DÜNYADA EÇE ve ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ & PROJE YAKLAŞIMI

Transkript

1 EÇE de ÖĞRETMEN DÜNYADA EÇE ve ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ & PROJE YAKLAŞIMI

2 Ülke Zorunlu Eğitim Süresi OÖE Amerika yıl İsteğe bağlı / parasız OÖE kurum türleri 0-1 yaş infants 1-3 yaş toddlers 3-5 yaş preschoolers 5-6 yaş kindergarten İlk girişimler ve mevcut uygulamalar 1848de gelen Alman göçmenler yoluyla açılan Froebel yaklaşımına dayalı anaokulları 1870lerde eğitim sistemine dahil edilmiş Merkezi / Yerel yönetim Eyalet yönetimi Arjantin 10 yıl İsteğe bağlı Eğitim ve kültür bakanlığı İngiltere 11 yıl İsteğe bağlı Anaokulları İsveç 9 yıl İsteğe bağlı / parasız İlköğretim bünyesinde bakım ve eğitim odaklı anasınıfları ve kabul sınıfları Bakımevleri Anaokulları Anasınıfları Avusturya 9 yıl İsteğe bağlı Devlet ve özel anaokulları Polonya 8 yıl 7 yaş öncesi İsteğe bağlı / ücretsiz DÜNYADA EÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ İlköğretim bünyesinde anaokulu sınıfları Özel eğitim anaokulları Anaokulları (resmi, kilise) Anasınıfları Entegrasyon sınıfları Özel eğitim anaokulları 1816da R.Owen tarafından isçi çocukları için açılmıştır 1997de tüm 4 yaş çocukları için OÖE imkanı sağlanması kararlaştırılmış 1998 itibarı ile belediyeler tüm 6 yaş grubuna anasınıfı eğitimi sağlamakla yükümlü kılınmış 1830larda Yetimhane evleri (koruma) 1863de ilk anaokulu Comenius, Pestolozzi, Froebel Eğitim ve iş bulma bakanlığı, sağlık bakanlığı ve sosyal hizmetler bakanlığı 1872de anaokulu eğitim sistemine dahil edilmiş 1940larda bakım amaçlı Milli eğitim ve spor başlayıp, 1970lerde bakım ve bakanlığı eğitim amaçlı OÖE kurumları yaygınlaşmış Müfredat Temel amaçlar 4-6 yaş Okullaşma oranı Merkezi müfderat yok Head Start Bank Street Proje Yaklaşımı High Scope merkezi merkezi merkezi Merkezi müfderat yok Rudolf Steiner Montessori Freinet Piaget 20 farklı müfredat Çocuğa güven duygusu kazandırmak ve formal eğitime hazırlamak İlköğretime hazırlık, fiziksel, ruhsal ve ahlaki gelişimi destekleme Kişisel gelişim, iletişim, yaratıcılık, dil ve matematik becerileri, problem çözme ve dünyayı anlama becerilerinin desteklenmesi Anasınıfları ilköğretime hazırlık amaçlıdır Aktif öğrenme, kişisel gelişim, Okula hazırlık değil, çocuğun bütünsel bireysel gelişimini desteklemek Öğretmen yetiştirme 5 yaş %98 Lisans eğitimini tamamlamış ve sertifika sınavında başarılı olmuş adaylar /kriterler eyalet bazında değişmektedir 4 yaş %99.9 Lise eğitimi sonrasında 2 yıllık öğretmen yetiştirme programı mezunları 3 yıllık üniversite eğitimini tamamlamak 3-6 yaş %80 Zorunlu eğitim sonrası 5 yıllık bir önlisans programı mezunları Bireysel gelişimi destekleme 6 yaş %98 Lise sonrası 3 yıllık öğretmen eğitimi mezunları

3 Ülke Zorunlu Eğitim Süresi DÜNYADA EÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ OÖE OÖE kurum türleri Avustralya 10 yıl İsteğe bağlı Gündüz bakım merkezleri ve Kreşler Mobil okullar Anaokulları Rusya 9 yıl İsteğe bağlı Kreşler anaokulları İlk girişimler ve mevcut uygulamalar 1800lerde kimsesiz ve yoksul çocuklar için kilise bünyesinde açılan okullar, Çalışan aile çocukları için bağımsız anaokulları Pestalozzi, Froebel, Dewey Yetimhaneler (koruma ve bakım) 1900lerde eğitim amaçlı girişimler başlamış Montessori etkisi Merkezi / Yerel yönetim Müfredat Temel amaçlar 4-6 yaş Okullaşma oranı Eyalet yönetimi Eyalet Karar verme, eleştirel düşünme, problem çözme, iletişim becerileri vb. bireysel gelişimi destekleme Merkezi ve yerel yönetim Sağlık, iyilikseverlik, estetik duygusu, görgü kazandırma, farklılıklara saygı, bağımsızlık, okuma-yazma, milli duyguları destekleme Öğretmen yetiştirme 5 yaş %18 Her eyaletteki anaokulu öğretmeni yetiştiren üniversite mezunları Japonya 9 yıl İsteğe bağlı Anaokuları (eğitim) 1918de OÖE eğitim sistemine dahil edilmiş 19 yy sonlarında üst sınıfa yönelik özel okullar açılmış Sağlık, spor ve eğitim bakanlıkları Merkezi Her yaş grubu için ayrı, 5 yaş % Yıllık üniversite mezunu Sertifikalı Yuvalar (bakım) 1947 itibarı ile OÖE resmi okul sistemine dahil edilmiş Merkezi yönetim Çin 9 yıl İsteğe bağlı Yuvalar Anaokulları Anasınıfları 1920lerde işçi ve çiftçi aile çocuklarına yönelik okullar Froebel, Montessori, Dewey, Reggio Emilia, High Scope Milli eğitim bakanlığı Merkezi Beden eğitimi, sanat ve müzik, dil ve aritmetik becerilerin desteklenmesi, özveri, düzen, dürüstlük gibi değerlerin desteklenmesi Üniversitelerin 2-4 yıllık EÇE programı mezunları İran 5 yıl 1924 de ilk anaokulu açılmış Milli eğitim bakanlığı merkezi Dini ahlaki ilkeler doğrultusunda gelişimi destekleme, ilköğretime hazırlık, Farsça'yı teşvik etme, düşük gelirli aile çocuklarına destek Pakistan 6 yıl Anaokulları Anasınıfları Kreşler 1988 de OÖE resmi eğitim sistemine dahil edilmiş Froebel etkisi 5 yaş %13 Ortaokul mezunu ve ilkokul öğretmenlik sertifikası sahibi

4 FARKLI EÇE YAKLAŞIMLARINDA ÖĞRETMENİN ROLÜ Okul içi deneyimleri ifade eden öğretim programından farklı olarak eğitim programı okul içi ve dışındaki tüm faaliyetleri kapsar. Okul öncesi eğitim programları okul-aileçocuk üçgeninde gerçekleşen yaşantıları içerir. İyi bir program işlevsel, esnek, toplum değerlerine uygun, uygulanabilir ve bilimsel olmalıdır. Erken çocukluk eğitim (EÇE) yaklaşımları farklı eğitim programlarını yansıtır. Eğitim programı genel olarak şunları kapsar (Güven, 2010): o o o o Hedefler (amaçlar) İçerik Yöntem ve araç-gereçler (öğretim-öğrenme süreci) Değerlendirme EÇE kuramlarını birbirinden ayıran şey onların eğitimin hedefleri, içeriği, öğretimöğrenme süreci ve değerlendirme sürecine yönelik farklı görüşleridir. Yani EÇE yaklaşımları EÇ eğitiminin nasıl olması gerektiğine yönelik farklı bakış açılarını yansıtır. Bazı EÇE yaklaşımları tek bir kurama dayanırken bazıları da eklektiktir, yani seçici olup farklı kuramlara dayanır. Ülkemizde uygulanmakta olan MEB tarafından geliştirilen OÖE programı da eklektik bir programdır (Balat, 2010).

5 EÇE kuram ve yaklaşımlarının ortak amacı çocuğu anlamaktır ve çocuğu anlamak onu tanımayı ve tanımlamayı gerektirir (Erdiller, 2010). İncelendiğinde farklı EÇE yaklaşım ve teorilerinde çocuğun farklı şekillerde tanımlandığı, her birinin farklı bir çocuk imgesini temele alarak hareket ettiği görülür. EÇE Yaklaşımlarını Etkileyen Faktörler: EÇE yaklaşımları buna ek olarak mevcut ülke ve tarihsel süreç içinde o toplumun, kültürün, dini ve siyasi bakış açılarının da etkisinden bağımsız değildir. Bir toplumda Çocuk kimdir, çocukluk ne kadar sürer, çocuklardan beklenenler nelerdir? gibi sorulara verilen yanıtlar, ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmeler EÇE kuram ve yaklaşımları arasında farklılıklara yol açar. Tüm bunlar yanında insanın nasıl geliştiğine, bilme ve öğrenme süreçlerine ilişkin görüşler de farklı EÇE yaklaşımlarına yol açmıştır. Proje Yaklaşımı Bank Street Yaklaşımı Head Start Yaklaşımı High Scope Yaklaşımı Kamii-DeVries Yaklaşımı Montessori Yaklaşımı Reggio Emilia Yaklaşımı Waldorf-Steiner Yaklaşımı Te Whäriki Yaklaşımı

6 ÖĞRETMEN MODELLERİ bilgi aktaran olarak öğretmen (alan bilgisi) öğrenen ve rehber olarak öğretmen (öğretim yöntemleri bilgisi) eğitsel ortam düzenleyicisi olarak öğretmen (alan bilgisi ve öğretim yöntemleri bilgisi) Bilgi aktarıcısı olarak öğretmen: İyi bir öğretmenin temel özelliği konusunda uzman olmasıdır. Bu anlamda o, konusunda otoriteyi temsil eder ve bu otoritesini bilgisinden alır. Öğretim yöntemi de öğretmen merkezli öğretim tekniklerine dayanır. Geleneksel eğitim anlayışı bu öğretmen modeli üzerine inşa edilmiştir. Öğrenen olarak öğretmen: İyi bir öğretmen daima öğrenme arzusu içinde olan ve konu alanında uzman olmaktan çok bilgiyi nasıl öğreteceğini bilen öğretmendir. Bu öğretmen anlayışı liberal eğitim anlayışı ve günümüz yapılandırmacı eğitim anlayışı tarafından benimsenir. Bu modelde öğretmen bir yandan öğrencileriyle birlikte konu alanını öğrenen; bir yandan öğrencilerine daha iyi öğretebilmek adına yeni bilgi arayışları içinde olan ve bir yandan da toplumu anlama ve toplumsal değişmeye katkıda bulunma çabasında olan bir kişidir. Öğrenmeyi kolaylaştıran olarak öğretmen: İyi bir öğretmen öğrencilerinin kendi öğrenmelerini gerçekleştirebilmeleri için uygun ortamları yaratan ve bunu yapabilmek için hem konu bilgisine hem de öğretim yöntemleri bilgisine sahip olan kişidir

7 PROJE YAKLAŞIMI J.Dewey nin eğitim anlayışı doğrultusunda W.H. Kilpatrick tarafından Proje Yöntemi olarak geliştirilen bir EÇE yaklaşımıdır. Yaklaşım, geleneksel doğrudan öğretim modeli yerine deneyime dayalı, süreklilik gösteren ve sonuç değil süreç odaklı öğrenmenin önemini vurgular. Bu bakımdan öğretmen merkezli doğrudan öğretimden ziyade çocukların aktif katılımına dayalı etkinlik ve uygulama ağırlıklı bir öğretim süreci söz konusudur. William Heard Kilpatrick Proje yaklaşımı öğrencilerin ilgisinden doğan bir konu üzerinde çalışmaları bakımından, öğretmen tarafından ortaya atılan bir probleme çözüm arama anlamındaki proje tabanlı öğrenme yönteminden farklılık gösterir. Proje etkinlikleri öğrencilerin zihnini meşgul eden bir soru ile başlar, sınıfın bütünü ya da bir grup tarafından o soru ile ilgili olarak araştırma sürecinde bireysel ve işbirliğine dayalı çalışmalar yürütmeleri sureti ile gerçekleşir. Proje çalışması sürecinde çocuklar tartışma, bilgi toplama, görüşme, bilgi kaydetme, hikaye oluşturma, model ve çizim yapma, canlandırma vb. birçok beceri kazanırlar.

8 Proje yaklaşımında çocukların bilgi, beceri, tutum ve duygu olmak üzere dört temel alanda gelişimleri hedef alınır. Proje yaklaşımı, başlı başına bir yaklaşım olmakla birlikte, yaklaşıma temel olan düşünce ve uygulamanın diğer EÇE yaklaşımlarına entegre edilebilmesi de mümkündür. Proje çalışmaları tipik olarak üç aşamada gerçekleşir: 1. Başlangıç Aşaması 2. Geliştirme Aşaması 3. Sonlandırma Aşaması Başlangıç Aşaması: Bu aşama proje konusunun çocuklar tarafından ve öğretmen rehberliğinde belirlendiği aşamadır. Konu belirlemede esas çocukların zihnini meşgul eden ve onların deneyimleri ve/veya ilgilerine dayanan bir konu olmasıdır. Ayrıca, proje konusunun soyut değil somut olmasına, çocukların bağımsız bir şekilde araştırma yapabilecekleri ve yaratıcılıklarını sergileyebilecekleri bir konu olmasına dikkat edilir. Genel konunun belirlenmesinin ardından çocukların konu ile ilgili bilgilerini/bilmediklerini açığa çıkarmak ve proje çalışması sürecine yönelik bir plan geliştirmek amacı ile sınıf içi tartışma ortamı yaratılır. Bu süreçte çocukların düşüncelerini sorulara dönüştürmeleri sağlanır ve tüm bunları temsil eden görsel bir ağ (düşünce haritası) oluşturulur.

9 Kaynak: Kemik konulu proje çalışması

10 Geliştirme Aşaması: Bu aşamada çocuklar konu ile ilgili derinlemesine bilgi edinmek üzere araştırmalarda bulunur, yeni sorular edinir, doğrudan yaşantı yolu ile bilgi toplarlar. Proje konusu ile ilgili alan ziyaretleri, uzman kişilerle görüşmeler yapma ve çocukların konu ile ilgili ürünler üretmeye yönelik etkinlikler bu aşamada yer alır. Ziyaret edilecek alanın kolay ulaşılabilir olmasına, tekrar ziyaret edilebilir olmasına, çocukların sorularına cevap verebilecek uzman çalışanların bulunmasına, çocukların güvenliği ve çeşitli etkinlikler yapabilmeleri için uygun olmasına dikkat edilir. Alan gezileri, alanda çocukların gözlem, araştırma, görüşme ve etkinlikler yapmalarına olanak vermesi bakımından geleneksel uygulamadaki gezilerden farklıdır. Çocuklar alanda topladıkları bilgi ve deneyimlerini yazıya dökme, resim, taslak oluşturma, fotoğraf çekme, video kaydı vb. yollarla kaydederler. Alan ziyareti sonrasında edindikleri bilgileri kitaplar, haritalar, broşürler, vb. materyaller ve sınıf içi tartışmalar yolu ile zenginleştirirler. Kaynak: Kemik konulu proje çalışması

11 Sonlandırma Aşaması: Alan gezisi sonrasındaki çalışmalar esnasında çocukların ilgilerinin azalması ya da dağılması proje çalışmasının son aşamasına geçilmesi gerektiğini işaret eder. Çocukların ilgisi tamamen yok olmadan önce çalışma süresince öğrendiklerini gözden geçirmeleri, öğrendiklerini ve deneyimlerini başkaları ile nasıl paylaşabilecekleri konusunda tartışmaları, proje çalışmasının planlanan amaçlar doğrultusunda yürütülüp yürütülmediği ve amacına ulaşıp ulaşmadığına yönelik değerlendirme tartışmaları yapılır. Değerlendirme dokümantasyon süreci ile tamamlanır. Proje çalışması kapsamında çocukların edindiği deneyim ve bilgileri dramatik oyun yoluyla canlandırmaları ve geliştirdikleri kitapçık ve broşürler, hikayeler, çizimler, haritalar vb. ürünlerin sergilenmesi de oldukça yaygındır. Bu aşamanın bir parçası olan dokümantasyon öğretmene, çocukların zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimleri hakkında ipuçları sağlamanın yanı sıra çocuklara da yaptıklarının önemsendiği duygusu verir.

12 ÖĞRETMENİN ROLÜ VE DEĞERLENDİRME Proje çalışması sürecinde, çocukların kendi yetenek ve ilgileri doğrultusunda sürece katılımları, diğer çocuklarla işbirliği içinde olmaları, kendi çalışmalarının sorumluluğunu üstlenmeleri, problem çözme becerilerini geliştirmeleri amaçlanır. Çocukların değerlendirilmesinde proje sürecinde yaptığı çalışmalar ve dokümantasyon sürecinde ortaya koydukları ürünler kullanılır. Öğretmenler süreç boyunca sürece aktif olarak katılırlar ancak katılımları yönetme değil, yönlendirme şeklinde olur. Konunun belirlenmesi aşamasında çocukların fikir üretmesi için teşvik edilmesi, ziyaret edilecek alanların uygunluğunun değerlendirilmesi, proje konusu ile ilgili uzmanlarla görüşmelerin sağlanması, proje çalışmasında aile katılımının sağlanması, dökümantasyon sürecinde çocukların kendi yetenek ve ilgileri doğrultusunda katılımlarının sağlanması öğretmenin önemli rollerindendir.