Dr. Meral Çilem Ökcün-Akçamuş

Transkript

1 Dr. Meral Çilem Ökcün-Akçamuş

2 Tekrar et: söylediğiniz ve yaptıklarınızı tekrar edin Fırsat sun: Çocuğa sıra alması için fırsatlar sunun İpucu sun: Sıra çocuğa geldiğinde bunu ipuçları sunarak belirtin Eğlen: Bu etkinlik çocuk ve sizin için eğlenceli olmalı

3 Tekrar Et Şarkıya başlarken başlangıç vurgulanmalı. Pek çok şarkı şarkının ismiyle başlar (örn. Ali babanın bir çiftliği var, kırmızı balık, örümcek). Çocuk böylece ne yapacağınızı tahmin edebilir. Şarkının başlangıcında işaretlerin eşlik ediyor olması da bunun için iyi bir yoldur. İşaret bulamıyorsanız şarkıyla ilgili bir oyuncak gösterebilirsiniz. Ya da şarkıyla ilgili resimler göstererek seçim yapmasını sağlayabilirsiniz. Şarkıyı söylerken tekrar edin. Çoğu şarkı benzer sözcüklerin tekrarlanmasını içerir. Eğer tekrar içermiyorsa sizşarkıyı tekrar içerecek şekildedeğiştirebilirsiniz. Şarkının sonunda tekrara yer verin. Şarkı bitiminde oleeey diyerek, el çırparak tekrara yer verebilirsiniz. Ayrıca bitti diyerekşarkının bittiğini belirtebilirsiniz.

4 Fırsat sun Çocuğa ne zaman sıra alması için fırsat sunacağınızı planlayın. Çocuk şarkıları kolaylıkla parçalara bölünebilmektedir. Böylece çocuğun sıra alması için fırsatta yaratılabilmektedir. Şarkının tekrarlar ve de eylemler içermesi çocuğun şarkıya sıra alarak eşlik etmesini desağlayacaktır. Çocuğun hangi sıra alma davranışı göstereceğini planlayın. Çocuğun içinde bulunduğu iletişim aşamasına göre bu değişmektedir. Çocuk size baktığında, şarkıya uygun olarak elleriyle dizine vurduğunda, sizden sonra şarkının bir bölümünü ya da tamamını söylediğinde sıra alabilir. Çocuk ilerledikçe sıra alması için yeni fırsatlar sunun. Sıra alma için sunduğunuz fırsatlarda değişiklik yapın. Şarkıya yeni eylemler, sözler başka şarkıcılar ekleyin. Beklenilmeyen durumlaryaratın (örneğin şarkıyı unutmuş gibi yapın).

5 İpucu sun Çocuk sıra almayı bilmiyorsa belirgin ipuçları sunun. Çocuk şarkıdaki sözleri ya da eylemleri henüz yeni öğreniyorsa model olarak, fiziksel yardımla ipuçları sunun. Çocuk şarkıya aşina olduğunda doğal ipuçları sunun. Örneğin durarak, öne doğru eğilip onu beklediğinizi, sıranın önde olduğunu belirterek ipucu sunabilirsiniz. Çocuk bu ipuçlarını anlamıyorsa tekrar dışsal ipuçlarına dönebilirsiniz.

6 Eğlen Canlı ve enerjik olun. Şarkı söylerken bunu yapmak kolaydır çünkü çocuklar ritim, melodi ve şarkıya eşlik eden eylemlerden keyif alırlar. Bilindik çocuk şarkılarını çocuğa da uyarlayabilirsiniz. Eğer çocuk hareket etmeyi seviyorsa şarkıda sallanma ya da zıplama gibi hareketler kullanabilirsiniz. Eğer kucaklanmaktan, ellerine dokunulmasından hoşlanıyorsa şarkıyı söylerken ellerinden tutabilirsiniz. Bunun yanı sıra çocuk şarkıları eğlenceli sözcükler (tiki tiki, miyav miyav gibi) eğlenceli sözcükler içermektedir. Eğer şarkıda bu sözcükler yoksa siz ekleyebilirsiniz.

7 Şarkıyı söylerken Az. Seçtiğiniz şarkı kısa olmalı. 10 sözcükten daha fazla sözcük içermemeli. Hatta ilk başlarda kendi kendine yönelik aşama ve isteme aşamalarında daha da kısa olmalı (tanıdık sözcükler, aile üyelerinin isimlerini içermeli). Vurgulu. Çocuğun öğrenmesini istediğiniz sözcükler vurgulu söylenmeli Yavaş. Şarkılar çocuğun takip etmesini kolaylaştıracak ancak ritim ve melodiyi bozmayacak hızda söylenmeli Eylem eşlik edecek şekilde söyleyin. Çoğu çocuk şarkısında geçen kelimelerin ne anlama geldiği eylemlerle de gösterilebilir. Bunun yanı sıra bazı oyuncaklar da kullanılabilir (örn. Ali babanın çiftliği için küçük bir adam figürü, inek, kedi vb). Ancak bunlar şarkıdan uzaklaşmasına neden oluyorsa kullanmayın.

8 Çocuğun İçinde Bulunduğu İletişim Aşamasına Göre Şarkıların Uyarlanması/ Kendi kendine yönelik olan aşama Bu aşamada şarkıya çocuk hiç eşlik etmeyebilir. Bu durumda yetişkine çok iş düşmektedir. Kaba motor hareketler içeren ve duyusal uyaran içeren şarkılar seçilmelidir. Örneğin havaya atma, dizlere vurma ve kucaklaşma gibi. Bazen saçma sözleri olan ancak çekici melodisi olan şarkılar dikkat çekebilir. Bu tür şarkılarda sözcük öğretmek amaçlanamasa da size katılım göstermesi sağlanabilmektedir. Çocuk şarkılara ilgi gösterdiğinde 3-5 sözcük içeren şarkılar belirlenmelidir. (araba geldi durdu biiip/ Ayşe yukarıda anne aşağıda ) Çocuk sizin hareketlerinize ilgi göstermeye başladığında öncelikle fiziksel yardım sunularak ve model olunarak ipucu sağlanmalı sonra kısa duraksamalara yer verilerek sıra alması beklenmeli. Çocuğun kendisini ve de rutinleri kullanarak şarkılar oluşturulabilir. Örneğin giyinirken şapka başa, şapka başa diye şarkı oluşturulabilir.

9 Çocuğun İçinde Bulunduğu İletişim Aşamasına Göre Şarkıların Uyarlanması/ İsteme aşaması Bu aşamada 10 sözcükten daha az sözcük içeren şarkılar belirlenmelidir. Aile üyeleri, çocuğun günlük etkinlikleri, sevdiği oyuncaklar ve çocuğun ismi kullanılarak şarkılar oluşturulabilir. Örneğin oynadığınız fiziksel oyunda yere koy sözcüğünü kullanıyorsanız. Bu sözcüğü şarkıda da kullanabilirsiniz. Aynı şekilde şarkıda öğrendiği bir sözcük ve eylemi günlük yaşantısında da (örn., başına dokun eylemini fiziksel oyun sırasında, şapkasını giymeden önce de sergilemesi gibi.) kullanması sağlanmalıdır. Şarkıyı tekrarladığınızda çocuktan sıra almasını da bekleyebilirsiniz. Bu aşamada bazı sözcükleri söyleyerek sıra alması ve de eylemleri geçekleştirmesi beklenebilir. Fiziksel yardım ve model olma ipuçlarını kullanarak yardımları silikleştirebilirsiniz. Daha sonra doğal ipuçlarına (duraksamalar gibi) yer verebilirsiniz. Çocuğun yaptığı etkinlikleri ve kendisini kullanarak şarkılar oluşturabilirsiniz. Bu şarkıların melodileri bilindik şarkılardan oluşabilir.

10 Çocuğun İçinde Bulunduğu İletişim Aşamasına Göre Şarkıların Uyarlanması/ Erken iletişim aşaması Çocuğa seçenek sunarak (resimler yardımıyla) söylemek istediği şarkıyı kendisinin seçmesini sağlayabilirsiniz. Ya da şarkı sırasında seçimlere yer verebilirsiniz. Örneğin Ali babanın çiftliği şarkısında hangi hayvanın sesini çıkaracağını resimlerden çocuk seçebilir. Çocuğun kullanabileceği sözcükleri şarkıda kullanabilirsiniz (Örn., İstiyorum, görüyorum, nerede, kim, ne, Ayşe ye bak, hayır teşekkürler vb) Evet/hayır sorularına cevap vermeyi şarkılarla çalışabilirsiniz. Örn. süt ister misin? Süt ister misin? Evet evet evet.. Ya da nesneleri/kişileri işaret ederek babayı görüyorum, ablayı görüyorum, Ayşe yi görüyorum, hepsini görüyorum gibi bir şarkıyla yorum yapma üzerinde çalışabilirsiniz. Şarkının başlangıcında benzer tekrarlara yer vermişseniz çocuk belli bir süre sonra şarkıyı söylemeyi başlatabilir. İlk başlarda şarkıyı kendi başına söylese de sizin ona katılmanız daha sonra söylemek istediğinde sizi de beklemesine neden olacaktır. Ya da seçim yapabileceği görsel bir materyali (seçim tahtası/resim vb) ulaşılır bir yere koyarak bunu sağlayabilirsiniz.

11 Çocuğun İçinde Bulunduğu İletişim Aşamasına Göre Şarkıların Uyarlanması/ Sosyal aşama Bu aşamada yeni sözcük, yeni fikirler içeren şarkılar seçebilirsiniz. Yine şarkıları kendiniz oluşturabilirsiniz. Şarkıyı hızlı ya da yavaş, yüksek ya da alçak ses tonu ile söyleyebilir. Sonrasında çocuğun nasıl söylemek istediğinedairseçenek sunabilirsiniz. Şarkılarda mış gibi eylemleri sıkça kullanabilirsiniz. Şarkı söyleme esnasında sohbet sırasında sıra alma alıştırması da yapabilirsiniz. Yetişkin: Baş parmağım baş parmağın neredesin? Çocuk: Buradayım

12 Örnekler Fış fış kayıkçı Kayıkçının küreği Hop hop eder yüreği Akşama fincan böreği Sabaha bayram çöreği Bu anne ördek Bu da baba ördek Bunlar da yavruları Vak vak diyorlar Suda yüzüyorlar Bir balık görünce yakalayıp yiyorlar. Benim evde kedim var. Bir parçacık etim var. Kedim onu yerse. Annem beni döverse. Hıı! Ağlarım (yüzümüzü kapatıyoruz). O kediyi bağlarım (çocuğa sarılıyoruz).

13 Örnekler Sar sar sar makarayı Çöz çöz çöz makarayı Aslan geliyor Kaplan geliyor tıp! Küçük kurbağa küçük kurbağa Kuyruğun nerede (kulağın) Kuyruğum yok Kuyruğum yok yüzerim derede. Ku vak vak vak kuvak vak vak kuvak kuvak kuvak Arı vız vız vız Arı vız vız vız Diye dolaşır

14 Bir anne örümcek duvara tırmanmış Yağmur yağınca ıslanmış kaçmış Güneş açınca her yer kurumuş. Araba geldi Durakta durdu Bi biiiip

15 Şu hendekte bir tavşan uyuyordu uyuyordu Şu hendekte bir tavşan uyuyordu uyuyordu Var mı sana sataşan Senin ile uğraşan Tavşan kaç tavşan kaç tavşan kaç Tavşan kaç tavşan kaç tavşan kaç (Video)

16 Damda leylek tak tak tak Suda ördek vak vak vak Kurbağalar da derede vırrak vırrak Evde kedi mır mırnav Yolda köpek hav hav hav Sevimlidir hayvanlar,sevimlidir onlar

17 Kırmızı balık gölde Kıvrıla kıvrıla yüzüyor Balıkçı hasan geliyor Oltasını atıyor Kırmızı balık dinle Sakın yemi yeme Balıkçı seni tutacak Sepetine atacak Kırmızı balık kaç kaç Kırmızı balık kaç kaç

18 Mini mini bir kuş donmuştu, Pencereme konmuştu, Mini mini bir kuş donmuştu, Pencereme konmuştu, Aldım onu içeriye, Cik cik cik cik ötsün diye, Pır pır ederken canlandı, Ellerim bak boş kaldı. Pır pır ederken canlandı, Ellerim bak boş kaldı.

19 Baş parmağım baş parmağım Neredesin? Buradayım Nasılsın efendim? Teşekkür ederim Parmak kaç parmak kaç

20 Bir gün bir gün bir çocuk Eve de gelmiş kimse yok Açmış bakmış dolabı Şeker de sanmış ilacı Yemiş yemiş bitirmiş Akşama başlamış sancı Kıvrım kıvrım kıvranmış Yaptığından utanmış.

21 ALİ BABANIN ÇİFTLİĞİ Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde inekleri var Möö möö diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde kuzuları var Mee mee diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde tavukları var Gıt gıt gıdak gıt gıt gıdak diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde eşekleri var Ai ai ai ai diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde köpekleri var Hav hav hav diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın Ali babanın bir çiftliği var Çiftliğinde çocukları var Hah hah hah diye bağırır Çiftliğinde Ali babanın

22 Hoykine tayko dooon dooon Çiysene tayko don don don Hoykine tayko Çiysene tayko Hoykine tayko Çiysene tayko Dooon dooon Don don don

23 Bir yukarı bir aşağı Bak işte döne döne top gidiyor Haydi durma koş git yakala topu Bir yukarı bir aşağı Bak işte döne döne top gidiyor Haydi durma koş git yakala topu (Video)

24 Bu bilindik şarkılar sizin oluşturduğunuz şarkıların melodileri olabilir. Çocuğa biraz daha süt isteyip istemediği sorularak şarkı söylenebilir. (ali babanın çiftliği) Biraz daha istiyorum Biraz daha istiyorum Biraz daha süt istiyorum (fış fış kayıkçı) İç iç iç sütünü (fıçala fırçala dişini/ye ye ye peyniri) Tüm sütünü iç İç iç iç sütünü Tüm sütünü iç

25 (Londra köprüsü yıkılıyor) Trenleri severim severim severim Trenleri severim Çuuf çuuf çuf çuf Arabayı severim severim severim Arabayı severim Düüt düüt düt düt. (kırmızı balık) Şapka başına şapka başına Şapka Ayşe nin başına Ayşe nin şapkasını gördüm Ayşenin şapkası

26 (baş parmağım) Ali nerede? Ali nerede? İşte burda işte burda Merhaba Ali Merhaba Ali Merhaba, merhaba

27 (iyi ki doğdun şarkısı) Bugün nasılsın? Bugün nasılsın? Bugün nasılsın? İyiyim teşekkürler İyiyim teşekkürler Kaç yaşındasın? 4 yaşındayım Kaç yaşındasın? Kaç yaşındasın?

28 Ayrıca bu şarkılara müzik aletleri eşlik edebilir Bunlar; Marakaslar, Ziller Tefler Davullar Metalofon Ksilofon Trampet Ritim sopası

29 Müzikli oyunlar da oynayabilirsiniz Müzikle dans edip müzik durduğunda dur diyerek dans etmeyi durdurma. İlk başlarda çocuğa durması için dur deyip fiziksel yardım sunabilirsiniz. Daha sonra bu yardımı silikleştirerek müzik durduğunda dans etmeyi durdurma öğretilebilir. İki kişiden fazla kişiyle müzik eşliğinde kucaktan kucağa topu iletebilirsiniz. Müzik durduğunda topu tutan kişi topu yanındakine iletmeden durur. Topu tutan kişi kucaklanabilir/ismi söylenebilir/ top sende denebilir vb. Müzik çalarken bir kişi bazı hareketler yaparak gruba liderlik eder. Diğerleri de onun yaptıklarını yapmaya çalışır. Müzik durduğunda bir başka kişi lider olur.