2017 YILI GIDA SEKTÖR RAPORU (ANTEPFISTIĞI-BAKLİYATLAR-YAĞLAR)

Transkript

1 2017 YILI GIDA SEKTÖR RAPORU (ANTEPFISTIĞI-BAKLİYATLAR-YAĞLAR)

2 2. SEKTÖREL MAKRO ANALİZ SEKTÖRÜN GTIP NUMARALARI Antep fıstığı ihracat ürün grubu kabuklu ve kabuksuz fıstık olmak üzere iki üründen oluşmaktadır. Tablo 1:Küme (Antep FISTIĞI) Küresel Analiz GTİP`leri Kabuklu Fıstık Kabuksuz Fıstık Baklagiller ihracat ürün grubu nohut ve mercimek olmak üzere iki üründen oluşmaktadır Tablo 2: Küme (BAKLİYAT) Küresel Analiz GTİP`leri Nohut Mercimek Yağlar ihracat ürün grubu hayvansal yağlar, Zeytin yağı, Ayçiçek yağı ve margarin olmak üzere 4 üründen oluşmaktadır. Tablo 3: Küme (YAĞLAR) Küresel Analiz GTİP`leri 1502 Siğir, Koyun, Keçi Yağı 1509 Zeytin Yağı 1512 Ayçiçek Yağı 1517 Margarin

3 2.1.2 SEKTÖRDE ALT KIRILIMLAR FISTIK CİNSLERİ Türkiye, Pistaci cinsine giren türlerin gen merkezidir. Bundan dolayı Antep fıstığı ülkemizde büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Ancak, oldukça farklı tip ve çeşitlerle yetiştiricilik yapıldığından, standart verim elde etmek de zordur. Türkiye de yaygın olarak yetiştirilen Antep fıstığı, uzun çeşididir. Buna Siirt, Kırmızı, Halebi ve Ohadi çeşitleri eklenmektedir. Uzun çeşidi lezzetli ve yeşil içli olmasına karşılık, meyve kalitesi ve verim yönüyle Siirt çeşidi ile rekabet edememektedir. Tablo 4: Türkiye`deki Belli Başlı Fıstık Türleri Çeşitler Meyve iriliği Çıtlama oranı (ad/100g) Tekin 69,00 98,0 Barak yıldızı 86,00 Siirt 70,00 95,3 Kırmızı 83,00 76,0 Halebi 77,00 90,7 Uzun 78,00 78,7 Ohadi 71,00 Kaynak: MEB, Antep Fıstığı Yetiştiriciliği Bu türlerin dışında; Keten Gömleği, Beyaz Ben, Değirmi, Çakmak, SultaniVahidi, Mümtaz, Sefidi ve Hacı S erifi de ülkemizde yetiştirilen Antep fıstığı çeşitleri arasında yer almaktadır. Tekin: Ülkemizin en kaliteli çeşidi olan Siirt ten daha kaliteli bir çeşittir. Yaz mevsimi uzun ve sıcak olan GaziAntep benzeri yerlerde yetiştirilebilir. Barak Yıldızı: Ülkemizde en erken olgunlaşan çeşittir. Koyu yeşil içlidir, GaziAntep te ağustos ayının 1 veya 2 nci haftasında olgunlaşır. Yaz mevsimi kısa süren yayla kesimlerinde de yetiştirilebilir. Kırmızı: Erken olgunlaşan (eylül başı) meyve kalitesi uzun çeşidine yakın çeşidimizdir. Uzun çeşidi kadar yaygın değildir. GaziAntep ten biraz daha kısa yaz mevsimi olan yerlerde rahatlıkla yetişebilir. Halebi: Orta mevsimde olgunlaşan (eylül ortası) meyve kalitesi uzun ve kırmızı çeşidinden üstün olan bir çeşidimizdir. Ancak verimi, bu iki çeşitten daha düşüktür. Uzun: Orta mevsimde olgunlaşan (Eylül ortası), meyve kalitesi orta olan bir çeşidimizdir. Verimi Halebi ve kırmızı çeşitlerinden daha yüksektir.

4 Ohadi: Meyve kalitesi Siirt çeşidinden biraz daha iyi olmakla birlikte, verimi düşük, ağaç gelişimi zayıftır. Meyveleri Siirt çeşidi gibi geç (ekim başı) olgunlaşır. Siirt: Sulu ve kuru koşullarda uzun çeşidinden %30 daha verimlidir. Aynı zamanda Siirt ve Ohadi çeşitleri uzun, kırmızı ve Halebi çeşitlerinden 3 yıl önce ekilmektedir. Siirt çeşidi iyi bakım şartlarında bir yıl tam, bir yıl yarım olmak üzere hemen her yıl ürün vermektedir. Sulu koşullarda dönümden 262 kg kuru meyve alınabilmektedir. Siirt çeşidi özellikle taze olarak kavlatıldığı (dış kırımızı kabuğu soyulduğu) zaman meyve görünüşü daha çekici olmakta, çıtlama aralığı artmakta, dolayısıyla iç ve dış pazarlarda iyi fiyatla satılmaktadır MERCİMEK- NOHUT (BAKLİYAT) Nohut (Cicer arietinum L.), binlerce yıldan bu yana tarımı yapılan ender bitkilerden biridir. Anavatanı olarak Türkiye nin güney doğu bölgesi gösterilmektedir. Pek çok kaynağa göre, bu bölgede yaklaşık yıl önce nohut yetiştirilmekteydi. Bugün artık Türkiye de dahil Dünyanın pek çok ülkesinde nohut tarımı yapılmaktadır. Bugün Dünya nohut üretimine baktığımızda, üretimin Ortadoğu bölgesi ile Asya kıtasının güney batı bölgelerinde daha fazla yoğunlaştığını görebiliriz. Dünya da üretilen nohut miktarının yaklaşık % i sadece 4 ülke, Hindistan, Türkiye, Pakistan ve İran tarafından gerçekleştirilmektedir. Dünyada tarımı yapılan nohut çeşitleri, tane iriliğine, şekline ve rengine göre 2 ana grup altında toplanmışlardır. Bunlar, Desi tipi ve Kabuli tipi nohut çeşitleridir. Desi, Hint dilinde lokal-yerel anlamına gelmektedir. Dünya üretiminin yaklaşık % 80 i bu tip nohutlardır, yarı kurak tropik bölgelere uyum sağlamış ve Hindistan, Etiyopya, Avustralya, Afganistan ve İran gibi ülkelerde çok yaygın olarak ekilmektedir ve soğuğa kabuli tipindekilere oranla daha dayanıklıdırlar. Kabuli tipindeki veya diğer bir tanımlamayla İspanyol tipi nohut çeşitleri, Taneleri çok iri, genellikle düzgün, koçbaşı şeklinde olup, beyaz veya açık-krem rengindedir. Nohut, ekvator kuşağından kuzeyde paralel (Rusya) ve güneyde paralele (Avustralya) kadar uzanan bölgelerde, deniz seviyesinden m ye kadar olan yüksekliklerde yetiştirilebilir. Türkiye de yaygın olarak yetiştirilen ve ticareti yapılan mercimek çeşitlerinin genel özellikleri: Sultani Mercimek (Yaprak / Pul Mercimek): Bu çeşide giren mercimeklerin kabuk renkleri genellikle yeşil veya sarımsı yeşil olmakla beraber pembemsi sarı-yeşil, grimsi sarı-yeşil ve sarı-yeşil fon üzerinde koyu yeşil benekli olanları da vardır. Tanelerinin iç rengi yeşilimsi sarı olup, taneler yassı, yuvarlak ve çapları 6 mm. den büyüktür. Bu tip mercimekler kıyı ve geçit bölgelerinde yetiştirilir. Yeşil Mercimek (Sıra Mercimek): Bu çeşide giren mercimeklerin kabuk renkleri genellikle yeşil veya sarımsı yeşil olmakla beraber sarımsı pembe-yeşil, grimsi yeşil olanları da vardır. Özellikle İç Anadolu ve Geçit Bölgeleri için idealdir. Kendi içerisinde 3 tipi bulunmaktadır: Birinci Sıra, İkinci Sıra ve Naturel Mercimek. Kırmızı Mercimek: Bu çeşide giren mercimeklerin Taneler yanlardan basık, yuvarlak ve çapları 3 mm. den büyük olup 1000 tane ağırlığı g. civarındadır. Ekseri Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yetiştirilmektedir. Kırmızı mercimekler Futbol Mercimek ve Yaprak/Pul Mercimek (çenekler ayrılmış) formunda sunulmaktadır.

5 Mercimek Antik çağlarda Anadolu, Orta doğu, Kuzey Afrika ekseninde doğmuş olmakla birlikte, daha yakın tarihlerde ise mercimek kronolojisine bakıldığında, mercimek Amerika ya ilk olarak İspanyollar tarafından 1500 lerde S ili ye getirilerek yetiştirilmeye başlanmıştır. İlerleyen zamanlarda ise Arjantin ve Meksika ya yayılmıştır. Yeni Dünya da ticari anlamda geniş ölçekte mercimek yetiştiriciliği ise çok daha yakın tarihlerde başlamış olup ABD de 1916 da, Kanada da 1969 da ve Avustralya da ise 1994 te mercimek ticari anlamda yetiştirilmeye başlanmıştır Kaynak: Dr. Metin BABAOĞLU, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Prof. Dr. Cemalettin Yaşar ÇİFTÇİ, Dünyada ve Türkiye de Yemeklik Tane Baklagiller Tarımı. Güven S AHİN, 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye de Mercimek (Lens culinaris Medik) Yetiştiriciliği YAĞLAR (ZEYTİNYAĞI- AYÇİÇEK YAĞI-MARGARİN- HAYVANSAL YAĞ) a. Türkiye deki belli başlı yağ (bitkileri) türleri Ayçiçeği: Tohumlarından yağ elde edilen ayçiçeği, bir yaz bitkisidir. Tarımı başta Trakya olmak üzere, Marmara Bölgesi nde oldukça yaygındır. Türkiye de bu alandaki üretimin yaklaşık dörtte biri Tekirdağ da gerçekleştirilir. Tekirdağ ı Edirne, Kırklareli ve Balıkesir izler. Bu illerden sonra Bursa, İstanbul ve Çanakkale gelmektedir. Ayçiçeği üretiminin önem kazandığı diğer bir yer, Orta Karadeniz Bölümü dür. İç Anadolu Bölgesi ay çiçeği üretiminde üçüncü sırayı almaktadır. Burada Kırıkkale, Kırşehir, Aksaray, Ankara, Yozgat illerinde ayçiçeği üretimi önem kazanmıştır. Türkiye de tüketilen bitkisel yağların yaklaşık yarısı, ayçiçeğinden elde edilir. Türkiye; ay çiçek yağı üretimiyle, dünyada ilk sıralarda yer almaktadır. Haşhaş: devletin sıkı denetimi altında sınırlı bir alan ve miktarda yetiştirilen bir bitkidir. Sakızından tıpta çok kullanılan ilâçlar ve uyuşturucu elde edilmektedir. Haşhaşın, uyuşturucu özelliği olmayan tohumundan yemeklik yağ elde edilmekte, tohumların küspesi de hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Haşhaş üretiminin üçte ikisi, Ege Bölgesi nde gerçekleştirilir. Burayı yüzde yirmi beşlik payla Iç Anadolu izler. Bu iki bölge Türkiye haşhaş üretiminin tamamına yakınını sağlar. Kolza: Tohumundan yağ elde edilir. Küspesi de yem olarak kullanılır. Kolza yağının yemeklik yağa katılmasının bazı sakıncaları anlaşılınca üretim gerilemiştir. En çok Trakya da üretilmektedir. Tohumlarından yağ çıkarılan as-pir; en çok Bursa, Balıkesir, Eskişehir ve Kütahya da üretilmektedir. Soya: yağı, insan beslenmesinde, unu ise yem olarak kullanılan soya, en çok Akdeniz Bölgesi nde ve Orta Karadeniz Bölümü nde üretilir. Türkiye soya üretiminin yüzde doksandan fazlası Akdeniz Bölgesi nde gerçekleştirilir. Adana, tek başına soya üretiminin yüzde seksenden fazlasını sağlar. Kalan kısım ise içel ve Hatay da üretilir.

6 Susam: Yağ bitkilerinden susamın kullanım alanı hayli geniştir. Tohumlarından yağ elde edilir. Tahin helvası yapımında, pastacılıkta, çocuk maması yapımında kullanılan susam, en çok Aydın, Balıkesir ve Çanakkale de üretilmektedir. Yer fıstığı: Yer fıstığı da Türkiye de üretilen yağ bitkileri arasında yer alır. Yerfıstığını tohumu (fıstık) kavrularak yenebildiği gibi, yemeklik yag ve sabunculukta kullanılan sıvı yag elde etmede de kullanılır. Türkiye de yerfıstığı üretiminin tamamına yakını Akdeniz Bölgesi nde (Başta İçel ili olmak üzere, Adana, Antalya, Hatay ve Kahramanmaraş) gerçekleştirilir. Kaynak: b. Zeytinyağı Zeytinin anavatanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi`ni de içine alan Yukarı Mezopotamya ve Güney Ön Asya`dır. Günümüzde zeytin bitkisinin anavatanı Mardin, Hatay, Suriye, Filistin ve Kıbrıs adasını içerisine alan bölge kabul edilmektedir. Türkiye bulunduğu coğrafi konum ve sahip olduğu Akdeniz iklimi özellikleriyle, İtalya, İspanya, Yunanistan ve Tunus gibi diğer Akdeniz ülkeleriyle birlikte dünyanın önde gelen zeytin ve zeytinyağı üreticilerindendir. Ülkemizde zeytin ve zeytinyağı üretimi daha çok Ege ve Marmara bölgesinde yapılmaktadır. Aydın, İzmir, Muğla, Balıkesir, Manisa ve Çanakkale üretimin gerçekleştiği başlıca illerdir. Zeytin ağacında periyodisite nedeniyle dolayı zeytinde yıllara göre inişli çıkışlı bir üretim gözlenmekte; üretime bağlı olarak bir yıl düşük (yok yılı) bir yıl yüksek (var yılı) ürün alınmaktadır. Son yıllarda iklim koşullarının düzelmesi, yeni zeytin fidanlarının dikimi ve zeytin üretiminin özendirilmesi konusundaki çalışmaların da etkisiyle zeytin üretimi artış göstermiştir. Ancak uygun bakım, hasat ve sulama tekniklerinin tam olarak uygulanamaması gibi nedenlerle var ve yok yılları arasındaki üretim farkı büyük olmaktadır. Kaynak: TZMO c. Margarin 1932 yılında Türkiye'de ilk margarin hidrojenasyon tesisi kurulmuş, 1952 yılında ise gerçek anlamda ambalajlı paket margarinlerin üretimine başlanmıştır. Öncelikle paket, 1970'li yılların ortasından itibaren de kase margarin üretimine geçilmiştir. Türkiye'de 1952 yılında kullanımına başlanan margarinler tamamen bitkisel yağ bazlı olarak üretilmiştir. Türkiye'de hiçbir zaman hayvansal yağ margarin kompozisyonuna girmemiştir yılından itibaren gelişmiş ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de margarin sektörü, değişen algılama ve bilimsel bilgileri göz önüne alarak kendini düzenleme yoluna gitmiştir yılından itibaren margarinde trans yağı yok etme çalışmaları Türkiye'de de başlamıştır, bu çok ciddi bir teknolojik yatırım anlamına gelmektedir.

7 Üretici firmaların genelinde tüm margarinlerde trans yağ sorununun çözülmesi için bu tarihten başlayan bir geçiş süreci yaşanmış ve bu süreç 2006'da tamamlanmıştır. Margarinin kompozisyonu genellikle ulusal standartlara ve margarin çeşidine bağlı olarak değişmektedir. Trans yağ yoktur logosunun patenti MÜMSAD (Üyeleri Türkiye margarin pazarının yaklaşık %90'ını oluşturmaktadır) tarafından alınmıştır. Bu logoyu kullanan MÜMSAD üyesi firmalara ait ürünlerin trans yağ içeriği MÜMSAD tarafından firmalardan bağımsız olarak otokontrol yöntemiyle takip edilmektedir. Kaynak: d. Hayvansal Yağ Hayvansal yağlar doymuş yağ ve trans yağ bakımından zengindir. Örneğin; tereyağında % doymuş yağ, % 5 dolaylarında trans yağ bulunur, hayvansal kökenli bütün ürünlerde olduğu gibi hayvansal yağlar da kolesterol içerir. 1869'da Mége Mouries Napolyon tarafından açılan bir yarışmayı iç yağı ile sütü karıştırarak kazanır. Bu karışımın karıştırılıp, soğutulması sonucunda oluşan kristalleri inciye benzeten kaşif, Latince inci (Margarita) kelimesinden esinlenerek ürüne margarin ismini vermiştir. 1869'da ilk patenti alınan bu yağ tamamen hayvansal orijinli bir yağdır. 1877'den sonra yavaş yavaş bu yağın içine bitkisel yağlar da katılır. Günümüzde hayvansal yağ kullanımı ve ticareti sınırlı bir alandadır.

8 2.2 SEKTÖRÜN KÜRESEL ÖLÇEKTE DURUMU ANTEP FISTIĞI Antep fıstığı ürün grubu toplam dünya ithalatı 2016 yılında 2,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu tutar 2014 yılı için 2,6 milyar dolar civarı iken 2015 te 2,3 milyar dolara ulaşmıştır. Toplam dünya ithalatı içinde kabuklu fıstık ithalatı 2,2 milyar dolar iken kabuksuz fıstık ithalatı yaklaşık 450,5 milyon dolardır döneminde kabuklu fistık ithalatı artmamış, ancak kabuksuz fıstık ithalat ndeki artış bahsi geçen dönemde %5 olmuştur. Dünya ihracat rakamları da ithalat rakamlarına benzer bir eğilim sergilemektedir. Hem kabuklu (%1) hem de kabuksuz (%8) fıstık ihracatı döneminde artmış ancak kabuksuz üründeki artış kabuklu ürüne göre daha fazla olmuştur yılı kabuksuz fıstık ihracatı 286,5 milyon dolar iken bu tutar 2016 te 393,3 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. Tablo 5: Antep Fıstığı Değer Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/ ABD Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00 Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00

9 Miktar bazında dünya ithalatı 2013 ve 2015 yıllarında ürün grubu toplamında inişli çıkışlı bir eğilim izlemiş, 2016 yılında bir miktar artış göstermiştir. Kabuklu fıstık ithalatı 2014 te 268,7 bin ton iken 2015'te 218,8 bin tona düşmüş bu rakam 2016 yılında 306,2 bin tona yükselmiştir. Kabuksuz fıstık ithalat rakamları ise 2014 de 36,2 bin ton iken, 2015 te 35,8 bin ton ve 2014 de 35,7 bin ton olmuştur. Tablo 6: Antep Fıstığı Miktar Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/Ton Ürün Kodu Ürün Adı İthalat Miktarı İthalat Miktarı İthalat Miktarı Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00 Ürün Kodu Ürün Adı İhracat Miktarı İhracat Miktarı İhracat Miktarı Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00

10 Miktar bazında kabuklu ürün ihracatı 2014 den 2015 e düşerken, 2016 yılında yükselmiştir. Buna karşılık kabuksuz ürün ihracat miktarları düşmüştür yılında 336 bin ton olan kabuklu ürün ihracatı, 2015 te 279,6 bin ton ve 2015 te 333,6 bin ton olmuştur. Kabuksuz ürün ihracatı 2014 yılında 38 bin ton, 2015 yılında 36 bin ton ve 2016 yılında 31 bin ton olmuştur BAKLİYAT/ NOHUT- MERCİMEK Bakliyat/ Nohut- Mercimek ürün grubu toplam dünya ithalatı 2016 yılında 4,6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu tutar 2014 yılı için 2,9 milyar dolar civarı iken 2015 te 4,1 milyar dolara ulaşmıştır. Toplam dünya ithalatı içinde Mercimek ithalatı 2,7 milyar dolar iken Nohut ithalatı 1,9 milyar dolardır döneminde mercimek ithalatı %17, nohut ithalatı %7 artmıştır yılında ise mercimek ithalatı bir önceki yıla göre %15, nohut ithalatı ise %47 oranında artış göstermiştir. Dünya ihracat rakamları açısından ise mercimek ihracatı değer bazında döneminde % 6, nohut ihracatı ise %8 artmıştır 2016 yılında ise mercimek ihracatı değer bazında bir önceki yıla göre %219, nohut ihracatı ise %7 oranında artış göstermiştir. Tablo 7: Nohut- Mercimek Değer Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/1.000 ABD Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat Nohut- Mercimek 2016 yılı ithalat , , , Mercimek , , , Nohut , , ,00

11 Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat Nohut- Mercimek , , , Mercimek , , , Nohut , , ,00 Miktar bazında dünya mercimek ithalatı 2014 yılında %4,6 düşüş, 2015 yılında %11,8 oranında artış 2016 yılında bir önceki yıla göre %10,5 oranında düşüş göstermiştir yılında mercimek ithalatı 3 milyon ton olmuştur. Miktar bazında dünya nohut ithalatı 2014 yılında %17,7 düşüş, 2015 yılında %28,9 ve 2016 yılında bir önceki yıla göre %24,4 oranında artış göstermiştir yılında Nohut ithalatı 2,2 milyon ton olmuştur. Tablo 8: Nohut- Mercimek Miktar Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/Ton Ürün Kodu Ürün Adı İthalat Miktarı İthalat Miktarı İthalat Miktarı Nohut- Mercimek , , , Mercimek , , , Nohut , , ,00 Ürün Kodu Ürün Adı

12 İhracat Miktarı İhracat Miktarı İhracat Miktarı Nohut- Mercimek , , Mercimek , , Nohut , , Miktar bazında dünya mercimek ihracatı 2014 yılında %13,7 artış, 2015 yılında %69,3 oranında düşüş 2016 yılında bir önceki yıla göre %235,3 oranında artış göstermiştir yılında mercimek ihracatı 3,2 milyon ton olmuştur. Miktar bazında dünya nohut ihracatı 2014 yılında %4,4, 2015 yılında %35,2 ve 2016 yılında bir önceki yıla göre %5,6 oranında artış göstermiştir yılında nohut ihracatı 2,5 milyon ton olmuştur YAĞLAR KÜMESİ (AYÇİÇEK YAĞI, ZEYTİNYAĞI, MARGARİN, HAYVANSAL YAĞ) Ürün grubu toplam dünya ithalatı 2016 yılında 22,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu tutar 2014 yılı için 24,1 milyar dolar civarı iken 2015 te 22,6 milyar dolar gerçekleşmiştir. Toplam dünya ithalatı içinde Ayçiçek yağı ithalatı 9,4 milyar dolar olup döneminde Ayçiçek yağı ithalatı %4 oranında düşmüştür. Zeytin yağı ithalatı 7,5 milyar dolar olup döneminde Zeytin yağı ithalatı %7 oranında artmıştır. Margarin ithalatı 4,8 milyar dolar olup döneminde margarin ithalatı %5 oranında düşmüştür. Hayvansal yağ ithalatı 807,3 milyon dolar olup döneminde hayvansal yağ ithalatı %14 oranında düşmüştür yılında bir önceki yıla nazaran ayçiçek yağı ithalatı %6 artmış, zeytinyağı %1 azalmış, margarin %1 azalmış, hayvansal yağ %8 azalmıştır. Dünya ihracat rakamları da ithalat rakamlarına benzer bir eğilim sergilemektedir döneminde Ayçiçek yağı ihracatı %4 azalmış, zeytin yağı ihracatı %7 artarken margarin %5, hayvansal yağlar %10 azalmıştır. Ancak 2016 yılında bir önceki yıla nazaran ayçiçek yağı ihracatı %11, zeytinyağı %1, margarin %3 hayvansal yağ %15 artış göstermiştir. Tablo 9: Yağlar Kümesi Değer Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/1.000 ABD Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat Yağlar , , ,00

13 1512 Ayçiçek Yaği , , , Zeytin Yaği , , , Margarin , , , Siğir, Koyun, Keçi Yaği , , ,00 Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat Yağlar , , , Ayçiçek Yaği , , , Zeytin Yaği , , ,00 '1517 Margarin , , , Siğir, Koyun, Keçi Yaği , , ,00 Miktar bazında dünya ithalatı 2015 yılında 16 milyon ton gerçekleşmiştir yılı verisi bulunmamaktadır. Dünya margarin ithalatı yıllık 3,5 ton civarında seyretmektedir yılında 1,4 milyon tonluk hayvansal yağ, 2 milyon ton zeytinyağı,908,7 bin ton Ayçiçek yağı ithal edilmiştir.2016 yılında dünya yağ ihracatı 18,1 milyon tondur. 10,3 milyon ton Ayçiçek yağı, 4,1 milyon ton margarin, 1,9 milyon ton zeytinyağı ve 1,7 milyon ton hayvansal yağ ihracatı yapılmıştır. Tablo 10: Yağlar Kümesi Miktar Bazında Dünya İthalat ve İhracatı ( )/Ton Ürün Kodu Ürün Adı Ithalat miktarı Ithalat miktarı Ithalat miktarı Yağlar , Margarin , , ,00

14 1502 Siğir, Koyun, Keçi Yaği , , Zeytin Yağı , , Ayçiçek Yağı , ,00 0 Ürün Kodu Ürün Adı İhracat Miktarı İhracat Miktarı İhracat Miktarı Yağlar , , , Ayçiçek Yaği , , , Margarin , , , Zeytin Yaği , , , Siğir, Koyun, Keçi Yaği , , , Küresel Ölçekte Lider Ülkeler ANTEP FISTIĞI Dünyada üretilen sert kabuklu meyvelerin önemli bir kısmında olduğu gibi Antep fıstığı üretiminde de Kuzey Amerika ve Orta Doğu da başta gelmektedir. Yıllık 900 Bin ton ila 1 Milyon ton arasında seyreden Antep fıstığı üretiminin yaklaşık % 90 ı İran, ABD ve Türkiye tarafından gerçekleştirilmektedir verilerine göre 917 bin ton olan (elimizde bulunan son FAO, Trademap karşılaştırılabilir verileri 2013 yılına aittir), dünyada Antep fıstığı üretiminde 1. sırada yer alan ülke İran`dır. Bu ülke elde ettiği fıstığın büyük bir kısmını ihraç etmektedir ve dünyanın 1 numaralı Antep fıstığı ihracatçısıdır. Benzer şekilde ABD dünyada 2. sıradaki üretici ve aynı zamanda ihracatçıdır. Türkiye, Antep fıstığının ana vatanı ve aynı zamanda 3 numaralı üreticisidir fakat ihracatta ancak 12. sırada yer almaktadır. Bu durum iç tüketimin fazlalığından kaynaklanmaktadır.

15 Türkiye`yi üretimde Çin ve Suriye takip etmektedir. Çin ihracatta dünya sekizincisi, Suriye dünya ondördüncüsüdür. Tablo 11: 2013/16 Yıl Sonu İtibariyle Seçilmiş Ülkelerin Antep Fıstığı Üretim ve İhracat Sıralaması Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sıralaması 2013 itibariyle üretim sıralaması İran ABD Türkiye Çin/ HK 14. / Suriye Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 ( İran`ın üretimi 2012 yılında 472 bin ton, 2013 yılında 479 bin ton olmuştur. Aynı yıllar için ihracat miktarları sırasıyla 121 ve 135 tondur. İran ürettiği fıstığın 2012`de %26`sını, 2013`te % 28`ini ihraç etmiştir yılında ise 84,1 bin ton ihracat miktarı ve 669,4 milyon dolar ihracat geliri elde etmiştir. ABD 2012`de 250 bin ton, 2013`te 197 bin ton üretim yapmış bu miktarların 2012`de 141 bin tonunu, 2013`te ise 137 bin tonunu ihraç etmiştir. ABD 2012 yılında ürettiği fıstığın %56`sını, 2013 yılında ise %70`ini ihraç etmiştir yılında ise 136,1 bin ton ihracat miktarı ve 1,1 milyar dolar ihracat geliri elde etmiştir. Türkiye 2012`de ürettiği 150 bin ton fıstığın sadece tonunu ihraç etmiştir. Benzer şekilde 2013`te üretilen yaklaşık 89 bin ton fıstığın sadece tonu ihraç edilmiştir. Türkiye ürettiği fıstığın 2012 yılında %2`sini, 2013`te %4`ünü ihraç etmiştir yılında ise 66,7 bin ton ihracat miktarı ve 4,7 milyon dolar ihracat geliri elde etmiştir. Tablo 12: Yıl Sonu İtibariyle İlk Üç Üretici Ülkenin Antep Fıstığı Üretim ve İhracat Miktarları İhracatçılar 2014 Üretimi Ton 2015 Üretimi Ton 2014 /2015yılı ihracat miktarı Ton İhraç Edilen %(2015 e göre) İran ,00/ ,00 %29 ABD ,00 %35

16 Türkiye /3.154,00* %3,9 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 *2014 yılı Türkiye için ihracatın radikal olarak düştüğü yıl olduğu için (ürünün hasat+stok durumu göz önünde bulundurularak) 2015 değerleri esas alınmıştır SEKTÖRDE EN ÇOK İHRACAT VE İTHALAT YAPAN ÜLKELER Antep Fıstığı ürün grubunda, her iki ürün genelinde, dünya ithalat ve ihracatçısı ilk on ülkeden üçü hem ithalatçı hem de ihracatçıdır. Hong Kong ilk sıradaki ithalatçı ülke iken aynı zamanda üçüncü sıradaki ihracatçıdır. Benzer durum Almanya, Hollanda ve Belçika için de geçerlidir. Üzerinde çalışılan ürün grubunda pek çok ülke hem alıcı hem de satıcı konumunda iken bu üç ülke hem ithalat hem de ihracatta ilk onda yer almaktadır. Bu durum aldıkları ürünü işledikten sonra tekrar satan ülkeler olduğuna işaret etmektedir. Tablo 13: Küme Ürünlerinde İlk 10 İthalat ve İhracatçı Ülke (2016) İthalatçılar İhracatçılar Hong Kong Vietnam Almanya İtalya Çin Hindistan Fransa Hollanda Belçika Lüksemburg ABD İran Hong Kong Almanya Hollanda Belçika Türkiye Yunanistan Suriye Afganistan Dünyada, değer ve miktar bazında ilk on ithalatçı Fransa ve İspanya hariç değişmemektedir. Diğer bir deyişle alıcıların alım yaptıkları miktar ve ödedikleri değer arasında paralellik vardır. Benzer bir paralel ilişki ihracatçı ülkelerin çoğu için geçerli olsa da satılan miktar ve satış fiyatına dayalı olarak sıralamanın değiştiği ülkeler de vardır.

17 Tablo 14: Küme Ürünlerinde Miktar ve Değer Bazında İlk 10 İthalatçı Ülke Değer (Milyon ABD Doları) Miktar (Ton) Hong Kong Vietnam Almanya İtalya Çin Hindistan Fransa Hollanda Belçika Lüksemburg Hong Kong Vietnam Almanya Çin İtalya Hindistan Belçika İspanya Hollanda Lüksemburg Kaynak: Trademap Haziran yılında Türkiye dünya ihracatçıları arasında değer bazında 7. sıradaki satıcı iken, miktar bazında da 7. sırada bulunmaktadır. Tablo 15: Küme Ürünlerinde Miktar ve Değer Bazında İlk 10 İhracatçı Ülke (2016) Değer (Milyon ABD Doları) Miktar (Ton) ABD Iran Hong Kong, Almanya Hollanda Belçika Turkiye ABD Iran Hong Kong, Almanya Hollanda Belçika Türkiye

18 Yunanistan Suriye Afganistan Suriye Madagaskar Yunanistan SEKTÖRDE KÜRESEL İHRACATTA LIDER ÜLKELER, SON 3 YILLIK İHRACAT VERİLERİ VE YÜZ- DESEL DAĞILIMLARI A. Genel Olarak Dünya Antep Fıstığı İhracatı Dünya Antep Fıstığı ihracatı 2016 yılında 2,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk sırada yer alan 10 ihracatçı bu tutarın 2,1 milyar dolarlık ve %77,1 lik kısmını elinde tutmaktadır. Dünya ihracatının 1,1 milyar dolarlık kısmını tek başına ABD gerçekleştirmiş, takip eden İran 669,4 milyon dolar, Hong Kong 393,1 milyon dolarlık ihracat yapmıştır. İlk beş sıradaki diğer iki ülke Almanya ve Hollanda dır. Sırasıyla 183,3 ve 114,3 milyon dolarlık ihracatları vardır. İkinci grupta yer alan beş ülkeden Türkiye 7. sıradadır ve 2016 itibariyle 66,7 milyon dolarlık Antep fıstığı ihraç etmiştir. Tablo 16: Dünyada En Çok Antep Fıstığı İhracatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 ABD , , ,00 38,8% Iran , , ,00 24,1% Hong Kong , , ,00 14,2% Almanya , , ,00 6,7% Hollanda , , ,00 4,1% Belçika , , ,00 3,0% Turkiye , , ,00 2,4%

19 Yunanistan , , ,00 1,1% Suriye , , ,00 1,1% Afganistan ,00 0,9% İlk 10 ülke Toplamı , , ,00 96,4% Dünya Antep fıstığı ihracatının %96,4 ünü ilk sırada bulunan ilk 10 ülke gerçekleştirmektedir. İlk sırada bulunan ABD dünya ihracatının %38,8 ini, takip eden İran %24,1 ini gerçekleştirmektedir. Hong Kong dünya ihracatının %14,2 sini elinde tutarken Almanya yaklaşık %6,7 Hollanda %4,1 lik ihracat yapmaktadır. Takip eden beş ülke %3 ve altında oranlarda dünya ihracat payına sahiptir. Türkiye %2,4 lük oran ile 7. sıradaki dünya ihracatçısıdır ve 2016 yılı itibariyle 66,7 milyon dolarlık ihracat yapmıştır. B. Dünya Kabuklu Fıstık İhracatı (GTİP ) 2016 yılı itibariyle, değer bazında dünyanın en büyük kabuklu fıstık ihracatçısı ABD`dir. ABD`nin 2016 yılı kabuklu fıstık ihracatı 1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu ülkeyi 545,7 milyon dolarlık ihracat ile İran takip etmektedir. Üçüncü sıradaki Hong Kong 392,2 milyon dolar, dördüncü sıradaki Almanya 131,6 milyon dolar ve beşinci sıradaki Hollanda 109,5 milyon dolarlık ihracat rakamlarına sahiptir. Takip eden beş büyük ihracatçının ihracat tutarları 80 milyon doların altındadır. Türkiye 2016 yılında, değer bazında 6,4 milyon dolar kabuklu fıstık ihracatı ile 11. sıradadır. Tablo 17: Dünyanın İlk 10 Kabuklu Fıstık İhracatçısı Ülke Değer Bazında, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat değe yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ri ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 ABD , , ,00 43,5% Iran , , ,00 22,9% Hong Kong , , ,00 16,5%

20 Almanya , , ,00 5,5% Hollanda , , ,00 4,6% Belçika , , ,00 3,3% Yunanistan , , ,00 1,1% Lüksemburg , , ,00 0,6% İspanya 7.531, , ,00 0,3% Suriye 1.947, , ,00 0,3% Ilk 10 ülke Toplamı , , ,00 98,4% Türkiye , ,00 0,3% İlk on sıradaki ihracatçı ülke, toplam dünya kabuklu fıstık ihracatının %98 ünü yani neredeyse tamamını gerçekleştirmektedir. İlk sıradaki ABD toplam ihracatın %43,5 ini, ikinci sıradaki İran %22,9 luk kısmını gerçekleştirmektedir. Üçüncü sıradaki Hong Kong %16,5 lik, Almanya %5,5 lik ihracat oranına sahiptir. Bu dört lider ülkeyi takip eden ülkeler %5 in altında ihracat oranlarına sahiptirler. Türkiye nin kabuklu fıstık ihracatı, dünya ihracatında oransal olarak kayda değer bir büyüklük teşkil etmemektedir. Tablo 18: Dünyanın ilk 10 Kabuklu Fıstık İhracatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihra- miktarı miktarı miktarı catından alınan pay Dünya , , ,00 ABD , , ,00 39,7% Hong Kong , , ,00 24,3% Iran , , ,00 22,6% Almanya 9.545, , ,00 4,2% Hollanda 7.930, , ,00 2,9% Belçika 4.720, , ,00 2,4%

21 Yunanistan 1.273, , ,00 0,8% Suriye 326, , ,00 0,7% Lüksemburg 1.070, , ,00 0,4% Türkiye 51,00 542,00 896,00 0,3% İlk 10 ülke Toplamı , , ,00 98,3% Dünya kabuklu fıstık ihracatında değer bazında olduğu gibi miktar bazında da lider ülke ABD`dir. Bu ülke 2016 yılı itibariyle 132,4 bin ton kabuklu fıstık ihraç etmiştir. Bu miktar dünya ihracatının % 39,7 sine denk gelmektedir. Takip eden Hong Kong %24,3 lük ihracat oranı ve 81,2 bin ton ihracat miktarına; İran %22,6`lık ihracat oranı ve 75,5 bin ton, Almanya 13,9 bin ton ve %4,2 lik ihracat miktarına sahiptir. İlk 10 ihracatçı arasında sivrilen bu dört lider ülkeden sonra gelen ihracatçılar miktar bazında %3 ve altında oranlar ile kısıtlı ihracat hacimlerine sahiptirler. Türkiye 2016 yılı itibariyle ilk 10. sıradaki ihracatçıdır yılında Türkiye nin ihracatında miktar ve değer bazında iyileşme görülmektedir. Tablo 19: Dünyanın İlk 5 Kabuklu Fıstık İhracatçısından İthalat Yapan İlk 5 Ülke (1000$) Ülkeler Değer Bazında 2016 Yılı İhracatı Değer Bazında 2016 Yılı İhracat Payı Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya ihracatı içinde payı ABD ,00 43,5% Tüm Alıcılar 1 Hong Kong , ,00 % Belçika ,00 %4

22 3 Hollanda ,00 %4,3 4 Almanya ,00 %6,4 5 Fransa ,00 %3,3 İran Değer Bazında 2016 Yılı İhracatı Değer Bazında 2016 Yılı İhracat Payı Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya ihracatı içinde payı ,00 22,9% Tüm Alıcılar 1 Hong Kong , ,00 % Hindistan ,00 %2,4 3 İspanya ,00 %4,1 4 Almanya ,00 %6,4 5 Çin ,00 %5,4 Hong Kong Değer Bazında 2016 Yılı İhracatı Değer Bazında 2016 Yılı İhracat Payı Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya ihracatı içinde payı ,00 16,5% Tüm Alıcılar ,00 1 Vietnam ,00 %14,2 2 Çin ,00 %5,4 3 ABD ,00 %0,1 4 BAE ,00 %0,6

23 5 Almanya 6.345,00 %6,4 Almanya Değer Bazında 2016 Yılı İhracatı Değer Bazında 2016 Yılı İhracat Payı Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya ihracatı içinde payı ,00 5,5% Tüm Alıcılar ,00 1 İspanya ,00 %4,1 2 Italya ,00 %3,1 3 İngiltere ,00 %1,3 4 Hollanda ,00 %4,3 5 Fransa ,00 %3,3 Hollanda Değer Bazında 2016 Yılı İhracatı Değer Bazında 2016 Yılı İhracat Payı Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya ihracatı içinde payı ,00 4,6% Tüm Alıcılar ,00 1 Almanya ,00 %6,4 2 Fransa ,00 %3,3 3 Polonya 5.977,00 %0,9 4 İngiltere 4.042,00 %1,3 5 Yunanistan 896,00 %0,8

24 Dünyanın en büyük kabuklu fıstık ihracatçısı olan ABD`den alımların %48,4 ünü Hong Kong gerçekleştirmektedir. Hong Kong`un aynı zamanda İran`dan alımların da %44,3`ünü gerçekleştiriyor olması ve 3. sıradaki ihracatçı olması ithal ettiği ürünü tekrar sattığını göstermektedir. ABD ihracatının kalan kısmı AB ülkelerinedir. (Belçika, Hollanda, Almanya) Almanya; ABD, İran, Hong Kong ve Hollanda`nın ilk 5 sıradaki alıcısı arasında yer almaktadır ve kendisi 4. sıradaki ihracatçıdır. Almanya`nın Hollanda`dan alımları bu ülke ihracatının %70,5`i kadardır. Almanya ve Hollanda ithal ettikleri fıstığı AB üyesi ülkelere satmaktadırlar ve her ikisi de birbirlerinden hem ithalat hem de ihracat yapmaktadırlar. Hong Kong ihracatının %71 ini Vietnam`a yapmaktadır. Kalan ürünü Çin, ABD, BAE ve Almanya`ya satmaktadır. C. Dünya Kabuksuz Fıstık İhracatı (GTİP ) İran 2016 yılı itibariyle değer bazında 123,7 milyon ABD dolarlık ihracat ile dünya kabuksuz fıstık ihracatının %31,4`ünü gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 60,3 milyon dolarlık ihracat ile Türkiye ve 55,7 milyon dolarlık ihracat ile Almanya ve41 milyon dolarlık ihracat ile ABD takip etmektedir yılında Afganistan ın 25 milyon dolarlık ihracat ile önemli bir çıkış yaptığı görülmektedir. Takip eden ülkelerin ihracat değerleri 25 milyon doların altındadır. İlk 10 ihracatçı ülke dünya toplam kabuksuz fıstık ihracatının %91,5`ini gerçekleştirmektedir. Türkiye nin değer bazında ihracat oranı %15,3, Almanya nın %14,2`dir. ABD nin değer bazında ihracat oranı %10,4, Afganistan nın ise %6,4 tür. İkinci grupta yer alan 5 ihracatçı ülkeden Suriye %6, İtalya 53,2 paya sahip olup diğerlerinin pay %2 nin altındadır. Tablo 20: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Kabuksuz Fıstık İhracatçı Ülkesi, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Iran , , ,00 31,4% Türkiye , , ,00 15,3% Almanya , , ,00 14,2% ABD , , ,00 10,4% Afganistan ,00 6,4%

25 Suriye , , ,00 6,0% İtalya 8.445, , ,00 3,2% Kuveyt 10, , ,00 1,9% Çin 8.223, , ,00 1,4% Belçika 4.472, , ,00 1,3% Ilk 10 ülke Toplamı , , ,00 91,5% Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en çok ihracat yapan ülke 8,7 bin ton 2016 ihracatı ile İran`dır. Takip eden Türkiye 3,8 bin ton, ABD 3,7 bin ton, Madagaskar 3,5 bin ton ve Almanya 3 bin ton kabuksuz fıstık ihraç etmiştir. Değer bazında ihracatta 2. sırada bulunan Türkiye miktar bazında ihracatta da 2. sıradadır. Bu durum Türkiye`nin dünya ortalamasına yakın bir fiyattan fıstık ihraç etmesinden kaynaklanmaktadır. Türkiye`nin miktar bazında ihracatı dünya ihracatının %12,2`si kadardır. Tablo 21: Dünyanın ilk 10 Kabuksuz Fıstık İhracatçısı Ülke (Miktar Bazında), (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu miktarı miktarı miktarı ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Iran , , ,00 27,8% Türkiye 770, , ,00 12,2% ABD 9.381, , ,00 11,8% Madagaskar 1.520, , ,00 11,2% Almanya 2.774, , ,00 9,8% Afganistan ,00 6,6% Suriye 800, , ,00 5,4% Kuveyt 5,00 871,00 718,00 2,3%

26 Çin 1.292, ,00 676,00 2,2% Italya 369, ,00 1,8% Ilk 10 ülke Toplamı , , ,00 91,1% Kabuklu fıstıkta olduğu gibi kabuksuz üründe de ihracatçı ülkeler birbirlerinden ithalat da yapmaktadırlar. Örneğin: 3. sıradaki ihracatçı olan Almanya Türkiye`nin ihracatının %6 sını, İran`ın ihracatının %28,3`unu almakta ve kendisi AB ülkelerine ihracat yapmaktadır. İtalya ithalatının %48,6 sını Türkiye den yapmakta ve ab ülkeleri ve Japonya ya ihracat yapmaktadır. Türkiye kabuksuz fıstık ihracatının %46,3 ünü İtalya`ya; %13,1 ini Almanya`ya yapmaktadır. Arabistan %5,6 ve İsrail %5,52lik oran ile Türkiye ihracatında ilk 5 ülke arasında pay tutmaktadır. Tablo 22: Dünyanın İlk 5 Kabuksuz Fıstık İhracatçısı Ülkeden İthalat Yapan İlk 5 Ülke Ülkeler Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2014 dünya 2016 Yılı İh Yılı İh- ihracatı içinde payı racatı racat Payı İran ,00 31,4% Tüm Alıcılar ,00 1 Almanya ,00 %27,3 2 Hindistan ,00 %10,7 3 Italya ,00 %14,6 4 Lübnan ,00 %2,9 5 Fransa 9.129,00 %5,7

27 Türkiye Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2014 dünya 2016 Yılı İh Yılı İh- ihracatı içinde payı racatı racat Payı ,00 15,3% Tüm Alıcılar ,00 1 Italya ,00 %14,6 2 Almanya 7.920,00 %27,3 3 Serbest Bölgeler 6.162,00 %1,4 4 S. Arabistan 3.385,00 %1,3 5 Israil 3.328,00 %1,3 ABD Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2014 dünya 2016 Yılı İh Yılı İh- ihracatı içinde payı racatı racat Payı ,00 10,4% Dünya ,00 1 Fransa 4.808,00 %5,7 2 Kanada 4.707,00 %2,2 3 Avustralya 3.588,00 %2,3 4 Israil 3.552,00 %1,3 5 Belgium 3.463,00 %2,2 Afganistan Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2014 dünya 2016 Yılı İh Yılı İh- ihracatı içinde payı racatı racat Payı ,00 6,4% Dünya ,00 1 Hindistan ,00 %10,7 2 S. Arabistan 1.144,00 %1,3

28 3 ABD 247,00 %0,08 4 Italya 88,00 %14,6 Almanya Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2014 dünya 2016 Yılı İh Yılı İh- ihracatı içinde payı racatı racat Payı ,00 14,2% Dünya ,00 1 İngiltere ,00 %4,4 2 Fransa ,00 %5,7 3 Italya 7.941,00 %14,6 4 İspanya 5.451,00 %1,2 5 Hollanda 5.268,00 % SEKTÖRDE KÜRESEL İTHALATTA İLK ON ÜLKE, SON 3 YILLIK İTHALAT VERİLERİ VE YÜZDESEL DAG ILIMLARI A. Genel Olarak Dünya Antep Fıstığı İthalatı İlk 10 sırada yer alan Antep fıstığı ithalatçıları 2016 yılı toplam dünya ithalatının değer bazında %77,7 sini gerçekleştirmişlerdir. Bu oran 2 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Dünyada değer bazında en çok Antep fıstığı İthalatı yapan ülke Hong Kong`dur. Hong Kong 2016 yılında 721,5 milyon dolarlık fıstık ithal etmiştir. Bu ülkeyi değer bazında 308,8 milyon dolarlık ithalat ile Vietnam; 261 milyon dolarlık ithalat ile Almanya takip etmektedir. Lider konumdaki bu üç ithalatçının ardından 134 milyon dolar civarı ithalat ile İtalya ve 119 milyon dolar ile Çin gelmektedir. Geride kalan 5 ülkenin ithalatı 100 milyon doların altındadır.

29 Tablo 23: Dünyada Değer Bazında En Yüksek Antep Fıstığı İthalatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hong Kong , , ,00 27,6% Vietnam 321,00 604, ,00 11,8% Almanya , , ,00 10,0% İtalya , , ,00 5,1% Çin , , ,00 4,6% Hindistan , , ,00 3,8% Fransa , , ,00 3,7% Hollanda , , ,00 3,7% Belçika , , ,00 3,7% Lüksemburg , , ,00 3,7% 10 ülke toplamı , , ,00 77,7% Hong Kong dünya ithalatının %24.6`sını, Vietnam %11,8 ini ve Almanya %10 unu gerçekleştirmektedir. Bu üç lider ülkeyi %5,1 ile İtalya ve %4,6 ile Çin %3,8 ile Hindistan takip etmektedir. Takip eden ülkelerin değer bazında ithalat oranları %4 ün altındadır. B. Dünya Kabuklu Fıstık İthalatı (GTİP ) 2016 yılı itibariyle dünyanın değer bazında ilk on sıradaki kabuklu fıstık ithalatçısı ülke toplamda 2,2 milyon dolarlık ithalat yapmıştır. Bu tutar toplam dünya ithalatının %82,2`sine karşılık gelmektedir. Bu ülkeler arasında ilk sırada yer alan Hong Kong 2016 yılında 719,5 milyon dolarlık ithalat yapmıştır ve bu tutar toplam dünya ithalatının %33,3`ünü oluşturmaktadır. İkinci sıradaki kabuklu fıstık ithalatçısı Vietnam`dır. Vietnam 307,6 milyon dolarlık ihracat ile %14,2`lik dünya ithalat payına sahiptir. Takip eden ülkelerin ithalat payları %10`un altındadır. Aynı zamanda ilk 10 ihracatçı arasında yer alan ve ihracatının neredeyse tamamını AB ülkelerine yapan Almanya değer bazında 137,8 milyon

30 dolarlık ithalat ve %6,4 ithalat payına sahiptir.4. sıradaki ithalatçı olan Çin dışındaki diğer ilk on ithalatçı sıralamasına giren ülkeler AB üyesi ülkelerdir. Türkiye son 3 yıldır kabuklu fıstık ithalatı yapmamıştır Tablo 24: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Kabuklu Fıstık İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hong Kong , , ,00 33,3% Vietnam 166,00 523, ,00 14,2% Almanya , , ,00 6,4% Çin , , ,00 5,4% Lüksemburg , , ,00 4,4% Hollanda , , ,00 4,3% İspanya , , ,00 4,1% Belçika , , ,00 4,0% France , , ,00 3,3% Italya , , ,00 3,1% İlk on ülke toplamı , , ,00 82,5% Türkiye İlk on ithalatçı ülke, miktar bazında kabuklu fıstık ithalatının %82,2`ini gerçekleştirmektedir. Bu oran 2016 yılı için 253,7 bin ton ürüne karşılık gelmektedir. Miktar bazında dünya ithalatçıları incelendiğinde ilk iki sıradaki ithalatçının değer bazında ithalat yapanlar sıralaması ile aynı olduğu ancak listenin alt sıralarında farklılaşmalar olduğu görülmektedir. Bu durum ülkelerin ithalat fiyatlarındaki farklardan kaynaklanmaktadır. Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en büyük ithalatçı Hong Kong`dur. Bu ülke 2016 yılında 104,3 bin ton ithalat yapmıştır ve ithalat payı dünya ithalatının %34,4`üne denk gelmektedir. İkinci sıradaki Vietnam 70 bin ton, Çin 17 bin ton, Almanya 14 bin ton ve Belçika 8,8 bin ton ithalat miktarları kaydetmişlerdir. Bu ülkeler sırasıyla yaklaşık %22,9, %5,6, %4,6 ve %2,9 dünya ithalat paylarına sahiptir.

31 Tablo 25: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Kabuklu Fıstık İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı 2016 yılı 2016 yıl sonu ithalatından alınan miktarı ithalat mik- ithalat mik- pay tarı tarı Dünya , , ,00 Hong Kong , , ,00 34,1% Vietnam 17,00 49, ,00 22,9% Çin 9.323, , ,00 5,6% Almanya , , ,00 4,6% Belçika 6.326, , ,00 2,9% İspanya 6.328, , ,00 2,8% Luksemburg , , ,00 2,7% Hollanda 9.394, , ,00 2,7% Italya 7.452, , ,00 2,4% Kazakistan , , ,00 2,2% İlk on ülke toplamı , , ,00 82,8% İran ve ABD ithalatçı ülkelerin hem değer hem de miktar bazında en çok kabuksuz fıstık alımı yaptığı iki ülkedir. İkinci sıradaki Vietnam alımlarının %90,5 ini Hong Kong dan yapmaktadır. Almanya alımlarının %72,7 ini ABD`den, %20,2`sini İran`dan yapmaktadır. Almanya nın alımları içinde Türkiye nin payı %0,2 dir. Dördüncü büyük ithalatçı Çin alımlarının %82 sini ABD den, %17,2 sini İran dan yapmaktadır. Beşinci büyük dünya ithalatçısı olan Lüksemburg alımlarının neredeyse tamamını (%99,2) ABD`den yapmaktadır. Türkiye kabuklu fıstık ithal eden ilk 5 ülkeye ihracat sıralamasında ön sıralarda yer almamaktadır.

32 Tablo 26: Dünyanın İlk 5 Kabuklu Fıstık İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 10 Sıradaki Dünyadan Dünya- Dünya İthalat Yapılan İlk 5 Ülkeden İlk 5 Ül- Dünya Kabuklu Değer Ba- dan İthaaltçıları İlk 5 Ülke 2016 Yılı İthala- kenin Fıstık İthalatçısı zında 2016 Değer Arasında tı ithalat yılı ithala- Bazında Sırası Payları tı/bin Dolar 2016 yılı ithalat Payı Hong Kong ,00 33,3% 1 ABD ,00 %66 İran ,00 %33,6 Avustralya 1.815,00 %0,3 Çin 401,00 %0,1 Japonya 216,00 %0 Vietnam ,00 14,2% 2 Hong Kong ,00 %90,5 ABD ,00 %9,5 Almanya 1,00 %0 Almanya ,00 6,4% 3 ABD ,00 %72,7 Iran ,00 %20,2 Italya 7.331,00 %5,3 İspanya 1.459,00 %1,1 Yunanistan 421,00 %0,3 Türkiye 297,00 %0,2 Çin

33 ,00 5,4% 4 ABD ,00 %82 Iran ,00 %17,2 Avustralya 859,00 %0,7 Kırgızstan 36,00 %0 Tayland 11,00 %0 Lüksemburg ,00 4,4% 5 ABD ,00 %99.2 Almanya 645,00 %0.7 Iran 65,00 %0.1 Belçika 16,00 %0 Fransa 3,00 %0 C. Dünya Kabuksuz Fıstık İthalatı (GTİP ) Dünya kabuksuz fıstık ithalatı yapan ilk 10 sıradaki ülke değer bazında 2016 yılı dünya ithalatının %77,1 ini gerçekleştirmiştir. Bu oran yaklaşık 347,6 milyon dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Almanya ve İtalya 2016 yılı itibariyle en yüksek oranlarda ithalat yapan iki ülkedir. Almanya`nın ithalatı 123,1 milyon dolar ile dünya ithalatının %27,3`üne denk gelmektedir. Takip eden İtalya %14,6 ithalat payı ve 66 milyon dolar ithalat ne sahiptir verilerine göre 3. sıradaki ithalatçı olan Hindistan 48 milyon dolar ithalat ve %10,7 dünya ithalat payına sahiptir. Fransa 25,7 milyon dolar civarı ithalat ve %5,7 ithalat payı ile 4. büyük kabuksuz fıstık ithalatçısıdır. Ürdün ise %4,9 pay ve 22,1 miyon dolar ithalat ile 5. Sıradadır. Bu ülkeleri takip eden ikinci gruptaki 5 ülke 25 milyon dolar altında ithalat değerlerine sahiptir. Türkiye`nin de %0,1`lik kabuksuz fıstık ithalat payı bulunmaktadır.

34 Tablo 27: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Kabuksuz Fıstık İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat de yılı ithalat 2016 yıl sonu ğeri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Almanya , , ,00 27,3% Italya , , ,00 14,6% Hindistan , , ,00 10,7% Fransa , , ,00 5,7% Ürdün 9.231, , ,00 4,9% İngiltere , , ,00 4,4% Lübnan , , ,00 2,9% Avustralya , , ,00 2,3% Kanada 7.277, , ,00 2,2% Belçika , , ,00 2,2% 10 ülke toplamı , , ,00 77,1% Türkiye 389,00 252,00 496,00 0,1% Miktar bazında ithalatta Almanya 9,2 bin ton ithalat ve %25,7 ithalat payı ile lider durumdadır. İkinci sıradaki Italya miktar bazında %11,4 ithalat payına sahiptir ve bu oran 4,1 bin ton 2016 yılı ithalatına denk düşmektedir. Değer bazında ithalatta ilk 3 sırada yer alan ülkeler miktar bazında da aynı sırayı korumuştur. Hindistan %10,5 ithalat payları ve 3,8 bin ton ile 2016 yılı ithalatları ile 3. Sırada Vietnam ise %8,6 pay ve 3 bin ton ile 4. sıradaki ithalatçıdır. Diğer ithalatçıların payı %5 in altındadır.

35 Tablo 28: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Kabuksuz Fıstık İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yıl sonu miktarı tarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Almanya 8.253, , ,00 25,7% İtalya 2.992, , ,00 11,4% Hindistan 4.610, , ,00 10,5% Vietnam 9,00 4, ,00 8,6% Fransa 1.650, , ,00 4,0% Lübnan 1.540, , ,00 3,8% Ürdün 593, , ,00 3,6% S. Arabistan 1.428, , ,00 3,3% İngiltere 1.049,00 859, ,00 3,0% Kanada 426,00 519,00 679,00 1,9% 10 ülke toplamı , , ,00 75,9% Değer bazında lider konumdaki ithalatçı olan Almanya kabuksuz fıstık ithalatının %56,6 sını ABD`den %28,3 ünü ise İran`dan yapmaktadır. Kendisi de ilk beş ithalatçı arasında bulunan İtalya %3,5`lik ithalat payı ile Almanya`nın 4. sıradaki ihracatçısıdır. Türkiye %6 ithalat payı ile bu ülkeye ithalat yapan 3. sıradaki ülkedir. İkinci büyük dünya ithalatçısı olan İtalya ithalatının %48 ini Türkiye den %16,5 ini İran dan, %12,9 unu ABD den yapmaktadır. Hindistan, ağırlıklı olarak Afganistan ( % 49,2) ve İran dan (%47,9) alım yapmaktadır. Fransa, ağırlıklı olarak ABD ( % 35,8) ve İran dan (%35,5) alım yapmaktadır. Değer bazında 5. sıradaki ithalatçı olan Ürdün alımlarının %78,1 ini Suriye den %12,3 ünü İran dan yapmaktadır. Türkiye tüm alıcıların ilk beş satıcısı arasındadır.

36 Tablo 29: Dünyanın İlk 5 Kabuksuz Fıstık İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 5 Sıradaki Dünyadan Dünyadan Dünya İthalat Yapı- İlk 5 İlk 5 Ülke- Dünya Kabuksuz Değer Bazın- Değer Ba- İthalatçıları lan İlk 5 Ülkeden nin ithalat Fıstık İthalatçısı da 2016 yılı zında 2016 Arasında Ülke 2016 Yılı Payları ithalatı/bin yılı ithalat Sırası İthalatı Dolar Payı Almanya ,00 27,3% 1 ABD ,00 %56,6 Iran ,00 %28,3 Türkiye 7.335,00 %6 Lüksemburg 6.671,00 %5,4 İtalya 4.293,00 %3,5 İtalya ,00 14,6% 2 Türkiye ,00 %48,6 Iran ,00 %16,5 ABD 8.539,00 %12,9 Almanya 7.879,00 %11,9 Yunanistan 1.618,00 %2,5 Hindistan

37 48.022,00 10,7% 3 Afganistan ,00 %49,2 Iran ,00 %47,9 ABD 962,00 %2 BAE 142,00 %0,3 Türkiye 131,00 %0,3 Fransa ,00 5,7% 4 ABD 9.188,00 %35,8 Iran 9.129,00 %35,5 Almanya 3.005,00 %11,7 İspanya 1.733,00 %6,7 Italya 909,00 %3,5 Turkiye 843,00 %3,3 Ürdün ,00 4,9% 5 Suriye ,00 %78,1 Iran 2.724,00 %12,3 Turkiye 1.821,00 %8,2 S. Arabistan 216,00 %1 ABD 80,00 %0,4

38 Sektörde Üretim Yapan İlk 3 Ülke ve Rekabet Avantajlarının Analizi ve Değerlendirmesi Sektörde üretim yapan ilk üç ülkenin ihracat oranları incelendiğinde, 3. büyük üretici olan Türkiye`nin ihracatı üretimi ölçüsünde değildir. Dünyanın en büyük üreticisi olan İran 2016 ihracatta 2. sırada yer almıştır. Benzer şekilde ABD üretimde 2. ihracatta 1. sıradadır. Türkiye 3. sıradaki üretici olmakla beraber son dönemde ihracatını arttırarak 7. sıradaki ihracatçı olabilmiştir. İhracatta 3. Sırada yer alan Hong Kong ise küresel bir reeksport merkezi olarak çalışmaktadır. Tablo 30: Sektörde Üretim Yapan ilk 3 Ülkenin Üretim ve İhracat Karşılaştırmaları Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sıra itibariyle üretim 2014 itibariyle ihracat sıra- laması sıralaması laması İran ABD Türkiye Çin/ HK 14. / Suriye Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 ( MERCİMEK- NOHUT Mercimek üretiminde lider Ülke Kanada dır. 70 li yıllarda Kanada da mercimek üretilmezken, 1980 yılından itibaren üretim hızla artmıştır. 2. Büyük mercimek üreticisi Hindistan dır. Bunu Türkiye ve Nepal takip etmektedir. Nohutta en büyük üretici Hindistan dır. Hindistan ı Avustralya, Miyanmar, Etiyopya ve Türkiye takip etmektedir. Tablo 31: 2014 Yılına Göre İlk 5 Mercimek Üreticisi Ülkenin Seçilmiş Yıllara Göre Üretim Miktarı Ülke /mercimek Kanada , , , ,00 Hindistan , , , , ,00 Avustralya , , ,00

39 Türkiye , , , , ,00 Nepal , , , , ,00 Kaynak :FAO Ülke/nohut Hindistan , , , , ,00 Avustralya , , ,00 Miyanmar , , , , ,00 Etiyopya , ,00 Türkiye , , , , ,00 Kaynak :FAO Tablo 32: 2014/16 Yıl Sonu İtibariyle Seçilmiş Ülkelerin Mercimek/Nohut Üretim ve İhracat Sıralaması Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sırala itibariyle üretim sıra itibariyle ihracat Mercimek ması laması sıralaması Kanada 1 Kanada Kanada Türkiye 2 Hindistan Avustralya ABD 3 Türkiye Türkiye Avustralya 4 Avustralya ABD BAE 5 Nepal BAE Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017

40 Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sırala itibariyle üretim sıra itibariyle ihracat Nohut ması laması sıralaması Avustralya 1 Hindistan Avustralya Rusya 2 Avustalya Meksika Meksika 3 Miyanmar Hindistan Hindistan 4 Etiyopya Rusya Kanada 5 Türkiye ABD Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 Tablo 33: 2014 Yıl Sonu İtibariyle İlk Üç Üretici Ülkenin Mercimek- Nohut Üretim ve İhracat Miktarları İhracatçılar Mercimek 2014 Üretimi Ton 2014 yılı ihracat miktarı İhraç Edilen % Kanada ,00 Avustralya ,00 Türkiye , , , ,00 %66,6 %83,4 %55,9 İhracatçılar Nohut 2014 Üretimi Ton 2014 yılı ihracat miktarı İhraç Edilen % Avustralya ,00 Rusya ,00 Meksika , , , ,00 %97,3 %317,8 %33,7 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran SEKTÖRDE EN ÇOK İHRACAT VE İTHALAT YAPAN ÜLKELER Ürün grubunda, her iki ürün genelinde, dünya ithalat ve ihracatçısı ilk on ülkeden üç tanesi (Hindistan, Türkiye ve BAE) hem ithalatçı hem de ihracatçıdır. Hindistan ilk sıradaki ithalatçı ülke iken aynı zamanda 6. sıradaki

41 ihracatçıdır. Türkiye 4. Sıradaki hem ithalatçı hem de ihracatçıdır. BAE ise 5. Sıradaki ithalatçı ve 9. Sıradaki ihracatçıdır. Üzerinde çalışılan ürün grubundaki hem alıcı hem de satıcı konumunda olan ülkeler hem ithalat hem de ihracatta ilk onda yer almaktadır. Bu durum aldıkları ürünü işledikten sonra tekrar satan ülkeler olduğuna işaret etmektedir. Tablo 34: Küme Ürünlerinde İlk 10 İthalat ve İhracatçı Ülke (2016) İthalatçılar İhracatçılar Hindistan Pakistan Bangladeş Turkiye BAE Sri Lanka İspanya Mısır Cezayir Kanada Avustralya ABD Turkiye Rusya Hindistan Meksika Arjantin BAE S. Arabistan Etiyopya Dünyada, değer ve miktar bazında ilk on ithalatçı değişmemektedir. Diğer bir deyişle alıcıların alım yaptıkları miktar ve ödedikleri değer arasında paralellik vardır. İlk altı ülke fiyat ve miktar paralelliğine sahipken son 4 ülke açısından satılan miktar ve satış fiyatına dayalı olarak sıralamanın değiştiği ülkeler de vardır yılında Türkiye dünya ihracatçıları arasında miktar ve değer bazında 4. sırada bulunmaktadır. İthalat için bahsi geçen durum ihracat için de geçerlidir. İlk on içindeki ülkeler açısından miktar ve değer paralelliği bulunmaktadır.

42 Tablo 35: Küme Ürünlerinde Miktar ve Değer Bazında İlk 10 İhracatçı Ülke (2016) Değer (Milyon ABD Doları) Miktar (Ton) Kanada Avustralya ABD Turkiye Rusya Hindistan Meksika Arjantin BAE Etiopya Kanada Avustralya ABD Turkiye Rusya Hindistan Arjantin Meksika BAE Etiopya SEKTÖRDE KÜRESEL IHRACATTA LIDER ÜLKELER, SON 3 YILLIK İHRACAT VERİLERİ VE YÜZDE- SEL DAG ILIMLARI A. Genel olarak dünya küme ihracatı Dünya Küme ihracatı 2016 yılında 5,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk sırada yer alan 10 ihracatçı bu tutarın 5,3 milyar dolarlık ve %93,9 luk kısmını elinde tutmaktadır. Dünya ihracatının 2,2 milyar dolarlık kısmını Kanada gerçekleştirmiş, takip eden Avustralya 1,6 milyar dolar, ABD 423,3 milyon dolarlık ihracat yapmıştır. İlk beş sıradaki diğer iki ülke Türkiye ve Rusya dır. Sırasıyla 266,7 ve 256,7 milyon dolarlık ihracatları vardır. İkinci grupta yer alan beş ülkeden Hindistan %2,5 pay ile 6. sıradadır ve 2016 itibariyle 141,6 milyon dolarlık mercimek- nohut ihraç etmiştir.

43 Tablo 36: Dünyada En Çok Küme İhracatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat değe yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ri ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Kanada , ,00 38,9% Avustralya , , ,00 28,7% ABD , , ,00 7,5% Turkiye , , ,00 4,7% Rusya , , ,00 4,6% Hindistan , , ,00 2,5% Arjantin , , ,00 2,4% Meksika , , ,00 2,0% BAE , , ,00 1,5% Etiyopya , , ,00 1,1% Ilk on toplam , , ,00 93,9% İlk sırada bulunan Kanada dünya ihracatının %38,9, takip eden Avustralya %28,7 sini gerçekleştirmektedir. ABD dünya ihracatının %7,5 ini elinde tutarken Türkiye %4,7, Rusya %4,6 lık ihracat yapmaktadır. Takip eden beş ülke %5 in altında oranlarda dünya ihracat payına sahiptir. B. Dünya mercimek ihracatı (GTİP ) 2016 yılı itibariyle, değer bazında dünyanın en büyük Mercimek ihracatçısı Kanada dır. Kanada nın 2016 yılı Mercimek ihracatı 1,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu ülkeyi 278,9 milyon dolarlık ihracat ile Türkiye takip etmektedir. Üçüncü sıradaki ABD 235,4 milyon dolar, dördüncü sıradaki Avustralya milyon dolar ve beşinci sıradaki BAE 62,2 milyon dolarlık ihracat rakamlarına sahiptir. Takip eden beş büyük ihracatçının ihracat tutarları 50 milyon doların altındadır.

44 Tablo 37: Dünyanın İlk 10 Mercimek İhracatçısı Ülke Değer Bazında, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Kanada , ,00 61,0% Türkiye , , ,00 10,6% ABD , , ,00 8,9% Avustralya , , ,00 8,3% BAE , , ,00 2,4% Kazakistan 2.887, , ,00 1,3% Hindistan 6.704, , ,00 0,9% Sri Lanka , , ,00 0,8% Çin , , ,00 0,6% Suriye , , ,00 0,6% İlk On Toplam , , ,00 95,3% İlk on sıradaki ihracatçı ülke, toplam dünya mercimek ihracatının %95,3 ünü gerçekleştirmektedir. İlk sıradaki Kanada toplam ihracatın %61 ini, ikinci sıradaki Türkiye %10,6 lık kısmını gerçekleştirmektedir. Üçüncü sıradaki %8,9, Avustralya %8,3, BAE %2,4 lük ihracat oranına sahiptir. Bu 5 lider ülkeyi takip eden ülkeler Kazakistan hariç (%1,3), %1 in altında ihracat oranlarına sahiptirler.

45 Tablo 38: Dünyanın Ilk 10 Mercimek İhracatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat mik yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Kanada , ,00 64,9% ABD , , ,00 9,5% Avustralya , , ,00 9,0% Türkiye , , ,00 7,7% Kazakistan 5.682, , ,00 1,9% BAE , , ,00 1,7% Hindistan 6.558, , ,00 0,6% Sri Lanka , , ,00 0,6% Rusya 8.420, , ,00 0,6% Suriye , , ,00 0,5% Ilk on Toplam , , ,00 97,0% Dünya Mercimek ihracatında değer bazında olduğu gibi miktar bazında da lider ülke Kanada dır. Türkiye değer olarak 2. (%10,6) miktar olarak 4. (%7,7) büyük ihracatçıdır. Kanada Dünya mercimek ihracatının %64,9 unu gerçekleştirmektedir. İlk on ülke miktar bazındaki mercimek ihracatının %97 sini gerçekleştirmektedir.

46 Tablo 39: Dünyanın İlk 5 Mercimek İhracatçısından İthalat Yapan İlk 5 Ülke (1000$) Kanada Değer Bazın- Değer Bazında 2016 Alıcılar 2016 yılı 5 alıcının 2016 da 2016 Yılı Yılı İhracat Payı ihrcat dünya ihracatı İhracatı içinde payı ,00 61,0% Tüm Alıcılar 1 Hindistan ,00 %22,5 2 Turkiye ,00 %10,1 3 BAE ,00 %6,9 4 Bangladeş ,00 %9 5 Pakistan ,00 %4,2 Türkiye Değer Bazın- Değer Bazında 2016 Alıcılar 2016 yılı 5 alıcının 2016 da 2016 Yılı Yılı İhracat Payı ihracat dünya ihracatı İhracatı içinde payı ,00 10,6% Tüm Alıcılar 1 Irak ,00 %2,1 2 Sudan ,00 %2,4 3 Mısır ,00 %3,7 4 Almanya ,00 %1,7 5 Suriye ,00 %0,6 ABD Değer Bazın- Değer Bazında 2016 Alıcılar 2016 yılı 5 alıcının 2016 da 2016 Yılı Yılı İhracat Payı ihrcat dünya ihracatı İhracatı içinde payı ,00 8,9% Tüm Alıcılar 1 Hindistan ,00 %22,5 2 Kanada ,00 %1,8 3 İspanya ,00 %2,6 4 Meksika ,00 %1,3 5 Sudan ,00 %2,4

47 Avust- Değer Bazın- Değer Bazında 2016 Alıcılar 2016 yılı 5 alıcının 2016 ralya da 2016 Yılı Yılı İhracat Payı ihrcat dünya ihracatı İhracatı içinde payı ,00 8,3% Tüm Alıcılar 1 Bangladeş ,00 %9 2 Hindistan ,00 %22,5 3 Sri Lanka ,00 %5,1 4 Pakistan ,00 %4,2 5 Mısır ,00 %3,7 BAE Değer Bazın- Değer Bazında 2016 Alıcılar 2016 yılı ihra- 5 alıcının 2016 da 2016 Yılı Yılı İhracat Payı cat dünya ihracatı İhracatı içinde payı ,00 2,4% Tüm Alıcılar 1 S. Arabistan ,00 %1,8 2 Umman ,00 %0,4 3 Kuveyt 8.403,00 %0,5 4 Ürdün 2.413,00 %0,6 5 Sri Lanka 1.371,00 %5,1 Dünyanın en büyük mercimek ihracatçısı olan Kanada dan alımların %24,2 sini Hindistan, %17,9 unu Türkiye, %10,8 sini BAE, %6,5 ini Bangladeş, % 5,8 Pakistan gerçekleştirmektedir. Hindistan, Türkiye ve BAE aynı zamanda ilk on en büyük ihracatçı arasındadır. Türkiye den alımların %19,6 sı Irak, %16,4 ünü Sudan, %10,4 ünü Mısır, %6,4 ünü Almanya, %5,1 ini Suriye gerçekleştirmiştir. ABD den alımların % 22,5 ini Hindistan, % 18,2, sini Kanada,%11,7 sini İspanya, %9,1 ini Meksika, %6,4 ünü Sudan gerçekleştirmiştir. Avustralya, Bangladeş (%53,5), Hindistan (%17,5), Sri Lanka (%10,3), Pakistan (%5,8) ve Mısır a (%4,8) ihracat yapmaktadır. BAE, S. Arabistan (%55,4), Umman (%16,3), Kuveyt (%13,3), Ürdün (%3,8) ve Sri Lanka (%2,2) ihracat yapmaktadır. C. Dünya nohut ihracatı (GTİP )

48 Avustralya 2016 yılı itibariyle değer bazında 947,1 milyon ABD dolarlık ihracat ile dünya nohut ihracatının %46,5`ini gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 170,1 milyon dolarlık ihracat ile Rusya ve 149,9 milyon dolarlık ihracat ile Meksika ve 144,8 milyon dolarlık ihracat ile Hindistan ve 115,2 milyon dolar ile Kanada takip etmektedir. Takip eden ülkelerin ihracat değerleri 110 milyon doların altındadır. İlk 10 ihracatçı ülke dünya toplam nohut ihracatının %92,4 ünü gerçekleştirmektedir. Türkiye nin değer bazında ihracat oranı %1,5 ve ihracat 31,3 milyon dolardır. İkinci grupta yer alan ihracatçı ülkelerin payı %5,1 (Arjantin) ile %1,9 (BAE) arasında değişmektedir. Tablo 40: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Nohut İhracatçı Ülkesi, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Avustralya , , ,00 46,5% Rusya , , ,00 8,4% Meksika , , ,00 7,4% Hindistan , , ,00 7,1% Kanada , ,00 5,7% Arjantin , , ,00 5,1% ABD , , ,00 5,0% Etiyopya , , ,00 3,3% Tanzanya, , , ,00 2,2% BAE , , ,00 1,9% Ilk on Toplam , , ,00 92,4% Turkiye , , ,00 1,5% Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en çok ihracat yapan ülke 1,3 milyon ton 2016 ihracatı ile Avustralya`dır. Takip eden Rusya 239,1 bin ton, Kanada 137,1 bin ton, Arjantin 127,7 bin ton ve ABD 123,9 bin ton nohut ihraç etmiştir. Türkiye miktar bazında ihracatta 23 bin ton ile %0,9 paya sahiptir.

49 Tablo 41: Dünyanın ilk 10 Nohut İhracatçısı Ülke (Miktar Bazında), (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu miktarı miktarı miktarı ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Avustralya , , ,00 54,0% Rusya , , ,00 9,7% Kanada , ,00 5,6% Arjantin , , ,00 5,2% ABD , , ,00 5,0% Hindistan , , ,00 4,9% Meksika , , ,00 4,5% Etyiopya , , ,00 2,6% Tanzania , , ,00 1,7% BAE , , ,00 1,3% İlk on Toplam , , ,00 94,4% Türkiye , , ,00 0,9% En büyük ihracatçı olan Avustralya en çok Hindistan (%58,3), Pakistan (%18,2), Bangladeş (%12,4), BAE (%5), ve İngiltere ye (%1,5) nohut ihracatı yapmaktadır. Hindistan aynı zamanda dünyadaki 4. Büyük ihracatçıdır. İkinci sıradaki büyük ihracatçı olan Rusya en çok Türkiye (%53,8)Hindistan (%16,1), Pakistan (%12), Mısır (%5,7) ve Ürdün e (%3,1) nohut ihracatı yapmaktadır. Meksika en çok Cezayir (%22,1) İspanya (%15,7), Türkiye (%14,4), ABD (%8,7) ve BAE ye (%5,4) nohut ihracatı yapmaktadır. Hindistan en çok Pakistan (%22,1) Cezayir (%14,5), Türkiye (%8,9), Sri Lanka (%8,5) ve BAE ye (%9) nohut ihracatı yapmaktadır. Kanada en çok ABD (%27,7) Pakistan (%20), Türkiye (%9,1), Hindistan (%8,3) ve Mısır a (%4,4) nohut ihracatı yapmaktadır.

50 Tablo 42: Dünyanın İlk 5 Nohut İhracatçısı Ülkeden İthalat Yapan İlk 5 Ülke Değer Değer Ba- Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 zında 2016 ihracatı içinde payı Yılı İhracatı Yılı İhracat Payı Avustralya ,00 46,5% Tüm Alıcılar 1 Hindistan ,00 35,7 2 Pakistan ,00 17,6 3 Bangladeş ,00 6,2 4 BAE , İngiltere ,00 2,2 Rusya Değer Değer Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 Bazında ihracatı içinde payı Yılı İhracatı 2016 Yılı İhracat Payı ,00 8,4% Tüm Alıcılar 1 Türkiye ,00 3,2 2 Hindistan ,00 33,3 3 Pakistan ,00 4,6 4 Mısır 5.270,00 %0,9 5 Ürdün 1.228,00 %1,4 Meksika Değer Değer Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 Bazında ihracatı içinde payı Yılı İhracatı 2016 Yılı İhracat Payı ,00 7,4% Dünya 1 Cezayir ,00 3,4 2 İspanya ,00 2,9

51 3 Turkiye ,00 2,1 4 ABD ,00 2,7 5 BAE 8.129,00 5 Hindistan Değer Değer Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 Bazında ihracatı içinde payı Yılı İhracatı 2016 Yılı İhracat Payı ,00 7,1% Dünya 1 Pakistan ,00 17,6 2 Cezayir ,00 3,4 3 BAE , Turkiye ,00 2,1 5 Sri Lanka ,00 1,6 Kanada Değer Değer Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 Bazında ihracatı içinde payı Yılı İhracatı 2016 Yılı İhracat Payı ,00 5,7% Dünya 1 ABD ,00 2,7 2 Pakistan ,00 17,6 3 Turkiye ,00 2,1 4 Hindistan 9.591,00 35,7 5 Mısır 5.100,00 0,9 Türkiye Değer Değer Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 dünya Bazında 2016 Bazında ihracatı içinde payı Yılı İhracatı 2016 Yılı İhracat Payı ,00 1,5% 1 Irak 4.019,00 0,6 2 Pakistan 3.689,00 17,6

52 4 Hindistan 3.270,00 35,7 4 Suriye 2.428,00 0,1 5 Almanya 2.074,00 0, SEKTÖRDE KÜRESEL İTHALATTA İLK ON ÜLKE, SON 3 YILLIK İTHALAT VERİLERİ VE YÜZDESEL DAG ILIMLARI A. Genel olarak dünya mercimek- nohut ithalatı İlk 10 sırada yer alan KÜME ithalatçıları 2016 yılı toplam dünya ithalatının değer bazında %72,1 ini gerçekleştirmişlerdir. Bu oran 3,3 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Dünyada değer bazında en çok KÜME İthalatı yapan ülke Hindistan dır. Hindistan 2016 yılında 1,3 milyar dolarlık mercimek-nohut ithal etmiştir. Bu ülkeyi değer bazında 452,6 milyon dolarlık ithalat ile Pakistan; 364,9 milyon dolarlık ithalat ile Bangladeş, 314,9 milyon dolarlık ithalat ile Türkiye ve 284,1 milyon dolar ile BAE takip etmektedir. Lider konumdaki bu beş ithalatçının ardında kalan ülkeler 200 milyon doların altında ithalat yapmıştır. Tablo 43: Dünyada Değer Bazında En Yüksek Mercimek- Nohut İthalatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 28,0% Pakistan , , ,00 9,7% Bangladeş , ,00 7,9% Turkiye , , ,00 6,8% BAE , , ,00 6,1% Sri Lanka , , ,00 3,6% İspanya , , ,00 2,8% Mısır , , ,00 2,5% Cezayir , , ,00 2,5% S. Arabistan , , ,00 2,2% İlk on Toplam , , ,00 72,1%

53 Hindistan dünya ithalatının %28`ini, Pakistan %9,7 sini, Bangladeş %7,9, Türkiye %6,8 ini ve BAE %6,1 ini gerçekleştirmektedir. Takip eden ülkelerin değer bazında ithalat oranları %3,6 ile %2,2 arasında değişmektedir. B. Dünya mercimek ithalatı (GTİP ) 2016 yılı itibariyle dünyanın değer bazında ilk on sıradaki mercimek ithalatçısı ülke toplamda 1,9 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. Bu tutar toplam dünya ithalatının %68,9 una karşılık gelmektedir. Bu ülkeler arasında ilk sırada yer alan Hindistan 2016 yılında 611,2 milyon dolarlık ithalat yapmıştır ve bu tutar toplam dünya ithalatının %22,5 ini oluşturmaktadır. İkinci sıradaki ithalatçı Türkiye dir. Türkiye 275 milyon dolar değer ve %10 1`lik dünya ithalat payına sahiptir. Bangladeş %9, BAE %6,9, Sri Lanka %5,1 ile ithalatta ilk 5 arasındaki ülkelerdir. İlk on içinde yer alan diğer büyük ithalatçıların payı %5 in altındadır. Tablo 44: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Mercimek İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 22,5% Turkiye , , ,00 10,1% Bangladeş , ,00 9,0% BAE , , ,00 6,9% Sri Lanka , , ,00 5,1% Pakistan , , ,00 4,2% Mısır , , ,00 3,7% İspanya , , ,00 2,6% Sudan , ,00 2,4% Kolombiya , , ,00 2,3% Ilk on Toplam , , ,00 68,9%

54 İlk on ithalatçı ülke,2016 yılında miktar bazında 6,3 milyon ton mercimek ithalatı gerçekleştirmektedir. Miktar bazında dünya ithalatçıları incelendiğinde ilk dört sıradaki ithalatçının değer bazında ithalat yapanlar sıralaması ile aynı olduğu görülmektedir. Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en büyük ithalatçı Hindistan dır. Bu ülke 2016 yılında 753,6 bin ton ithalat yapmıştır. İkinci sıradaki Türkiye 357,5 bin ton, Bangladeş 320,5 bin ton ve BAE 219,2 bin ton ithalat miktarları kaydetmişlerdir. Takip eden ülkelerin ithalat miktarları 200 bin tonun altındadır. Tablo 45: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Mercimek İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 25,2% Turkiye , , ,00 11,3% Bangladeş , ,00 10,7% BAE , , ,00 7,3% Pakistan , , ,00 5,3% Sri Lanka , , ,00 4,4% Mısır , , ,00 3,2% Kanada , , ,00 2,4% İspanya , , ,00 2,2% Sudan , ,00 2,1% Ilk on Toplam , , ,00 74,1% Birinci sıradaki en büyük ithalatçı Hindistan, mercimek ithalatının %80,8 ini Kanada dan, %13,6 sını ABD den yapmaktadır. Türkiye ithalatının %92,7 sini Kanada dan yapmaktadır.

55 Bangladeş ithalatının %47,9 unu Avustralya ve %42,9 unu Kanada dan yapmaktadır. Bangladeş in ithalatında Türkiye de %3,2 paya sahiptir. BAE İthalatının %92,6 sını Kanada dan yapmaktadır. Sri Lanka ithalatının %81,5 ini Kanada dan ve %11,2 sini Avustralya dan yapmaktadır. Tablo 46: Dünyanın İlk 5 Mercimek İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 10 Sıradaki Dünyadan Dünyadan Dünya İthalat Yapı- İlk 5 Ülkeden İlk 5 Ül- Nohut İthalatçı- Değer Ba- Değer Ba- İthalatçıları lan İlk Yılı kenin sı zında 2016 zında 2016 Arasında Ülke İthalatı ithalat yılı ithala- yılı ithalat Sırası Payları tı/bin Dolar Payı Hindistan ,00 22,5% 1 Kanada ,00 80,8 ABD ,00 13,6 Avustralya ,00 5,6 Ukrayna 49,00 0 Turkiye 2,00 0 Türkiye ,00 10,1% 2 Kanada ,00 92,7 Avustralya 5.347,00 1,9 Kazakistan 4.697,00 1,7 Rusya 3.146,00 1,1 ABD 3.053,00 1,1 Bangladeş ,00 9,0% 3 Avustralya ,00 47,9

56 Kanada ,00 42,9 Turkiye 7.820,00 3,2 Mısır 6.350,00 2,6 Hindistan 3.936,00 1,6 BAE ,00 6,9% 4 Kanada ,00 92,6 ABD 4.085,00 2,2 Avustralya 3.213,00 1,7 Hindistan 2.389,00 1,3 Sri Lanka 1.763,00 0,9 Sri Lanka ,00 5,1% 5 Kanada ,00 81,5 Avustralya ,00 11,2 ABD 3.815,00 3,4 Hindistan 1.724,00 1,5 Sri Lanka 1.469,00 1,3 C. Dünya nohut ithalatı (GTİP ) Nohut ithalatı yapan ilk 10 sıradaki ülke değer bazında 2016 yılı dünya ithalatının %80,7 sini gerçekleştirmiştir. Bu oran 1,6 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Hindistan 2016 yılı itibariyle en yüksek oranda ithalat yapan ülkedir. Hindistan ın ithalatı 688,4 milyon dolar ile dünya ithalatının yaklaşık %35,7`sine denk gelmektedir. Takip eden Pakistan %17,6 ithalat payı ve 339,3 milyon dolar ithalat ne sahiptir.

57 2016 verilerine göre 3. sıradaki ithalatçı olan Bangladeş 119,7 milyon dolar ithalat ve %6,2 dünya ithalat payına sahiptir. BAE (%5) ve Cezayir (% 3,4) ilk 5. büyük nohut ithalatçılarıdır. Bu ülkeleri takip eden ikinci gruptaki 5 ülke hariç 60 milyon dolar altında ithalat değerlerine sahiptir. Türkiye 39,9 milyon dolarlık ithalat %2,1`lik ithalat paya sahip olup 10. Sırada yer almaktadır. Tablo 47: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Nohut İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu itha- latından alınan pay Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 35,7% Pakistan , , ,00 17,6% Bangladeş , ,00 6,2% BAE , , ,00 5,0% Cezayir , , ,00 3,4% İspanya , , ,00 2,9% S. Arabistan , , ,00 2,8% ABD , , ,00 2,7% İngiltere , , ,00 2,2% Türkiye , , ,00 2,1% Ilk on Toplam , , ,00 80,7% Miktar bazında ithalatta İtalya 873,5 bin ton ithalat ile lider durumdadır. İkinci sıradaki Pakistan miktar bazında 427,7 bin ton ithalat yapmıştır. Değer bazında ithalatta 3. sırada yer alan Bangladeş 173,8 bin ton ve BAE 115,2 bin ton ithalat yapmıştır. Değer bazında 8. Sırada olan ABD miktar bazında 5. Sırada yer almıştır. Miktar ve değer bazında ilk dört sıradaki ithalatçıların sırası değişmemiştir. İlk on sıradaki ithalatçılar ufak sıralama farkları ile yerlerini muhafaza etmiştir. Değer bazında 10. Büyük ithalatçı olan Türkiye, miktar bazında 11. Olmuş, yerini ilk 10 da yer almayan Sri Lanka ya bırakmıştır.

58 Tablo 48: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Nohut İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 39,0% Pakistan , , ,00 19,1% Bangladeş , ,00 7,7% BAE , , ,00 5,1% ABD , , ,00 2,6% S. Arabistan , , ,00 2,5% Cezayir , , ,00 2,3% İngiltere , , ,00 2,1% İspanya , , ,00 2,0% Sri Lanka , , ,00 1,5% İlk on Toplam , , ,00 83,8% Turkiye , , ,00 1,4% Değer bazında lider konumdaki ithalatçı olan Hindistan ithalatının %75,5 Avustralya dan %7,7`ini ise Rusya`dan yapmaktadır. İkinci büyük dünya ithalatçısı olan Pakistan ithalatının %50,7 sini Avustralya dan gerçekleştirmektedir. Etiyopya %11,8 ile ikinci sıradadır. Hindistan %9,5 pay ile 3. Sırada yer almaktadır. Bangladeş ithalatının %98,4 ünü Avustralya dan yapmaktadır. BAE ithalatında Portekiz %48 pay ile 1. Avustralya, %13,4 ile ikinci sıradadır. Değer bazında 5. sıradaki ithalatçı olan ABD, alımlarının %54,2 sini Kanada dan, %26,2 sini Meksika dan yapmaktadır.

59 Tablo 49: Dünyanın İlk 5 Nohut İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 5 Sıradaki Dünyadan Değer Dünyadan Dünya İthalat İlk 5 Ülke- İlk 5 Dünya Nohut Bazında 2016 yılı Değer İthalatçıla- Yapılan İlk den 2016 Ülkenin İthalatçısı ithalatı/bin Dolar Bazında rı Arasın- 5 Ülke Yılı İthala- ithalat 2016 yılı da Sırası tı Payları ithalat Payı Hindistan ,00 35,7% 1 Avustralya ,00 %75,5 Rusya ,00 %7,7 Tanzanya ,00 %6,3 ABD ,00 %2,4 Etiyopya ,00 %1,5 Türkiye 3.353,00 %0,5 Pakistan ,00 17,6% 2 Avustralya ,00 %50,7 Etiyopya ,00 %11,8 Hindistan ,00 %9,5 Arjantin ,00 %8,4

60 Kanada ,00 %6,8 Türkiye 3.689,00 %1,1 Bangladeş ,00 6,2% 3 Avustralya ,00 %98,4 Etiyopya 1.863,00 %1,6 Hindistan 76,00 %0,1 Türkiye 2,00 %0 BAE ,00 5,0% 4 Avustralya %48,8 Hindistan ,00 %13,4 Etiyopya 9.787,00 %10,1 Meksika 8.129,00 %8,4 Arjantin 6.715,00 %6,9 Türkiye 769,00 %0,8 ABD ,00 2,6% 5 Kanada ,00 %54,2

61 Meksika ,00 %26,9 Avustralya 3.840,00 %7,3 Hindistan 3.706,00 %7 Arjantin 1.199,00 %2,3 Türkiye 515,00 % YAĞLAR SEKTÖRDE EN ÇOK İHRACAT VE İTHALAT YAPAN ÜLKELER YAĞLAR ürün grubundaki, 4 ürün genelinde, dünya ithalat ve ihracatçısı ilk on ülkeden beşi hem ithalatçı hem de ihracatçıdır. İtalya ilk sıradaki ithalatçı ülke iken aynı zamanda üçüncü sıradaki ihracatçıdır. Benzer durum ABD, Türkiye İspanya, Hollanda için de geçerlidir. Üzerinde çalışılan ürün grubunda pek çok ülke hem alıcı hem de satıcı konumunda iken bu beş ülke hem ithalat hem de ihracatta ilk onda yer almaktadır. Bu durum aldıkları ürünü işledikten sonra tekrar satan ülkeler olduğuna işaret etmektedir. Tablo 50: Küme Ürünlerinde İlk 10 İthalat ve İhracatçı Ülke (2016) İthalatçılar İhracatçılar İtalya ABD Çin Hindistan Fransa Türkiye Almanya İspanya Ukrayna İtalya Rusya Hollanda Türkiye Belçika

62 İspanya Hollanda İngiltere ABD Endonezya Yunanistan Dünyada, değer ve miktar bazında ilk on ithalatçı İngiltere ve Belçika hariç değişmemektedir. Diğer bir deyişle alıcıların alım yaptıkları miktar ve ödedikleri değer arasında paralellik vardır. Benzer bir paralel ilişki ihracatçı ülkelerin çoğu için geçerli olsa da satılan miktar ve satış fiyatına dayalı olarak sıralamanın değiştiği ülkeler de vardır. Tablo 51: Küme Ürünlerinde Miktar ve Değer Bazında İlk 10 İthalatçı Ülke Değer (Milyon ABD Doları) Miktar (Ton) Italya ABD Çin Hindistan Fransa Türkiye Almanya İspanya Hollanda İngiltere Hindistan Çin Italya Türkiye İspanya Almanya Fransa Hollanda Belçika ABD 2016 yılında Türkiye dünya ihracatçıları arasında miktar ve değer bazında 6. sırada bulunmaktadır. Tablo 52: Küme Ürünlerinde Miktar ve Değer Bazında İlk 10 İhracatçı Ülke (2016) Değer (Milyon ABD Doları) Miktar (Ton)

63 İspanya Ukrayna İtalya Rusya Hollanda Türkiye Belçika ABD Endonezya Yunanistan Ukrayna Rusya İspanya Hollanda Endonezya Türkiye Arjantin ABD Belçika Fransa SEKTÖRDE KÜRESEL İHRACATTA LIDER ÜLKELER, SON 3 YILLIK İHRACAT VERİLERİ VE YÜZ- DESEL DAG ILIMLARI A. Genel olarak dünya küme ihracatı Dünya Küme ihracatı 2016 yılında 23,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk sırada yer alan 10 ihracatçı bu tutarın 15,9 milyar dolarlık ve %68,3 ük kısmını elinde tutmaktadır. Dünya ihracatının 3,8 milyar dolarlık kısmını İspanya gerçekleştirmiş, takip eden Ukrayna 3,5 milyar dolar, İtalya 1,8 milyar dolarlık ihracat yapmıştır. İlk beş sıradaki diğer iki ülke Rusya ve Hollanda dır. Sırasıyla 1,6 ve 1,2 milyar dolarlık ihracatları vardır. İkinci grupta yer alan beş ülkeden Türkiye %3,9 pay ile 6. sıradadır ve 2016 itibariyle 896,7 milyon dolarlık yağ ihraç etmiştir. Tablo 53: Dünyada En Çok Yağlar İhracatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat değe yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ri ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 İspanya , , ,00 16,5%

64 Ukrayna , , ,00 15,1% Italya , , ,00 7,9% Rusya , , ,00 6,9% Hollanda , , ,00 5,0% Türkiye , , ,00 3,9% Belçika , , ,00 3,6% ABD , , ,00 3,5% Endonezya , , ,00 2,9% Yunanistan , , ,00 2,9% İlk On Toplamı , , ,00 68,3% Dünya Küme ihracatının %68,3 ünü ilk sırada bulunan ilk 10 ülke gerçekleştirmektedir. İlk sırada bulunan İspanya dünya ihracatının %16,5 ini, takip eden Ukrayna %15,1 ini gerçekleştirmektedir. İtalya dünya ihracatının %7,92 unu elinde tutarken Rusya %6,9, Hollanda %5 lik ihracat yapmaktadır. Takip eden beş ülke %5 ve altında oranlarda dünya ihracat payına sahiptir. B. Dünya Ayçiçek yağı ihracatı (GTİP 1512) 2016 yılı itibariyle, değer bazında dünyanın en büyük Ayçiçek yağı ihracatçısı Ukrayna dır. Ukrayna nın 2016 yılı Ayçiçek yağı ihracatı 3,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu ülkeyi 1,4 milyar dolarlık ihracat ile Rusya takip etmektedir. Üçüncü sıradaki Türkiye 637,3 milyon dolar, dördüncü sıradaki Hollanda 529,2 milyon dolar ve beşinci sıradaki Arjantin 514 milyon dolarlık ihracat rakamlarına sahiptir. Takip eden beş büyük ihracatçının ihracat tutarları 500 milyon doların altındadır. Tablo 54: Dünyanın İlk 10 Ayçiçek Yağı İhracatçısı Ülke Değer Bazında, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Ukrayna , , ,00 36,8% Rusya , , ,00 15,2%

65 Türkiye , , ,00 6,7% Hollanda , , ,00 5,6% Arjantin , , ,00 5,4% Fransa , , ,00 4,8% Macaristan 5.037, , ,00 4,5% Bulgaristan , , ,00 2,3% İspanya , , ,00 2,2% Almanya , , ,00 1,8% Ilk On Toplam , , ,00 85,4% İlk on sıradaki ihracatçı ülke, toplam dünya Ayçiçek yağı ihracatının %87,4,ünü gerçekleştirmektedir. İlk sıradaki Ukrayna toplam ihracatın %38,5 ini, ikinci sıradaki Rusya %17,3 luk kısmını gerçekleştirmektedir. Üçüncü sıradaki Arjantin %6 lık, Türkiye %5,8 lik, Hollanda %5,2 lik ihracat oranına sahiptir. Bu 5 lider ülkeyi takip eden ülkeler %5 in altında ihracat oranlarına sahiptirler. Tablo 55: Dünyanın Ilk 10 Ayçiçek Yağı İhracatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat mik yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Ukrayna , , ,00 38,5% Rusya , , ,00 17,3% Arjantin , , ,00 6,0% Turkiye , , ,00 5,8% Hollanda , , ,00 5,2% Macaristan , , ,00 4,5% Fransa , , ,00 4,2%

66 Bulgaristan , , ,00 2,4% İspanya , , ,00 2,0% Güney Afrika , , ,00 1,4% Ilk On Toplam , , ,00 87,4% Dünya Ayçiçek yağı ihracatında değer bazında olduğu gibi miktar bazında da lider ülke Ukrayna ve Rusya dır. Türkiye değer olarak 3. miktar olarak 4. büyük ihracatçıdır. Tablo 56: Dünyanın İlk 5 Ayçiçek yağı İhracatçısından İthalat Yapan İlk 5 Ülke (1000$) Ukrayna Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İhraca Yılı İhracat dünya ihracatı tı Payı içinde payı ,00 36,8% Tüm Alıcılar ,00 1 Hindistan ,00 %14 2 Çin ,00 %8,8 3 İspanya ,00 %4,8 4 Italya %4,2 5 Hollanda ,00 %3,9 Türkiye ,00 %10,8 Rusya Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İhraca Yılı İhracat dünya ihracatı tı Payı içinde payı ,00 15,2% Tüm Alıcılar ,00

67 1 Turkiye ,00 %10,8 2 Mısır ,00 %1,3 3 Çin ,00 %8,8 4 Kazakistan ,00 %1 5 Özbekistan ,00 %1,2 Türkiye Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İhraca Yılı İhracat dünya ihracatı tı Payı içinde payı ,00 6,7% Tüm Alıcılar ,00 1 Irak ,00 %4,2 2 Suriye ,00 %1,4 3 Lübnan ,00 %0,9 4 Cibuti ,00 %0,1 5 Libya ,00 %0,2 Hollanda Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İhraca Yılı İhracat dünya ihracatı tı Payı içinde payı ,00 5,6% Tüm Alıcılar ,00 1 Belçika ,00 %4 2 Almanya ,00 %3,9 3 İngiltere ,00 %3 4 ABD ,00 %1 5 Fransa ,00 %3 Arjantin Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İhraca Yılı İhracat dünya ihracatı tı Payı içinde payı ,00 5,4% Tüm Alıcılar ,00

68 1 Çin ,00 %8,8 2 S ili ,00 %0,8 3 Hindistan ,00 %14 4 Malezya ,00 %0,9 5 Mısır ,00 %1,3 Dünyanın en büyük Ayçiçek yağı ihracatçısı olan Ukrayna dan alımların %35,6 sını Hindistan, %17,4 ünü Çin, %8,9 unu İspanya, %7,2 sini İtalya, % 6,2 sini Hollanda gerçekleştirmektedir. Rusya da alımların %29 9 unu Türkiye, %12,8 ini Mısır, %7,4 ünü Çin, %7,4 ünü Kazakistan, %7,22sini Özbekistan gerçekleştirmiştir. Türkiye den alımların % 58,2 sini Irak, % 19,7, sini Suriye,%2,7 sini Lübnan, %1,7 sini Cibuti, %1,7 sini Libya gerçekleştirmiştir. Hollanda AB ülkelerine ve ABD ye İhracat yapmaktadır. Hollanda Ukrayna ve Macaristan dan yüklü ölçüde ithalat gerçekleştirmektedir. (ithalatının %68,4 ü bu iki ülkeden). Ayçiçek yağı Ticaretinde 160 milyon dolara yakın fazla vermektedir. Arjantin, Çin (%16,6), S ili (%13), Hindistan (%12,1), Malezya (%7,4) ve Mısır a (%7,3) ihracat yapmaktadır. C. Dünya zeytinyağı ihracatı (GTİP 1509) İspanya 2016 yılı itibariyle değer bazında 3,5 milyar ABD dolarlık ihracat ile dünya zeytinyağı ihracatının %47,7`sini gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 1,7 milyar dolarlık ihracat ile İtalya ve 647,7 milyon dolarlık ihracat ile Yunanistan ve 452,1 milyon dolarlık ihracat ile Portekiz ve 445,5 milyon dolar ile Tunus takip etmektedir. Takip eden ülkelerin ihracat değerleri 400 milyon doların altındadır. İlk 10 ihracatçı ülke dünya toplam zeytinyağı ihracatının %95,5`ini gerçekleştirmektedir. Türkiye nin değer bazında ihracat oranı %0,9 ile 6. sırada yer almaktadır. İkinci grupta yer alan diğr 4 ihracatçı ülkeden Suriye ve Arjantin %0,8, Franda ve Fas %0,7 paya sahiptir. Tablo 57: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Zeytinyağı İhracatçı Ülkesi, / ABD Dolar İhracatçılar 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ihracatın- dan alınan pay Dünya , , ,00 İspanya , , ,00 47,7% Italya , , ,00 23,1% Yunanistan , , ,00 8,8% Portekiz , , ,00 6,2% Tunus , , ,00 6,1%

69 Turkiye 8.785, , ,00 0,9% Suriye , , ,00 0,8% Arjantin , , ,00 0,8% Fransa , , ,00 0,7% Fas , , ,00 0,7% İlk On Toplamı , , ,00 95,9% Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en çok ihracat yapan ülke 917,8 bin ton 2016 ihracatı ile İspanya`dır. Takip eden İtalya 352,2 bin ton, Yunanistan 162,9 bin ton, Portekiz 116,8 bin ton ve Tunus 115,5 bin ton zeytinyağı ihraç etmiştir. Değer bazında ihracatta 6 sırada bulunan Türkiye miktar bazında ihracatta Suriye den sonra 7. sıradadır. Türkiye`nin miktar bazında ihracatı dünya ihracatının %1`i kadardır. Tablo 58: Dünyanın ilk 10 Zeytinyağı İhracatçısı Ülke (Miktar Bazında), (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat miktarı 2015 yılı ihracat miktarı 2016 yılı ihracat miktarı 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 İspanya , , ,00 50,30% İtalya , , ,00 19,30% Yunanistan , , ,00 8,90% Portekiz , , ,00 6,40% Tunus , , ,00 6,30% Suriye , , ,00 1,40% Türkiye , , ,00 1,00% Arjantin , , ,00 0,90% Fas Ara.49, , ,00 0,90% ABD , , ,00 0,70% İlk On Toplamı , , ,00 96,10%

70 İspanya ihracatının %31,9 unu İtalya, 14,1 ini ABD ye yapmaktadır. İspanya nın ilk 5 içindeki diğer müşterileri de AB üyesi ülkelerdir. İlk 5 deki ülkeler aynı zamanda dünya zeytinyağı ticaretindeki önemli aktörlerdir. İtalya İhracatının %32,5 ini ABD ye, %12,5 ini Almanya ya,%6,8 ini Japonya ve Kanada ya yapmaktadır. 5. Sıradaki Fransa %6,8 paya sahiptir. Yunanistan ihracatının ihracatının %65,6 sını dünyadaki 2. Büyük ihracatçı olan İtalya ya yapmaktadır. İhracatında Almanya %7,4, ABD %5,7, Kanada %2,5 paya sahiptir. Portekiz, ihracatının ihracatının %34,4 ünü Brezilya ya, %34 ünü 1. büyük İhracatçı İspanya ya, %15,6 sını 2. Büyük ihracatçı ülke olan İtalya ya yapmaktadır. Tunus ihracatının %38,5 ini İtalya ya, %18 ini İspanya ya, %17,5 ini ABD ye, %11,1 ini Fransa ya yapmaktadır. Dünya Zeytinyağı ihracatında 8. Sırada yer alan Türkiye ihracatının %22,9 unu ABD ye, %13,9 unu İspanya ya, %13,1 ini S. Arabistan a, % 5,3 Irak ve %4,6 İran a yapmaktadır. Tablo 59: Dünyanın İlk 5 Zeytinyağı İhracatçısı Ülkeden İthalat Yapan İlk 5 Ülke İspanya Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı ,00 47,7% Tüm Alıcılar ,00 1 İtalya ,00 %25,7 2 ABD ,00 %17,7 3 Fransa ,00 %6,8 4 Portekiz ,00 %4,1 5 İngiltere ,00 %3,5 İtalya Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı ,00 23,1% Tüm Alıcılar ,00

71 1 ABD ,00 %17,7 2 Almanya ,00 %4,3 3 Japonya ,00 %3,8 4 Kanada ,00 %2,6 5 Fransa ,00 %6,8 Yunanis- Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının 2016 tan 2016 Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı ,00 8,8% Dünya ,00 1 İtalya ,00 %25,7 2 Almanya ,00 %4,3 3 ABD ,00 %17,7 4 Kanada ,00 %2,6 5 Avusturya ,00 %0,6 Portekiz Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı ,00 6,2% Dünya ,00 1 Brezilya ,00 %3,7 2 İspanya ,00 %4,4 3 Italya ,00 %25,7 4 Angola ,00 %0,2 5 Fransa ,00 %6,8

72 Tunus Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı ,00 6,1% Dünya ,00 1 İtalya ,00 %25,7 2 İspanya ,00 %4,4 3 ABD ,00 %17,7 4 Fransa ,00 %6,8 5 Kanada ,00 %2,6 Türkiye Değer Bazında Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Yılı İh Yılı İh- dünya ihracatı racatı racat Payı içinde payı 1 ABD ,00 %17,7 2 İspanya 9.657,00 %4,4 4 S. Arabistan 9.114,00 %1,2 4 Irak 3.685,00 %0.1 5 Iran 3.216,00 %0,2 D. Dünya margarin ihracatı (GTİP 1517) Endonezya 2016 yılı itibariyle değer bazında 684,6 milyon ABD dolarlık ihracat ile dünya margarin ihracatının %13,1`ini gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 634,3 milyon dolarlık ihracat ile Belçika ve 590 milyon dolarlık ihracat ile Hollanda ve 391,5 milyon dolarlık ihracat ile ABD ve 318,5 milyon dolar ile Malezya takip etmektedir. Takip eden ülkelerin ihracat değerleri 300 milyon doların altındadır. İlk 10 ihracatçı ülke dünya toplam margarin ihracatının %70,5`ini gerçekleştirmektedir. Türkiye nin değer bazında189,4 milyon dolar ve %3,6 ihracat oranı ile 8. sırada yer almaktadır.

73 Tablo 60: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Margarin İhracatçı Ülkesi, / ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat değe yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ri ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Endonezya , , ,00 13,1% Belçika 7.478, , ,00 12,2% Hollanda , , ,00 11,3% ABD , , ,00 7,5% Malezya , , ,00 6,1% Almanya , , ,00 5,6% İsveç , , ,00 5,0% Türkiye , , ,00 3,6% Rusya , , ,00 3,1% Polonya , , ,00 2,9% Ilk on ülke Toplamı , , ,00 70,5% Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en çok ihracat yapan ülke 852,7 bin ton 2016 ihracatı ile Endonezya. Takip eden Belçika 497,1 bin ton, Hollanda 375,2 bin ton, Malezya 337,3 bin ton ve Almanya 204,8 bin ton margarin ihraç etmiştir.

74 Değer bazında ihracatta 8 sırada bulunan Türkiye miktar bazında ihracatta Almanya dan sonra 6. sıradadır. Türkiye`nin miktar bazında ihracatı dünya ihracatının %4,7`si kadardır. Tablo 61: Dünyanın ilk 10 margarin İhracatçısı Ülke (Miktar Bazında), (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat miktarı 2015 yılı ihracat miktarı 2016 yılı ihracat miktarı 2016 yıl sonu ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Endonezya , , ,00 20,9% Belçika , , ,00 12,2% Hollanda , , ,00 9,2% Malezya , , ,00 8,3% Almanya , , ,00 5,0% Türkiye , , ,00 4,7% ABD , , ,00 4,1% Rusya , , ,00 4,0% İsveç , , ,00 3,5% Polonya , , ,00 3,1% Ilk on ülke Toplamı , , ,00 74,9% Endonezya, margarin ihracatının %34,4 ünü Çin e, 56,2 sini Mısır a, %5,2 sini Rusya ya, %4,6 sını Cezayir e ve %3,7 sini Cezayir e yapmaktadır. Endonezya aynı zamanda Malezya (%29,5) ve Avustralya dan (%19,1) margarin alımı yapmaktadır. Belçika, ilk beş sıradaki ihracatını AB ülkelerine yapmaktadır. Belçika aynı zamanda Hollanda (%59,7) ve Almanya dan (17,4) margarin alımı yapmaktadır. Hollanda da, ilk beş sıradaki ihracatını AB ülkelerine yapmaktadır. Hollanda aynı zamanda ABD (%41,8), Belçika (%27,6) ve Almanya dan (18,5) margarin alımı yapmaktadır.

75 ABD, ilk beş sıradaki ihracatını Kanada (%31,4), Hollanda( %16,5), Meksika (%12,5), İrlanda (%5,5) Singapur a (%3,7) yapmaktadır. ABD aynı zamanda Kanada (%59,9), Meksika (%13,9) ve Peru dan (9,5) margarin alımı yapmaktadır. Malezya, ilk beş sıradaki ihracatını Avustralya (%10,7), Tayland ( %7,3), Irak (%7), Singapur (%5,9) Çin e (%5,8) yapmaktadır. Malezya, aynı zamanda Singapur (%42,3), Avustralya (%12,5) ve Japonya dan (%7,5) margarin alımı yapmaktadır. Türkiye, ilk beş sıradaki ihracatını Irak (%57,1), Suriye ( %18,9), İran (%4,1), Gürcistan (%3,6) Serbest Bölgeler e (%2,8) yapmaktadır. Türkiye, aynı zamanda Endonezya (%26), İsveç (%18,7) ve Malezya dan (%13,6) margarin alımı yapmaktadır. Tablo 62: Dünyanın İlk 5 Margarin İhracatçısı Ülkeden İthalat Yapan İlk 5 Ülke Ülkeler Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı Endonezya ,00 13,1% Tüm Alıcılar 1 Çin ,00 %6,5 2 Mısır ,00 %0,2 3 Rusya ,00 %1,5 4 Cezayir ,00 %1 5 Nijerya ,00 %0,6 Belçika Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı ,00 12,2% Tüm Alıcılar 1 Fransa ,00 %6,9 2 Hollanda ,00 %5,8 3 Almanya ,00 %5,9 4 Irlanda ,00 %2,1 5 İngiltere ,00 %2,7

76 Hollanda Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı ,00 9,2% Dünya 1 Almanya ,00 %5,9 2 Fransa ,00 %6,9 3 Belçika ,00 %2,2 4 İrlanda ,00 %2,1 5 İngiltere ,00 %2,7 ABD Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı ,00 7,5% Dünya 1 Kanada ,00 %2,7 2 Hollanda ,00 %4,8 3 Meksika ,00 %1,3 4 İrlanda ,00 %2,1 5 Singapur ,00 %0,9 Malezya Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı ,00 6,1% Dünya 1 Avustralya ,00 %0,8 2 Tayland ,00 %1,2

77 3 Irak ,00 %2,8 4 Singapur ,00 %0,9 5 Çin ,00 %6,5 Türkiye 8. Değer Ba- Değer Bazında Alıcılar 2016 yılı ihracat 5 alıcının Sırada) zında Yılı İh dün- Yılı İhracatı racat Payı ya ihracatı içinde payı ,00 3,6% Dünya 1 Irak ,00 %2,8 2 Suriye ,00 %1 4 Iran 7.859,00 %0,7 4 Gürcistan 6.776,00 %0,5 5 Serbest Bölgeler 5.249,00 %0,3 E. Dünya hayvansal yağ ihracatı (GTİP 1502) Avustralya 2016 yılı itibariyle değer bazında 302,4 milyon ABD dolarlık ihracat ile dünya hayvansal yağ ihracatının %25,1`ini gerçekleştirmektedir. Bu ülkeyi 293,8 milyon dolarlık ihracat ile ABD ve 105,1 milyon dolarlık ihracat ile Kanada ve 92,3 milyon dolarlık ihracat ile Y. Zelanda ve 66,6 milyon dolar ile Fransa takip etmektedir. Takip eden ülkelerin ihracat değerleri 90 milyon doların altındadır.ilk 10 ihracatçı ülke 1,1 milyar dolar ile dünya toplam hayvansal yağ ihracatının %89,6`sini gerçekleştirmektedir. Türkiye nin değer bazında ihracat oranı %0,1 ile 43. sırada yer almaktadır. İkinci grupta yer alan diğer 4 ihracatçı ülkeden İrlanda %5, İngiltere %4,6, Almanya %4,1, Uruguay %2,5 ve Hollanda %1,9 paya sahiptir. Tablo 63: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Hayvansal yağ İhracatçı Ülkesi, /1.000 ABD Doları İhracatçılar 2014 yılı ihracat değe yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu ri ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Avustralya , , ,00 25,1% ABD , , ,00 24,4%

78 Kanada , , ,00 8,7% Y. Zelanda , , ,00 7,7% Fransa , , ,00 5,5% İrlanda , , ,00 5,0% İngiltere , , ,00 4,6% Almanya , , ,00 4,1% Uruguay , , ,00 2,5% Hollanda , , ,00 1,9% Ilk on Toplam , , ,00 89,6% Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en çok ihracat yapan ülke 445 bin ton 2016 ihracatı ile Avustralya`dır. Takip eden ABD 404,2 bin ton, Y. Zelanda 166 bin ton, Kanada 158,1 bin ton ve Fransa 103,2 bin ton Hayvansal yağ ihraç etmiştir. Değer bazında ihracatta 43. sırada bulunan Türkiye miktar bazında ihracatta İzlanda dan sonra 53. sıradadır. Türkiye`nin miktar bazında ihracatı dünya ihracatının %0,1`i kadardır. Tablo 64: Dünyanın ilk 10 hayvansal yağ İhracatçısı Ülke (Miktar Bazında), (Yıl/Ton) İhracatçılar 2014 yılı ihracat mik yılı ihracat 2016 yılı ihracat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ihracatından alınan pay Dünya , , ,00 Avustralya , , ,00 24,5% ABD , , ,00 22,2% Yeni Zelanda , , ,00 9,1% Kanada , , ,00 8,7% Fransa , , ,00 5,7% İrlanda , , ,00 5,3% İngiltere , , ,00 4,6%

79 Almanya , , ,00 3,9% Uruguay , , ,00 3,3% Paraguay , , ,00 2,0% İlk on Toplam , , ,00 89,3% Avustralya; başta %83,9 payla Singapur olmak üzere, Tayvan, Çin, G. Kore ve Japonya gibi bölge ülkelerine ihracat yapmaktadır. ABD; ihracatının %63,5 ini dünya hayvansal yağ alımlarından önemli bir pay alan (%25 4) Meksika ya yapmaktadır. İkinci sıradaki Singapur un payı %13,5 tir. Türkiye ABD nin ilk 5 alıcısından biridir. Kanada; ABD (%50,4) ve Singapur (%32,6) ağırlıklı bir ihracat gerçekleştirmektedir. Y. Zelanda; ihracatının %61,4 ünü Singapur a ve %27,8 ini Çin e yapmaktadır. Fransa nın tüm müşterileri AB üyesi ülkelerdir. Türkiye dünya hayvansal yağ ihracatında diğer yağ türlerinden yaptığı ihracata nazaran önemsiz bir yer tutmaktadır SEKTÖRDE KÜRESEL İTHALATTA İLK ON ÜLKE, SON 3 YILLIK İTHALAT VERİLERİ VE YÜZDESEL DAG ILIMLARI A. Genel olarak dünya yağlar küme ithalatı İlk 10 sırada yer alan KÜME ithalatçıları 2016 yılı toplam dünya ithalatının değer bazında %54,6 sını gerçekleştirmişlerdir. Bu oran 22,5 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Dünyada değer bazında en çok KÜME İthalatı yapan ülke İtalya`dır. İtalya 2016 yılında 2,4 milyar dolarlık yağ ithal etmiştir. Bu ülkeyi değer bazında 1,7 milyar dolarlık ithalat ile ABD; 1,4 milyar dolarlık ithalat ile Çin ve Hindistan takip etmektedir. Lider konumdaki bu dört ithalatçının ardından 1,1 milyar dolar civarı ithalat ile Fransa ve Türkiye gelmektedir. Geriye kalan ülkeler 1 milyar doların altında ithalat yapmıştır.

80 Tablo 65: Dünyada Değer Bazında En Yüksek Yağlar İthalatı Yapan İlk On Ülke, /1.000 ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat değe yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 İtalya , , ,00 10,7% ABD , , ,00 7,4% Çin , , ,00 6,0% Hindistan , , ,00 6,0% Fransa , , ,00 5,0% Türkiye , , ,00 4,7% Almanya , , ,00 4,4% İspanya , , ,00 4,0% Hollanda , , ,00 3,2% İngiltere , , ,00 3,1% İlk on Toplam , , ,00 54,6% İtalya Dünya ithalatının %10,7`sini, ABD %7,4` ünü ve Çin ve Hindistan %6`sını, Fransa %5 ini, Türkiye ise %4,7 sini gerçekleştirmektedir. Takip eden ülkelerin değer bazında ithalat oranları %4,4 ile %3,1 arasında değişmektedir. B. Dünya Ayçiçek Yağı İthalatı (GTİP 1512) 2016 yılı itibariyle dünyanın değer bazında ilk on sıradaki Ayçiçek yağı ithalatçısı ülke toplamda 9,4 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. Bu tutar toplam dünya ithalatının %61,6`sına karşılık gelmektedir. Bu ülkeler arasında ilk sırada yer alan Hindistan 2016 yılında 1,3 milyar dolarlık ithalat yapmıştır ve bu tutar toplam dünya ithalatının %14 ünü oluşturmaktadır. İkinci sıradaki ithalatçı Türkiye dir. Türkiye 1 milyar dolar değer ve %10 8`lik dünya ithalat payına sahiptir. Çin %8,8, İspanya %4,8, Irak %4,2 ile ithalatta ilk 5 arasındaki ülkelerdir. İlk on içinde yer alan diğer büyük ithalatçılar AB üyesi ülkelerdir.

81 Tablo 66: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Ayçiçek yağı İthalatçısı Ülkesi, /1.000 ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat de yılı ithalat 2016 yıl sonu ğeri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Hindistan , , ,00 14,0% Türkiye , , ,00 10,8% Çin , , ,00 8,8% İspanya , , ,00 4,8% Irak , , ,00 4,2% Italya , , ,00 4,2% Belçika , , ,00 4,0% Almanya , , ,00 3,9% Hollanda , , ,00 3,9% Fransa , , ,00 3,0% Ilk on toplam , , ,00 61,6% İlk on ithalatçı ülke,2016 yılında miktar bazında 6,3 milyon ton Ayçiçek yağı ithalatı gerçekleştirmektedir. Miktar bazında dünya ithalatçıları incelendiğinde ilk dört sıradaki ithalatçının değer bazında ithalat yapanlar sıralaması ile aynı olduğu görülmektedir. Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da en büyük ithalatçı Hindistan dır. Bu ülke 2016 yılında 1,5 milyon ton ithalat yapmıştır. İkinci sıradaki Çin 956,5 bin ton, Türkiye 738,4 bin ton ve İspanya 540 bin ton ithalat miktarları kaydetmişlerdir. Takip eden ülkelerin ithalat miktarları 500 bin tonun altındadır.

82 Tablo 67: Dünyanın Ilk 10 Sıradaki Ayçiçek Yağı İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , ,00 Miktar yok - Hindistan , , ,00 - Çin , , ,00 - Türkiye , , ,00 - İspanya , , ,00 - İtalya , , ,00 - Hollanda , , ,00 - Irak , , ,00 - Almanya , , ,00 - Belçika , , ,00 - Fransa , , ,00 - İngiltere , , ,00 - Ilk on toplam , , ,00 - Birinci sıradaki ithalatçı olan Hindistan alımlarının %94 ünü Ukrayna dan %5,2 sini Arjantin den yapmaktadır. ABD aynı zamanda %26,9 payla Hindistan ın en iyi müşterisidir. Türkiye alımlarının %71,5 ini Rusya dan, 19,5 ini Ukrayna dan yapmaktadır. Türkiye Ayçiçek yağı ihracatında da dünyada 3. Sırada yer almaktadır. Çin alımlarının %73,3 ünü Ukrayna dan, %14,7 sini Rusya dan %9,4 ünü Arjantin den yapmaktadır. İspanya alımlarının %68,5 ini Ukrayna dan, 6,5 ini Fransa dan yapmaktadır. Irak alımlarının %94,1 nin Türkiye den, yapmaktadır.

83 Tablo 68: Dünyanın İlk 5 Ayçiçek Yağı İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 5 Sıradaki Dünyadan Dünya- Dünya İthalat Yapılan İlk 5 Ülkeden İlk 5 Ül- Ayçiçek yağı Değer dan İthalatçı- İlk 5 Ülke 2016 Yılı İthala- kenin İthalatçısı Bazında Değer ları Ara- tı ithalat 2016 yılı Bazında sında Sıra- Payları ithalatı/bin 2016 yılı sı Dolar ithalat Payı Hindistan ,0 0 14,0% 1 Ukrayna ,00 94,0% Arjantin ,00 5,2% Meksika 4.907,00 0,4% ABD 4.548,00 0,3% Rusya 227,00 0,02% Türkiye ,0 0 10,8% 2 Rusya ,00 71,5% Ukrayna ,00 19,5% Bosna Hersek ,00 8,3% İsviçre 3.151,00 0,3% Bulgaristan 2.148,00 0,2% Çin ,00 8,8% 3 Ukrayna ,00 73,3% Rusya ,00 14,7% Arjantin ,00 9,4% Kazakistan 8.539,00 1,0% İspanya 4.402,00 0,5%

84 İspanya ,00 4,8% 4 Ukrayna ,00 68,5% Fransa ,00 6,5% Hollanda ,00 5,7% Moldova ,00 4,1% Almanya ,00 3,0% Irak ,00 4,2% 5 Malezya ,00 30,3% Mısır ,8% Çin ,6% Turkiye ,2% S. Arabistan ,6% C. Dünya zeytin yağı ithalatı (GTİP 1509) Dünya zeytinyağı ithalatı yapan ilk 10 sıradaki ülke değer bazında 2016 yılı dünya ithalatının %76,6 sını gerçekleştirmiştir. Bu oran yaklaşık 7,5 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. İtalya ve ABD 2016 yılı itibariyle en yüksek oranlarda ithalat yapan iki ülkedir. İtalya nın ithalatı 1,9 milyar dolar ile dünya ithalatının yaklaşık %25,7`sine denk gelmektedir. Takip eden ABD %17,7 ithalat payı ve 1,3 milyar dolar ithalat ne sahiptir verilerine göre 3. sıradaki ithalatçı olan Fransa 511 milyon dolar ithalat ve %6,8 dünya ithalat payına sahiptir. İspanya (%4,4) ve Almanya (% 4,3) ilk 5. büyük zeytinyağı ithalatçılarıdır. Bu ülkeleri takip eden ikinci gruptaki 5 ülke Portekiz hariç 300 milyon dolar altında ithalat değerlerine sahiptir. Türkiye 4,8 milyon dolarlık ithalat %0,1`lik ithalat payına sahiptir.

85 Tablo 69: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Zeytinyağı İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat de yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ğeri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 İtalya , , ,00 25,7% ABD , , ,00 17,7% Fransa , , ,00 6,8% İspanya , , ,00 4,4% Almanya , , ,00 4,3% Portekiz , , ,00 4,1% Japonya , , ,00 3,8% Brezilya , , ,00 3,7% İngiltere , , ,00 3,5% Kanada , , ,00 2,6% Ilk on toplam , , ,00 76,6% Miktar bazında ithalatta İtalya 529,9 bin ton ithalat ile lider durumdadır. İkinci sıradaki ABD miktar bazında 317 bin ton ithalat yapmıştır. Değer bazında ithalatta 3. sırada yer alan Fransa 121 bin ton ve İspanya 103 bin ton ithalat yapmıştır. Değer bazında 6. Sırada olan Portekiz miktar bazında 5. Sırada yer almıştır. Miktar ve değer bazında ilk dört sıradaki ithalatçıların sırası değişmemiştir. İlk on sıradaki ithalatçılar ufak sıralama farkları ile yerlerini muhafaza etmiştir.

86 Tablo 70: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Zeytinyağı İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , ,00 Miktar yok - İtalya , , ,00 - ABD , , ,00 - Fransa , , ,00 - İspanya , , ,00 - Portekiz , , ,00 - İngiltere , , ,00 - Almanya , , ,00 - Brezilya , , ,00 - Japonya , , ,00 - Kanada , , , , , ,00 - Değer bazında lider konumdaki ithalatçı olan İtalya Zeytin yağı ithalatının %62,3 ünü İspanya dan %23,7`ini ise Yunanistan`dan yapmaktadır. İtalya aynı zamanda 2. Büyük ihracatçıdır. Türkiye nin İtalya ithalatı içindeki payı %0,02 dir. İkinci büyük dünya ithalatçısı olan ABD ithalatının %42,8 ni İtalya dan gerçekleştirmektedir. İspanya %39,3 ile ikinci sıradadır. Türkiye %1,5 pay ile 7. Sırada yer almaktadır. Fransa ithalatının %66,2 sini İspanya dan, %19,8 ini İtalya dan yapmaktadır. Türkiye nin payı %0,01 dir. İspanya nın ithalatında Portekiz %41,3 pay ile 1. Tunus %24,3 ile ikinci sıradadır. Türkiye nin payı %0,4 tür. Değer bazında 5. sıradaki ithalatçı olan Almanya, alımlarının %68,8 ini İtalya dan, %16,6 sını İspanya dan yapmaktadır.

87 Tablo 71: Dünyanın İlk 5 Zeytinyağı İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 5 Sıradaki Dünyadan Dünyadan Dünya İthalat İlk 5 Ülkeden İlk 5 Dünya Zeytinyağı Değer Bazında Değer Bazın- İthalatçı- Yapılan 2016 Yılı İthalatı Ülkenin İthalatçısı 2016yılı ithala- da 2016 yılı ları Ara- İlk 5 ithalat tı/bin Dolar ithalat Payı sında Ülke Payları Sırası İtalya ,00 25,7% 1 İspanya ,00 62,3% ,00 23,7% Tunus ,00 8,9% Portekiz ,00 4,1% Kıbrıs 5.645,00 0,3% Türkiye 469,00 0,02% ABD ,00 17,7% 2 İtalya ,00 42,8% İspanya ,00 39,3% Tunus ,00 5,8% Yunanistan Yunanistan ,00 3,0% Fas ,00 2,3%

88 Türkiye ,00 1,5% Fransa ,8% 3 İspanya ,19% İtalya ,77% Tunus ,65% Portekiz 9.681,00 1,89% Belçika 3.710,00 0,73% Türkiye 70,00 0,01% İspanya ,00 4,4% 4 Portekiz ,00 41,3% Tunus ,00 24,3% İtalya ,00 13,5% Suriye ,00 5,9% Fas ,00 3,8% Türkiye 1.326,00 0,4% Almanya ,00 4,3% 5 Italya ,00 68,8%

89 İspanya ,00 16,6% Yunanistan ,00 8,2% Fransa ,00 3,2% Tunus 3.101,00 1,0% Türkiye 2.552,00 0,8% D. Dünya margarin ithalatı (GTİP 1517) Dünya margarin ithalatı yapan ilk 10 sıradaki ülke değer bazında 2016 yılı dünya ithalatının %40,4 ünü gerçekleştirmiştir. Bu oran yaklaşık 2 milyar dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Fransa ve Çin 2016 yılı itibariyle en yüksek oranlarda ithalat yapan iki ülkedir. Fransa nın ithalatı 330,1 milyon dolar ile dünya ithalatının yaklaşık %6,9 una denk gelmektedir. Takip eden Çin %6,5 ithalat payı ve 309 milyon dolar ithalat ne sahiptir verilerine göre 3. sıradaki ithalatçı olan Almanya 283,3 milyon dolar ithalat ve %5,9 dünya ithalat payına sahiptir. Hollanda (%4,8) ve ABD (%3,6) ilk 5. büyük margarin ithalatçılarıdır. Bu ülkeleri takip eden ikinci gruptaki 5 ülke %3 ün altında ithalat payına sahiptir. Tablo 72: Değer Bazında Dünyanın İlk 10 Margarin İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat de yılı ithalat de yılı ithalat de yıl sonu ğeri ğeri ğeri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Fransa , , ,00 6,9% Çin , , ,00 6,5% Almanya , , ,00 5,9% Hollanda , , ,00 4,8%

90 ABD , , ,00 3,6% Irak , ,00 2,8% Kanada , , ,00 2,7% İngiltere , , ,00 2,7% Polonya , , ,00 2,3% Belçika , , ,00 2,2% İlk on toplam , , ,00 40,4% Miktar bazında ithalatta Çin 331,4 bin ton ve %9,4 pay ithalat ile lider durumdadır. İkinci sıradaki Fransa miktar bazında 237,2 bin ton ve %6,7 pay ile ithalat yapmıştır. Değer bazında ithalatta 3. sırada yer alan Almanya 205,8 bin ton ve %5,8 ve Irak 145 bin ton ve %4,1 pay ile ithalat yapmıştır. Çin Fransa ve Almanya değer ve miktarda ilk üç sırada yer almaktadır. Irak miktar ve değer bazındaki alımda 2016 yılında öne geçmiştir. Sıralaması farklılık göstermekle birlikte değer ve miktar bazındaki alımlarda ilk on sıradaki ülkeler aynıdır. Tablo 73: Dünyanın ilk 10 Sıradaki Margarin İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat mik yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu tarı miktarı miktarı ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Çin , , ,00 9,4% Fransa , , ,00 6,7% Almanya , , ,00 5,8% Irak , ,00 4,1% Hollanda , , ,00 3,7% ABD , , ,00 3,4% İngiltere , , ,00 2,8% Polonya , , ,00 2,3% Kanada , , ,00 2,1%

91 Belçika , , ,00 2,1% Ilk on toplam , , ,00 42,3% Değer bazında lider konumdaki ithalatçı olan Fransa margarin ithalatının %51`ini Belçika dan, %23,6 sını ise Hollanda dan yapmaktadır. Türkiye nin payı %0,03 tür. İkinci büyük dünya ithalatçısı olan Çin, ithalatının %71,4 ünü Endonezya dan, %12,8 ni Malezya dan yapmaktadır. Endonezya aynı zamanda 1. Sıradaki en büyük ihracatçıdır. Türkiye nin payı %0,01 dir. Almanya, ithalatının %48,7 sini Hollanda dan, %20,1 ini Belçika dan yapmaktadır. Türkiye nin payı %0,4 tür. Almanya nın diğer önemli satıcıları da AB üyesi ülkelerdir. Hollanda alımlarının %41,8 ni ABD den, %27,6 Belçika dan, %18,5 Hollanda dan yapmaktadır. Türkiye nin payı %0,03 tür. Değer bazında 5. sıradaki ithalatçı olan ABD alımlarının %59,9 unu Kanada %13,9 Meksika, %9,5 Peru dan yapmaktadır. Türkiye`nin de ABD ye %0,04 gibi küçük bir oranda ihracatı vardır. Tablo 74: Dünyanın İlk 5 Margarin İthalatçısına İhracat Yapan İlk 5 Ülke İlk 5 Sıradaki Dünya Dünyadan Dünyadan Dünya İthalat İlk 5 Ülke- İlk 5 Margarin İthalatçısı Değer Bazında Değer Ba- İthalat- Yapılan den 2016 Ülkenin 2016 yılı ithala- zında 2016 çıları İlk 5 Ülke Yılı İthalatı ithalat tı/bin Dolar yılı ithalat Arasın- Payları Payı da Sırası Fransa ,00 6,9% 1 Belçika ,00 51,0% Hollanda ,00 23,6% İspanya ,00 7,1% Almanya ,00 6,6%

92 İsveç ,00 3,1% Türkiye 105,00 0,03% Çin ,5% 2 Endonezya ,00 71,4% Malezya ,00 12,8% ABD ,00 5,4% İsveç ,00 4,8% Hollanda 3.549,00 1,1% Türkiye 43,00 0,01% Almanya ,9% 3 Hollanda ,00 48,7% Belçika ,00 20,1% Polonya ,00 6,0% İngiltere ,00 5,3% Avusturya ,00 4,9% Türkiye 1.114,00 0,4% Hollanda

93 ,8% 4 ABD ,00 41,8% Belçika ,00 27,6% Almanya ,00 18,5% İsviçre 9.905,00 4,3% Polonya 4.981,00 2,1% Türkiye 79,00 0,03% ABD ,6% 5 Kanada ,00 59,9% Meksika ,00 13,9% Peru ,00 9,5% İspanya 5.184,00 3,0% Norveç 4.572,00 2,6% Türkiye 69,00 0,04%. E. Dünya hayvansal yağ ithalatı (GTİP 1502) Dünya Hayvansal Yağ ithalatı yapan ilk 10 sıradaki ülke değer bazında 2016 yılı dünya ithalatının %69 unu gerçekleştirmiştir. Bu oran yaklaşık 557,2 milyon dolarlık ithalata karşılık gelmektedir. Meksika % 25,4 ile 2016 yılı itibariyle en yüksek oranda ithalat yapan ülkedir. Belçika nın ithalatı 86,6 milyon dolar ile dünya ithalatının %10,7 sine denk gelmektedir. Takip eden ABD %6,7 ithalat payı ve 54,2 milyon dolar ithalat ne sahiptir.

94 2016 verilerine göre 4. sıradaki ithalatçı olan Çin 53,9 milyon dolar ithalat ve %6,7 dünya ithalat payına sahiptir. Hollanda (%4,9) 5. büyük h. yağ ithalatçısıdır. Bu ülkeleri takip eden ikinci gruptaki 5 ülke %5 in altında ithalat payına sahiptir. Tablo 75: Değer Bazında Dünyanın Ilk 10 H. Yağ İthalatçısı Ülkesi, / ABD Doları İthalatçılar 2014 yılı ithalat de yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yıl sonu ğeri ithalatından alınan pay Dünya , , ,00 Meksika , , ,00 25,4% Belçika , , ,00 10,7% ABD , , ,00 6,7% Çin , , ,00 6,7% Hollanda , , ,00 4,9% İspanya , , ,00 3,6% Brezilya , , ,00 3,2% Kanada , , ,00 2,7% Almanya , , ,00 2,7% Japonya , , ,00 2,6% Ilk on Toplam , , ,00 69,0% Türkiye , , ,00 1,8% Miktar bazında ithalatta Meksika 282,8 bin ton ve %23,5 pay ithalat ile lider durumdadır. İkinci sıradaki Belçika miktar bazında 132,8 bin ton ve %11 pay ile ithalat yapmıştır. 3. sırada yer alan Çin 83,4 bin ton ve %6,9 ve ABD 78,9 bin ton ve %6,6 pay ile ithalat yapmıştır. Kanada ve Japonya hariç 9. Ülke değer ve miktarda ilk on içindedir.

95 Tablo 76: Dünyanın Ilk 10 Sıradaki H. Yağ İthalatçısı Ülke, Miktar Bazında (Yıl/Ton) İthalatçılar 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat mikta yılı ithalat 2016 yıl sonu miktarı rı miktarı ithalatından alınan pay Dünya Miktar Yok , ,00 Meksika , ,00 23,5% Belçika , ,00 11,0% Çin , ,00 6,9% ABD , , ,00 6,6% Hollanda , , ,00 4,7% İspanya , , ,00 3,9% Brezilya , , ,00 3,6% Almanya , , ,00 3,4% İngiltere , , ,00 2,8% Japonya , , ,00 2,4% Ilk on toplam , , ,00 68,9% Türkiye , , ,00 1,7% Değer bazında lider konumdaki ithalatçı olan Meksika ithalatının %100 ünü ABD den yapmaktadır. İkinci büyük dünya ithalatçısı olan Belçika, ithalatının %55,5 ini Fransa dan, %18 ni İngiltere den yapmaktadır. İlk 5 satıcısı da AB üyesi ülkelerdir. Almanya, ithalatının %48,7 sini Hollanda dan, %20,1 ini Belçika dan yapmaktadır. Türkiye nin payı %0,4 tür. Almanya nın diğer önemli satıcıları da AB üyesi ülkelerdir.

96 ABD alımlarının %98,3 ünü Kanada dan, gerçekleştirmektedir. Çin alımlarının %51,8 ini Avustralya dan %41,1 ini Y. Zelanda dan, gerçekleştirmektedir. Beşinci sıradaki Hollanda alımlarının %68,4 ünü Almanya dan gerçekleştirmektedir. Tablo 77: Dünyanın ilk 5 h. yağ ithalatçısına ihracat yapan ilk 5 ülke İlk 5 Sıradaki Dünyadan Dünyadan Dünya İtha- İthalat İlk 5 İlk 5 Dünya H. Yağ Değer Bazın- Değer Ba- latçıları Ara- Yapılan İlk Ülkeden Ülkenin İthalatçısı da 2016 yılı zında 2016 sında Sırası 5 Ülke 2016 Yılı ithalat ithalatı/bin yılı ithalat İthalatı Payları Dolar Payı Meksika ,00 25,4% 1 ABD ,0 0 %100 Belçika ,00 10,7% 2 Fransa ,00 55,5% İngiltere ,00 18,0% Almanya 8.654,00 10,0% Hollanda 7.073,00 8,2% İrlanda 6.508,00 7,5% ABD ,00 6,7% 3 Kanada ,00 98,13% Y. Zelanda 753,00 1,39%

97 Avustralya 247,00 0,46% İsveç 10,00 0,02% İtalya 3,00 0,01% Çin ,00 6,7% 4 Y. Zelanda ,00 51,83% Avustralya ,00 41,07% Uruguay 3.784,00 7,03% ABD 21,00 0,04% Arjantin 18,00 0,03% Hollanda ,00 4,9% 5 Almanya ,00 68,4% İrlanda 3.609,00 9,1% Fransa 3.341,00 8,4% Belçika 2.583,00 6,5% Arjantin 1.374,00 3,5% SEKTÖRDE ÜRETİM YAPAN İLK 3 ÜLKE VE REKABET AVANTAJLARININ ANALİZİ VE DEG ERLENDİRMESİ AYÇİÇEK YAĞI üretiminde lider ülkeler Ukrayna ve Rusya dır. 3. Büyük üretici Arjantin dir. Bunu Türkiye takip etmektedir. Ayçiçek yağı üretici ve ihracatçısı olan ülkeler arasındaki sıralama üretimde 5. Sırada yer alan İspanya nın ihracatta 9. Sırada kalması dışında doğrusal bir eğilim göstermektedir.

98 ZEYTİNYAĞI üretiminde lider ülke İspanya dır. Bunu İtalya takip etmektedir. İlk beş büyük üretici arasında Yunanistan, Fas ve Suriye yer almaktadır. Zeytinyağı üretici ve ihracatçısı olan ülkeler arasındaki sıralama üretimde 4. Sırada yer alan Fas ın ihracatta 10. Üretimde 5. olan Suriye nin ise 7. sırada kalması dışında dünya ticaretinin büyük üreticilerin elinde olduğunu göstermektedir. MARGARİN üretiminde lider ülke ABD dir. Bunu Pakistan ve Hindistan takip etmektedir. İlk beş büyük üretici arasında Türkiye ve Endonezya yer almaktadır. Margarin ihracatına 5. Sıradaki üretici olan Endonezya hakimdir. 1. Büyük üretici olan ABD ihracatta 2. Sırada yer almaktadır. FAO istatistiklerine göre ilk beş büyük üretici arasında olan Hindistan ve Pakistan dünya margarin ihracatında etkin değildir. Tablo 78: 2014 Yılına Göre İlk 5 Ayçiçek, Zeytinyağı, Margarin Üreticisi Ülkenin Seçilmiş Yıllara Göre Üretim Miktar Ülke /Ayçiçek Ukrayna , ,00 Rusya , ,00 Arjantin , , , , ,00 Türkiye , , , , ,00 İspanya , , , , ,00 /Zeytin yağı İspanya , , , , ,00 İtalya , , , , ,00 Yunanistan , , , , ,00 Fas , , , , ,00 Suriye , , , , ,00 /Margarin ABD , , , , ,00 Pakistan , , , , ,00 Hindistan , , , , ,00 Türkiye , , , , ,00

99 Endonezya , , ,00 Kaynak :FAO Tablo 79: 2014/16 Yıl Sonu İtibariyle Seçilmiş Ülkelerin Ayçiçek, Zeytin yağı, Margarin Üretim ve İhracat Sıralaması Üreticiler/ 2016 itibariyle ihracat sıralaması 2014 itibariyle üretim sıralaması Ayçiçek y. Ukrayna 1 1 Rusya 2 2 Arjantin 5 3 Türkiye 3 4 İspanya 9 5 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sıralaması 2014 itibariyle üretim sıralaması Zeytinyağı İspanya 1 1 İtalya 2 2 Yunanistan 3 3 Fas 10 4 Suriye 7 5 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 Üreticiler 2016 itibariyle ihracat sıralaması 2014 itibariyle üretim sıralaması Margarin ABD 4 1 Pakistan 77 2

100 Hindistan 58 3 Türkiye 8 4 Endonezya 1 5 Tablo 80: 2014 Yıl Sonu İtibariyle İlk Üç Üretici Ülkenin Ayçiçek yağı, Zeytinyağı, Margarin Üretim ve İhracat Miktarları İhracatçılar Ayçiçek y Üretimi Ton 2014 yılı ihracat miktarı İhraç Edilen % Ukrayna , ,00 %98,7 Rusya , ,00 %41,1 Arjantin , ,00 %39,1 İhracatçılar/ Zeytinyağı 2014 Üretimi Ton 2014 yılı ihracat miktarı İhraç Edilen % İspanya , ,00 %64 İtalya , ,00 %127,2 Yunanistan , ,00 %35,3 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017 İhracatçılar/ Margarin 2014 Üretimi Ton 2014 yılı ihracat miktarı İhraç Edilen % Endonezya , ,00 %133,4 Belçika , ,00 %129,1 Hollanda , ,00 %142,1 Kaynak: FAO, Trademap, Haziran 2017

101 2.4. KÜRESEL ÖLÇEKTE FAALİYET GÖSTEREN DERNEKLER KURULUŞLAR Tablo 81: Dernek ve Kuruluş Listesi Antep Fıstığı: NC-CIFS (International Tree Nut Council- Conseil International des Fruits Secs- Consejo Internacional de Frutos Secos- Consiglio Internation: Hububat: The Global Pulse Confederation (GPC): Ayçiçekyağı: InternationalSunflower Association (ISA): Zeytinyağı: International Olive Council: Margarin: IMACE European Margarine Association (IMACE) 3. TÜRKİYE DE SEKTÖRÜN ANALİZİ 3.1 TÜRKİYE DE SEKTÖRÜN DURUMUNA GENEL BAKIŞ ANTEP FISTIĞI Antep fıstığı ağaç sayısında 2010 yılındaki 40,2 milyon adetten 2016 yılında 59,8 milyon adet ağaca çıkılmıştır. Ancak 2010 yılında 128 bin ton olan üretim, 2016 yılında 170 bin tona çıkmıştır. S iddetli periodisite üretimi son derece olumsuz etkilemeye devam ederken, genelde diğer ülkelerde periodisite sorunu sulama ile çözülmektedir; İran ve ABD, Antep fıstığı üretimini ovalarda, sulu koşullarda, büyük arazilerde, birim alana sık ağaç dikimiyle yapmakta ve dekara yüksek verim almaktadır. Türkiye de ise kuru tarım şeklinde devam etmektedir. Ayrıca Türkiye de yetiştirilen Antep fıstığı genellikle aroması yoğun ve lezzetli, ayıklanması nispeten zor olduğundan kabuksuz tüketime uygun uzun çeşitlerdir. İran ve ABD nin ürünleri ise daha verimli ancak nispeten daha lezzetsiz, iri ve çıtlaklık oranı yüksek yuvarlak çeşitlerdir.

102 Tablo 82: Türkiye de yıllara göre Antep fıstığı üretimi ve ağaç sayısı ( ) Yıllar Meyve veren ağaç sayısı Meyve vermeyen ağaç Üretim (Ton) (000) sayısı (000) Kaynak: TUİK TÜRKİYE DE SEKTÖRÜN DURUMU 2013 ve 14 yıllarına nazaran son iki yıldır üretimde önemli miktarda artış görülmektedir. Türkiye de 41 ilde Antep fıstığı yetiştirilmekte, ancak üretimin çok büyük bir bölümü ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerindedir yılında Antep fıstığı yetiştiriciliğinin Gaziantep (%44,3) Adıyaman (%11), S anlı Urfa (%28,3) ve Siirt (%3,9 ) illerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu iller ülkemiz Antep fıstığı üretiminin %87,5 ini gerçekleştirmektedir. Türkiye nin Antep fıstığı üretimi 2016 yılında bir önceki yıla nazaran %18 oranında artmıştır. Diyarbakır (14), Sivas (17), Antalya (13), Karabük (12), Nevşehir (15) Ağaç başına ortalama verimliliğin en yüksek olduğu illerdir.

103 Tablo 83: Türkiye Antep fıstığı üretimi illere göre dağılımı 2016 İl Adı Toplu meyvelikle- Üretim(ton) Ağaç başına Toplam ağaç Üretimin il rin alanı(dekar) ortalama ve- sayısı bazında payı rim(kg) Gaziantep , , ,293% S anlıurfa , , ,298% Adıyaman , ,034% Siirt , ,949% Kahramanmaraş , ,602% Diyarbakır 4.603, ,308% Kilis , ,284% Manisa , ,132% Mardin , ,130% Batman , ,893% Mersin 5.224, ,689% İzmir 6.850, ,682% Çanakkale 4.726, ,420% Aydın 2.805, ,246% Sivas 56, ,136% Malatya 464, ,121% Karaman 250, ,116% Tunceli 121, ,078% Muğla 1.515, ,078% Denizli 348, ,077% Kütahya 2.180, ,074% Balıkesir 62, ,061%

104 Uşak 145, ,049% Ankara ,048% Elazığ 20, ,043% Çorum 33, ,034% S ırnak 2.575, ,026% Konya 50, ,018% Antalya 92, ,018% Hakkâri 80, ,016% Karabük 85, ,013% Eskişehir 51, ,008% Bursa ,008% Burdur 33, ,004% Hatay ,004% Isparta 40, ,004% Nevşehir 10, ,003% Bitlis 73, ,002% Erzincan 10, ,001% Afyon 38, ,001% Kaynak: TUİK TÜRKİYE KÜME ÜRÜNLERİNİN DIŞ TİCARET ANALİZİ Türkiye 2016 yılında değer bazında 66,7 milyon dolarlık ihracat yapmıştır. Bu tutarın 60,3 milyon doları kabuksuz, 6,4 milyon doları kabuklu fıstık ihracatından gelmektedir.

105 Tablo 84: Antep fıstığı kümesi değer bazında Türkiye ihracatı, , ABD Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı Ürünün 2015 yılı Ürünün 2016 yılı Ürünün ihracat de- Türkiye ihracat de- Türkiye ihracat Türkiye Fıstık ğeri İh- ğeri Fıstık Fıstık racatında İhraca- İhraca- Payı 2014 tındapayı tında 2015 Payı Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık ,00 96,9% ,00 91,2% ,00 90,4% Kabuklu Fıstık 615,00 3,1% 4.540,00 8,8% 6.412,00 9,6% Kaynak: Trademap, Mayıs 2017

106 Son üç yıllık ihracat verileri değer bazında ihracatın yıllık ürün miktarına bağlı olarak dalgalandığını göstermektedir yılında 20 milyon dolara yaklaşan değer bazında ihracat 2013 yılında 51,3 milyon dolara çıkmış ancak 2016`da 66,7 milyon dolara ulaşmıştır. Yıllar itibariyle kabuklu ve kabuksuz ürün ihracatının toplam ihracat içindeki payı da değişmektedir. Değer bazında toplam fıstık ihracatının 2014 yılında %96,9`ü, 2016`te %91,2`si ve 2016`da %90,4`ü kabuksuz fıstık ihracatından gelmektedir. Miktar bazında ihracat rakamlarına bakıldığında Türkiye`nin küme ürünlerinde 4,7 bin ton 2016 yılı ihracatı olduğu görülmektedir. Bu miktarın 896 tonu kabuklu, 3,8 bin tonu Kabuksuz fıstıktır. Değer bazında olduğu gibi miktar bazında da yıldan yıla dalgalanma vardır yılı ihracatı 821 ton iken 2014 ihracatı 3,2 bin ton olmuş, 2016 yılında ihracat 4,7 bin ton olmuştur. Tablo 85: Antep fıstığı kümesi miktar bazında Türkiye ihracatı, , Ton Ürün Ürün Adı 2014 Ürünün 2015 Ürünün Türkiye 2016 Ürünün Kodu Türkiye Fıstık İhracatın- Türkiye Fıstık İhra- da Payı 2015 Fıstık İhra- catında Payı catında Payı Kabuklu ve 821, , , Kabuksuz 0 00 Fıstık Kabuksuz 770,00 93,8% 2.612,0 82,8% 3.794, 80,9% Fıstık Kabuklu Fıstık 51,00 6,2% 542,00 17,2% 896,00 19,1% Miktar bazında ihracatta 2014 ihracatının %93,8`i, 2015 ihracatının %82,8`i ve 2016 ihracatının %80,9 u kabuksuz fıstıktan oluşmaktadır Trademap verilerine göre Türkiye`nin dünyadan kayda değer bir kabuklu Antep fıstığı ithalatı bulunmamaktadır. Kabuksuz fıstık ithalatı ise 2016 yılı itibariyle toplam dünya ithalatının %0,1`i kadardır. Türkiye 2014 ve 2015 yıllarında 15 bin dolarlık kabuksuz fıstık ithal etmiştir2016 da ise bu rakam 29 bin dolara yükselmiştir.

107 Tablo 86: Antep fıstığı kümesi değer bazında Türkiye ithalatı, , ABD Doları Türkiye 2014 yılı ithalat 2015 yılı ithalat 2016 yılı ithalat 2016 yılı dün- ya ithalatından alınan pay Kabuksuz Fıstık 15,00 15,00 29,00 0,1% Kabuklu Fıstık KÜME ÜRÜNLERİNİN DÜNYA TİCARETİNDEKİ YERİ Dünya kabuklu ve kabuksuz fıstık ihracatı 2016 yılında 2,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı değer Türkiye için 66,7 milyon dolardır ve bu tutar dünya ihracatının %2,4 üne karşılık gelmektedir. Dünya ihracatı 2016 yılında kabuklu fıstık için 2,4 milyon dolar iken kabuksuz fıstıkta 393,3 bin dolar kadar olmuştur.

108 Tablo 87: Antep fıstığı değer bazında dünya ihracatı ( )/ ABD Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00 Tablo 88: Antep fıstığı değer bazında Türkiye ihracatı, / ADB Doları Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı ihracat 2015 yılı ihracat 2016 yılı ihracat Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık 615, , ,00 Türkiye`nin kabuklu fıstık ihracatı dünya ticaretinde önemsiz sayılabilecek bir pay tutmaktadır. Bu oran 2014 yılında %0,02, 2015`te %0,2 civarında ve 2016 yılında tekrar %0,3 olarak gerçekleşmiştir. Özellikle 2014 yılı ihracatı 615 bin dolar gibi çok kısıtlı bir değerde kalmıştır yılı itibariyle Türkiye kabuklu fıstık ihracatı 6,4 milyon dolardır. Türkiye`nin 2016 yılı kabuksuz fıstık ihracatı 60,3 milyon dolardır ve dünya ihracatının %15,3 oluşturmaktadır. Aynı rakam 2014 yılında 19,3 milyon dolar, 2015 yılında ise yaklaşık 46,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir yılı verilerine göre Türkiye dünya kabuksuz fıstık ihracatında 2. sıradadır.

109 Tablo 89: Antep fıstığı değer bazında Türkiye ihracatının dünya ihracatında tuttuğu pay, Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı dünya ihracatında payı 2015 yılı dünya ihracatında payı 2016 yılı dünya ihracatında payı Kabuklu Kabuksuz Fıstık Kabuksuz Fıstık ve 0,7% 2,1% 2,4% 5,4% 12,0% 15,3% Kabuklu Fıstık 0,02% 0,2% 0,3% Kaynak: Trademap Haziran 2017 verilerine dayalı Strateko hesaplamalar Tablo 90: Türkiye`nin değer bazında 2016 yılı Antep fıstığı ihracatı ve dünya ihracat sıralaması 2016 Yılı İhracatı/ ABD Doları 2016 Yılı Dünya İhracat Sıralaması Kabuklu Fıstık 6.412, Kabuksuz Fıstık ,00 2 Antep fıstığı toplam dünya ihracatı 2014 yılında 398 bin ton olmuştur. Bu miktar 2012 ve 2013`te değişmeden kalmış (362 bin ton) 2014`te bir miktar artmıştır. Dünya kabuklu fıstık ihracatı 2012`den 2014`e düşme eğiliminde iken kabuksuz fıstık ihracatı yükselmektedir yılı kabuksuz ürün ihracatı 2012 miktarının üç katından fazladır. Miktar bazında Türkiye ihracatına bakıldığında 2014 yılında her iki üründe de büyük bir düşüş gözlenmektedir yılı Türkiye ihracatı her iki üründe toplam ton iken 2014`te bu miktar 825 tondur. Türkiye 2012 yılında dünya kabuksuz fıstık ihracatının %6`sını gerçekleştirirken bu oran 2013`te %1`e, 2014`te neredeyse sıfıra düşmüştür. Kabuklu üründe ise, en çok ihracat yaptığı (1.547 ton) 2013 yılında dahi ancak %1`lik dünya ihracat payına sahip olabilmiştir. Yukarıda bahsedilen ihracat miktarları ile Türkiye kabuklu fıstıkta 28., kabuksuz fıstıkta ise 7. sıradaki dünya ihracatçısıdır. Değer bazında ihracatta sırasıyla 23. ve 4. sırada olması ürününü dünya ortalamasının üzerinde bir fiyatla sattığını göstermektedir.

110 Tablo 91: Antep fıstığı miktar bazında dünya ihracatı ( ) /Ton Ürün Kodu Ürün Adı Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık , , , Kabuklu Fıstık , , , Kabuksuz Fıstık , , ,00 Tablo 92: Antep fıstığı kümesi miktar bazında Türkiye ihracatı, , Ton Ürün Kodu Ürün Adı Kabuklu Kabuksuz Fıstık ve 821, , , Kabuksuz Fıstık 770, , , Kabuklu Fıstık 51,00 542,00 896,00

111 Tablo 93: Antep fıstığı miktar bazında Türkiye ihracatının dünya ihracatında tuttuğu pay, Ürün Kodu Ürün Adı 2014 yılı dünya ihracatında payı 2015 yılı dünya ihracatında payı 2016 yılı dünya ihracatında payı Kabuklu ve Kabuksuz Fıstık 0,22% 1,00% 1,29% Kabuksuz Fıstık 2,03% 7,26% 12,21% Kabuklu Fıstık 0,02% 0,19% 0,27% Kaynak: Trademap Haziran 2017 verilerine dayalı Strateko hesaplamaları Tablo 94: Türkiye`nin miktar bazında 2016 yılı Antep fıstığı ihracatı ve dünya ihracat sıralaması 2016 Yılı İhracatı/ Ton 2016 Yılı Dünya İhracat Sıralaması Kabuklu Fıstık Kabuksuz Fıstık 896, , BAKLİYAT (MERCİMEK- NOHUT) Yıllara göre mercimek- nohut üretim alanlarında iklim müsait olmasına rağmen azalma olmuştur. Yıllar itibariyle üretim de azalmıştır. Buna karşılık verimlilikte artış görülmektedir.

112 Tablo 95: Türkiye de Yıllara Göre Mercimek/Nohut Ekim alanları (Dekar) Yıl Nohut Mercimek Kırmızı Mercimek Yeşil , , , , , , , , , , , , , , , , , , * , , ,00 Kaynak: TUİK (* Tahmini) Tablo 96: Türkiye de Yıllara Göre Mercimek/Nohut Üretimi (Ton) Yıl Nohut Mercimek Kırmızı Mercimek Yeşil , , , , , , , , , , , , , , , , , , * , , ,00 Kaynak: TUİK (* Tahmini)

113 Tablo 97: Türkiye de Yıllara Göre Mercimek/Nohut Verimi (Ton) Yıl Nohut Mercimek Kırmızı Mercimek Yeşil * Kaynak: TUİK (* Tahmini) TÜRKİYE DE SEKTÖRÜN DURUMU 1-3 Haziran 2015 tarihinde Ulusal Bakliyat Konseyi tarafından yapılan son inceleme gezisinde Güney Doğu Anadolu mercimek ekim alanları incelenmiştir. Söz konusu rapora göre, TÜİK,2015 verilerine göre 2014 yılında mercimek ekim alanlarının da, üretimin ton ve verimliliğin 140 kg/da olduğu ve Mayıs 2015 üretim sezonu tahminlerine göre ise mercimek üretiminin %0,9 artış göstererek ton olacağı tahmin edilmektedir. Raporda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.* Batman bölgesinde daha önceki yıllarda ekim alanının çok fazla olmaması ve ürün fiyatlarının cazip olmasına bağlı üretim alanlarının artış gösterdiği, Mardin bölgesinde üretim alanlarının bitmek üzere olduğu, GaziAntep, Kilis kesiminde mercimekten nohuda yönelimin olduğu, Yağışların 2015 yılında mevsim normallerinden fazla gerçekleştiği, dolayısıyla düşen yağışın verimliliği olumlu etkilediği, Mayıs ayı yağışının fazla olması yabancı otun hem boyunu hem de yoğunluğunu artırdığı, Geç gelen yağışların hastalık ve zararlı etkisini artırmadığı, verime çok fazla olumsuz etkide bulunmadığı, Özellikle Diyarbakır bölgesinde Biçerdöver ile hasadın yabancı ot yoğunluğuna bağlı hasat kayıplarına yol açabileceği, Mahsulde analiz oranının yüksek olabileceği,

114 Batman dışında artan azalan ekim alanının birbirini karşılayacağı, 2015 rekolte miktarının beklenen hasat kayıplarından fazla bir kaybın olmaması halinde ton civarında olacağı *Yapılan gözlemler, tespitler ve arazi incelemeleri çerçevesinde tahmin edilmektedir. Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen verimli hilalin en önemli parçasıdır Türkiye, tüketim oranları açısından dünyada önemli bir yeri olduğu gibi tarihsel olarak ihracatçı konumunda olmuştur. Baklagil üretimi ülke geneline yayılmış olmakla beraber güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Genel olarak; kırmızı mercimek Güneydoğu da, yeşil mercimek, nohut ve kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, bakla ve bezelye ise Ege ve Güney Marmara da yetişmektedir. Şekil 1: Kuru Baklagillerin Dağılımı Kaynak: Yemeklik Bakliyat Çalıştayı-2014 Şekil 2: Mercimek Havzaları

115 Kaynak: Yemeklik Bakliyat Çalıştayı-2014 Şekil 3: Nohut Havzaları Kaynak: Yemeklik Bakliyat Çalıştayı-2014 Tahıl üretimi 2015 yılında bir önceki yıla göre arttı. Tahıl ürünleri üretim miktarı 2015 yılında bir önceki yıla göre %18,1 oranında artarak yaklaşık 38,6 milyon ton olarak gerçekleşti. Baklagillerin önemli ürünlerinden nohut üretimi %2,2 oranında artarak 460 bin ton, kırmızı mercimek %4,6 oranında artarak 340 bin ton, yumru bitkilerden patates ise %14,3 oranında artarak yaklaşık 4,8 milyon ton olarak gerçekleşti. Tahıl üretimi 2016 yılında bir önceki yıla göre azaldı Tahıl ürünleri üretim miktarları 2016 yılında bir önceki yıla göre %8,7 oranında azalarak 35 milyon 281 bin ton olarak gerçekleşti. Baklagillerin önemli ürünlerinden yemeklik bakla %0,3 oranında artarak 6 bin 280 ton, nohut%1,1 oranında azalarak 455 bin ton, yumru bitkilerden patates ise %0,2 oranında azalarak 4 milyon 750 bin ton olarak gerçekleşti. * Kaynak: *TÜİK Bitkisel Üretim İstatistikleri Tablo 98: Türkiye Kırmızı Mercimek Üretimi İllere Göre Dağılımı 2016 İller Ekilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Ağrı 8.000,00 915,00 114,00 Malatya 2.570,00 288,00 112,00 Elazığ 2.231,00 259,00 116,00