YAPI TEKNOLOJİSİ DERS-10 BETONARME

Transkript

1 YAPI TEKNOLOJİSİ DERS-10 BETONARME

2 İnsanoğlu binlerce yıl önce taşı yapı malzemesi olarak kullanmaya başladığında, elinde iyi bir bağlayıcı malzeme olmadığından, uygulama sınırlı kalmıştır. Eski Grek, İyon ve Roma tapınaklarında belirli açıklıkların geçilmesinde tek parça taşlardan oluşan kirişler kullanılmıştır. Ancak taşın çekme dayanımı düşük olduğundan, geçilen açıklıklar sınırlı kalmış ve büyük kesitler gerektiğinden, ağır elemanların taşınması ve yerine konması büyük sorunlar yaratmıştır.

3

4 İnsanoğlunun daha büyük açıklıklar geçme tutkusu onu yeni yapı sistemleri aramaya itmiş ve bunun sonucu olarak tüm kesitin basınca çalıştığı kemer sistemleri geliştirilmiştir. Kireç ve doğal çimentonun bulunması ile daha dayanıklı yapılar inşa edilebilmiştir.

5 Betonun demir çubukların güçlendirilmesi ile oluşturulan malzeme BETONARME olarak adlandırılmış ve bu konuda ilk patent 1855 de Coignet ve 1857 de Monier tarafından alınmıştır. Betonarme, ortak bir direnç elde etmek üzere, beton ve betonarme çeliğinin birleştirilmesi ile meydana getirilen bir yapı elemanı olarak da tanımlanabilir.

6 Betonarme Yapı Elemanlarında, beton ve Çeliğin Birbirine İlişkin şu Özelliklerinden Yararlanılır: Beton çeliğe yapışır ve bağlantı sağlar. Betonun çeliğe yapışma özelliğine aderans denir. Beton çeliğin çevresini yeterli kalınlıkta sardığında çeliğe havanın etkisini önler. Çeliğin paslanmasını önleyen beton kesitine pas payı denilir.

7 Beton ve çeliğin ısı değişikliği sonucu uzama ve kısalma katsayıları birbirine çok yakındır. Malzemenin ısı değişimi ile uzunluk değiştirmesine rötre denir. Betonarme yapı elemanlarında çekme gerilmeleri çelik, basınç gerilmeleri de beton tarafından karşılanır.

8 Betonarmenin Yararlı Yönleri 1. Betonarme hesapları için geliştirilmiş ve pratikleştirilmiş, norm ve standartlar hazırlanmıştır. 2. Yapılan kalıp ile betonarme elemanlara kolaylıkla istenilen şekil verilebilir. 3. Betonarme yapı elemanları ayrıca birleştirme malzemeleri kullanılmadan kolaylıkla birleştirilebilir. 4. Kullanılan malzemeler genellikle yerli ve çok miktarda sağlanabilir. 5. Beton, çelik donatıyı pasa karşı korur, betonarme dış etkenlere dayanıklı ve uzun ömürlüdür. 6. Yerinde dökme yapılabildiği gibi, öngerilmeli ve prefabrik olarak hazırlanabilir.

9 7. Su içerisinde gerekli önlemler alınarak yapı elemanlarının inşasına imkan sağlar. 8. Betonarme yapı elemanları alevde yanmaz ve diğer malzemelere kıyasla yangına dayanıklıdır. 9. Betonarme elemanların dış etkilere ve aşınmaya karşı dayanımları fazladır. 10. Betonarme elemanlar çıplak olarak bırakılabilir ve çeşitli yapı malzemeleri ile yüzeyleri kaplanabilir. 11. Haşere barındırmaz. 12. İnşaat yapımı kolay ve süratlidir.

10 Betonarmenin Sakıncalı Yönleri 1. Betonarme yapı elemanları, diğer malzemelerle yapılanlara kıyasla daha ağır olur. 2. Binaların yalıtım değerleri düşük olur. 3. Eski betonarme yapıların yıkılması, değiştirilmesi ve onarılması zordur.

11 1.Betonarme Elemanlar

12

13 2. Betonarme Elemanlar

14 BETONARME Betonarme Çeliği Beton - Agrega ( Kırma taş(çakıl)+ kum) - Çimento - Su + Katkı Malzemesi

15 Betonarme Çeliği Piyasada betonarme demiri veya yuvarlak demir adları ile anılan malzeme aslında demir olmayıp çeliktir. Betonarme çeliklerine betonun iyi yapışabilmesi için yüzeyi mat renkte, az ve temiz paslı olmalıdır. Yüzeyleri yağlı, kirli ve çok paslı olanlar temizlenmeden kullanılamaz.

16 Kesitleri yuvarlaktır, çapları Ø (fi) işareti ile gösterilir. 12 m boyunda ve firkete seklinde bulunur. Çapları 6 mm den 40 mm ye kadar 2 şer mm aralıkla artar. Çeliklerin üretim ve ulaşımında kolaylık sağlamak amacıyla boyları sınırlandırılmıştır. Betonarmede kullanılan çelik çubukların çaplarına göre en kesit alanları, ağırlıkları ve çevre uzunlukları çizelgeler halinde bellidir.

17 nma çapı (D) (mm) Çevre Uzunluğu (cm) Anma Kütlesi (Kg/1m) Çevre Uzunluğu (mm) Anma Kütlesi (Kg / 12m) 8 2,51 0,395 50,3 4, ,14 0,617 78,5 7, ,77 0, , ,4 1, , ,03 1, , ,65 2,00 254, ,28 2, , ,91 2, , ,54 3, ,2 28 8,17 4, , ,8 5,55 706,5 66,6 32 9,43 6, ,72

18 Betonarme Çelik Türleri

19 Donatı Çeliği Sınıfları ve Mekanik Özellikleri

20 Betonarme Çeliklerin İşlenmesi ve Yerine Konması Betonarme çeliklerinin projesindeki uzunluk ve sekle sokulması için işlenmesi gereklidir. İsleme tezgahlarda yapılır. Çeliklerin kesilmesi için el makası ve yer makası, - işaretlenmesinde tebeşir, - ölçülmesinde çelik şerit metreler, - düzeltilmesinde gerdirme aleti, - bükülmesinde borular ve bükme anahtarı kullanılır. Çeliğin betondan sıyrılmasını önlemek için ucuna kroşe denilen kancalar yapılır. 90, 45 ve tam kanca seklinde kanca bükülür. Kanca aralığı yumuşak çeliklerde çapının 2,5 katı, sert çeliklerde 5 katı kadar alınır.

21 Betonarme Çeliklerinde Yapılan Kancalar

22 Pilye Yapılması Betonarme yapı elemanlarının çalışma şekillerine göre piliye çelikleri kullanılır. Pilye çeliklerinin kıvrım noktaları, çelik kesildikten sonra işaretlenir. Pilye kıvırma açısı genellikle 45 olarak alınır. özel durumlarda bu açı değişebilir. a) Normal Kancalı Pilye b) Gönye Kancalı Pilye

23 a- Düz Aderans Ek b- Manşonla Ek c- Uç Kaynak Ek d- Bindirme Kaynak Ek e- Yandan Parçalı Kaynak Ek BETONARME Çeliklerin Eklenmesi Betonarme çelik çubukların kullanıldıkları yerlerde boyları kısa olabilir. Bu gibi durumlarda çelikler belirli kurallara göre eklenerek boyları uzatılır. Betonarme yapı elemanlarında çekmeye çalışan çelik çubuklar zorunluluk olmadıkça eklenmez. Zorunluluk olduğunda, eleman kesitinde beşte bir çubuk eklenebilir. Çelik çubukların ek yerleri şaşırtmalı ve az etki alan noktalarda düzenlenir.

24

25 Pas Payı Betonarme eleman içinde çeliğin paslanmasını önlemek üzere, çelik 'beton içine gömülür. Çelik ile betonun dış yüzü arasındaki kalınlığa pas payı denir. Bu kalınlık: Betonarme eleman dış etkilere karşı değilse 1-1,5 cm, Dış etkenlerden etkilenecek ise 1,5-2 cm, Toprak altında ve asitli suların etkisinde kalacaksa 2,5-5 cm olmalıdır.

26 Çeliklerin Bağlanması Betonarme yapı elemanlarının çelik donatılarında üst üste ve yan yana gelen bütün çelikler birbirine tel ile bağlanır. Çelik donatı bazen kalıp üzerinde ve bazı hallerde açıkta serbest olarak bağlanır.

27

28

29 Çeliklerin Üzerinde Yazan Sembol ve Ölçüler Ø çelik çapını gösterir. Ø 8, Ø 10, Ø 16, şeklinde Ø nin sağına yazılan rakam, çeliğin çapını milimetre birimi ile ifade eder. Ø14, 2 Ø 16 şeklinde Ø nin soluna yazılan rakam, o çelikten kaç adet kullanılacağını gösterir. ( t) yan yana ve birbirine paralel aynı şekilde çeliklerin eksenleri arasındaki mesafeyi cm birimi ile gösterir. (Ø14/28) şeklindeki yazılışta 28 rakamı t yerine kullanılır. İki çelik arasındaki mesafeyi gösterir.

30 (8 Ø 10 / m) şeklindeki yazılış, döşemenin 1 m genişliğine, eşit aralıklarla 8 adet 10 mm çapında çelik konulacağını belirler. (L) kullanılacak çeliğin toplam boyunu cm birimi ile belirtir. Kanca ucuna yazılan rakamlar, kanca boyunu cm birimi ile gösterir. Çelik üzerinde L boyundan sonra parantez içinde veya ucunda parantezsiz yazılan rakam, çeliğin işienmiş şekli ile boyunu gösterir, L = 560, (537) gibi bu 'ölçü çeliğin kalıp içinde kapsayacağı uzunluğu belirlemesi bakımından gereklidir.

31 Betonarme Yapı Elemanları Betonarme Temeller Betonarme Kolonlar Betonarme Kirişler Betonarme Döşemeler Betonarme Merdivenler

32

33 Münferit Betonarme Temeller Temel üzerine gelen yükü taşırken, alt yüzeyinde çekme gerilimi olacağından çelikler alta konur. Temel planı dikdörtgen seklinde ise kısa doğrultudaki çelikler alta, uzun doğrultudaki çelikler üste konur. Pilyeler her iki doğrultuda, ayrıca köşegenlere gelecek şekilde kıvrılır ve bağlanır. Temel planı kare şeklinde olduğunda her iki doğrultudaki çeliklerin boyları aynı olacaktır. Bu nedenle çeliklerin alt veya üste konulmasında doğrultusuna bakılmaz.

34 Bir Münferit Betonarme Temel

35

36

37

38 Birleşik Betonarme Temel Birbirine yakin olan iki kolonun altına betonarmeden yapılan temeldir. Kolonların taşıdıkları yükler birbirine eşit veya yakin ise temel planı dikdörtgen, farklı ise zemine ayni basınçla yükü nakledebilmesi için, plan yamuk seklinde tanzim edilir. Kolonların altında temelin alt kısmı kolonlar arasında temelin üst kısmı çekmeğe çalışır ve çelikler bu kısımlara çekme gerilimini önlemek üzere konur.

39 Birleşik Betonarme Temel

40 Mütemadi Betonarme Temeller Betonarme karkas yapılarda ayni hizada üç veya daha fazla kolonun altında yapılan betonarme temeldir. Bu temellerde kolonlar altında temel tabanı çekmeye ve üstü basınca, kolonlar arasında temel üstü çekmeye ve altı basınca çalışır. Bu nedenle kesitin altına ve üstüne konulan çelikler esas çelik olarak kabul edilir. Pilyeler kolonlar arasında üste ve kolonlar altında aşağıda olacak şekilde kıvrılır.

41 Radye Jeneral Temeller

42

43 Üzerine fazla yük gelen veya açıklıkiarı fazla olan kolonların altında yapılan plaka halindeki betonarme temellerde, kolon altındaki normal radye donatımına 45 derece eğik durumda çelik çubuklar konur. Özellikle su depoları ve kule temellerinde bu tür çelik donatılarla, kolon altı çapraz takviyeli plaka temel yapılır.

44 Betonarme Kolonlar Yapılarda dikey yük taşıyıcı elemanlardır. Yük taşıyıcı olarak kullanıldıklarından betonarme sütunun dar kenarı veya çapı, yüksekliğinin 1/20 sinden veya 20 cm den daha az olmamalıdır. Deprem bölgelerinde dar kenar 25 cm veya daha fazla alınmalıdır. Betonarme kolonlarda genel olarak beton basınca, çelikler burkulmaya çalıştırılır. Kesitleri kare, dikdörtgen, yamuk, köşeli, haç, düzgün çokgen ve daire şeklinde yapılır. Aynı şekilde kolon betonu kat döşeme betonunun üst seviyesinde kesildiğinde yine filizler bırakılmalıdır. Filizlerin çapları ve sayısı, devam edecek kolondaki çeliklere eşit ve filiz boyu en az 50 Ø kadar alınır.

45

46

47

48

49

50

51 S1 kolonu için gerekli olan demir ağırlığını hesaplayınız. Verilenler : Kat Yüksekliği : 300 cm Ø16 Ağırlığı : 1,578 kg/m Ø 8 Ağırlığı: 0,395 kg/m Aynı tip kolondan her katta 5 adet bulunmaktadır. Bina: B+Z+4 katlıdır. Pas Payı: 1,5 cm Etriye aralıkları kolon uçlarında (h/ 4) yarıya düşürülecektir. BETONARME Örnek

52 Çözüm 1. Adım, Çelik Boyları Hesaplanır Filiz Boyu=40Ø= 64

53 2. Adım: Tablo Yapılarak Hesaplamalar Tamamlanır

54 Betonarme Kirişler Betonarme kirişler genellikle dikdörtgen kesitinde olup yatay durumda çalışır. Üzerlerine gelen yükleri taşıyarak, oturdukları mesnetlere naklederken beton basınca çelikler çekmeğe çalışır ve kirişin çekme gerilmeleri bulunan kısımlarına yeteri miktarda çelik donatı konur. Bir betonarme kiriş üzerine gelen yükü taşıyarak mesnetlere naklederken eğilmeye zorlanır. Bu durumda kirişin orta kısmında, kiriş yüksekliğinin yarısından geçtiği kabul edilen tarafsız eksenin üst kısmı basınca ve alt kısmı çekmeye çalışır.

55

56 Betonarme yapı elemanlarında genellikle beton basınca ve çelik çekmeye çalıştırıldığından, betonarme kirişlerde de esas çelikler alta konur. Üste konulan montaj çelikleri donatının bağlantısını sağlar ve çekmeye veya basınca çalıştıkları kabul edilmez.

57

58

59

60

61 Pilye Niçin Kullanılır? Betonarme kirişlerde kayma gerilmeleri çekme gerilmeleriyle birleştiklerinde meydana gelen eğik asal çekme gerilmeleri, kirişlerin uçlarına doğru olan kısımlarda diyagonal çatlaklara sebep olur. Bu gerilmeleri önlemek üzere pilyeler yapılır.

62 Kesme gerilmelerine karşı kirişlerde genellikle etriye ve pilye karışık olarak kullanılır. Etriyeler, kiriş kesitine göre kapalı ve açık olarak yapılabilir. Kiriş çelik,donatısını şekillendirmek ve bağlantı sağlamak üzere montaj çelikleri üste konur. Bu çelikler. Mesnetler üzerinde çekmeye çalışır.

63 Betonarme kirişlerde kullanılacak esas ve pilye çelikleri arasında bırakılacak aderans payı, en az çelik çapı kadar veya 2 cm. olmalıdır. BETONARME

64 Kiriş Pilyelerinin Kırılma Noktaları Kirişlere konulan pilyelerin kıvrılma noktaları hesap neticesinde bulunur. Yapılan deneyler sonucu; çeliklerin uçtan itibaren kıvrılma noktaları yaklaşık olarak aşağıdaki oranlar arasında yer alır.

65 İki Ucu Serbest Oturan Kirişler Kagir yığma yapılarda iki ucu serbest istinatlı olarak yapılan betonarme kirişlerde, kiriş uçları en az 20 cm uzunluğunda mesnetler üzerine oturtulur. Bu kirişler üzerlerine gelen döşeme veya duvar yüklerini taşır ve yanlardaki mesnetlere naklederler.