ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE (EÇE)ÖĞRETMEN ÖĞRETMEN YETİŞTİRME ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ / NİTELİKLERİ

Transkript

1 ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİNDE (EÇE)ÖĞRETMEN EÇE nin TARİHSEL GELİŞİMİ ÖĞRETMEN YETİŞTİRME ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ / NİTELİKLERİ

2 John Amos Comenius ( ) Modern eğitim anlayışının babası olarak bilinen Comenius, 17. yy. için çok ileri denebilecek fikirlere sahipti. Çocukların bilgi aktarımı yolu ile değil, şahsen deneyerek, duyumlayarak daha iyi öğrendiklerine ve kızların da eğitimden yararlanmaları gerektiğine yaptığı vurgular bakımından eğitim tarihinde önemli bir yere sahiptir. Felsefe ve dinbilim alanında yaptığı çalışmalar yanında 1658 de yayınlanan resimlerle dünya (world in pictures) adlı kitap ilk resimli çocuk kitabı olarak bilinir (Pound, 2005, s. 5.).

3 John Locke ( ) Locke bir eğitimci olmamakla birlikte insan zihninin doğuştan boş bir levha (tabula rasa) gibi olduğu iddiası ile eğitime son derece önemli etkileri olan bir filozoftur. Boş levha kavramı insan zihninde öğrenmeye dair doğuştan hiçbir bilginin bulunmadığı, onun kim ve nasıl bir insan olacağının doğumdan sonraki deneyimleri ve çevresel etkiler tarafından belirleneceğini ifade eder. Bu görüşün eğitime yansıması daha sonra davranışçı kuramın temelini oluşturması yolu ile sıkı, kontrollü ve öğretmen merkezli bir eğitim anlayışı olarak karşımıza çıkmıştır. Ayrıca Locke bireyin ihtiyaçlarının toplumun ihtiyaçlarından sonra geldiğini de vurgulamıştır. Lock un bu görüşleri eşi ve kuzeninin çocuk yetiştirme konusunda yardım talepleri üzerine onlara yazdığı mektuplarda dile getirilmiş olup bu mektuplar daha sonra 1693 yılında Eğitime İlişkin Bazı Düşünceler adı ile yayınlanmış ve geniş kitlelere ulaşmıştır (Erdiller, 2010).

4 Jean Jacques Rousseau ( ) Bir aydınlanma çağı filozofu olan Rousseau insan doğasının iyi olduğu görüşü ile tanınır. Ona göre Tanrı var olan her şeyi iyi olarak yaratır; insanoğlu burnunu sokar ve kötüleştirir (Rousseau, 1933, s. 5., akt., Erdiller, 2010, s. 57). Rousseau nun eğitime ilişkin görüşleri onun Emile adlı romanında dile getirilmiştir. Romanda Rousseau Emile adlı bir çocuğun doğumdan ergenliğe yaşam öyküsünü anlatırken aynı zamanda kendi ideal eğitim anlayışı ve öğrenci-öğretmen ilişkisi görüşlerini de dile getirmiştir. Doğası itibarı ile iyi olan çocuğun eğitiminde doğaya dönüşün savunuculuğunu yapar. Doğalcılık (naturalism) yaklaşımını temel alan bir eğitim sisteminde çocuk yetişkinlerin sıkı kontrolü, müdahale ve sınırlaması olmaksızın ama onların sağladığı rehberlik ve fırsatları değerlendirerek öğrenir. Bu yaklaşıma göre okul kıyafeti uygulaması, devam zorunluluğu, standart testler, temel yeterlilikler ve becerilere göre gruplandırma vb. uygulamalar çocukların doğal yetenekleri doğrultusunda gelişimlerini engellemektedir. Rousseau nun eğitim anlayışı EÇE yaklaşımının temelini atan ve ona yön veren birçok büyük eğitimci ve kuramcıyı etkilemiştir: J. Pestalozzi, R. Owen, W. F. Froebel, J. Dewey, L. Vygotsky, J. Piaget ve E. Erikson (Erdiller, 2010).

5 Johann Heinrich Pestalozzi ( ) EÇE nin kurucusu olarak bilinen Pestalozzi Rousseau dan en çok etkilenen düşünürlerden biridir. Çocukların en iyi gözlem ve somut deneyimler yoluyla öğrendiğini ve eğitimin doğayla uyumlu olması gerektiğini savunur. Doğaya olan ilgisi onu tarımla uğraşmaya itmiş ve bir çiftlik satın almış, burada 1774 de Neuhof adlı bir okul kurmuştur. Çocukların eğitiminde ailenin, özellikle de annenin çok önemli bir role sahip olduğunu ileri sürmüştür. Onun bu görüşleri uzun yıllar sonra Montessori tarafından yeniden gündeme getirilmiştir. Duyusal deneyimlerin (gözlem ve somut yaşantılar) çocukların en iyi öğrenme yolu olduğu düşüncesine dayalı olarak geliştirdiği pedagoji EÇE ne yön veren birçok eğitimciyi etkilemiş ve onun EÇE alanının kurucusu olarak adlandırılmasına vesile olmuştur. W.F. Froebel, J. Piaget, L. Vygotsky ve M. Montessori Pestalozzi den etkilenen eğitimci ve kuramcılar arasındadır (Erdiller, 2010).

6 Frederick Wilhelm Froebel ( ) EÇE tarihinde en önemli figürlerden biri olan Froebel EÇE de sistematik bir eğitim programı hazırlayan ve eğitici öğrenme ortamı sağlamak amacı ile özel materyaller tasarlayan ilk eğitimci olarak bilinir. Pestalozzi nin görüşlerinden önemli ölçüde etkilenmiş olan Froebel aynı zamanda dünya çapında anasınıfı anlamına gelen kindergarten (çocuk bahçesi) ifadesinin de babasıdır. EÇE de öğretmen yetiştirme, eğitim programı, eğitici ortam ve materyal tasarımı konularında önemli katkılarda bulunmuştur. Pestalozzi gibi çocukların en doğal öğrenme yolunun gözlem ve somut deneyimler olduğunu, öğretmen ve anne-babanın rolünün çocukların doğal gelişimini gözleyerek onlara uygun deneyim fırsatları sunmak, ihtiyaç duydukları faaliyetleri tasarlamak olduğunu dile getirir. Çocuğa baskı yapılmadan onun hazır bulunuşluluk durumuna uygun deneyimler sunulması düşüncesi Rousseau dan Pestalozzi ve ondan da Froebel e kadar gelmiş ve bugün hala EÇE de etkili bir düşüncedir. Bir otorite değil de öğrenmeyi kolaylaştıran bir rehber olarak öğretmen görüşü daha sonra Piaget ve Montesori nin eğitim anlayışlarında da karşımıza çıkar.

7 Frederick Wilhelm Froebel Froebel in EÇE ne büyük bir diğer katkısı da onun oyun a atfettiği özel önemden kaynaklanır. Froebel e göre oyun çocuğun hem öğrenme hem de kendini ifade etme, bireyselliğini kavrama, iç ve dış dünya arasındaki dengeyi sağlama aracıdır. Çocuk oyun yolu ile dış dünyayı anlar, kendi iç dünyasını keşfeder ve kendi seçtiği, anlamlı bulduğu oyunları oynama yolu ile iç ve dış dünya arasında bir denge kurar. Oyun bu nedenle çocuk için hem bir eğlence, hem öğrenme aracıdır hem de onun özgür ve dünyayla barışık olması için vazgeçilmezdir. Bu denli öneme sahip olduğu için oyun Froebel e göre sıradan bir etkinlik olarak değil çok ciddi bir iş olarak görülmelidir. Ancak çocuğun kendi kendine oynadığı yapılandırılmamış oyun potansiyel bir tehlike bile olabilir. Oyun ancak öğretmen rehberliğinde ve eğitici bir ortamda yapılandırılmış olarak karşımıza çıktığında istenilen etkiyi gösterecektir. Froebel eğitim programında, çocukların sayma, renk, karşılaştırma gibi kavramları öğrenmeleri amacıyla kullanılabilecek nesnelere yetenekler (gifts); kâğıt katlama, yapıştırma, boyama, oyun hamurundan model oluşturma gibi faaliyetlerde kullanmaları üzere tasarlanmış gereçlere meslekler (occupations) denilir. Eğitim programı bu yetenek ve mesleklere ve buna ek olarak şarkılar ve diğer eğitsel oyuncaklara dayanır. Froebel programındaki birçok uygulama ve altında yatan felsefe günümüz okul öncesi eğitim programlarının temelini oluşturmuştur (Erdiller, 2010).

8 Maria Montessori ( ) belgesel: İtalya daki ilk kadın tıp doktoru ve sıkı bir kadın hakları savunucusu olan Montessori nin doktorluk yıllarında psikiyatri kliniğinde çalışırken karşılaştığı zihinsel engelli çocuklarla olan deneyimleri onun EÇE görüşlerini derinden etkilemiştir. Bu deneyimleri sayesinde şöyle demiştir: zihinsel engelliliğin tıbbi bir problem olmaktansa daha çok eğitimsel bir problem olduğunu hissettim (Montessori, 1967, s. 22., akt., Erdiller, 2010, s. 62). Bu deneyim Montessori nin eğitime olan ilgisini arttırmış ve 1907 de Çocukların Evi (Casa dei Bambini) adıyla bir okul açmıştır. Montessori nin bu okulda yaptığı uygulamalar onun günümüzde EÇE alanında dünyaca tanınan pedagojisinin temelini oluşturur. Montessori eğitim programının bazı temel ilkeleri vardır. Çocuğa saygı ilkesi Montessori pedagojisinin temelini oluşturur. Yetişkinler benmerkezci bir yaklaşımla çocukları yetersiz, gelişmemiş, zayıf ve etkisiz küçük insanlar olarak görmekte ve onların dünyalarını anlamadan onları sınırlandırmakta, kendi hayallerini onlara yüklemekte ve kendilerini çocukların yaratıcısı gibi algılamaktadır. Oysaki her çocuk eşsizdir ve bu nedenle eğitim bireyselleştirilmelidir. Çocukların yetişkinlerinkinden farklı bir dünyaları vardır ve onlar minyatür bir yetişkin olarak görülmemelidirler. Çocuğa saygı onların birey olduklarını anlamayı ve işlerini kendi kendilerine yapabilmelerine olanak tanımayı gerektirir. Bu yapıldığında çocuk bağımsız bir şeklinde öğrenme, özgüven, otonomi ve bunlar için gerekli becerileri kazanabilir.

9 Maria Montessori Emici zihin (absorbent mind) ilkesi çocukların öğrenmelerinin yapısal olarak yetişkinlerden farklı olduğunu ifade eder. Montessori çocukların yapısı gereği öğrenme eğiliminde olduklarını düşünür. Öğrenme sürecinin yetişkinler tarafından baskıyla gerçekleştirilmesine karşı çıkar. Hassas dönemler (sensetive periods) ilkesi ise çocukların farklı gelişimsel dönemlerde farklı yetenekleri öğrenmeye daha duyarlı oldukları ve bunları öğrenmelerinin daha kolay ve doğallıkla gerçekleştiğini dile getirir. Duyarlılık dönemlerinin sıralaması sabit olmakla birlikte zamanlama açısından çocukta çocuğa farklılıklar görülebilir. Kendi kendine öğrenme ilkesi çocukların, öğrenme sürecinin merkezinde yer aldığını, uygun ortam ve olanaklar sunulduğunda özgürce yaptığı seçimler ve kazandığı deneyimler sayesinde kendi kendilerini eğitebileceklerini ifade eder. Bu süreçte yetişkinlerin rolü onları öğrenme sürecinin merkezi yapmak, gerekli özgürlüğü tanımak, uygun ortamı hazırlamak, onların hassas dönemleri gözlemleyerek onları anlamlı görevlere yönlendirmek gibi faaliyetleri içerir (Erdiller, 2010). Eğitici ortam ilkesi çocukların hem kendi kendilerine öğrenmelerine hem de yetişkinlerden bağımsız olarak hareket edebilmelerine olanak tanıyan özel tasarlanmış bir ortamı ifade eder.

10 John Dewey ( ) Amerika Birleşik Devletleri nin Vermont eyaletinde Burlington şehrinde doğmuş olan Dewey, uluslararası düzeyde eğitim politikalarını etkilemiş bir eğitimci ve eğitim filozofudur. Çocuk merkezli eğitim anlayışı ve İlerlemeci eğitim reform ve felsefesinin de temsilcisi olan Dewey, eğitim sürecinin yaşam için bir hazırlık değil, bir yaşam biçimi ve yaşamın kendisi olduğu görüşü ile tanınır. Onun eğitim anlayışı çocuklara bilgi aktarımını değil, problem çözme ve eleştirel düşünme becerisi kazandırmayı amaç edinir. Çocukların eğitiminde, öğretilecek belli konulardan değil onların yaşam deneyimleri ve ilgi alanlarından yola çıkılmalı, eğitim programı yemek pişirmek, marangozluk gibi günlük yaşam becerilerini de içermelidir. Dewey pedagojisi bilgi aktarımına değil çocukların deneyimine odaklanır ve onların eğitim sürecinde aktif rol oynamalarına imkân tanınması gerektiğini ileri sürer. Son olarak Dewey, eleştirel düşünme becerisine sahip aktif bireyler yetiştirmek yolu ile eğitimin, toplumun demokratikleşmesinde önemli bir görev üstlendiğini ileri sürer (Erdiller, 2010).

11 Ülke Zorunlu Eğitim Süresi OÖE Amerika yıl İsteğe bağlı / parasız OÖE kurum türleri 0-1 yaş infants 1-3 yaş toddlers 3-5 yaş preschoolers 5-6 yaş kindergarten İlk girişimler ve mevcut uygulamalar 1848de gelen Alman göçmenler yoluyla açılan Froebel yaklaşımına dayalı anaokulları 1870lerde eğitim sistemine dahil edilmiş Merkezi / Yerel yönetim Eyalet yönetimi Arjantin 10 yıl İsteğe bağlı Eğitim ve kültür bakanlığı İngiltere 11 yıl İsteğe bağlı Anaokulları İsveç 9 yıl İsteğe bağlı / parasız İlköğretim bünyesinde bakım ve eğitim odaklı anasınıfları ve kabul sınıfları Bakımevleri Anaokulları Anasınıfları Avusturya 9 yıl İsteğe bağlı Devlet ve özel anaokulları Polonya 8 yıl 7 yaş öncesi İsteğe bağlı / ücretsiz DÜNYADA EÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ İlköğretim bünyesinde anaokulu sınıfları Özel eğitim anaokulları Anaokulları (resmi, kilise) Anasınıfları Entegrasyon sınıfları Özel eğitim anaokulları 1816da R.Owen tarafından isçi çocukları için açılmıştır 1997de tüm 4 yaş çocukları için OÖE imkanı sağlanması kararlaştırılmış 1998 itibarı ile belediyeler tüm 6 yaş grubuna anasınıfı eğitimi sağlamakla yükümlü kılınmış 1830larda Yetimhane evleri (koruma) 1863de ilk anaokulu Comenius, Pestolozzi, Froebel Eğitim ve iş bulma bakanlığı, sağlık bakanlığı ve sosyal hizmetler bakanlığı 1872de anaokulu eğitim sistemine dahil edilmiş 1940larda bakım amaçlı Milli eğitim ve spor başlayıp, 1970lerde bakım ve bakanlığı eğitim amaçlı OÖE kurumları yaygınlaşmış Müfredat Temel amaçlar 4-6 yaş Okullaşma oranı Merkezi müfderat yok Head Start Bank Street Proje Yaklaşımı High Scope merkezi merkezi merkezi Merkezi müfderat yok Rudolf Steiner Montessori Freinet Piaget 20 farklı müfredat Çocuğa güven duygusu kazandırmak ve formal eğitime hazırlamak İlköğretime hazırlık, fiziksel, ruhsal ve ahlaki gelişimi destekleme Kişisel gelişim, iletişim, yaratıcılık, dil ve matematik becerileri, problem çözme ve dünyayı anlama becerilerinin desteklenmesi Anasınıfları ilköğretime hazırlık amaçlıdır Aktif öğrenme, kişisel gelişim, Okula hazırlık değil, çocuğun bütünsel bireysel gelişimini desteklemek Öğretmen yetiştirme 5 yaş %98 Lisans eğitimini tamamlamış ve sertifika sınavında başarılı olmuş adaylar /kriterler eyalet bazında değişmektedir 4 yaş %99.9 Lise eğitimi sonrasında 2 yıllık öğretmen yetiştirme programı mezunları 3 yıllık üniversite eğitimini tamamlamak 3-6 yaş %80 Zorunlu eğitim sonrası 5 yıllık bir önlisans programı mezunları Bireysel gelişimi destekleme 6 yaş %98 Lise sonrası 3 yıllık öğretmen eğitimi mezunları

12 Ülke Zorunlu Eğitim Süresi DÜNYADA EÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ OÖE OÖE kurum türleri Avustralya 10 yıl İsteğe bağlı Gündüz bakım merkezleri ve Kreşler Mobil okullar Anaokulları Rusya 9 yıl İsteğe bağlı Kreşler anaokulları İlk girişimler ve mevcut uygulamalar 1800lerde kimsesiz ve yoksul çocuklar için kilise bünyesinde açılan okullar, Çalışan aile çocukları için bağımsız anaokulları Pestalozzi, Froebel, Dewey Yetimhaneler (koruma ve bakım) 1900lerde eğitim amaçlı girişimler başlamış Montessori etkisi Merkezi / Yerel yönetim Müfredat Temel amaçlar 4-6 yaş Okullaşma oranı Eyalet yönetimi Eyalet Karar verme, eleştirel düşünme, problem çözme, iletişim becerileri vb. bireysel gelişimi destekleme Merkezi ve yerel yönetim Sağlık, iyilikseverlik, estetik duygusu, görgü kazandırma, farklılıklara saygı, bağımsızlık, okuma-yazma, milli duyguları destekleme Öğretmen yetiştirme 5 yaş %18 Her eyaletteki anaokulu öğretmeni yetiştiren üniversite mezunları Japonya 9 yıl İsteğe bağlı Anaokuları (eğitim) 1918de OÖE eğitim sistemine dahil edilmiş 19 yy sonlarında üst sınıfa yönelik özel okullar açılmış Sağlık, spor ve eğitim bakanlıkları Merkezi Her yaş grubu için ayrı, 5 yaş % Yıllık üniversite mezunu Sertifikalı Yuvalar (bakım) 1947 itibarı ile OÖE resmi okul sistemine dahil edilmiş Merkezi yönetim Çin 9 yıl İsteğe bağlı Yuvalar Anaokulları Anasınıfları 1920lerde işçi ve çiftçi aile çocuklarına yönelik okullar Froebel, Montessori, Dewey, Reggio Emilia, High Scope Milli eğitim bakanlığı Merkezi Beden eğitimi, sanat ve müzik, dil ve aritmetik becerilerin desteklenmesi, özveri, düzen, dürüstlük gibi değerlerin desteklenmesi Üniversitelerin 2-4 yıllık EÇE programı mezunları İran 5 yıl 1924 de ilk anaokulu açılmış Milli eğitim bakanlığı merkezi Dini ahlaki ilkeler doğrultusunda gelişimi destekleme, ilköğretime hazırlık, Farsça'yı teşvik etme, düşük gelirli aile çocuklarına destek Pakistan 6 yıl Anaokulları Anasınıfları Kreşler 1988 de OÖE resmi eğitim sistemine dahil edilmiş Froebel etkisi 5 yaş %13 Ortaokul mezunu ve ilkokul öğretmenlik sertifikası sahibi

13 TÜRKİYE DE EÇE TARİHİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME Batı toplumlarında 17. yy Sanayi Devrimi ile başlayan Eğitimin kamusallaştırılması ve yaygınlaştırılması uygulamaları Türkiye de Sanayileşmenin yaşandığı 1960 lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Bu tarihten öncesinde Türkiye de her ne kadar küçük çocukların eğitimi konusu ele alınmış olsa da, uygulamada sınırlı bir kitleye hizmet veren sınırlı sayıda özel/resmi okulların ötesine geçememiştir. Türkiye de EÇE nin tarihsel gelişimini iki ayrı dönemde ele almak mümkündür: 1. Cumhuriyet öncesi dönem 2. Cumhuriyet sonrası dönem

14 CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM 1908 öncesi (II. Meşrutiyet öncesinde) Sıbyan Mektepleri (günümüz ilkokulları düzeyinde) arası Özel anaokulları (çoğu İstanbul da) Özel çocuk yuvaları (Eğitimci Satı Bey tarafından İstanbul da açılır) Özel anaokulu sınıfı (Eğitimci Kazım Nami Duru tarafından Selanik te açılır) Resmi anaokulları ( arasında açılır) Çocuk Esirgeme Kurumu (Himaye-i Eftal Cemiyeti) 1917 de kurulur Bu dönem okullarındaki uygulamaların Batı daki kindergarten (çocuk bahçesi) düşüncesi ve Pestalozzi, Froebel, Montessori gibi kuramcıların etkisinde olduğu görülmektedir. Bu okullara yönelik en büyük sorun, sınırlı sayıda olmalarına rağmen bu okullarda eğitim verecek yetişmiş öğretmen bulma güçlüğüdür. Anaokulları ve sıbyan sınıfları, 1913 İlköğretim Geçici Kanunun da (Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu Muvakkatı) Çocukların yaşlarına uygun olarak faydalı oyunlar, geziler, el işleri, ilahiler, yurtseverlik şiirleri, tabiat bilgisine ilişkin konuşmalar ile onların ruhi ve bedeni gelişmelerine hizmet eden kurumlar olarak tanımlanır. Ayrıca bu kanunda anaokullarının 4-7 yaş grubu çocuklar için kurulabileceği belirtilir ve anaokullarına yönelik olarak bir Ana Mektepleri Nizamnamesi hazırlanması kararlaştırılır ve nizamname 1915 yılında hazırlanır. Özellikle İstanbul un çeşitli yerlerinde eğitimde fırsat eşitliği ilkesinin bir yansıması olarak ailede eğitim yetersizliği olan çocuklar için yeni anaokullarının açılması planlanmış ve bunun için de 1914 yılı eğitim bütçesinde ödenek ayrılmıştır. Kaynak: Ural, O. ve Ramazan, O. (2007). Türkiye de okul öncesi eğitimin dünü ve bugünü. S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer (Eds.). Türkiye de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi: Temel sorunlar ve çözüm önerileri (ss ). Ankara: Türk Eğitim Derneği.

15 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME UYGULAMALARI Cumhuriyet Öncesi Dönem: yılarında İstanbul da Kız Öğretmen Okulu (Darülmuallimat) bünyesinde Ana Öğretmenliği (Ana Muallime) sınıfı açılır. 5 yıl hizmet veren okul, mezunların istihdam edilmesi için yeterince anaokulu açılmaması nedeniyle 1919 da kapatılır. Bünyesinde bir de uygulama Anaokulu (Ana Mektebi) bulunan okulda, Müslüman kız öğrenciler 1 yıllık bir eğitimden geçer. Eğitim programında yer alan dersler: Psikolojiye Giriş Froebel Eğitimi Doğa Bilimi Türkçe Okuma İmla Osmanlı Tarihi ve Coğrafyası Terbiye Geometriye Giriş Hesap Müzik ve Piyano Beden Eğitimi Koruyucu Sağlık El işleri Ders Uygulamaları

16 CUMHURİYET SONRASI DÖNEM ( ler) Ülkenin içinde bulunduğu koşullara bağlı olarak bu dönemde anaokullarından ziyade eğitimde ilköğretim kademesine ağırlık verilmiştir. Öyle ki 1925 ve 1930 yıllarında çıkan kararlar doğrultusunda anaokullarına ayrılan bütçe ilkokullara aktarılmış ve daha önce açılmış olan birçok anaokulu kapatılmıştır. Bir eğitim kurumu olan anaokullarının yerine bu dönemde, sadece çalışan ve çocuğuna bakacak kimsesi olmayan kadınların 3-7 yaş arası çocuklarını oyalamak ve bakımını sağlamak amacıyla çocuk yuvaları ve kreşlerin açılmasına izin verilmiştir. Anaokulları, ülkede sanayileşmenin başladığı 1960 lı yıllarda yeniden eğitim planlaması ve bütçesi kapsamına alınmış, 1962 de Anaokulları ve Sınıfları Yönetmeliği yayınlanmış ve 1974 de toplanan IX. Milli Eğitim Şurasında OÖE kurumlarının ilköğretim bünyesinde anasınıfı olarak, kız meslek liselerinde uygulama sınıfları olarak ya da bağımsız anaokulları olarak kurulabileceği belirtilmiş ve bu kurumların amaç ve ilkeleri şu şekilde tanımlanmıştır: 1. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak. 2. Onları temel eğitime hazırlamak. 3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak. 4. Çocukların Türkçe yi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamak. Kaynak: Deretarla Gül, E. (2008). Meşrutiyet ten günümüze okul öncesi eğitim. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), ).

17 CUMHURİYET SONRASI DÖNEM (1980 ve sonrası) 1988 de toplanan XII. Milli Eğitim Şurasında anaokullarının aylık ve anasınıflarının da aylık çocukların eğitimini kapsadığı belirtilmiş ve bu kurumlarda görev alacak öğretmenlerinin 2 yıllık yüksekokul mezunu olmaları gerektiği, lise mezunlarının pedagojik formasyon sonrasında yardımcı öğretmen olarak görev alabilecekleri kararlaştırılmıştır deki XIV. Milli Eğitim Şurasında OÖE özel gündem maddesi olarak ele alınmış ve OÖE in önemi, tanımı, kapsamı, yaygınlaştırılması, OÖE de işbirliği, OÖE mevzuatı, OÖE öğretmen yetiştirme ve istihdamı vb. konular tartışılmış ve bu konularda çalışmalar yürütmek üzere OÖE Ana Komisyonu ve alt komisyonlar kurulmuştur daki XVII. Milli Eğitim Şurasında anasınıfı düzeyindeki OÖE nin zorunlu hale getirilmesi için çalışmalar yapılması, OÖE kurumlarının yaygınlaştırılması için kamu ve özel sektörün teşvik edilmesi, bütçede OÖE e ayrılan payın arttırılması kararlaştırılmıştır tarihine kadar yönetmeliklerle düzenlenen OÖE etkinlikleri, bu tarihten sonra hazırlanan programlar (1989, 1994, 2002, 2006, 2012) çerçevesinde yürütülmeye başlamıştır.

18 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME UYGULAMALARI Cumhuriyet Sonrası Dönem: 1927 de Ankara da Ana Öğretmen Okulu açılmıştır. 2 yıllık eğitim vermesi planlanan bu okula Türk kökenli, öğretmenliğe engel özürlü olmayan, 25 yaşını geçmemiş, orta okul ya da lise mezunu öğrenciler alınmıştır da İstanbul a nakledilen okul 1928 Harf İnkılabı sonrasında ilköğretime verilen önem nedeniyle OÖE bütçesinin İlkokula kaydırılması kararı sonucunda 1932 de kapatılmıştır de kız meslek liseleri bünyesinde Çocuk Gelişimi ve Bakımı bölümleri açılmıştır. 3 yıllık eğitim veren bu okullarda 0-6 yaş grubu çocukların bakımı ve eğitimi yanı sıra formasyona da yönelik dersler yer almıştır. Bu okullar 1967 de çıkan bir kararla OÖ öğretmeni yetiştiren kurumlar haline getirilmiştir de İlk Öğretmen Okullarında yapılan düzenlemelerle öğrenim süresi 4 yıla çıkartılmış ve anaokulu ve anasınıfı öğretmen ihtiyacını da karşılamak üzere bu okulların programına Okul Öncesi Eğitim dersi eklenmiştir. Ayrıca yapılan düzenlemelerle kız meslek lisesi mezunlarından MEB tarafından verilecek kurslarda başarılı olanlarının da geçici OÖ öğretmeni olarak atanmaları kararlaştırılmıştır.

19 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME UYGULAMALARI Bu uygulamalara rağmen anaokulu ve anasınıfı öğretmeni ihtiyacı karşılanamamış ve uygulamalar uzun vadeli sonuç vermemiştir. Ancak artan ihtiyacı karşılamaya dönük olarak alınan bütün bu önlemlere rağmen 1970 li yıllarda kısa zaman aralıkları içerisinde eğitimin işleyişine ilişkin değerlendirme yapılmaksızın birbiri ile çelişen kararlar alınması, uygulama çalışmalarının yalnızca şehirdeki okullarla sınırlı kalıp köy okullarındaki uygulamaların gözden kaçırılması, açılan kursların süresinin yetersiz oluşu, bu kurslardan geçerek okullara atanan öğretmenlerin yeterlilikleri gibi pek çok sorun ortaya çıkmıştır. Bütün bu olanların sonucunda da okul öncesi eğitimin kalitesinde hem nitelik hem de nicelik bakımından oldukça büyük düşüş yaşanmıştır (Dağlıoğlu, 2010, s. 68). Kaynak: Dağlıoğlu, H.E. (2010) Okul öncesi öğretmeninin özellikleri ve okul öncesi eğitime öğretmen yetiştirme. Haktanır, G. (Ed.). Okul öncesi eğitime giriş (39-78). Ankara: Anı Yayıncılık.

20 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME UYGULAMALARI 1981 yılında Yüksek Öğretim Kurulu nun (YÖK) kurulmasıyla birlikte tüm öğretmen yetiştirme uygulamaları üniversite çatısı altında yer alan enstitü, fakülte ve yüksekokullarda YÖK ve MEB işbirliği çerçevesinde gerçekleşmiştir. OÖE öğretmeni yetiştiren programlar bu dönemde Mesleki Eğitim ve Eğitim Fakülteleri bünyesinde Anaokulu Öğretmenliği Ön Lisans programı adı altında 2 yıllık ön lisans programları şeklinde yürütülmüştür. Bu programlar 1992 de 4 yıllık lisans programlarına dönüştürülmüştür de uygulanmaya başlayan 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim kapsamında artan öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere YÖK ve MEB geleceğe yönelik çalışmalar yapılmasını kararlaştırmış ve bu doğrultuda YÖK/Dünya Bankası Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi Projesi geliştirilmiştir. Bu proje doğrultusunda üniversitelerin Eğitim Fakülteleri bünyesindeki İlköğretim Bölümlerine bağlı olarak 4 yıllık OÖE Öğretmenliği lisans programı sunan OÖE anabilim dalları açılmış ve bu programlar 2002 de ilk mezunlarını vermiştir. Lisans programı mezunlarının OÖE öğretmen ihtiyacını karşılamayacağı öngörüsü üzerine 2000 de YÖK, Anadolu Üniversitesi ile 3 yıllık bir protokol imzalamıştır. Bu protokol çerçevesinde 2000, 2001 ve 2002 yılları arasında kız meslek liselerinin çocuk gelişimi ve ilgili bölümü mezunlarından ÖSS de 105 üzeri puan alan öğrenciler uzaktan eğitim yoluyla OÖE Öğretmenliği programına alınmıştır da öğretmen yetiştiren tüm lisans programları gözden geçirilerek yeniden düzenlenmiştir. Kaynaklar: AÇEV. (17-18 Ocak 2002). Okul öncesi eğitim ve öğretmen yetiştirme toplantısı raporu. Dağlıoğlu, H.E. (2010) Okul öncesi öğretmeninin özellikleri ve okul öncesi eğitime öğretmen yetiştirme. Haktanır, G. (Ed.). Okul öncesi eğitime giriş (39-78). Ankara: Anı Yayıncılık. Ural, O. ve Ramazan, O. (2007). Türkiye de okul öncesi eğitimin dünü ve bugünü. S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer (Eds.). Türkiye de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi: Temel sorunlar ve çözüm önerileri (ss ). Ankara: Türk Eğitim Derneği.

21 GENEL YETERLİKLER Kaynak: MEB. (2008). Öğretmen Yeterlikleri: Öğretmenlik mesleği genel ve özel alan yeterlikleri. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. A. Kişisel ve Mesleki Değerler - Mesleki Gelişim 1 Öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme 2 Öğrencilerin öğrenebileceğine ve başarabileceğine inanma 3 Ulusal ve evrensel değerlere önem verme B. Öğrenciyi Tanıma Gelişim özelliklerini tanıma İlgi ve ihtiyaçları dikkate alma Öğrenciye değer verme C. Öğretme ve Öğrenme Süreci Dersi planlama Materyal hazırlama Öğrenme ortamlarını düzenleme D. Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme Ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme Değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme Verileri analiz ederek yorumlama, öğrencilerin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama E. Okul, Aile ve Toplum İlişkileri Çevreyi tanıma Çevre olanaklarından yararlanma Okulu kültür merkezi durumuna getirme F. Program ve İçerik Bilgisi Türk Milli Eğitiminin amaçları ve ilkeleri Özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama becerisi Özel alan öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme 4 Öz değerlendirme yapma Öğrenciye rehberlik etmek Ders dışı etkinlikler düzenleme Sonuçlara göre öğretmeöğrenme sürecini gözden geçirme Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık 5 Kişisel gelişimi sağlama Bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme Aile katılımı ve işbirliği sağlama 6 Mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama 7 Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama 8 Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme Zaman yönetimi Davranış yönetimi

22 OÖ ALAN YETERLİKLERİ Kaynak: MEB. (2008). Öğretmen Yeterlikleri: Öğretmenlik mesleği genel ve özel alan yeterlikleri. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. 1 A. Gelişim Alanları B. Ailelerle iletişim, aile katılımı ve aile eğitimi C. Değerlendirme D. İletişim E. Yaratıcılık ve estetik F. Okul ve toplumla işbirliği yapma G. Mesleki gelişimi sağlama 2 Gelişim alanlarını destekleyebilm ek için eğitim sürecini planlayabilme 3 Eğitim ortamını düzenleyebilme 4 Materyal seçebilme, kullanabilme ve hazırlayabilme 5 Eğitim faaliyetlerini yürütebilme Ailelerle iletişim kurabilme ve aile katılımını sağlayabilme Aile eğitimi etkinliklerini yürütebilme Eğitim programını değerlendirme Çocukların gelişimini değerlendirme Etkin dinleme becerisini geliştirebilme Empati kurabilme becerisini geliştirebilme Kendini söz, beden ve sanat yoluyla ifade edebilme becerisini geliştirebilme Bilişim teknolojilerinin günlük yaşamda kullanımına ait farkındalık geliştirebilme Araştırma, keşfetme ve alternatif çözüm yolları üretme becerisini geliştirebilme Özgün ürünler oluşturma becerisi geliştirebilme Estetik anlayış ve seçicilik becerilerini geliştirebilme Çocukların, ulusal bayram ve törenlerin anlam ve önemin farkına varmalarını ve katılımlarını sağlayabilme Ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve organizasyonunu yapabilme Okulun kültür ve öğrenme merkezi haline gelmesinde toplumla işbirliği yapabilme Mesleki gelişimi belirleyebilme