TELEVİZYON YAYINCILIĞI VE YAPIMCILIĞI MESLEK HARİTALAMA RAPORU. Ağustos 2013

Transkript

1 TELEVİZYON YAYINCILIĞI VE YAPIMCILIĞI MESLEK HARİTALAMA RAPORU Ağustos 2013 Prof Dr. Peyami ÇELİKCAN Yrd. Doç. Dr. Nalan BÜKER

2 GİRİŞ Türkiye de Mesleki Yeterlilik Kurumunun ve Ulusal Yeterlilik Sisteminin Güçlendirilmesi projesi kapsamında yürütülen çalışmalar farklı sektörlerin meslek haritalama çalışmalarını da içermektedir. Bu doğrultuda televizyon sektörü meslek haritalama çalışması da yapılmış ve sonuçlarına bu raporda yer verilmiştir. Televizyon sektöründeki meslekî yapılanma diğer sektörlere göre pek çok açıdan farklılık arz etmektedir. Bu farklılığın temel nedenleri arasında, sektörün sınırlarının geniş olması, farklı sektörlerle iç içe girmesi, kamuözel yayın kuruluşlarının faaliyetlerini içermesi ve yayın-yapım olarak iki ana üretim sürecinin varlığı sayılabilir. Televizyon sektörünü farklı kılan bu özellikler meslek haritalama çalışmalarının yürütülmesini de zorlamaktadır. Çalışma planı bu zorluğu aşacak şekilde oluşturulmuş ve sektörün tüm paydaşlarının katılımını sağlayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Televizyon sektörü temelde kamu ve özel yayın kuruluşlarında oluşmaktadır. Bu nedenle, çalışma kapsamında TRT Genel Müdürlüğü nün yanı sıra, Doğuş Yayın Grubu ve Ciner Yayın Grubu nda saha çalışmaları yapılmıştır. Kamu ve özel yayın kuruluşlarındaki meslek tanımları yapım, yayın, teknik birimlerdeki yetkililerin ve insan kaynakları yöneticilerinin katıldığı toplantılarda tartışılmış ve bir meslek dökümü oluşturulmuştur. Saha çalışmaları kapsamında yayın kuruluşlarının çeşitli birimlerinde çalışan personel ile de görüşmeler yapılmış ve yayın sırasındaki mesleki çalışmaları gözlenmiştir. Yayın kuruluşlarındaki bu çalışmalar, yapım kuruluşlarında da yapılmıştır. Yapım kuruluşları yayın kuruluşlarından bağımsız olarak yapılanan ve yayın kuruluşlarına içerik üreten firmalardan oluşmaktadır. Yapım kuruluşlarının hizmet aldığı post prodüksiyon şirketleri yapıma son şeklinin verilmesi sürecinde ihtiyaç olunan hizmetleri sunmaları nedeniyle işleyişim ayrılmaz bir parçası olmaktadırlar. Televizyon sektörü içinde yer alan yapım kuruluşları, yayın kuruluşlarından farklı mesleki yapılanmaya sahiptir. Bu nedenle, Meslek Haritalama çalışmalarına yapım kuruluşlarında tanımlanan meslekler de dahil edilmiştir. Çalışmanın bu kısmında EKS Yapım- Eriş Akman, MİNT Yapım, Yapımcılar Derneği Sine-sen (Sinema Emekçileri Sendikası) Sender (Senaryo Yazarları Derneği) temsilcileri ile çalışmalar yürütülmüştür. Yapım kuruluşları ve post prodüksiyon şirketleri görsel-işitsel içerik üreticileri olarak sadece televizyon yayıncılığı için değil, sinema ve reklam sektörü için de hizmet vermektedir. Bu özellik, bazı mesleklerin hangi sektör içinde yer alması gerektiği konusunda tartışmalara neden olmaktadır. Sinema sektörü içinde yer alan bazı mesleklerin 1

3 televizyon sektörü içinde de yer almasının yarattığı sorunlar, yayın-yapım alanındaki farklı meslekî tanımlamalar sektörün tüm paydaşlarının katıldığı bir çalıştayda ele alınmıştır. Meslek haritalama çalışmaları kapsamında düzenlenen, saha incelemeleri, toplantılar ve çalıştaylara esas oluşturmak amacıyla, farklı ülkelerdeki televizyon sektörüne özgü mesleklerin taraması da yapılmış ve özellikle BBC yayın kuruluşunun meslek dökümleri ve Creative Skill set meslek tanımları da referans olarak alınmıştır. Çalışmanın sonuçlarını içeren bu raporda Türkiye de Televizyon Yayın-Yapım Sektörünün genel bir tanıtımı yapıldıktan sonra, yapım ve yayın süreci dikkate alınarak meslekler gruplandırılmıştır. Bu doğrultuda sekiz ana başlık altında meslekler tasnif edilmiştir: A. YAPIM-YÖNETİM GRUBU B. YAZIM GRUBU C. SANAT TASARIM VE UYGULAMA GRUBU D. KAMERA-IŞIK- SES GRUBU E. STÜDYO TEKNİK-YAYIN GRUBU F. YAPIM SONRASI GRUBU G. KAMERA ÖNÜ MESLEK GRUBU H. HABER GRUBU Her bir grup altındaki mesleklerin tanımları ve seviyeleri ile birlikte genel bir haritalama tablosu oluşturulmuştur. Bu tabloda farklı sektörlere ait olmakla birlikte program/film üretim ekibinde görev alan kişilere ait meslekler (terzi, boyacı, heykeltraş gibi) yatay meslek hanesinde işaretlenmiş ve bu meslekler için seviye tespiti yapılmamıştır. 2

4 TELEVİZYON YAYINCILIK SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ Türkiye Radyo-Televizyon Sektörü 25 yıla yaklaşan özel yayıncılık geçmişi ile hızla gelişen ve büyüyen dinamik bir sektör olma özelliği taşımaktadır. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından 1968 yılından itibaren sürdürülen radyo-televizyon yayınlarındaki devlet tekeli, 1989 yılında yurtdışından Türkiye ye dönük olarak yayın yapan Magic Box adlı televizyon kanalı ile fiilen kırılmış oldu Anayasası nın 133 üncü maddesinin Radyo ve televizyon istasyonları, ancak devlet eliyle kurulur ve idareleri tarafsız bir kamu tüzel kişiliği halinde düzenlenir şeklindeki hükmüne rağmen uydu yayıncılığının sağladığı imkanları kullanarak başlatılan özel televizyon yayınları uzunca bir süre yasal bir statü kazanamadı. Özel radyo yayınları da 1992 yılında yine yasal olmayan bir statüde başladı ve hızla yayılarak geniş bir dinleyici kitlesi oluşturdu. Özel radyoların kapatılması yolundaki girişimler yoğun bir kamusal tepki ile karşı karşıya kalınca Anayasa değişikliği yolundaki çalışmalar hız kazandı. Yasal düzenlemelerin sadece kamusal yayıncılığa izin verdiği bu tartışmalı dönem, önce Anayasa nın ilgili maddesinin değiştirilmesi ve ardından da 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun un 1994 yılında yürürlüğe girmesi ile resmiyet kazanmış oldu. TRT dışında özel sektörün de yayıncı olarak ülkemizde yer almasıyla birlikte sektörün düzenlenip denetlenmesi amacıyla Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kurulmuştur. Bu gelişmelere paralel olarak 1994 ve 1996 yılında fırlatılan Turksat-1B ve Turksat-1C uydularının hizmete girmesiyle pek çok yayıncı ve program kanalı doğmuştur. Karasal yayıncılık maliyetlerine oranla uydu yayıncılık maliyetlerinin düşük olması uyduya yönelimi arttırmıştır. Bugün için ülkemizde 3984 sayılı yasa çerçevesinde, 1995 yılında RTÜK ten gerekli izinlerini almış, 24 Ulusal, 15 Bölgesel, 210 Yerel TV yayını ve 35 Ulusal, 98 Bölgesel, 929 Yerel radyo yayını karasal ortamda yayın yapabilmektedir. Uydu üzerinden dijital, karasal üzerinden analog olarak sürdürülen yayınlar dolayısıyla dijital yayıncılık konusunda teknik altyapısını oluşturan ve bu alanda deneyim kazanan radyo-televizyon kuruluşları 2011 yılından itibaren dijital yayıncılığı da içerecek yeni bir yasal düzenlemeye sahip olmuştur. 3

5 3 Mart 2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun dijital karasal yayıncılığa geçiş ile ilgili çalışmaları da düzenlemektedir yılına kadar tamamlanması öngörülen bu çalışmalar kapsamında dijital frekansların tahsisi ve ihalesi ile yayınların ortak dijital karasal vericiler üzerinden sürdürülmesi yer almaktadır. Çalışmalar tamamlandığında, uydu, kablo ve platformlar üzerinden dijital olarak gerçekleştirilen yayınlar karasal vericiler üzerinden de dijital hale gelecek ve analog yayıncılık devri kapanmış olacaktır. Bütün bu değişime teknik altyapı kadar insan kaynağının da uyum sağlaması gerekmektedir. Halen içeriğini dijital olarak üreten ve değişik ortamlarda dijital olarak yayınlayan yayıncı kuruluşlarda çalışan personelin iş tanımları ve görevleri de değişmektedir. Yayıncılık sektöründeki teknolojik gelişmeler, bir yandan mevcut mesleklerin yeniden tanımlanmasını zorunlu kılmakta, diğer yandan da yeni meslekler ortaya çıkarmaktadır. Söz konusu gelişmeler meslek haritalama çalışmalarının da sürekli olarak güncellenmesini gerektirmektedir. 4

6 TELEVİZYON YAYINCILIK SEKTÖRÜNÜN EKONOMİK GÜCÜ RTÜK Başkanlığı nın 2012 yılı reklam yatırım verileri incelendiğinde televizyon reklam yatırımlarının toplam hacminin 2,373,898,895 TL na ulaştığı görülmektedir. Dünyada 2008 yılından itibaren düşme eğilimi içindeki reklam yatırımlarının, Türkiye örneğinde artış eğilimini devam ettirmesi ülkemiz ekonomik koşullarının güven verici bulunduğunu göstermektedir. 1. Televizyon reklam yatırımlarındaki değişim 2009 öncesi dönemde dalgalı bir seyir izlemiş ve 2009 yılında %10,48 oranında bir gerileme ile sonuçlanmıştır. Global krizin yarattığı tedirginlikten kaynaklanan bu gerileme, 2010 yılında %43,23 lük yüksek bir artış ile telafi edilmiştir ve 2012 verileri incelendiğinde, TV reklam yatırımlarında toplam 189,551, TL düzeyinde bir artış gerçekleştiği tespit edilmiştir yılında gerçekleşen % 8,68 lik artışın global krizin etkileri dikkate alındığında önemli olduğunun altını çizmek gerekir. 3.Televizyon reklam yatırımları lisans türü bazında incelendiğinde, ulusal televizyon kanallarının %85 e ulaşan bir ağırlıkta reklam yatırımlarından pay aldığı görülmektedir. 4. Radyo verilerinden farklı olarak, televizyon reklam yatırımları içinde yerel, bölgesel kanalların payı %1 düzeyinde gerçekleşmiştir. 5. Televizyon reklam yatırımları içinde uydu lisanslı kanalların payının arttığı tespit edilmiştir yılında %7 olan uydu televizyon payı, 2012 yılında %14 e yükselmiştir. Uydu televizyon lisansı olan kanalların bir kısmının yerel ve bölgesel kanallar olduğu dikkate alınırsa, yerel ve bölgesel televizyonların ancak uyduda var olmaları durumunda reklam geliri elde edebildikleri söylenebilir. 6. Televizyon lisans türleri arasında yer alan kablo televizyon kanallarının ve platform kanallarının da reklam yatırımlarından aldığı pay azalmış görülmekle birlikte bu kanalların giderek uydu lisansı kapsamına dahil olmaları nedeniyle sınırlı da olsa reklam gelirleri devam etmektedir. 7. Kablo ve platform kanalları 2011 yılında %5 lik bir reklam payına sahipken 2012 yılında bu oran sıfırlanmış ve uydu kapsamına dahil olmuştur. 8. Televizyon reklam yatırımları çoğunlukla (% 85) ulusal kanallar ve giderek artma eğilimi gösteren (% 14) uydu kanalları arasında paylaşılmaktadır. 5

7 9. Televizyon sponsorluk yatırımları da 2011 yılında itibaren ayrı bir gelir kaynağı olarak dikkat çekmektedir yılındaki toplam sponsorluk yatırımı 143,505,230 TL olarak gerçekleşmiştir. Bu toplam 2012 yılında gerileyerek 130,995,405 TL düzeyine düşmüştür. 10. Sponsorluk yatırımlarından ulusal televizyon kanallarının aldığı pay 2011 de %83 iken, 2012 de %77 ye gerilemiştir. 11. Ulusal televizyonların sponsorluk yatırımlarından aldığı pay düşerken uydu kanallarının payı %7 den 16 ya yükselmiştir. Televizyon sektörünün reklam gelirleri dışında ikinci bir gelir kaynağı olarak içerik ihracatı da giderek önem kazanmaktadır. 90 ların sonunda başlayan Türk dizi filmlerinin ihracatı ve elde edilen gelir son yıllarda giderek yükselen bir ivme kazanmıştır. 100 den fazla dizi filmin ihracat gelirinin 2012 yılı için 130 milyon dolara ulaştığı tahmin edilmektedir. İhracat pazarında önemli bir yer kazanan çekilmiş diziler yanı sıra çekilmemiş dizi senaryolarının ve televizyon format satışlarının da yapılmakta olduğu bilinmektedir. Bütün bu veriler ve gelişmeler Türk televizyon sektörünün büyüme eğilimi içinde olduğunu göstermektedir. Televizyon sektörünün ana gelir kaynağını oluşturan reklam yatırımları, mesleklerin belirlenmesi ve tanımlanmasında da etkili olmaktadır. Reklam yatırımlarından alınan pay azaldıkça, yayın kuruluşlarında çalışanlar birden fazla mesleğin görevlerini yürütmek zorunda kalmaktadır. Farklı mesleklerin iç içe geçirilmesi meslek haritalama çalışmalarında karşılaşılan bir başka önemli sorun oluşturmaktadır. 6

8 MESLEK HARİTALAMA Televizyon sektöründe yayıncı ve yapımcı kuruluşlar kadar, özel ve kamusal yayın kuruluşları da benzer meslekleri farklı şekillerde tanımlayabilmekte ve buna bağlı olarak bu meslekler için farklı görevler belirleyebilmektedir. Meslek haritalama çalışmasında, tanımlar ve görevler benzer özellikler taşıdığı ölçüde kamu-özel ya da yayıncıyapımcı kuruluş farkı gözetmeksizin tek bir meslek tanımlaması kullanılmıştır. Aynı mesleğe ilişkin farklı tanım ve görevlerin söz konusu olması durumunda, kamu-özel ya da yayıncı-yapımcı kuruluş ayrımı yapılmıştır. Meslekler sekiz grup altında değerlendirilmiştir: A. YAPIM- YÖNETİM GRUBU Yapım Ekibi Yönetim Ekibi B. YAZIM GRUBU C. SANAT TASARIM VE UYGULAMA GRUBU Sanat Tasarım Ekibi İnşa Ekibi Kostüm Ekibi Aksesuar Ekibi Saç-Makyaj Ekibi D. KAMERA IŞIK SES GRUBU Kamera Ekibi Işık Ekibi Ses Ekibi E. STÜDYO TEKNİK -YAYIN GRUBU Televizyon Teknik Ekibi Yayın Ekibi F. POST PRODÜKSİYON GRUBU Kurgu Ekibi Post Prodüksiyon Ekibi Ses Post Prodüksiyon Ekibi G. HABER GRUBU H. KAMERA ÖNÜ MESLEK GRUBU 7

9 A. YAPIM-YÖNETİM GRUBU A.1. YAPIM EKİBİ İyi bir yapımcı çok iyi bir lider kadar vizyon sahibi olmak, çok iyi bir yönetici kadar yönetim, toplam kalite yönetimi, toplam verimlilik yönetimi, pazarlama bilmek, bir avukat kadar hukuk, bir banker kadar finans bilgilerine sahip olmak, bir senarist kadar senaryo bilmek, bir yönetmen kadar film yönetmeyi, oyun tekniğini bilmek, bir görüntü yönetmeni, bir tonmayster kadar teknik bilgiye sahip olmak, daha da önemlisi bir finans ve sanat denetim uzmanı kadar denetim becerisine sahip olmak zorundadır. İmkansız gibi görünen bu beceriler özellikle film sektöründe yapımcı/lar dan oluşan bir kadro tarafından paylaşılarak başarı şansının arttırılması hedeflenmektedir. Televizyon yapımlarında da projenin kapsamına bağlı olarak birden fazla sayıda yapımcı görev almaktadır. Yapımcı ( Producer): Projeyi ilk geliştiren, ve/veya filmin/programın bütçesini veya bütçenin bir kısmını ilk oluşturan kişi veya kişilerdir. Yapımcı, görsel-işitsel içeriğin fikrin uygulamanın sağlanması ile esere dönüştürülmesinden ve projenin teknik, idari ve mali tasarımının yapılıp yürütülmesinden sorumludur. Yapımcı, yürüttüğü görevleri uygulayıcı yapımcı, yürütücü yapımcı ve saha yapımcıları ile paylaşabilir. Yapımcılık alanındaki farklı ihtiyaçları karşılamak amacıyla oluşturulan bu uzmanlaşma alanları birer meslek olmaktan ziyade aynı alana ilişkin farklı unvanlar olarak değerlendirilebilir. Yardımcı Yapımcı (Associate Producer) : Yardımcı yapımcı yetkiden çok, sorumlulukları yapımcının sırtından alan kişilerdir. Örneğin yapımcının finans bilgisi eksikse finanstan çok iyi anlayan, hukuk bilgisi eksikse iyi bir hukukçu bir kişiyi, senaryo bilgisi eksikse senaryo uzmanı bir kişiyi Yardımcı Yapımcı (Associate Producer) olarak atayabilir. Yardımcı Yapımcı ancak kendi uzmanlık konusunda sınırlı, şartlı veya denetimli yetki kullanabilirler, ama yine de genelde son karar hep Yapımcınındır. Yapımcı Yardımcısı (Producer's Assistant) : Yapımcının sorumlulukları ile ilgili konularda, pazar araştırması yaparak fikir toplamak suretiyle program taslağı oluşturulması için katkıda bulunan; hedef ve uygulama ekibinin oluşturulması, teknik gerekliliklerin belirlenmesi konularında yapımcıya gerekli raporlamaları yapan; programın gelir ve giderlerini yöneten; yapımcıyla birlikte tüm uygulama çalışmalarını yöneten; programın diğer yayın ortamlarından yayını için gerekli araştırma ve raporlamaları yapan nitelikli kişidir. 8

10 Ortak Yapımcı (Co-Producer) : Genelde yapımcıdan farklı kaynaklardan, genelde yerel kaynaklardan finans bularak yalnız finansman sorumluluğunu paylaşan kişi veya kişilerdir. Yapımcıyla yetkileri ve kazançları buldukları finans oranında paylaşırlar. Sanat ve startejik yetkiler Ortak Yapımcıya verilmez. Bir filmde çok sayıda Ortak Yapımcı da olabilir. Uygulayıcı Yapımcı (Line Producer): Uygulayıcı yapımcı da aslında bir Yardımcı Yapımcı dır. Ancak o tüm Yardımcı Yapımcı (Associate Producer) lardan daha önemlidir, çünkü filmde uygulamayı en iyi bilen kişidir. Yani iş programı, bütçe hazırlayabilecek kadar prodüksiyon ve sözleşme hazırlayacak hukuk bilgisinin yanında bir senarist kadar senaryodan anlayan, bir yönetmen kadar oyunculuktan anlayan ve film yönetebilen, bir görüntü yönetmeni kadar ışık, bir sesçi kadar ses, bir montajcı kadar montaj ve ilgili teknik bilgiye, donanım bilgisine sahip, tüm oyuncu ve ekibin (Yönetmen de dahil) sözleşmelerini hazırlayıp, onlarla pazarlık etme niteliğine sahip, bütçenin harcanmasında kontrolü yapabilecek, sette her işin uygulanmasında yetkili kişidir. Her zamanki gibi her konuda son karar yine Yapımcı nındır. Denetçi Yapımcı (Executive Producer): Filmdeki uygulama da dahil en bilgili ve yetkili kişidir. Çok bilgili ve deneyimli yapımcılardır. Finansör veya onu temsil eden kişilerce atanır. Finansörün birden fazla olması durumunda filmde birden fazla Denetçi Yapımcı olabilir. Hiyerarşide en yüksek kişidir. Yapım Koordinatörü (Production Coordinator) : Yapım yöneticisiyle birlikte ilk işe alınan ve film sektörünün her dalında bilgili kişidir. Yönetmenin vizyonunu yorumlaması ve gerçekleştirmesi adına mali ve lojistik desteğin sunumunda yapımcının asistanlığını üstlenmiştir. Prodüksiyonun pazarlık gücü nedir, en kaliteli ve en ucuz, ne, nereden alınır, bu kişilerle nasıl konuşulur, nasıl pazarlık edilir, gibi konularda sektörün nasıl işlediğine hakimdir. Yapım Koordinatörlerinin oldukça kapsamlı bir veri tabanı ve ihtiyaçlarına çözüm üretebileceği kontakları vardır. Yapımın bütçesi ve işlevleri çoğaldıkça asistanlar alıp işleri delege edebilir. Çekim süreci sonunda işi biter. Yapım Amiri (Production Manager) : Yapımcı ve Uygulayıcı Yapımcının vizyon ve stratejileri doğrulusunda, Uygulayıcı Yapımcının onayını almak kaydıyla çekimlerin en verimli ve ekonomik koşullarda gerçekleştirilecek şekilde planlanmasına yardım eder. İşi yapacak kişileri işe alır ve onları denetler. Yapımın sorunsuz ilerleyebilmesi için günlük stratejik öneme haiz kararlar alır. Ön hazırlık sürecinde 1. Yönetmen asistanı ile birlikte tüm senaryonun sayfa sayfa sahne dökümünü yapar. Tahmini bütçenin hazırlanması aşamasında katkı sunar. Bütçenin kesinleşmesinin ardından yapımda görev alacak ekip ve ekipmanlar için yapılan pazarlık aşamasında yer alır. Çekim için gereken yasal izinleri, mekan izinlerini alır. Daha küçük bütçeli yapımlarda kast ajanslarıyla yapılan pazarlıkları da gerçekleştiren kişidir. Her iş günü 1. Yönetmen Yardımcısından ve Süreklilikten aldığı raporların ışığında Yapım Raporu (Production Report) hazırlayıp, Uygulama Yapımcısına, 9

11 filmde Uygulama Yapımcısı yoksa Yapımcıya sunmak zorundadır. Yapımcı önünü ancak bu raporlarla görebilir. Yapım Yöneticisinin işi çekim süreci sonunda sona erer. Mekan Sorumlusu (Location Manager): Hiyerarşide üçüncü sırada gelir. Mekanlarla ilgili her şeyden sorumlu ve mekanlarla ilgili tek yetkilidir. Önce mekanları bulur, ancak mekanları bulurken kaygısı yalnız Yönetmen ve Yapım Tasarımcısına beğendirmek, Yapımcıyı tatmin etmek için mekan ücretini bütçede belirtilen değere indirmek değil, aynı zamanda mekanın, tüm ekibin, tüm ihtiyaçlarını karşılayacak nitelik ve nicelikte olmasını sağlamaktır. Mekanları bulan kişi olması yanı sıra mekan sözleşmeleri, mekanların temizliği ve alındığı gibi mekan sahibine tesliminden, çekim yapabilmek için yerel otoriteler, polis ve diğer ilgililerden gerekli izinlerin alınmasından da sorumludur. Mekanlarda en üst düzeye kadar herkes, kayıtsız şartsız, onun mekanlarla yaptığı anlaşmalar doğrultusunda isteklerine ve direktiflerine uymak zorundadır. Çekim devresinin sonunda işi biter. Kast Direktörü (Casting Director): TV programları ve film endüstrisinde kamera önü yeteneklerin bulunması, seçimi ve idari süreçlerin koordinasyonundan sorumlu kişidir. Filmdeki tüm rolleri listeleyerek, karakterlerin özelliklerini inceleyip, o rolün hangi oyuncu/lar bütünleşebileceğine dair araştırma ve oyuncu seçmeleri gibi süreçleri düzenleyen ve yöneten kişidir. Bu süreç içinde ihtiyacı ve beklentileri daha iyi değerlendirmek amacıyla yapımcı ve yönetmenle iletişim içinde çalışır. Kast direktörleri yeteneklerin bulunması sürecinde deneyimleri yanı sıra kast ajansları tarafından hazırlanan veri sistemlerini de kullanmaktadır. Yapımın kapsamına bağlı olarak Kast Direktörü kimi zaman yardımcılarından oluşan ekibiyle birlikte görev yapar. A.2. YÖNETİM EKİBİ Film endüstrisi kapsamında Yapım olarak tanımlanan büyük meslek grubunun alt kümelerinden biri yönetim departmanıdır. Bu departman yaratıcı vizyonuyla filme nihai formunu kazandıran yönetmen ve bu süreçte ona artistik amaçlarına ulaşmasında yardım eden yardımcılarından oluşan ekibini kapsar. Bu ekip çekimler sırasında yönetmene organizasyon, zaman yönetimi, planlama, lojistik gibi idari sorumluluklar kapsamındaki işleri üstlenerek desteğini aktarır. Yönetmen (Director) : Görsel düşünme ve hikaye anlatma becerisini, bir senaryo doğrultusunda tasarımcı ve uygulayıcı ekibi, oyuncuları yönlendirerek yapımcının beklentilerine uygun olarak üreten ve ürüne dönüşüm sürecinden sorumlu yaratıcı bakış açısına sahip sanatçı kişidir. Televizyon Program Yönetmeni: Programın teknik ekibini ve sanat grubunu oluşturan ve tüm ekibini idare eden; programa ait teknik ve sanatsal ihtiyaçları karşılayarak, her türlü hazırlık aşamasını yürüten; program yapımcısı tarafından öngörülen akış ve plan dâhilinde program çekimi ve sonrasına ait tüm süreçlerin tasarımı, planlaması ve uygulamasını ve gerekli durumlarda canlı yayın sürecini yöneten; programın diğer yayın 10

12 ortamlarından yayını için, içeriğinden, kurgusu ve çekimine kadar gerekli yenileme çalışmalarını yapan nitelikli kişidir. Birinci Yönetmen Yardımcısı (First Assistant Director) : Yönetmenin yaratıcı çalışmasına konsantre olabilmesi için bir dizi sorumluluğu üstlenen ve yönetmenin sağ kolu olma görevini üstlenen kişidir. Setteki en yetkili ikinci kişidir. Uygulama Yapımcısının onayını alarak geliştirdiği İş Programını (Schedule) sette uygulamaktır. İş programında olan sahneler o gün bitmezse ve/veya kötü çekilirse, çekim senaryosundaki gibi değilse, başta Yapım Yöneticisi olmak üzere, Uygulama Yapımcısına, Yapımcıya ve Denetçi Yapımcıya karşı tek sorumlu odur. Çekim sırasında hiç kimsenin yönetmenden hesap sorma hakkı yoktur. Bu sebeple 1. Yönetmen Yardımcısı setin tek hakimidir. Yönetmen Yardımcısı çekim öncesi (Pre-Production) devresinin ortasında işe başlar ve çekim devresi sonunda işi biter. Bu görevi üstlenenlerin kariyerinde bir sonraki basamak genellikle yönetmenlik değildir. Daha çok planlama, organizasyon ve idari yönetim becerisine dayalı olan Yapım Yöneticisi (Production Manager) veya Uygulayıcı Yapımcısı (Line Producer )meslekleri olmaktadır. İkinci Yönetmen Yardımcısı (Second AD): Çekim öncesi devresinde ilk işe başlayanlardandır.1. Yönetmen yardımcısının sağ koludur. Onun emir ve talimatlarının gerçekleştirilmesini sağlar. Eğer Kast Direktörü varsa 2. Yönetmen Yardımcısı ile çalışır. Yıldızlar dışında, figüranlar da dahil tüm oyuncuların bulunmasını denetler. Oyuncuların kostümlerinin tamamlanması, aksesuar, varsa makyaj tasarımlarının yapılmasını takip eder ve iş programı doğrultusunda verilen tarihlerde tamamlanmasını sağlar. Mekanların bulunmasını da denetleyendir. Çekim devresinde de hiç sete çıkmaz ve set arkasında tüm oyuncuların ve figüranların zamanında hazır olmasını ve istenilen anda sete çıkmasını sağlayacak planlamayı ve uygulamayı gerçekleştirir. Çağrı listesi (Call Sheet) ve tüm diğer raporları her gün hazırlamak da görevidir. Üçüncü Yönetmen Yardımcısı (Third AD): Set veya idari işlerde birinci ve ikinci yönetmen yardımcılarına destek ve yardımcı olur. Prodüksiyon ve setteki yönetim ekibi (reji ekibi) arasındaki iş ilişkisini kurar. Devamlılık Sorumlusu (Continuity/Script Supervisor) : Çekim sürecinde işe başlar, eğer kurgucu talep ederse kurgu sürecinin de başında çalışır. Kurgu cuya ve yönetmene karşı sorumludur. Tüm time-code ve her planın notlarını alır. Yön sürekliliği, hız, tempo sürekliliği gibi renk ve ışık sürekliliği başta olmak üzere, her ne kadar kostüm, makyaj, aksesuar kendi sürekliliklerinden sorumlu olsa da, tüm süreklilikleri tutar. Oyuncuların diyaloglarını senaryoya uygun söylemelerinden ve doğru tonlamalarından da sorumludur 11

13 B. YAZIM GRUBU Senaryo Yazarı (Scriptwriter) : Özgün veya başka bir eserden uyarlama, her türlü sinema filmi, televizyon dizisi veya filmi, reklam filmi, müzik klibi, tanıtım filmi, belgesel film ve benzerleri gibi görsel ve işitsel hareketli görüntülü eserlerin, kendileri de başlı başına eser olan film öyküsü, karakter tasarımı, sinopsis, tretman ve senaryosunun her birini veya bunlardan en az birini tasarlayan veya yazan, yaratıcı emeği ile senaryoya katkı sağlayan telif sahibi kişilerdir.ayrıca, görsel ve işitsel hareketli görüntülü eser olmamakla birlikte, çizgi roman, foto roman, seri karikatür vb. gibi, belli bir hikaye tasarımı ile yaratılan ve görsel nitelikleri olan eserlerin yazarları da senaryo yazarı olarak anılır. Senaryo yazarının eseri, eserin ilk tespiti yapılıp görsel işitsel eser halini almış olmasa bile eser niteliğini kaybetmez. Diyalog Yazarı (Dioloque Writer) : Film öyküsü, karakter tasarımı, sinopsisi ve tretmanı tamamlanmış bir görsel işitsel hareketli görüntülü eserin, sahnelemelere göre sahne içi dinamiklerini belirleyerek konuşma ve ses örgüsü tasarımını yapan ve diyalogları yazan telif sahibi kişilerdir. Diyalog yazarının eseri, eserin ilk tespiti yapılıp görsel işitsel eser halini almış olmasa bile eser niteliğini kaybetmez. Senaryo Doktoru (Script Doctor) : Senaryo ve Diyalog yazarları tarafından yazımı tamamlanmış bir eserde ilk tespit aşaması öncesinde- yapım şartlarına uygunluk, yapımcı şirket politikası, hedeflenen seyirci kitlesi, belirlenen kast profili, mekan ve iklim koşulları vb. nedenlerle yapılması zorunlu değişiklikleri senaryo ve diyalog yazarlarının onayı ve refakati ile yapan veya yapılmasını öneren, dramatik yazarlık ehliyetine haiz, yapımcı tarafından istihdam edilen telif sahibi olmayan kişilerdir. Metin Yazarı (Text Writer): Dramatik niteliği olmayan televizyon programlarında, belgesel filmlerde sunucunun, belgesel film anlatıcısının veya dış sesin (voice over) metinlerini yazan telif sahibi kişilerdir. Kimi televizyon programlarında kullanılan video görsellerinin; konuklu programlarda konuklarla sohbetin ve onlara sorulacak soruların; yarışma programlarında yarışmacılara sorulacak soruların; reklam ve tanıtım filmlerinde dış sesin metinlerinin de yazarlığını yapması üzere ekipte görev alır. Kimi yapımlarda soru yazarı olarak anılmaktadır. da 12

14 C. SANAT-TASARIM-UYGULAMA GRUBU C.1. SANAT TASARIM EKİBİ Yapımın gerçekleştiği alanı filme uygun düzenlemek ve yapıma uygun görsel dünyanın tasarlanması, gerekli malzemenin üretimi ve/veya üretim sürecinin yönetimi işleri Sanat Departmanı sorumluluğundadır. Yapımın türüne bağlı olarak ihtiyaçlar ve sanat departmanında görev alacak yetenekler ve görev dağılımı değişmektedir. Kimi zaman yapımın en kalabalık departmanlarından biri sanat grubudur. Yapım Tasarımcısı Production Designer Sanat departmanı sorumlusu ve takım lideridir. Kimi zaman daha dar kapsamlı yapımlarda sanat departmanı sorumluluğunu Sanat Yönetmeni- Art Director almaktadır. Yapım Tasarımcısı veya Sanat Yönetmeni yapımın tasarım aşamasında ekibe katılır. Yönetmen ile birlikte yapımın görsel kimliğini oluşturur. Ön hazırlık aşamasında yapımcı ile çalışarak tasarlanan görsel dünyanın bütçeye ve yapım zamanlamasına uygun olarak ilerlemesini sağlar. Film yapımlarının türü, kapsamı ve bütçesine bağlı olarak senaryoda tanımlanan görsel dünyaya ilişkin unsurların tasarımı ve uygulamasından sorumlu olan Sanat Ekibi bir de çekim anında işin takibini üstlenen set sorumlularını da kapsayan oldukça kalabalık bir gruptur. Böylesi durumlarda meslekleri icra edenlerin sayısı birden fazla olunca ekip şefleri (Chief Make-up Artist, Chief Hairdresser) olabileceği gibi bir de grubu kendi içinde denetleyen (Supervising Art Director, Wardrobe Supervisor, Costume Supervisor) kişilerin ve uzmanlıklarında yer bulduğu uygulamalarla sıkça karşılaşılmaktadır. Yapım Tasarımcısı (Production Designer) : Birden fazla Sanat Yönetmeninin çalıştığı büyük işlerde, filmin sanatsal vizyonunun tasarımcısı, yürütücüsü ve belirleyicisidir. Bir filmin, yönetmen vizyonu ile şekil alan dramatik görsel hissinin gerçekleştirilmesinde gerekli atmosfer, dekor, aksesuar vb. gibi unsurlarının yanı sıra kostüm, makyaj ve saç tasarımlarının oluşturulmasından sorumludur. Sanat bölümünün başında yer alır. Sanat Yönetmeni (Art Director): Yapım tasarımcısının olduğu film çalışmalarında, yapım tasarımcısı tarafından tanımlanan, filmin sanatsal vizyonunun yürütücüsü ve belirleyicisidir. Yapımın kapsamına bağlı olarak birden fazla Sanat yönetmeni görev yapabilir. Sanat Yönetmeni tasarım ve uygulama aşamalarında bir veya daha fazla sayıda yardımcısını uzmanlık alanlarına göre görev tanımlamaları yaparak çalıştırır. Sanat Yönetmeni Yardımcısı (Assistant Art Director): Sorumlulukları yapımın boyutuna göre değişmekle birlikte sanat yönetmenine, araştırma, aksesuarlara ulaşma, mekan arama, model yapımı set tasarımı, setlerin inşaası, mekanların donatılması, yardım da dahil olmak üzere geniş bir görevler dizini içerisinde yardımcı olur. Yapılan iş planlamasının koordineli biçimde yürütülmesini sağlayan ve gerekli durumlarda insiyatif kullanabilen donanımlı uzman kişidir. Yapımın kapsamına bağlı olarak sorumluluk alanları ayrı yardımcılar tarafından 13

15 üstlenilir. Set Dekoratörü (Set Decorator) : Set dekoratörü televizyon programı veya dramatik yapımda, yapı elemanları hariç ihtiyaç olunan her tür sahne/set malzemesini temin etmekten sorumlu kişidir. Görüntünün parçası olan, mekan veya role ilişkin her türlü unsur örneğin: mobilya, kullanım eşyaları, bisikletten bir tıra kadar her türlü taşıtlar, yağmur, kar gibi doğa efektleri, hayvanlar hatta bir toplu iğne set dekoratörünün temin etmekten sorumlu olduğu malzeme kapsamına girmektedir. Reklam yapımlarında Stilist (Stylist) olarak da anılan set dekoratörü gerekli olan set malzemesini araştırır, temin eder ve malzemeyi gözetir. Yapımın kapsamına ve ihtiyaçlarına göre asistanı ile birlikte görev yapar. Set Dekoratörü Yardımcısı (Set Decorator Assistant): Set dekoratörünün YATAY MESLEKLER: Set Satın Alma (Production Buyer), Storyboard Çizeri (Storyboard artist), Heykeltraş (Sculptor), Teknik Çizer (Technical Drafter), Öykü Tablo Ressamı (Scenic Artists), Model Yapıcı (Model Maker), Set Görevlisi (Stagehand ) C.2. İNŞA EKİBİ Yapımın görsel atmosferinin yaratılmasında son derece önemli bir yeri olan setlerin inşası, sıvanması ve boyanması süreci departmanın sorumlu olduğu işlerdir. İnşa Amiri tarafından denetlenerek yürütülen çalışma sürecinde yapım tasarımcısı ve yönetmenin tanımladığı ve tasarladığı özelliklere sahip setlerin kurulumunu gerçekleştirmek için Sanat ve Tasarım departmanı ile yakın çalışır. İnşa departmanı çalışanları kendi dallarında uzmanlıklarını TV ve Film endüstrisinin dışında piyasada edinmiş kişilerdir. Ancak bu sektörün kuralları ve üretim niteliklerini daha sonra edinseler bile ve set koşullarına ve disiplinine uyum sağlamamış kişilerdir. İnşa Amiri (Construction Manager): Basİt bir platformdan, büyük bir kasaba fasatının yapımına ya da bazı durumlar için gerekli özel efektlerin alt yapılarının hazırlanmasına kadar, İnşaa sürecini koordine eder. YATAY MESLEKLER: İskele Kurucu (Rigger), Set Boyacısı (Painter), Set Sıvacısı (Plasterer), Set Marangozu (Carpenter) C.3. KOSTÜM EKİBİ Kostüm, oyuncuların senaryo gereği canlandıracağı karaktere bürünmeleri sağlayan kıyafetler ve üzerlerinde taşıdıkları aksesuarlardır. Kostüm departmanı film yapım sürecinde senaryoya uygun giysilerin tasarlanması, üretilmesi, kiralanması, satın alınması ve bakımından sorumludur. Senaryo ile kurulan dünyanın bugüne ait 14

16 unsurlarla kurulması kadar, belli bir döneme veya kültüre hatta tamamen hayal ürününe dayalı bir dünya olması da söz konusudur. Oyuncuların giydikleri giysiler yanı sıra takılar, aksesuarlar, ayakkabı, peruklar da bu bölümün sorumluluğundadır. Kostüm departmanı kendi içinde Kostüm Tasarım Ekibi ve Gardrop Ekibi olarak iki grupta görev yapar. Kostüm tasarımcısı kostüm departmanının yöneticisidir. Kostüm tasarımcısının hazırladığı çizimler doğrultusunda tekstil ürünlerini işleyip giyime uygun kostümlerin üretim sürecinde terzi, kalıpçı, makinacı, ütücü gibi uzmanlıklara sahip kadrolar da görev alır. Bu kadrolarda görev alan çalışanların Film ve televizyon sektörüne ilişkin tecrübe ve bilgi sahibi olmaları önemlidir. Kostüm Tasarımcısı (Costume Designer) : Kostüm Tasarımcısı, senaryodaki karaktere uygun, onu inandırıcı ve gerçek kılacak giysi ve aksesuarın, tasarlanmasından, üretilmesinden kiralanmasından ya da satın alınmasından, giydirilmesinden, sürekliliğinden ve korunmasından sorumlu kimsedir. Tasarım sürecinde Yapım tasarımcısı ve yönetmenle birlikte çalışarak tasarım sürecini yönetir. Kostüm tasarımcısı projenin kapsamına bağlı olarak kendi yönetimindeki ekibi ile çalışır. Kostüm Tasarım Yardımcısı (Costume Design Assistant): Tasarımcının tercihleri doğrultusunda tasarım sürecinde yardımcı olarak katkı sunması yanı sıra bütçe takibi, organizasyon, lojistik ve iş takibi konularında sorumlulukları alarak yerine getirebilen, Kostüm Tasarımcısının yaratıcı sürecinde rahat çalışmasına olanak tanıyan uzman kişidir. Gardrop Sorumlusu (Wardrobe) : Sahnelere göre oyuncuların giydirilmesi, gardırop düzeni ve gardıropta ki malzeme güvenliği, temizliği ve takibinden, çekim sonrası tüm kostümlerin kontrolü, depolanması ve ertesi gün gerekli olanların sete ulaştırılmasından sorumlu kişidir. Kostüm Sorumlusunun yönlendirmesiyle iş akışı belirlenir. YATAY MESLEK : Kostüm Devamlılık Sorumlusu (Costume Continuity), Set Terzisi (Costume Maker) C.4. AKSESUAR EKİBİ Televizyon programı veya dramatik yapımda, yapısal unsurlar dışındaki resmin parçası olan, resme girecek olan mekan veya role ilişkin her türlü unsur (toplu iğne, pul, boncuk, gözlük, kitap, mobilya, kullanım eşyaları, bisikletten bir tıra kadar her türlü taşıtlar, askeri araçlar, ateşli silahlar, yağmur, kar gibi doğa efektleri, hayvanlar, bitki örtüsü, iç mekan bitkileri vb.) aksesuar kapsamındadır. Aksesuar olarak anılan bu geniş yelpaze içinde senaryonun kapsamına ve yapımın bütçesine bağlı olarak sadece aksesuarlar konusuyla ilgili ve uzman bir ekip görev alır. Bu ekibe yapımın türüne bağlı olarak kimi uzmanlık alanlarından kişiler de (silah sorumlusu, peysaj sorumlusu) aksesuar ekibine katılarak setin hazırlanmasında görev alırlar. 15

17 Aksesuar Tasarımcısı (Property Master ): Yapımın ön hazırlık aşamasında Yapım Tasarımcısı ve Sanat Yönetmeni ile birlikte aksesuar kapsamına giren unsurlarla ilgili olarak senaryonun dökümü yapar ve ihtiyacı belirler. Aksesuar sorumlusu, tüm bunları bulmak, gerekiyorsa üretmek/ürettirmekle ve korumakla yükümlü uzman kişidir. Aksesuarların temini aşamasında set satın alma görevlisinden listelenen aksesuarlar konusunda araştırma yapmasını talep eder. Aksesuarın temini aşamasında filmsel zaman ve uzama uygunluk kriteri yanı sıra bütçe koşulları da dikkate alınır. Aksesuar tasarımcısı görevini uzmanlık alanlarına dayalı olarak (kostüm aksesuar tasarımcısı) icra edebilir. Kostüm Aksesuarcısı (Dressing Prop): Kostüm Aksesuarcısı, kostümü tamamlayan aksesuarların Kostüm Tasarımcısı ve Aksesuar Tasarımcısının denetiminde üretilmesi, kiralanması ya da satın alınmasından, giydirilmesinden, sürekliliğinden ve korunmasından sorumlu kimsedir. Set Aksesuarcısı (Standby Props) : Set Aksesuarcısı, çekim sırasında çekilen sahne için senaryoda tanımlanan aksesuarların sete yerleştirilmesinde sanat yönetmeninin direktiflerini uygular. Sahnelerin çekimine nezaret ederken aksesuarların çekim sırasında devamlılığını takip etmekten, oyuncu ve diğer set ekinin aksesuarların konumuna ilişkin soru ve taleplerine hızla yanıt vermekten sorumlu kişidir. YATAY MESLEKLER: Aksesuar Üreticisi (Prop Maker), Aksesuar Depocusu (Prop Storeman), Silah Sorumlusu (Armourer), Peysaj Sorumlusu (Greensmen) Özel Efekt Uzmanı (Special Effect Specialist) : Setlerde yapay olarak üretilen üretilen doğa yada atmosfer efektleri (kar, yağmur, fırtına, bulut gibi), patlatma- çökertme efektleri ( bir binanın havaya uçurulması, bir yamacın çökertilmesi, bir barajın patlatılması), yangın, patlama, duman, silah efektleri yada teknikleri, kırılan cam efekti ( camdan üretilen her türlü eşyayı özel olarak üretir), yaralanma efektleri, parçalanmış bir vücut parçası, bir oyuncunun uçması, takla atması, düşmesi gibi bir dizi efektlerden sorumludur. Kimi zaman plastik makyaj sanatçısı ile birlikte çalışır. C.5. SAÇ - MAKYAJ EKİBİ Yapımda kamera önünde yer alanların (sunucu, spiker, program konuğu, oyuncu vb. ) saç ve makyajının yapımın içeriğine ve devamlılığa uygun olarak tasarlanması, uygulanması ve bakım-kontrol edilmesinden sorumludur. 16

18 Saç ve makyaj uygulaması kişinin dış görüntüsüne ve dolayısıyla ekrana yansıyan görüntü ve ifadeye etki etmektedir. Özellikle dramatik yapımlarda karakter yaratılması aşamasında saç ve makyaj sanatçısının katkısıyla ekrana/perdeye yansıtılması hedeflenen etkiye görüntü yardımıyla ulaşılması son derece önemlidir. Tasarım sürecinde proje tasarımcısı, sanat yönetmeni ve kostüm departmanı ile iş birliği içinde çalışırlar. İşin kapsamı gerekli olması durumunda protez kullanarak oyuncunun yüz ve vücudunun senaryoda tanımlanan şekle dönüştürülmesini de kapsamaktadır. Makyaj Sanatçısı ( Make-up Artist): Oyuncunun ve figüranın vücudunun görünür kısımlarını senaryonun gereklerine uygun biçimde, arzu edilen yanılsamayı yaratmak amacıyla, vücuda uygulanabilir çeşitli makyaj malzemeleri ve bunların uygulaması için gerekli araç gereçler yardımıyla, bezeyen, süsleyen ya da değiştiren kişidir. Yapımın ihtiyaçlarına bağlı set makyözü beraberinde bir veya daha fazla sayıda asistandan oluşan ekibin sorumlusudur. Set Makyözü,( Stand by Make-up) Makyaj Sanatçısının tasarladığı makyajları, oyuncunun ve figüranın vücuduna çeşitli makyaj malzemeleri ve bunların uygulaması için gerekli araç gereçler yardımıyla, bezeyen, süsleyen ya da değiştiren ve devamlılığını takip eden kişidir. Saç Tasarımcısı ( Hair Designer ) Oyuncunun saçını, sakalı ve bıyığını senaryonun gerektirdiği karaktere büründürmek üzere, tasarlayan, kesen, biçimlendiren ve bakımını yapan kişidir. Yapımın ihtiyaçlarına bağlı set kuaförü beraberinde bir veya daha fazla sayıda asistandan oluşan ekibin sorumlusudur. Set Kuaförü (Hairdresser): Oyuncuyu senaryonun gerektirdiği karaktere büründürmek üzere tasarlayanmış görüntüsü ile ilintili saç, sakal, bıyık ve varsa diğer aksesuarlarını, sette uygulayan ve devamlılığını tutan kişidir. Protez Tasarımcısı (Prosthetics Artists ): Protez Tasarımcısı, oyuncunun ve figüranın vücudunun görünür kısımlarında senaryonun gereklerine uygun biçimde harici üretilmiş (plastik, kauçuk, jelatin veya silikon vb.) malzemeleri kullanarak değişiklikleri tasarlayan, üreten ve uygulayan kişidir. Protezlerin üretimi aşamasında protez imalatçısı ve perukacılar ile işbirliği içinde görev yapabilir. Plastik Makyaj Sanatçısı (Special Makeup Artist): Oyuncunun ve figüranın vücudunun görünür kısımlarında ki deformasyonu (yara, kurşun deliği, ben, çürük izleri, kesikler, yaşlandırma, kelleştirme, sakal ekleme v.s) senaryonun gereklerine uygun biçimde, vücuda uygulanabilir çeşitli makyaj malzemeleri ve bunların uygulaması için gerekli araç gereçler yardımıyla, bezeyen, süsleyen ya da değiştiren kişidir. Protez İmalatçısı (Prosthetic suculptor): Protez makyaj, protez heykel, döküm kullanarak, gelişmiş kozmetik etkiler yaratmak için uygulanan döküm teknikleri sürecidir. Protez İmalatçısı, oyuncunun ve figüranın 17

19 vücudunun görünür kısımlarında senaryonun gereklerine uygun biçimde harici üretilmiş plastik değişiklikleri üreten kişidir. Perukacı (Wig maker): Oyuncunun saçını, senaryonun gerektirdiği karaktere büründürmek üzere, tasarlayanmış modeli, Saç Tasarımcısının denetiminde protez şaç (peruk) halinde üreten kişidir. 18

20 D. KAMERA-IŞIK-SES GRUBU D.1 KAMERA EKİBİ Yapım ekibi içinde görsel dilin ve hikayenin oluşturulmasında etkin ve etkili rol üstlenen, son derece pahalı ve hassas cihazları kullanma becerisine sahip kişilerden kuruludur. Kamera departmanının ekip sorumlusu Görüntü Yönetmeni Director of Photography dir. Son derece yaratıcı bakış açısı ile birlikte teknik anlamda da donanımlı ve deneyimlidir. Görüntü Yönetmeni (Directors of Photography) : Görüntü yönetmeni, yönetmenin tercihleri doğrultusunda senaryoyu görüntü diline dönüştürerek anlatılması ve yorumu için film ve videoda kayıt altına alınmasını sağlayan yaratıcı rollerden birini üstlenmiş kişidir. Yönetmenin film için hedeflediği vizyonunu gerçekleştirmek üzere Yapım Tasarımcısı (veya Sanat Yönetmeni) ile işbirliği içinde görev yaparak filme ait ve özel olan görsel imzasını oluşturur. Kamera, kamera açıları ve hareketleri, objektif kullanımı, ışık ve renk konusundaki teknik ve estetik birikimi ürüne katma aşamasında ekipmanların alanlarında uzman ekip tarafından tanımlanan teknik standartlara uygun kullanım sürecini yönetir. Film ekibindeki tüm teknik departmanın başındadır. Kameraman (Camera Operator) : Kameraman, çekim süresince çerçeveleme temel ilkeleri ve teknik standartları dikkate alarak kamerayı fiziksel olarak kullanan, vizörden bakarak çekimi izleyen, çekimin doğru olarak yapıldığını garanti eden, kamerayı yerine alan, temel kamera hareketlerini yapan uzman kişidir. Kameraman kameranın konumlandırılması yanı sıra teknik denetimi, kameraya kaydedilecek sesin ayarları ve ışık ve aydınlatma koşullarının düzenlemesini yaparak veya dikkate alarak çekimini yapmaktan sorumludur. Televizyon kanalı ve televizyon programı yapımında görev alan kameramanlar arasından en tecrübeli olanı çoklu kamera uygulamaları için şef kameraman olarak tanımlanır ve ekibi yönetir. Stüdyo yapımlarında yönetmen ve teknik yönetmenden komut alarak görev yaparlar. Televizyon için üretilen çok kameralı stüdyo programı uygulamalarında görev alan kameraman ile çok kameralı futbol maçı veya benzeri içeriklerin çekiminde görev alan kameraman arasında uzmanlık alanı ayrımı söz konusudur. Bir diğer uzmanlık ayrımı tek kameralı yapımın türüne bağlı olarak da görev alan kameramanlar arasında uzmanlaşma söz konusudur. Haber kameranı ile belgesel kameramanı uzmanlık alanları oldukça farklıdır. Kullandıkları kamera ekipmanı ve cihaza bağlı olarak kameramanlık mesleğini icra eden kişiler için farklı ünvanlar da kullanılmaktadır: Aktüel kameraman, su altı kameramanı, pilot kameraman, Steadycam operatörü, jimy operatörü gibi. 19