımı azaltma etkisi gösterdiğini öğrenmiştik. Bu etki, dirençlerin birçok devrede kullanılmasını ortaya çıkarmıştır. Direncin birimi ohm dur. Devrelerde kullanılan dirençlerin üzerindeki renkli çizgiler o direncin değerinin kaç ohm olduğunu belirtir. Thomas Alva Edison, bini aşkın buluş yapan Amerikalı mucittir yılında şekilde görülen ilk ampulu teldeki direncin ısınması ve ışık saçması ilkesiyle çalıştırarak en büyük buluşunu gerçekleştirmiştir yılında ampüller seri üretilerek dünyada yaygınlaştırıldı. Çok iyi direnç gösteren bir madde olan tungsten metali Ampul Bir Dirençtir Aydınlanmak için kullanıdığım ampül aslında basit bir dirençtir. Direnç gösteren metaller önce ısınır ve kızarır dolayısya etrafa ışık yayarlar. Bir çok elektrik sobası da iletkendeki direnç etkisiyle çalışmaktadır. Bu tür sobalarda daha çok direnç elde etmek ve ısıyı artırmak için uzun iletkenler kullanılmaktadır. İletkenler, çok yer tutmaması için bir çubuk üzerine sarılarak kullanılırlar. İletken tel Yalıtkan cam destek Ampulde kullanılan tungsten C sıcaklığa dayanabilen direnç özeliği çok yüksek bir metaldir. 103

10 E- Devreleri Kuralım Devre Elemanları Belirleyelim Herhangi bir elektrik devresinde birden çok devre elemanın olduğunu biliyoruz. Bu elemanların devreye doğru bağlanması gereklidir. Elektrikle uğraşan bilim adamları elektrik devrelerini kurmadan önce devrenin bir şemasını kağıt üzerine çizerler ve bu şemadan faydalanarak hatasız bir biçimde devrelerini oluştururlar. Bu nedenle devre elemanlarının her birisinin şemalarda gösterilmesi için bir de sembol gösterimleri vardır. Direnç : Akımı azaltmak için kullanılır. Pil : Üreteç olarak kullanılır. Lamba : Işık kaynağı olarak kullanılır. Ampermetre : Akımın değerini gösterir. Voltmetre : Gerilimin değerini gösterir. Anahtar: Devreyi açıp-kapamak için kullanılır. Devreyi Açmak : Akım geçmez demektir. Devreyi Kapamak : Akım geçer demektir. 1. Direncini azaltmak için iletkende dikkat etmemiz gereken özelikler nelerdir? 2. Ampuller hangi ilke sayesinde çalışır? 3. Aşağıda verilen devre elemanlarının görevlerini yazınız. a) Pil b) Ampermetre c) Anahtar d) Direnç Gereksiz yere yanan lambayı söndürmekle, elektrik enerjisini verimli kullanmadaki en büyük adımı attınız demektir. Fizik biliminin günümüzdeki en önemli uğraş alanlanlarından birisi de süper iletkenlik'tir. Hiç bir direnç göstermeden iletim yapan bu maddelerin teknolojik kullanımı için çalışmalar devam etmektedir. 104

11 7.2. F- Seri ve Paralel Bağlama Elektrik Dirençlerin Bağlanması Dirençler ya da direnç olduğunu bildiğimiz lambalar elektrik devresine seri ve paralel olarak iki temel şekilde bağlanır. Lambaların üzerinden geçen akım şiddeti bağlanma şekilleri ile ilişkilidir. İstenilen miktarda akım elde etmek için direçleri farklı şekillerde bağlayabiliriz. Seri Bağlama Yandaki gibi uç uca ekleyerek bağlama biçimine seri bağlama denir. Bu tür bağlamada çıkan akım her iki lambaya da eşit değerde ulaşır. Paralel Bağlama Üretecin (Pil), pozitif( + ) ve negatif( -) taraflarındaki uçları ile lambaların aynı taraftaki uçlarının bağlanması biçimine paralel bağlama denir. Bu tür bağlamada pilden çıkan akımın değeri özdeş lambalara eşit bölünerek ulaşır. 1.Kuracağımız bir elektrik devresinde, akımın az dirençle karşılaşması için nasıl bir iletken seçmeliyiz? 2. Yandaki devreye göre : a) Hangi anahtarları kapatırsak A lambası yanar? B) Her iki lambanın da yanması için hangi anahtarları kapatmalıyız? 1 A B 2 3 Suçluların soruşturulmasında kullanılan yalan makinesi, beynimizin ürettiği elektrik akımının artması veya azalması ilkesiyle çalışmatadır. 105

12 A- Evde Güvenli Elektrik Hangi Önlemleri Almalıyız? Yaşamımızı kolaylaştıran elektriği güvenli bir şekilde kullanmalıyız. Dikkatsizce kullanılan elektrik ölümle sonuçlanan elektrik çarpmasına ya da evimizi bir anda yakabilecek yangınlara neden olmaktadır. Kötü olayları yaşamamak için elektriği kullanırken bazı önlemler almalıyız. Toprak hattı Sigorta Her şeyden önce evimizin elektrik donanımı mutlaka topraklandırılmış olmalı ve içerisinde toprak hattı bulunan cihazlar ve prizler kullanmalıyız. Kablosu yıpranmış, kırık, sökülmüş ya da bazı kısımları açıkta olan elektrikli aletleri asla kullanmamalıyız. Sıvıların iletken olduğunu unutmamalıyız. Bu nedenle sürekli nemli olabilecek banyo gibi ortamlarda elektrikli aletleri kullanmamaya özen göstermeliyiz. Sıklıkla yapılan hatalardan biri de aynı prizden fazla miktarda elektrik akımı kullanamaktır. Fazla miktarda elektrik akımı ile çalışan ev aletlerini aynı elektrik prizine takılmış çoğaltıcılarla kullanmamalıyız. Sigorta Elektriği güvenli kullanmanın en önemli yolu elektrik donanımlarındaki sigortalardır. Farklı amaçlar için kullanılan çeşitli sigortalar vardır. Evlerimizde kullandığımız elektrikli aletler farklı değerlerde akımlarla çalıştığı için her birisi için de farklı değerlerde sigortalar kullanılmalıdır. 5A 10 A 30 A Elektrik donanımlarında kullanılan kablolarda yeşil renkli plastikle yalıtılmış olanlar toprak hattı için kullanılır. 106

13 TEST 7 Elektrik 1. Aşağıda verilen elektrik yükü çiftlerinin itme ya da çekme kuvveti etkisinden hangisini gösterdiklerini belirtiniz. a) elektron - elektron : b) elektron - proton : c) proton - elektron : d) proton - proton : 2. Yıldırımlardaki yük atlaması olayının buluttan yere ya da yerden buluta olmasının nedeni nedir? A B 3. Devredeki A, B uçlarına temas edecek şekilde aşağıdakileri sıra ile koyuyoruz. Bu işlemler sırasında lambanın sönüp, sönmediğini belirtiniz. a) Metal anahtar : b) Plastik tarak : c) Çivi : d) Metal kaşık : e) Plastik kaşık : f) Tahta cetvel : A İletkeni X İletkeni B İletkeni Y İletkeni 4. Yukarıdaki iletkenler aynı metalden yapılmışlardır. A ile B iletkeni aynı kalınlıkta fakat farklı boylardadır. X ile Y iletkeni aynı boyda fakat farklı kalınlıktadır. Buna göre : a) A ve B iletkenlerinden hangisinin direnci daha büyüktür? b) X ve y iletkenlerinden hangisinin direnci daha büyüktür? 5. Üç lambanın paralel ve her bir lambanın sönmesini sağlayan birer anahtarın olduğu bir elektrik devresini şematik olarak çiziniz. 6. Araştırma Konuları : a) Micheal FARADAY hakkında bir makale hazırlayınız. b) Elektrik Enerjisi'ni verimli kullanmak için ne gibi önlemler almalıyız? 107

14 7 Çoklu Zeka Etkinlikleri Şimşek ve yıldırım konusunda aşağıdaki soruların yanıtlarını açıklayan bir makale hazırlayınız. ( Makalenin Başlığı ) Yıldırım ve şimşeğin oluşma nedeni nedir? ( Resim 2 ) ( Resim 1 ) Yıldırım nedir? Şimşek nedir? Yıldırım ile şimşek arasındaki farklar nedir? Nasıl korunabiliriz? Üç adet özdeş lambayı paralel ve seri olarak bağlayıp iki farklı elektrik devresi oluşrunuz. Kullanılan Araçlar : Devrelerin Şematik Çizimi : 1. Paralel Bağlı 2. Seri Bağlı Yapılış : Lambaların parlaklığına dikkat ederek sonucu yorumlayınız: Aşağıdaki harf tablosunda saklanmış 6 kavramı bulunuz. (Proton, Elektron, Topraklama, Direnç, Pil, Lamba) TBNMDİKLŞDİRENÇ OKLASDERFHKĞÜĞE PROTONKLERNTRŞT RZKLMOMBİLKOLİP AAERKRHJOPROAIZ KASIĞTAPÜIOPBOR LEMNİKSOTİTEMIZ ADLOIEDRYAİFASD MFHILLFUEZAKLDS AGGİKEGERCLAMKL Aşağıdaki kavramları gizleyerek yukarıdakine benzer bir harf tablosu oluşturunuz. Arkadaşlarınızdan, gizlediğininiz kavramları bulmasını isteyiniz. Yük Atlaması, Yıldırım, Şimşek, İletken, Yalıtkan, Seri, Paralel, Sigorta, Devre, Akım İ L E T K E N Y A L I T K A N İLETKEN ve YALITKAN kelimelerindeki harfleri oluşturan bir akrostiş şiir çalışması yapınız. İlk harflerinden dilediğiniz bir anlamlı cümle oluşturacak, iletkenlerin bağlanması konusunu anlatan bir akrostiş şiir çalışması yapınız. 108

15 Çoklu Zeka Etkinlikleri Elektrik İstediğiniz bir şarkının sözlerini aşağıda belirtilenlerle değiştirerek yeniden yorumlayınız. Aynı işaretli yükler biribirini iter. Zıt işaretli yükler birbirini çeker. İletkenler elektriği iletir. Yalıtkanlar iletmez. Elektrik akımı elektronların ters yönünde kabul edilmiştir. Elektrik devreleri seri ve paraleldir. Yeniden Uyarlayanın Adı : Sınıfı : Numarası : Uyarladığı Şarkının Adı : Söz Yazarı : Bestecisi : Aşağıdaki konuşma balonlarını tamamlayınız ve siz de Dirençlerin Bağlanması konusunu anlatan benzer bir döküman hazırlayın. Elektron negatif( -), proton(+) olduğundan birbirini İki elektron birbirini İki proton birbirini Aşağıdaki verilen cisimleri İletken ve Yalıtkan olarak sınıflandırıp : a) Her bir cismin resim grafiklerini hazırlayınız. b) Tablodan seçeceğiniz bir iletken bir de yalıtkan cismin büyük boy renkli bir afişini yapınız. Sizce elektriği kullanırken hangi önemleri almalıyız? Önlem 1 : Gerekçesi : Tükenmez Kalem Çivi Önlem 2 : Gerekçesi : Önlem 3 : Kapı Anahtarı Plastik Cetvel Gerekçesi : 109

16 NOTLAR