4857 SAYILI İŞ KANUNU

Transkript

1 4857 SAYILI İŞ KANUNU Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir İşveren vekilinin işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl işveren alt işveren ilişkisi denir. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı belli olursa alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde İş Kanun hükümleri uygulanmaz; Deniz ve hava taşıma işlerinde, Sporcular hakkında, Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, 50 ve daha az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, Bir ailenin üyeleri ve 3. dereceye kadar (3. derece dâhil) hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, Aşağıdakiler 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındadır; Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri, Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler, Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler, Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri, Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri, Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler İşveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz. İşçinin kendisinden kaynaklanan nedenlerle işyerine vereceği maddi zarar 30 günlük yevmiyesini aşarsa derhal işten çıkartılabilir. Fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin 3 katı tutarında tazminat ödenir Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde karşı tarafa bildirim süreleri; 0 6 ay; 2 hafta 6 18 ay; 4 hafta ay; 6 hafta 36 aydan fazla; 8 hafta 1

2 Ara dinlenmesi süreleri; 0 4 saat; 15 dakika 4 7,5 saat; 30 dakika 7,5 saatten fazla; 1 saat Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz Gece süresi ve gece çalışmaları ile ilgili olarak; İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez Gece çalıştırılan işçiler işyeri hekiminin öngördüğü zaman diliminde işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler Çalışma hayatında gece" en geç saat 20:00'de başlayarak en erken saat 06:00'ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren dönemdir Gece ve gündüz postalarında, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıldır Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir İşçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılmazsa ücret ödenmesi gerekir. Yıllık izinler en az olarak; 1 5 yıl (dâhil); 14 gün 5 15 yıl (dâhil); 20 gün 15 yıl (dâhil); 26 gün 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle, 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi en az 20 gündür. Yıllık izin için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir Alt işveren tarafından çalıştırılan bir işçinin iş kazasına uğraması halinde, asıl işveren ve alt işveren 4857 sayılı İş Kanunu na göre Müteselsilen her ikisi de sorumludur Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatına hak kazanılır; Emeklilik İşçinin ölümü Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işten ayrılma İş süresi haftada en çok 45 saattir Deneme süreli iş sözleşmesinde, deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir 4857 sayılı İş Kanununda yer alan iş güvencesi hükümlerinden Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler yararlanamaz Özürlü çalıştırma zorunluluğu için, bir işyerinde en az 50 işçinin çalışıyor olması gerekir Evlenme, ana veya baba, eş, kardeş veya çocuk ölümünde 3 güne kadar izin verilir Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için gerekli sürenin hesabında aşağıdakiler çalışılmış gibi sayılır; Kadın işçilerin doğum sonrası 6 ay ücretsiz izin almaları Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri İşçinin evlenmesinde 3 güne kadar verilen izinler 2

3 4857 Sayılı yasanın 71. Maddesine göre en küçük çalışma yaşı 15 tir. 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimine devam eden çocuklar okullarına devamına engel olmayacaksa çalıştırılabilir. 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar aşağıdaki durumlarda hafif işlerde çalıştırılabilir. Bedensel gelişimine engel değilse Zihinsel gelişimine engel değilse Ahlaki gelişmelerine engel değilse Tekil gebelikte toplam 16 hafta izin hakkı vardır Çoğul gebelikte toplam 18 hafta izin hakkı vardır Doğumdan 8 hafta sonrasında ayrıca 6 aylık ücretsiz izin hakkı vardır Anne adayı isterse ve doktor raporu olursa, doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışılabilir Doğum öncesi kullanılmayan izin hakları doğum sonrası süreye eklenir Doğum izninde geçen sürelerin maaşlarını SGK öder Kadınlar; Yer altında veya su altında çalışılacak işlerde yalnızca inşaat mühendisi, maden mühendisi gibi meslek sahibi kadınlar çalışabilir Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Fazla çalışma; İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları, Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder. Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 25 yükseltilmesiyle ödenir. Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yasada belirtilen esaslar dâhilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. Bir işçi fazla çalışma yaptığında isterse fazla çalıştığı her saat karşılığında 90 dakikalık bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla sürelerle çalışan bir işçi isterse fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 75 dakikalık bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı 6 ay zarfında çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır. Fazla çalışmada öngörülen süre sınırı; Yürütülen işlere ilişkindir. Bir ayda işçi ücretlerinden ceza olarak en fazla 2 yevmiye kesilebilir. Fazla çalışma süresi günde 3 saati geçemez. Fazla çalışma yapılacak günlerin toplamı 1 yılda 90 iş gününden fazla olamaz. (270 Saat) Fazla çalışma için işçinin muvafakatı gerekir. Toplu işten çıkarma sayılması aşağıdaki oranlara göredir; 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin işten çıkarılması 101 ile 300 işçi arasında ise, en az % 10 oranında işçinin işten çıkarılması 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işten çıkarılması Yeni iş arama izninin süresi günde 2 saatten az olamaz. İşçi isterse yeni iş arama izin saatlerini toplu kullanabilir. Yeni iş arama süresi için ücret kesintisi yapılmaz. 3

4 Kıdem tazminatı Kıdem tazminatı 10 yıllık zaman aşımına tabidir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında; Damga vergisi kesilir. Kıdem tazminatının ödenebilmesi için bir tam yıl çalışmış olmak şarttır. İşveren değişikliği, işçiye kıdem tazminatı isteme hakkını doğurmaz İşin başkalaşması nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır. 24. madde gereğince bildirimsiz fesih hakkını kullanarak iş akdini fesheden işçi; Sadece kıdem tazminatına hak kazanır. Evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde işinden ayrılan kadın işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin iş akdinin işyeri ile ilgili olmayan bir suçtan dolayı tutuklanmasıyla son bulması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Ücretinin işveren tarafından kanun hükümlerine göre ödenmemesi nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır sayılı eski İş Kanunu nun halen yürürlükte olan tek maddesi Kıdem Tazminatı (14. Madde) konusunu düzenlemektedir. Sanayi, Ticaret Ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmeliği nin dayanağı 4857 sayılı kanunun 111. Maddesidir. Bu yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yürütür. Vardiyalı ve Gece Çalışmaları iş ortamında en fazla 11 saat uygulanır Bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında 2 haftalık nöbetleşme esası uygulanır Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz Mahkeme karıyla onaylanan haksız işten çıkarma durumunda; İşçiyi başvurusu üzerine işveren 1 ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi 10 gün içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. İşveren, işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından verilen ve işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren çalışma belgesi verilir İş Kanununa göre işveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir belge (Ücret Hesap Pusulası) vermek zorundadır. Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren 2 ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. 4

5 6331 SAYILI İSG KANUNU 6331 sayılı kanun; Kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm Çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Kapsam dışı TSK bünyesindeki; Fabrikalarda, bakım merkezlerinde ve dikimevi ve benzeri işyerlerinde uygulanır. Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetlerinde uygulanmaz. Genel kolluk kuvvetleri faaliyetleri, Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetler, tek başına çalışanlar için ve ev hizmetlerinde uygulanmaz. Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde uygulanmaz. Çalışan temsilcisi; İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışana denir. Destek elemanı; Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiye denir. Genç çalışan; 15 yaşını bitirmiş (tamamlamış) ancak 18 yaşını doldurmamış çalışana denir. İş güvenliği uzmanı; İSG alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemandır sayılı yasaya göre İş kazası tanımı; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır. Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği organizasyona işyeri denir. Aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler işyeri kapsamındadır sayılı kanunda tanımlanan Konsey; Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyidir sayılı kanuna göre Meslek Hastalığı; Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıktır. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birim İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüne önleme denir. İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalarına; risk değerlendirmesi denir. İSG açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, donanımı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubuna Tehlike sınıfı denir sayılı kanuna göre Teknik Eleman; Teknik öğretmen, fizikçi, biyolog ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin İSG programı mezunlarıdır. İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır 5

6 İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür ve aşağıdakileri yapmak zorundadır; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İSG tedbirlerinin maliyetinin bir kısmını çalışanlara yansıtamaz. İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkelere uyulması gerekir; Risklerden kaçınmak Risklerle kaynağında mücadele etmek İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş donanımı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek Teknik gelişmelere uyum sağlamak Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. Çalışanlara uygun talimatlar vermek. Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabilir. Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak İSG hizmetlerinin sunulması konusunda işverenin aşağıdaki zorunlulukları vardır; Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını OSGB den hizmet alarak yerine getirebilir. Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini işveren kendisi üstlenebilir. Yani işveren şartları sağladığı takdirde; iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevini de üstlenebilir. Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar. Kendisine İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir. Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir. Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir. 6

7 Giderleri SGK tarafından iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle aşağıdaki işyerlerinin İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir; Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır. Yapılan kontrol ve denetimlerde haksız destek aldığı saptanan işverenlerden o ana kadar yapılan destekler yasal faizleri ile birlikte geri alınır. Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir. Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı işverene karşı sorumludur. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir. Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi durumunda Bakanlık ilgili birimlerine bildirim yapılır. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır. Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda işveren; İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurar. Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli görevlerinin yanında, belirlenen çalışma süresine riayet ederek çalışmakta oldukları kurumda veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili personelin muvafakati ve üst yöneticinin onayı ile görevlendirilebilir. Görevlendirmeye ilişkin olarak çalışılan her saat 200 gösterge ile çarpılarak 80 saat üzerinden ek ödeme yapılır. İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır; Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi İşyerinin tertip ve düzeni Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; Çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve İşyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. İşveren İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılmasını sağlamak zorundadır İşveren aşağıdaki ilkeler doğrultusunda Acil durum planları yapmak veya yaptırmak zorundadır; Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş donanımı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır Yapılan acil durum planlaması için öncelikle İlk yardım, Acil tıbbi müdahale, Kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar. Su baskını öncelikli değildir. 7

8 Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir Durumun devam etmesi hâlinde gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler işyerini terk edemez Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez. Çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlar için; İstenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine işveren imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmeleri istenemez Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar; işyerinde varsa İSG Kurul başkanı veya sekreterine, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işveren veya işveren vekiline yazılı olarak başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Bu durumda kurul veya işveren; Acilen toplanarak derhâl (aynı gün) kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışanlar; Gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücretlerini tam olarak alırlar Çalışmaktan kaçındıkları durumda kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklı kalır Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda gerekli yazılı başvuruyu yapmadan işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere giderse; Bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz İş sözleşmesiyle çalışanların talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre; Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır İSG Kanunu 25. Md. göre işyerinde işin durdurulması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz Çalışan iş akdini feshedebilir Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim; İş kazaları kazadan sonraki 3 iş günü içinde işveren tarafından bildirilir Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde işveren tarafından bildirilir Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. 8

9 Çalışanların aşağıdaki sağlık muayenelerinin yapılmasını işveren sağlamak zorundadır; o İşe girişlerinde işe giriş muayenesi, o İş değişikliğinde yeniden işe giriş muayenesi, o İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporlarını vermeye İSGB veya hizmet alınan OSGB bünyesindeki işyeri hekimi ve TSM ler yetkilidir. İSGB veya hizmet alınan OSGB de görevli olan işyeri hekimi tarafından verilen raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır ve verilen kararlar kesindir. Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. İşyerinde İSG sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir; İşyerindeki sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici önlemler Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda kimlerin görevlendirildiği Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların işverenlerine tehlike, risk, acil durum vb. konularında gerekli bilgileri verir Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, aşağıdaki durumlarda ve düzenli aralıklarla tekrarlanır; Çalışma yeri veya iş değişikliğinde İş donanımının değişmesi hâlinde Yeni teknoloji uygulanması hâlinde Çalışanlara verilecek eğitimler konusunda; Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar. Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. 9

10 İşbirliği aşağıdaki konuları kapsamalıdır; İSG ile ilgili konularda görüşlerinin alınması İSG konularında teklif getirme hakkının tanınması İSG ile ilgili konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması Yeni teknolojilerin uygulanması konusunda Seçilecek iş donanımı konusunda Çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi. Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi. Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi Çalışanların bilgilendirilmesi ve çalışanlara verilecek eğitimin planlanması İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda; Çalışanlar veya iki ve daha fazla çalışan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcileri yoksa çalışan temsilcileri ile işbirliği yapar. İşyerinde İSG için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftiş sırasında çalışanlar veya çalışan temsilcileri yetkili makama başvururlarsa hakları kısıtlanamaz. İşveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda çalışanların yükümlülükleri; İşyerindeki demirbaş veya sarf malzemelerini kurallara uygun şekilde kullanmak bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek Kendilerine sağlanan KKD yi doğru kullanmak ve korumak. İşyerindeki sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işveren/işveren vekiline derhal haber vermek. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. Kendi görev alanında, İSG sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, belirli sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir. Sayılar aşağıdaki gibidir; 2 ile 50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1 kişi 51 ile 100 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 2 kişi 101 ile 501 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 3 kişi 501 ile arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 4 kişi ile arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 5 kişi ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6 kişi 10

11 İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. Aşağıdaki durumlarda çalışanlar için alkollü içki kullanma yasağı uygulanmaz; Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilenler. Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar. İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar. İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işyerleri Hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işletmeye açılabilir 6331 sayılı İSG Kanununa göre işverenin sorumluluğundadır; Önlem almak Eğitim vermek Denetim ve Gözetim İSG kurallarını ihlal eden işverenler bazı idari yaptırımlarla karşılaşırlar. İşin durdurulması İdari yaptırımdır. İşçinin İSG yönünden çalışmasının sakıncalı olduğu işyerlerinde, işin durdurulması idari bir yaptırımdır İşverenin, kamu hukukuna dayanan İSG önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı İSG Kanunu içinde yer alır İş Kazası veya meslek hastalığı meydana gelmeden önce oluşan işveren kusurunun cezai yönden yaptırımları İSG Kanununda yer alır İşverenin İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim verme zorunluluğu İSG Kanununda yer alır 11

12 Sosyal yaşamı düzenleyen kurallar arasındadır; Din Kuralları Ahlak Kuralları Hukuk Kuralları Görgü Kuralları İSG İLE İLGİLİ DİĞER YASALAR VE TEMEL HUKUK Yaptırımı Bireyler ve toplum içinde ayıplanma ve küçük görülme olan kurallar Ahlak kurallarıdır Ahlak Kuralları içinde değerlendirilir; Kötü hisler beslemek Örnek davranışlar sergilemek Başkasının şeref ve haysiyetine saygılı olmak Dürüst davranmak Verdiği söze sadık kalmak Dedikodu yapmak Yaptırımı saygısız, görgüsüz, vefasız vb. olarak değerlendirilmek olan kurallar Görgü Kurallarıdır. Görgü Kuralları içinde değerlendirilir; Büyüklerini saymak, küçüklerini sevmek ve korumak Sofra kuralları Selamlaşma Başsağlığı ziyaretleri Hasta ziyaretleri Hukuk; Sosyal hayatta bireyler arasında ya da birey ile toplum arasında ilişkileri düzenleyen ve yaptırımı bulunan kurallar bütününe denir Bir kuralın hukuk kuralı olabilmesi için 3 unsurun bulunması gerekir Toplumun tamamı için geçerlidir Devlet tarafından (yetkili merci) desteklenmesi Uyulmaması durumunda bir yaptırım (müeyyide) ile karşılaşılması Ülkemizde yasalar hiyerarşisi; 1. Anayasa 2. Kanun ve Uluslararası sözleşmeler 3. Tüzük 4. Yönetmelik 5. Tebliğ (Genelge) Kanunlar; Kanunları yalnızca TBMM yapabilir Resmi Gazetede yayınlanmak zorundadır Geçmiş tarihle yürürlüğe giremez. Kendi içinde belirtilen tarihte yürürlüğe girer Kendi içinde belirtilmişse bazı maddeleri farklı zamanlarda da yürürlüğe girer Kendi içinde tarih belirtilmemişse Resmi Gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer Kanunlar için iptal yürütmenin durdurulması davaları Anayasa Mahkemesine açılır Yargılama sırasında Anayasa ya aykırılık durumunu belirleyen hâkim de Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir 110 milletvekili imzası ile kanunlar Anayasa Mahkemesine iptal durdurma davası açılabilir 12

13 Tüzükler; Yayınlanmadan önce Danıştay onayından geçer Danıştay dan gelen öneriler dikkate alınmadan da yayınlanabilir Yönetmelikler; Yönetmelikler yasa ve tüzüklere aykırı olamayacağı gibi üst hukuk kurallarına da aykırı olamaz Üst hukuk kurallarına aykırı olarak düzenlenen yönetmeliklerin iptali konusunda Danıştay a dava açılır Yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanması zorunludur Yönetmelik kendi içinde belirtilen sürede yürürlüğe girer Yürürlüğe giriş süresi belirtilmeyen yönetmelik resmi gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer Genelge; Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşlarının mevzuat doğrultusunda belirli bir konunun uygulanmasına yönelik yazılı emirlerine denir. Genelgeler konusu ve numarası ile adlandırılır. Aynı konuda çıkarılan genelgelerden en son düzenlenen esas alınır. Genelgeler ilgili Başbakanlık ve Bakanlık tarafından hazırlandıktan sonra tüm birimlere ulaştırılır. Anayasanın 124. maddesine göre görev alanları ile ilgili yasa ve tüzüklerin uygulanmasını belirleyen yönetmelikleri Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşları çıkartabilir. Suçun bilerek ve sonucun istenerek gerçekleştirilmesine kast denir. Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, suçun bilinerek fakat sonucun istenmeyerek gerçekleştirilmesine taksir denir. Bir hukuk dalının tümünü ya da büyük bölümünü düzenleyen kanuna Genel Kanun adı verilir. İşveren kusurundan kaynaklanan iş kazası veya meslek hastalığı sonucu cezai yönden yaptırımları Türk Ceza Kanunu içinde yer alır. İşverenin, iş akdinden doğan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı Borçlar Kanunu içinde yer alır. Borçlar Kanunu 417. Maddesi işverene İşçinin kişiliğinin korunması görevini vermiştir. Borçlar Kanununa göre iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda işçinin çalışma gücünde meydana gelen eksilme nedeniyle uğradığı gelir kaybının giderilmesi amacıyla açılacak olan dava; Maddi tazminat davasıdır. Bir iş kazası neticesinde hayatını kaybeden bir işçinin aşağıdaki yakınları destekten yoksun kalma tazminatından yararlanabilir; Dul kalan ve herhangi bir geliri olmayan eşi İlkokula giden kız çocuğu 25 yaşını doldurmamış olan ve üniversitede okuyan erkek çocuğu İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 3146 sayılı yasanın 13. maddesinde Danışma ve Denetim Birimleri içinde yer almıştır 13

14 İş denetimi türleri; Soruşturma İnceleme Teftişi Kontrol Teftiş İdari yönden çözümlenemeyen iş uyuşmazlıklarının çözüm yeri İş Mahkemeleridir. Kıdem tazminatları zamanında ödenmezse en yüksek mevduat faizi uygulanarak ödettirilir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında her yıl verilen ikramiyeler göz önünde tutulur. İdari para cezasına itiraz İdare Mahkemesine yapılır. İdari para cezalarında soruşturma zamanaşımı 10 yıldır. İdari para cezasına itiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren 15 gündür. İş kazaları 5510 Sayılı Yasa 13. Madde içinde tanımlanmıştır. Meslek hastalıkları 5510 Sayılı Yasa 14. Madde içinde tanımlanmıştır. Meslek Hastalıkları listelerini; SSK Yüksek Sağlık Kurulu yapar. İş sözleşmesinin feshinin geçerli bir sebebe dayandırıldığının ispat yükümlülüğü davacıya aittir. Temel hak ve özgürlüklere ilişkin usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalarla ulusal kanunlar çakıştığı takdirde Uluslararası antlaşma hükümleri esas alınmalıdır. (Anayasa madde 91) Günde 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerle ilgili; Cıva izabe fırınlarında ve elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde 6 saat çalışılabilir Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde 4 saat çalışılabilir Karbon sülfürden etkilenme riski bulunan işlerde 6 saat çalışılabilir Belirtilen günlük en çok iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılmazlar Bu kapsama giren işlerde fazla çalışma yapılamaz Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerleri işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İŞKUR İl Müdürlüğüne yazılı olarak bildirim yapmakla yükümlüdürler 14

15 ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR Çalışma hayatının denetiminden sorumlu iş müfettişleri Bakanlığın İş Teftiş Kurulu Başkanlığı birimine bağlı olarak görev yaparlar. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlıdır; 1. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) 2. İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM) 3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM) 4. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK) 5. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM); İSG konularında mevzuat çalışması yapmak öncelikli görevleri arasındadır İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürlüğü (İSGÜM); İSG konularında ölçüm ve analiz hizmetleri sunmak öncelikli görevleri arasındadır Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM); İSG konularında eğitim yapmak öncelikli görevleri arasındadır İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK); İSG konularında işyerlerinde denetim yapmak öncelikli görevleri arasındadır İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevlerindendir; İSG konularında mevzuat çalışması yapmak Ulusal politikalarını belirlemek ve İSG programları hazırlama Kişisel koruyucuların imalatını yapacak olan kişi ya da kuruluşlara yetki vermek İş Teftiş kurumunun görevlerindendir; Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek İş Teftişi ile ilgili olarak istatistik tutmak Denetlemelerde Uygunsuz bir durum gördüklerinde görev bölgelerinde işe el koyma "Herkesin, çalışma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iş koşullarında çalışma hakkı bulunmaktadır." İlkesi BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde yer almaktadır ILO'nun temel stratejik hedefleri; Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak, Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek. Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak, Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 yılında kurulmuştur ve Türkiye de 1932 yılında üye olmuştur. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme 155 sayılı sözleşmedir Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin Sözleşme 161 sayılı sözleşmedir. ILO Daimi toplantılarından olan Uluslararası Çalışma Konferansında Ülkeler 4 delege ile temsil edilir Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) nun üye ülkenin temsiliyetinde üçlü yapısında aşağıdakiler vardır; İşveren temsilcisi (1 kişi) İşçi temsilcisi (1 kişi) Hükümet temsilcisi (2 kişi) 15

16 CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) BM sözleşmesidir 81 sayılı ILO sözleşmesi; İş Denetiminin uluslararası dayanağını oluşturur 59 sayılı ILO Sözleşmesine göre en küçük çalışma yaşı 15 olarak belirlenmiştir 59 sayılı ILO sözleşmesine göre 18 yaşın altındaki çalışanlara; Genç çalışan denir 182 sayılı ILO Sözleşmesine göre çocuk ifadesi 18 yaş ve altı için kullanılmalıdır 187 Sayılı ILO Sözleşmesi İSG geliştirme çerçeve sözleşmesi 182 sayılı ILO sözleşmesine göre; Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke acil bir sorun olarak en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanmasını ve ortadan kaldırılmasını temin edecek ivedi ve etkin önlemleri alır Türkiye nin imzaladığı İş Sağlığı ve Güvenliğini Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi 187 sayılı ILO sözleşmesidir. CE Avrupa Normlarına Uygunluk anlamına gelir İş kazası ve meslek hastalıkları sonucu sürekli iş görmezlik geliri bağlanabilmesi için çalışanın meslekte kazanma gücü kayı oranı en az % 10 olmalıdır 16

17 6331 SAYILI İSG KANUNU YÖNETMELİKLERİNDE İSG ASKERİ İŞYERLERİNDE İSG Aşağıdaki işyerleri Askeri işyerleri kapsamındadır; Millî Savunma Bakanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri Genelkurmay Başkanlığı (Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri İçişleri Bakanlığı (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye de kurulan askerî işyerleri Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri Asker işyerlerinde yapılacak denetimlerle ilgili olarak Askerî iş müfettişlerinin yetkileri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleriyle aynı yetki ve sorumluluklara sahiptir İşin durdurulması kararları dâhil her türlü denetim ve teftiş raporlarının işyerlerine tebliği, ilgililere duyurulması ile uygulanması ve izlenmesi işleri Millî Savunma Bakanlığınca yürütülür Askerî iş müfettişleri tarafından yapılan denetim ve teftişler, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın işyerlerinin denetim ve teftişi ile ilgili hükümlerine göre yürütülür İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye de kurulan askerî işyerleri ve Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri denetler Diğer askeri işyerleri denetimi konusunda; ÇSG Bakanlığının hangi iş müfettişlerinin teftiş edeceği Bakanlıkça Millî Savunma Bakanlığına bildirilir Bu müfettişlere Millî Savunma Bakanlığınca söz konusu askerî işyerlerinin teftişi için özel kimlik kartı verilir Özel kimlik kartı verilenler, teftişe başlamadan önce özel kimlik kartlarını işveren vekiline göstermek zorundadır Teftiş yetkileri her ne sebeple olursa olsun sona eren iş müfettişlerinin özel kimlik kartları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Millî Savunma Bakanlığına iade edilir. Denetim ve teftişleri işyerlerinin çalışma saatleri içinde yapılır. Bu işyerlerine ait kayıt ve belgeler her ne sebeple olursa olsun işyeri dışına çıkartılmadan işyerinde incelenir. Askerî işyerlerinde işin durdurulması konusunda; İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür İş Teftiş Kurulu Başkanlığına verilen görevler Askerî İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca yerine getirilir İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet İSG yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişlerinden oluşturulur Diğer askerî işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri kapsamında yer alan askeri işyerlerinde işin durdurulması ile ilgili olarak; İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet üyelerinden biri iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişleri arasından seçilir Yetkili heyet içerisinde yer alacak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin Millî Savunma Bakanlığınca verilmiş özel kimlik kartına sahip olmaları gerekir 17

18 BALIKÇI GEMİLERİNDE İSG Ticari amaçla denizden balık veya diğer canlıları avlamakta veya avlayıp işlemekte kullanılan, Türk Bayrağı taşıyan gemiye balıkçı gemisi denir. Limanda görev yapan personel ve kılavuz kaptanlar hariç, yardımcı olarak çalışanlar ve stajyerler dâhil gemide çalışan kişiye çalışan denir. Yeni veya mevcut herhangi bir balıkçı gemisine gemi denir. Geminin üzerine kayıtlı olduğu kişiyi veya gemi kısmen veya tamamen bir başka gerçek veya tüzel kişi tarafından, bir anlaşma çerçevesinde işletiliyorsa; işleten gerçek veya tüzel kişiye, işverene, Gemi Sahibi/Donatan denir. Gemiyi sevk ve idare eden veya gemiden sorumlu olan çalışana kaptan denir. Yeni olmayan ve tam boyu 18 metre veya daha fazla olan balıkçı gemisine Mevcut balıkçı gemisi denir. Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik kapsamında tanımlanan yeni balıkçı gemisinin boyu 15 metre ve daha uzundur. Denizde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir olayın meydana geldiği durumlarda; Olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek. Olayın meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu liman başkanlığına bildirmek. Olay, gemi jurnaline yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır. Balıkçı gemilerinde çalışanların eğitimi özellikle; Yangınla mücadele. Can kurtarma ekipmanının kullanılması. Balık avlama ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri dâhil çeşitli işaretlerin kullanılması Gemiyi sevk ve idare edecek kişilerin özel eğitimi; Gemilerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve herhangi bir kaza olduğunda yapılması gereken işler. Öngörülebilir yükleme koşullarında ve avlanma işlemleri sırasında, geminin, dengede ve güvenli bir durumda bulunmasının sağlanması. Radyo navigasyonu ve iletişimi ile ilgili yöntem ve kurallar. Tıbbi malzemelerin kullanımı kaptanın sorumluluğunda olup, bu sorumluluğa halel getirmeyecek şekilde, gemi adamlarının yetkilerini de göz önüne alarak, anılan malzemelerin kullanımı ve muhafazası hususunda Bir veya daha fazla güverte sınıfı zabit/ yardımcı zabit görevlendirilir. Gemilerde kaptan ve ilgili gemi adamlarının tıbbi malzemenin kullanımı konusunda eğitimleri en az 5 yılda bir yenilenmelidir 18

19 İŞYERİNDE İŞİN DURDURULMASI 6331 sayılı kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılır sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişinde 4857 sayılı yasanın ve 107. Madde hükümleri uygulanır. Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerinin denetim ve teftişi konusu ve sonuçlarına ait işlemler Millî Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça birlikte hazırlanan Askerî İşyerleri İle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetimi, Teftişi Ve Bu İşyerlerinde İşin Durdurulması Hakkında Yönetmelik esaslarına göre yürütülür. İlgili mevzuata uygun olmayan işyerlerinde iş durdurulabilir. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde ek olarak Risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulabilir. İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili 3 iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak üzere iş Tespiti yapan iş müfettişi tarafından durdurulur İşin durdurulması ile ilgili olarak; Karar ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirilir. Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir. İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi gerekir. Bakanlığa bildirim hâlinde, en geç 7 gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır. İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür. İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve 6 iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir. İşveren tarafından yapılan itiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez. İSG Kanununda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir. Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren 30 iş günü içinde ödenir. İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları adına da düzenlenebilir sayılı İSG Kanununa göre düzenlenen kâğıtlar Damga vergisinden muaftır 6331 sayılı İSG Kanununa göre işlemler Harçtan müstesnadır 19

20 İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet 3 müfettişten oluşur. İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet başkanı İş Teftiş Kurul Başkanlığı tarafından belirlenir. Heyet, raporda belirtilen hususlara katılmadığı durumlarda kararını, gerekçeleri ile birlikte yazar. Heyet, gerekli görüldüğü takdirde, karara konu işyerinde inceleme yapabilir. İşyerinin açılmasına yönelik taleplere ilişkin düzenlenen raporlar ile işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi taleplerinin değerlendirilmesi heyet tarafından yapılır. Heyet, kendisine intikal eden raporlar üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve kararını, müfettişin tespit tarihinden itibaren 2 gün içerisinde verir. Müfettişçe, işyerinde işin durdurulması gereken durumlardan biriyle karşılaşıldığında, durumu belirtir bir rapor düzenlenir ve en geç tespitin yapıldığı tarihin ertesi günü ilgili heyete verilmek üzere Kurul Başkanlığına gönderilir. Raporda aşağıdakilere yer verilir; Durdurmayı gerektiren hususlara Alınması gereken tedbirlerin niteliğine Yapılması gereken diğer iş ve işlemlere Heyetin işyerinin bir bölümünde veya tamamında işin durdurulması kararı vermesi halinde karar, ilgili valiliğe ve işyeri dosyasının bulunduğu il müdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir Heyet işin durdurulmaması yönünde karar verirse, rapor İşleme konulmaz, Kurul Başkanlığına iletilir Yapılacak iş durdurma işlemleri sırasında zor kullanılmasını gerektiren durumların varlığı halinde güvenliği sağlamak için Mülki idare amirinden kolluk personeli görevlendirilmesi talebinde bulunulabilir İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirtilir İşin durdurulması kararında belirtildiği şekilde, işyerinin bir bölümü veya tamamında iş durdurulur. Durdurma kararına ilişkin mühürleme işlemi mülki idare amirinin emriyle gerçekleştirilir. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir. Düzenlenen tutanağın bir nüshası işyeri dosyasına konulmak üzere ilgili il müdürlüğüne gönderilir. Durdurmayla ilgili belgeler il müdürlüğünde saklanır. İşveren, işin durdurulmasına sebep olan hususların giderilmesi için mühürlerin geçici olarak sökülmesi ile ilgili talebini Dilekçeyle ilgili il müdürlüğüne iletir. İşin durdurulması karşısında işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebi ile ilgili olarak; İşverenin taahhüdünü içeren bir dosya ve bu dosyanın elektronik kopyası İl Müdürlüğüne sunulur İşverenin taahhüdü ve dilekçesi ıslak imzalı olur. İlgili il müdürlüğü işverenin talebini aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Kurul Başkanlığına gönderir. Kurul Başkanlığı, işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebini heyete intikal ettirir. Heyet, talebi dilekçe ve eklerinde sunulan bilgiler ışığında değerlendirir ve kararını iki gün içerisinde verir. Heyet gerektiğinde işverenden ek bilgi talep edilebilir. Durdurma kararının kaldırılması konusunda; İşin durdurulmasına sebep olan hususları yerine getiren işveren, durdurma kararının kaldırılması için ilgili il müdürlüğüne yazılı talepte bulunur. İl müdürlüğü talebi aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Kurul Başkanlığına iletir. İşverenin bildirimi üzerine müfettiş tarafından yapılan inceleme sonucu düzenlenen raporda, durdurma kararına neden olan hususların giderildiğinin belirtilmesi halinde, heyet tarafından gerekli inceleme yapılır ve bildirimin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içerisinde karar verilir. Heyetin durdurmanın kaldırılmasına karar vermesi halinde karar, mülki idare amirine ve ilgili il müdürlüğüne bildirilir. 20