4857 SAYILI İŞ KANUNU

Transkript

1 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr SAYILI İŞ KANUNU Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun (6331) uygulanması bakımından işveren sayılır. Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı belli olursa alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde İş Kanun hükümleri uygulanmaz;(6331 le karıştırma) Madde 4 -Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz; a) Deniz ve hava taşıma işlerinde, b) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, e) Ev hizmetlerinde, f) ( ) (1) çıraklar hakkında, (1) (1) 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı Kanunun 37 nci maddesiyle, bu bentte yer alan İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere ibaresi madde metninden çıkarılmıştır. g) Sporcular hakkında, h) Rehabilite edilenler hakkında, ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde. AŞAĞIDAKİLERİNDE UYGULANIR. a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri, b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler, c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler, d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri, e) Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri, f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler, Bu Kanun hükümlerine tabidir. İşveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süreler çalışma süresinden sayılmaz İşçinin kendisinden kaynaklanan nedenlerle işyerine vereceği maddi zarar 30 günlük yevmiyesini aşarsa derhal işten çıkartılabilir. Fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin 3 katı tutarında tazminat ödenir İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

2 Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinde karşı tarafa bildirim süreleri; 0-6 ay; 2 hafta 6-18 ay; 4 hafta ay; 6 hafta 36 aydan fazla; 8 hafta Ara dinlenmesi süreleri; Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz 0-4 saat; 15 dakika 4-7,5 saat; 30 dakika 7,5 saatten fazla; 1 saat Gece süresi ve gece çalışmaları ile ilgili olarak; İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez Gece çalıştırılan işçiler işyeri hekiminin öngördüğü zaman diliminde işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20:00'de başlayarak en erken saat 06:00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir Gece ve gündüz postalarında, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren 2 yıldır Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere sürekli iş denir İşçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılmazsa ücret ödenmesi gerekir. *On sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi en az 20 gündür. Yıllık izinler en az olarak; 1-5 yıl (dahil); 14 gün 5-15 yıl(dahil); 20 gün 15 yıl (dahil); 26 gün Yıllık izin için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir Alt işveren tarafından çalıştırılan bir işçinin iş kazasına uğraması halinde, asıl işveren ve alt işveren 4857 sayılı İş Kanunu'na göre Müteselsilen her ikisi de sorumludur Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatına hak kazanılır; İşçinin ölümü Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işten ayrılma Emeklilik İş süresi haftada en çok 45 saattir *Deneme süreli iş sözleşmesinde, deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir 4857 sayılı İş Kanununda yer alan iş güvencesi hükümlerinden Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler yararlanamaz Özürlü çalıştırma zorunluluğu için, bir işyerinde en az 50 işçinin çalışıyor olması gerekir Evlenme, ana veya baba, eş, kardeş veya çocuk ölümünde 3 güne kadar izin verilir Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için gerekli sürenin hesabında aşağıdakiler çalışılmış gibi sayılır; Kadın işçilerin doğum sonrası 6 ay ücretsiz izin almaları Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri İşçinin evlenmesinde 3 güne kadar verilen izinler

3 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr Sayılı yasanın 71. Maddesine göre en küçük çalışma yaşı 15 tir. 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar aşağıdaki durumlarda hafif işlerde çalıştırılabilir. Bedensel gelişimine engel değilse Zihinsel gelişimine engel değilse Ahlaki gelişmelerine engel değilse 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimine devam eden çocuklar okullarına devamına engel olmayacaksa çalıştırılabilir. ar çalışılabilir Tekil gebelikte toplam 16 hafta izin hakkı vardır Çoğul gebelikte toplam 18 hafta izin hakkı vardır Doğumdan 8 hafta sonrasında ayrıca 6 aylık ücretsiz izin hakkı vardır Anne adayı isterse ve doktor raporu olursa, doğuma 3 hafta kalıncaya kad Doğum öncesi kullanılmayan izin hakları doğum sonrası süreye eklenir Doğum izninde geçen sürelerin maaşlarını SGK Öder Kadınlar; Yer altında veya su altında çalışılacak işlerde yalnızca inşaat mühendisi, maden mühendisi gibi meslek sahibi kadınlar çalışabilir. Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde fazla çalışma; Haftalık 45 saati aşan çalışmalardır Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 kadar yükseltilmesi suretiyle ödenir Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yasada belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenir Bir işçi fazla çalışma yaptığında isterse fazla çalıştığı her saat karşılığında 1,5 saatlik bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir Fazla sürelerle çalışan bir işçi isterse fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 75 dakikalık bir süreyi serbest zaman olarak kullanabilir İşçi hak ettiği serbest zamanı 6 ay zarfında çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır Fazla çalışmada öngörülen süre sınırı; Yürütülen işlere ilişkindir. Fazla çalışma için işçinin muvafakati gerekir. *Evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde işinden ayrılan kadın işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin iş akdinin işyeri ile ilgili olmayan bir suçtan dolayı tutuklanmasıyla son bulması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Ücretinin işveren tarafından kanun hükümlerine göre ödenmemesi nedeniyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Yeni iş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz. İşçi isterse yeni iş arama izin saatlerini toplu kullanabilir. Yeni iş arama süresi için ücret kesintisi yapılmaz. * Toplu işten çıkarma sayılması aşağıdaki oranlara göredir; 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin işten çıkarılması 101 ile 300 işçi arasında ise, en az %10 oranında işçinin işten çıkarılması 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işten çıkarılması Vardiyalı ve Gece Çalışmaları iş ortamında en fazla 11 saat uygulanır Bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası uygulanır İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

4 Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz 1475 sayılı eski İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan tek maddesi Kıdem Tazminatı (14. Madde) konusunu düzenlemektedir Mahkeme karıyla onaylanan haksız işten çıkarma durumunda; İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur İş güvencesi (Feshin haklı sebebe dayandırılması)30 işçiden fazla işçisi olan ve yine aynı işyerinde çalışan 6 ay kıdemi olan işçiler için geçerlidir.işçi iş güvencesi kapsamındaysa ve işten çıkarılmışsa 1 ay içinde iş mahkemesine işe dönüş davası açar..mahkemeyi kazanırsa 10 gün içinde işverene başvurmak zorundadır.işverende onu 1 ay içinde göreve başlatmak zorundadır. Çocuk ve Genç işçilerin Çalışma Süreleri ve Ara Dinlenme Süreleri Madde 6 Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz. İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur. Günlük Çalışma Süresinden Sayılan Haller Madde sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan hallerin yanısıra; a) İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler, b) İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler, c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler, çalışma süresinden sayılır. Hafta Tatili Madde 8 Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Madde 9 Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması Madde 10 Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir. Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.

5 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr SAYILI İSG KANUNU 6331 sayılı kanun; Kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm Çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Kapsam dışı 6331 sayılı Kanun TSK bünyesindeki; Fabrikalarda, bakım merkezlerinde ve dikimevi ve benzeri işyerlerinde uygulanır. Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetlerinde uygulanmaz sayılı kanun; Genel kolluk kuvvetleri faaliyetleri, Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetler, tek başına çalışanlar için ve ev hizmetlerinde uygulanmaz sayılı kanun; Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde uygulanmaz. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışana Çalışan temsilcisi denir. Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiye destek elemanı denir. 15 yaşını bitirmiş (tamamlamış) ancak 18 yaşını doldurmamış çalışana genç çalışan denir. İş güvenliği uzmanı; İSG alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemandır sayılı yasaya göre İş kazası tanımı; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır. Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği organizasyona işyeri denir. Aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler işyeri kapsamındadır sayılı kanunda tanımlanan Konsey; Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyidir sayılı kanuna göre Meslek Hastalığı; Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıktır. Bazı mesleklerde daha çok görülen hastalıklar WHO tarafından tanımlanmış hastalıklar Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi :Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birim; İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüne önleme denir. İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaların a; risk değerlendirmesi denir. İSG açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, donanımı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubuna Tehlike sınıfı denir sayılı kanuna göre Teknik Eleman; Teknik öğretmen, fizikçi, biyolog ve kimyager unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin İSG programı mezunlarıdır. İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür ve aşağıdakileri yapmak zorundadır; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. İşyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

6 Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İSG tedbirlerinin maliyetinin bir kısmını çalışanlara yansıtamaz. İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkelere uyulması gerekir; Risklerden kaçınmak Risklerle kaynağında mücadele etmek İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş donanımı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek Teknik gelişmelere uyum sağlamak Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. Çalışanlara uygun talimatlar vermek. Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabilir. Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak İSG hizmetlerinin sunulması konusunda işverenin aşağıdaki zorunlulukları vardır; Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını OSGB' den hizmet alarak yerine getirebilir. Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini işveren kendisi üstlenebilir. Yani işveren şartları sağladığı takdirde; iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi görevini de üstlenebilir. Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar. Kendisine İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir. Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; İSG hizmetlerini, 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde de alabilir. Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir. Giderleri SGK tarafından iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle aşağıdaki işyerlerinin İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir; Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır. Yapılan kontrol ve denetimlerde haksız destek aldığı saptanan işverenlerden o ana kadar yapılan destekler yasal faizleri ile birlikte geri alınır. Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir. Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı işverene karşı sorumludur. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir. Bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi durumunda Bakanlık ilgili birimlerine bildirim yapılır. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.

7 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr 2016 Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda işveren; İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurar. Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli görevlerinin yanında, belirlenen çalışma süresine riayet ederek çalışmakta oldukları kurumda veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarında İlgili personelin muvafakati ve üst yöneticinin onayı ile görevlendirilebilir. Görevlendirmeye ilişkin olarak çalışılan her saat 200 gösterge ile çarpılarak 80 saat üzerinden ek ödeme yapılır. İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır; Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi İşyerinin tertip ve düzeni Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve İşyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. İşveren İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılmasını sağlamak zorundadır. İşveren aşağıdaki ilkeler doğrultusunda Acil durum planları yapmak veya yaptırmak zorundadır; Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş donanımı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır Yapılan acil durum planlaması için öncelikle İlk yardım, Acil tıbbi müdahale, Kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar. Su baskını öncelikli değildir. Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir Durumun devam etmesi hâlinde gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler işyerini terk edemez Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez. Çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlar için; İstenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine işveren imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz Gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmeleri istenemez Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar; işyerinde varsa İSG Kurul başkanı veya sekreterine, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işveren veya işveren vekiline yazılı olarak başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Bu durumda kurul veya işveren; Acilen toplanarak derhâl (aynı gün) kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışanlar; Gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücretlerini tam olarak alırlar Çalışmaktan kaçındıkları durumda kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklı kalır İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

8 Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda gerekli yazılı başvuruyu yapmadan işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere giderse ; Bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz İş sözleşmesiyle çalışanların talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre; Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır İSG Kanunu 25. Md. göre işyerinde işin durdurulması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz Çalışan iş akdini feshedebilir Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim; İş kazaları kazadan sonraki 3 iş günü içinde işveren tarafından bildirilir Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir Çalışanların aşağıdaki sağlık muayenelerinin yapılmasını işveren sağlamak zorundadır; İşe girişlerinde işe giriş muayenesi İş değişikliğinde yeniden işe giriş muayenesi İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde sayılı Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporlarını vermeye İSGB veya hizmet alınan OSGB bünyesindeki işyeri hekimi ve TSM ler yetkilidir. İSGB veya hizmet alınan OSGB'de görevli olan işyeri hekimi tarafından verilen raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır ve verilen kararlar kesindir. Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. İşyerinde İSG sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir; İşyerindeki sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici önlemler Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda kimlerin görevlendirildiği Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların işverenlerine tehlike, risk, acil durum vb. konularında gerekli bilgileri verir Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, aşağıdaki durumlarda ve düzenli aralıklarla tekrarlanır; Çalışma yeri veya iş değişikliğinde İş donanımının değişmesi hâlinde Yeni teknoloji uygulanması hâlinde Çalışanlara verilecek eğitimler konusunda; Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ileilgili ilave eğitim verilir. Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar. Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.

9 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr 2016 Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. İşbirliği aşağıdaki konuları kapsamalıdır; İSG ile ilgili konularda görüşlerinin alınması İSG konularında teklif getirme hakkının tanınması İSG ile ilgili konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması Yeni teknolojilerin uygulanması konusunda Seçilecek iş donanımı konusunda Çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi. Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi. Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve donanımın belirlenmesi Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi Çalışanların bilgilendirilmesi ve çalışanlara verilecek eğitimin planlanması İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda; Çalışanlar veya iki ve daha fazla çalışan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcileri yoksa çalışan temsilcileri ile işbirliği yapar. İşyerinde İSG için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftiş sırasında çalışanlar veya çalışan temsilcileri yetkili makama başvururlarsa hakları kısıtlanamaz İşveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda çalışanların yükümlülükleri; İşyerindeki demirbaş veya sarf malzemelerini kurallara uygun şekilde kullanmak bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek Kendilerine sağlanan KKDyi doğru kullanmak ve korumak. İşyerindeki sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverenişveren vekiline derhal haber vermek. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. Kendi görev alanında, İSG sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, belirli sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir. Sayılar aşağıdaki gibidir; 2 ile 50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir kişi 51 ile 100 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki kişi 101 ile 501 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç kişi 501 ile 1000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört kişi 1001 ile 2000 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş kişi 2001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı kişi Ulusal İSG Konseyinin başkanı ÇSG Bakanlığı müsteşarıdır İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, İSG konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla 2 temsilci Ulusal İSG Konseyine üye olabilir Ulusal İSG Konseyinin sekretaryası İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. Ulusal İSG Konseyi ile ilgili olarak; Konsey, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararı belirler. Çekimser oy kullanılamaz. Konsey yılda iki defa olağan toplanır. Başkanın veya üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir. İSG Kurulu kurulabilmesi için; Elli ve daha fazla çalışanın bulunması ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapılması gerekir. İSG Kurulunun İSG mevzuatına uygun kararlarını işveren uygulamak zorundadır. Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde İSG Kurulu ile ilgili olarak; Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

10 Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon bu tür merkezlerin yönetimi tarafından sağlanır sayılı kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılır sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişinde 4857 sayılı yasanın ve 107. Madde hükümleri uygulanır. Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerinin denetim ve teftişi konusu ve sonuçlarına ait işlemler Millî Savunma Bakanlığı ve Bakanlıkça birlikte hazırlanan "Askerî İşyerleri İle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetimi, Teftişi Ve Bu İşyerlerinde İşin Durdurulması Hakkında Yönetmelik" esaslarına göre yürütülür. İlgili mevzuata uygun olmayan işyerlerinde iş durdurulabilir. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde ek olarak Risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulabilir. İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak üzere iş Tespiti yapan iş müfettişi tarafından durdurulur İşin durdurulması ile ilgili olarak; Karar ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirilir. Tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi gerekir Bakanlığa bildirim hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve 6 iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir. İşveren tarafından yapılan itiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez. İSG Kanununda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar. İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işyerleri Hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işletmeye açılabilir

11 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr sayılı İSG Kanununa göre işverenin sorumluluğundadır; Önlem almak Eğitim vermek Denetim ve Gözetim İSG kurallarını ihlal eden işverenler bazı idari yaptırımlarla karşılaşırlar. İşin durdurulması İdari yaptırımdır. İşçinin İSG yönünden çalışmasının sakıncalı olduğu işyerlerinde, işin durdurulması idari bir yaptırımdır İşverenin, kamu hukukuna dayanan İSG önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı İSG Kanunu içinde yer alır İş Kazası veya meslek hastalığı meydana gelmeden önce oluşan işveren kusurunun cezai yönden yaptırımları İSG Kanununda yer alır İşverenin İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitim verme zorunluluğu İSG Kanununda yer alır İSG İLE İLGİLİ DİĞER YASALAR VE TEMEL HUKUK Sosyal yaşamı düzenleyen kurallar arasındadır; Din Kuralları Ahlak Kuralları Hukuk Kuralları Görgü Kuralları Yaptırımı Bireyler ve toplum içinde ayıplanma ve küçük görülme olan kurallar Ahlak kurallarıdır Ahlak Kuralları içinde değerlendirilir; Kötü hisler beslemek Örnek davranışlar sergilemek Başkasının şeref ve haysiyetine saygılı olmak Dürüst davranmak Verdiği söze sadık kalmak Dedikodu yapmak Yaptırımı saygısız, görgüsüz, vefasız vb. olarak değerlendirilmek olan kurallar Görgü Kurallarıdır. Görgü Kuralları içinde değerlendirilir; Büyüklerini saymak, küçüklerini sevmek ve korumak Sofra kuralları Selamlaşma Başsağlığı ziyaretleri Hasta ziyaretleri Sosyal hayatta bireyler arasında ya da birey ile toplum arasında ilişkileri düzenleyen ve yaptırımı bulunan kurallar bütününe Hukuk denir Bir kuralın hukuk kuralı olabilmesi için 3 unsurun bulunması gerekir Toplumun tamamı için geçerlidir Devlet tarafından (yetkili merci) desteklenmesi Uyulmaması durumunda bir yaptırım (müeyyide) ile karşılaşılması Anayasanın 124. maddesine göre görev alanları ile ilgili yasa ve tüzüklerin uygulanmasını belirleyen yönetmelikleri Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşları çıkartabilir. Yönetmelikler; Yönetmelikler yasa ve tüzüklere aykırı olamayacağı gibi üst hukuk kurallarına da aykırı olamaz Üst hukuk kurallarına aykırı olarak düzenlenen yönetmeliklerin iptali konusunda Danıştay'a dava açılır Yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanması zorunludur Yönetmelik kendi içinde belirtilen sürede yürürlüğe girer Yürürlüğe giriş süresi belirtilmeyen yönetmelik resmi gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer Başbakanlık, Bakanlıklar ve Kamu Kuruluşlarının mevzuat doğrultusunda belirli bir konunun uygulanmasına yönelik yazılı emirlerine Genelge denir. Genelgeler konusu ve numarası ile adlandırılır İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR İSGONLİNE.WEB.TR ARALIK 2016

12 Aynı konuda çıkarılan genelgelerden en son düzenlenen esas alınır Genelgeler ilgili Başbakanlık ve Bakanlık tarafından hazırlandıktan sonra tüm birimlere ulaştırılır Tüzükler yayınlanmadan önce Danıştay onayından geçer Tüzükler Danıştay'dan gelen öneriler dikkate alınmadan da yayınlanabilir Suçun bilerek ve sonucun istenerek gerçekleştirilmesine kast denir. Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, suçun bilinerek fakat sonucun istenmeyerek gerçekleştirilmesine taksir denir Bir hukuk dalının tümünü ya da büyük bölümünü düzenleyen kanuna Genel Kanun adı verilir Kanunlar; Kanunları yalnızca TBMM yapabilir Resmi Gazetede yayınlanmak zorundadır Geçmiş tarihle yürürlüğe giremez. Kendi içinde belirtilen tarihte yürürlüğe girer Kendi içinde belirtilmişse bazı maddeleri farklı zamanlarda da yürürlüğe girer Kendi içinde tarih belirtilmemişse Resmi Gazetede yayınlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer Kanunlar için iptal - yürütmenin durdurulması davaları Anayasa Mahkemesine açılır Yargılama sırasında Anayasa'ya aukırılık durumunu belirleyen hakim de Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir 110 milletvekili imzası ile kanunlar Anayasa Mahkemesine iptal-durdurma davası açılabilir İşverenin, iş akdinden doğan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma borcunu düzenleyen hukuk kuralı Borçlar Kanunu içinde yer alır. Borçlar Kanunu 417. Maddesi işverene İşçinin kişiliğinin korunması görevini vermiştir. İşveren kusurundan kaynaklanan iş kazası veya meslek hastalığı sonucu cezai yönden yaptırımları Türk Ceza Kanunu içinde yer alır. Borçlar Kanununa göre iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda işçinin çalışma gücünde meydana gelen eksilme nedeniyle uğradığı gelir kaybının giderilmesi amacıyla açılacak olan dava; Maddi tazminat davasıdır Bir iş kazası neticesinde hayatını kaybeden bir işçinin aşağıdaki yakınları destekten yoksun kalma tazminatından yararlanabilir; Dul kalan ve herhangi bir geliri olmayan eşi İlkokula giden kız çocuğu 25 yaşını doldurmamış olan ve üniversitede okuyan erkek çocuğu Ülkemizde yasalar hiyerarşisi; Anayasa - Kanun ve Uluslararası sözleşmeler - Tüzük - Yönetmelik - Tebliğ İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 3146 sayılı yasanın 13. maddesinde Danışma ve Denetim Birimleri içinde yer almıştır İş denetimi türleri; o Soruşturma o İnceleme Teftişi o Kontrol Teftiş İdari yönden çözümlenemeyen iş uyuşmazlıklarının çözüm yeri İş Mahkemeleridir. Kıdem tazminatları zamanında ödenmezse en yüksek mevduat faizi uygulanarak ödettirilir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında her yıl verilen ikramiyeler göz önünde tutulur İdari para cezasına itiraz İdare Mahkemesine yapılır İdari para cezalarında soruşturma zamanaşımı 10 yıldır İdari para cezasına itiraz süresi tebliğ tarihinden itibaren 15 gündür Meslek hastalıkları 5510 Sayılı Yasa 14. Madde içinde tanımlanmıştır İş kazaları 5510 Sayılı Yasa 13. Madde içinde tanımlanmıştır Meslek Hastalıkları listelerini; SSK Yüksek Sağlık Kurulu yapar İş sözleşmesinin feshinin geçerli bir sebebe dayandırıldığının ispat yükümlülüğü davacıya aittir Temel hak ve özgürlüklere ilişkin usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmalarla ulusal kanunlar çakıştığı takdirde Uluslararası antlaşma hükümleri esas alınmalıdır (Anayasa madde 91) Günde 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerle ilgili; Cıva izabe fırınlarında ve elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde 6 saat çalışılabilir Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde 4 saat çalışılabilir Karbon sülfürden etkilenme riski bulunan işlerde 6 saat çalışılabilir Belirtilen günlük en çok iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılmazla Bu kapsama giren işlerde fazla çalışma yapılamaz

13 Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerleri işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İşkur İl Müdürlüğüne yazılı olarak bildirim yapmakla yükümlüdürler ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR Çalışma hayatının denetiminden sorumlu iş müfettişleri Bakanlığın İş Teftiş Kurulu Başkanlığı birimine bağlı olarak görev yaparlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlıdır; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM) Sosyal Güvenlik Kurumu İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM); İSG konularında mevzuat çalışması yapmak öncelikli görevleri arasındadır İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK); İSG konularında işyerlerinde denetim yapmak öncelikli görevleri arasındadır Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM); İSG konularında eğitim yapmak öncelikli görevleri arasındadır İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitü Müdürlüğü (İSGÜM); İSG konularında ölçüm ve analiz hizmetleri sunmak öncelikli görevleri arasındadır İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevlerindendir; İSG konularında mevzuat çalışması yapmak Ulusal politikalarını belirlemek ve İSG programları hazırlama Kişisel koruyucuların imalatını yapacak olan kişi ya da kuruluşlara yetki vermek İş Teftiş kurumunun görevlerindendir; Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek İş Teftişi ile ilgili olarak istatistik tutmak Denetlemelerde Uygunsuz bir durum gördüklerinde görev bölgelerinde işe el koyma "Herkesin, çalışma, mesleğini seçme ve adil ve uygun iş koşullarında çalışma hakkı bulunmaktadır." İlkesi Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde yer almaktadır ILO'nun temel stratejik hedefleri; Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak, Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek. Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak, Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 yılında kurulmuştur ve Türkiye de 1932 yılında üye olmuştur. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. "İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme" 155 sayılı sözleşmedir Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çok sayıda sözleşme hazırlanmış ve Ülkemiz de bunları imzalamıştır. "İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin Sözleşme" 161 sayılı sözleşmedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'nun üye ülkenin temsiliyetinde üçlü yapısında aşağıdakiler vardır; İşveren temsilcisi (1 kişi) İşçi temsilcisi (1 kişi) Hükümet temsilcisi (2 kişi) 182 sayılı ILO sözleşmesine göre; "Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke acil bir sorun olarak en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinin yasaklanmasını ve ortadan kaldırılmasını temin edecek ivedi ve etkin önlemleri alır" CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) Birleşmiş Milletler

14 sözleşmesidir 81 sayılı ILO sözleşmesi; "İş Denetiminin" uluslararası dayanağını oluşturur 59 sayılı ILO Sözleşmesine göre en küçük çalışma yaşı 15 olarak belirlenmiştir 59 sayılı ILO sözleşmesine göre 18 yaşın altındaki çalışanlara; "Genç çalışan" denir 182 sayılı ILO Sözleşmesine göre en çocuk ifadesi 18 yaş ve altı için kullanılmalıdır 187 Sayılı ILO Sözleşmesi İSG geliştirme çerçeve sözleşmesi "CE" Avrupa Normlarına Uygunluk anlamına gelir İş kazası ve meslek hastalıkları sonucu sürekli iş görmezlik geliri bağlanabilmesi için çalışanın meslekte kazanma gücü kayı oranı en az % 10 olmalıdır ILO Daimi toplantılarından olan Uluslararası Çalışma Konferansında Ülkeler 4 delege ile temsil edilir Türkiye'nin imzaladığı "İş Sağlığı ve Güvenliğini Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi" 187 sayılı ILO sözleşmesidir SAYILI İSG KANUNU YÖNETMELİKLERİNDE İSG ASKERİ İŞYERLERİNDE İSG Aşağıdaki işyerleri Askeri işyerleri kapsamındadır Millî Savunma Bakanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri Genelkurmay Başkanlığı (Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri İçişleri Bakanlığı (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye'de kurulan askerî işyerleri Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askerî işyerleri Asker işyerlerinde yapılacak denetimlerle ilgili olarak Askerî iş müfettişlerinin yetkileri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleriyle aynı yetki ve sorumluluklara sahiptir İşin durdurulması kararları dâhil her türlü denetim ve teftiş raporlarının işyerlerine tebliği, ilgililere duyurulması ile uygulanması ve izlenmesi işleri Millî Savunma Bakanlığınca yürütülür Askerî iş müfettişleri tarafından yapılan denetim ve teftişler, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın işyerlerinin denetim ve teftişi ile ilgili hükümlerine göre yürütülür İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye'de kurulan askerî işyerleri ve Yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri denetler Diğer askeri işyerleri denetimi konusunda; ÇSG Bakanlığının hangi iş müfettişlerinin teftiş edeceği Bakanlıkça Millî Savunma Bakanlığına bildirilir Bu müfettişlere Millî Savunma Bakanlığınca söz konusu askerî işyerlerinin teftişi için özel kimlik kartı verilir Özel kimlik kartı verilenler, teftişe başlamadan önce özel kimlik kartlarını işveren vekiline göstermek zorundadır Teftiş yetkileri her ne sebeple olursa olsun sona eren iş müfettişlerinin özel kimlik kartları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Millî Savunma Bakanlığına iade edilir Denetim ve teftişleri işyerlerinin çalışma saatleri içinde yapılır Bu işyerlerine ait kayıt ve belgeler her ne sebeple olursa olsun işyeri dışına çıkartılmadan işyerinde incelenir Askerî işyerlerinde işin durdurulması konusunda; İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür İş Teftiş Kurulu Başkanlığına verilen görevler Askerî İş Teftiş Kurulu Başkanlığınca yerine getirilir İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet İSG yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişlerinden oluşturulur

15 Diğer askerî işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerleri kapsamında yer alan askeri işyerlerinde işin durdurulması ile ilgili olarak; İşin durdurulması işlemleri İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yürütülür İşin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet üyelerinden biri iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftişe yetkili askerî iş müfettişleri arasından seçilir Yetkili heyet içerisinde yer alacak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin Savunma Bakanlığınca verilmiş özel kimlik kartına sahip olmaları gerekir BALIKÇI GEMİLERİNDE İSG Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik kapsamında tanımlanan yeni balıkçı gemisinin boyu 15 metre ve daha uzundur Denizde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir olayın meydana geldiği durumlarda; Olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek Olayın meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu liman başkanlığına bildirmek Olay, gemi jurnaline yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır Balıkçı gemilerinde çalışanların eğitimi özellikle; Yangınla mücadele Can kurtarma ekipmanının kullanılması Balık avlama ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri dâhil çeşitli işaretlerin kullanılması Gemiyi sevk ve idare edecek kişilerin özel eğitimi; Gemilerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve herhangi bir kaza olduğunda yapılması gereken işler Öngörülebilir yükleme koşullarında ve avlanma işlemleri sırasında, geminin, dengede ve güvenli bir durumda bulunmasının sağlanması Radyo navigasyonu ve iletişimi ile ilgili yöntem ve kurallar Tıbbi malzemelerin kullanımı kaptanın sorumluluğunda olup, bu sorumluluğa halel getirmeyecek şekilde, gemi adamlarının yetkilerini de göz önüne alarak, anılan malzemelerin kullanımı ve muhafazası hususunda Bir veya daha fazla güverte sınıfı zabit yardımcı zabit görevlendirilir Yalnızca kaptan sorumludur Balıkçı gemilerinde kaptan ve ilgili gemi adamlarının tıbbi malzemenin kullanımı konusunda eğitimleri en az 5 yılda bir yenilenmelidir. İŞYERİNDE İŞİN DURDURULMASI İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet 3 müfettişten oluşur İşyerinde işin bir bölümünü veya tamamını durdurma kararı vermeye yetkili heyet başkanı İş Teftiş Kurul Başkanlığı tarafından belirlenir Heyet, raporda belirtilen hususlara katılmadığı durumlarda kararını, gerekçeleri ile birlikte yazar. Heyet, gerekli görüldüğü takdirde, karara konu işyerinde inceleme yapabilir. İşyerinin açılmasına yönelik taleplere ilişkin düzenlenen raporlar ile işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi taleplerinin değerlendirilmesi heyet tarafından yapılır. Heyet, kendisine intikal eden raporlar üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve kararını, müfettişin tespit tarihinden itibaren 2 gün içerisinde verir. Müfettişçe, işyerinde işin durdurulması gereken durumlardan biriyle karşılaşıldığında, durumu belirtir bir rapor düzenlenir ve en geç tespitin yapıldığı tarihin ertesi günü ilgili heyete verilmek üzere Kurul Başkanlığına gönderilir. Raporda aşağıdakilere yer verilir; Durdurmayı gerektiren hususlara Alınması gereken tedbirlerin niteliğine Yapılması gereken diğer iş ve işlemlere Heyetin işyerinin bir bölümünde veya tamamında işin durdurulması kararı vermesi halinde karar, ilgili

16 valiliğe ve işyeri dosyasının bulunduğu il müdürlüğüne 1 gün içinde gönderilir Heyet işin durdurulmaması yönünde karar verirse, rapor İşleme konulmaz ve Kurul Başkanlığına iletilir Yapılacak iş durdurma işlemleri sırasında zor kullanılmasını gerektiren durumların varlığı halinde güvenliği sağlamak için Mülki idare amirinden kolluk personeli görevlendirilmesi talebinde bulunulabilir İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından 24 saat içinde yerine getirtilir İşin durdurulması kararında belirtildiği şekilde, işyerinin bir bölümü veya tamamında iş durdurulur. Durdurma kararına ilişkin mühürleme işlemi mülki idare amirinin emriyle gerçekleştirilir. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir. Düzenlenen tutanağın bir nüshası işyeri dosyasına konulmak üzere ilgili il müdürlüğüne gönderilir. Durdurmayla ilgili belgeler il müdürlüğünde saklanır. İşveren, işin durdurulmasına sebep olan hususların giderilmesi için mühürlerin geçici olarak sökülmesi ile ilgili talebini Dilekçeyle ilgili il müdürlüğüne iletir. İşin durdurulması karşısında işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebi ile ilgili olarak; İşverenin taahhüdünü içeren bir dosya ve bu dosyanın elektronik kopyası İl Müdürlüğüne sunulur İşverenin taahhüdü ve dilekçesi ıslak imzalı olur. İlgili il müdürlüğü işverenin talebini aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Kurul Başkanlığına gönderir. Kurul Başkanlığı, işverenin mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebini heyete intikal ettirir. Heyet, talebi dilekçe ve eklerinde sunulan bilgiler ışığında değerlendirir ve kararını iki gün içerisinde verir. Heyet gerektiğinde işverenden ek bilgi talep edilebilir. Durdurma kararının kaldırılması konusunda; İşin durdurulmasına sebep olan hususları yerine getiren işveren, durdurma kararının kaldırılması için ilgili il müdürlüğüne yazılı talepte bulunur. İl müdürlüğü talebi aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Kurul Başkanlığına iletir. İşverenin bildirimi üzerine müfettiş tarafından yapılan inceleme sonucu düzenlenen raporda, durdurma kararına neden olan hususların giderildiğinin belirtilmesi halinde, heyet tarafından gerekli inceleme yapılır ve bildirimin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içerisinde karar verilir. Heyetin durdurmanın kaldırılmasına karar vermesi halinde karar, mülki idare amirine ve ilgili il müdürlüğüne bildirilir. Mülki idare amirince durdurmanın kaldırılması kararının gereği kendisine intikalinden itibaren 24 saat içerisinde yerine getirtilir. Müfettiş tarafından yapılan inceleme sonucunda durdurma kararına sebep olan hususların giderilmediğinin tespit edilmesi halinde ise durdurma kararının devamı yönünde alınan karar, ilgili raporla beraber işverene tebliğ edilmek ve işyeri dosyasında saklanmak üzere ilgili il müdürlüğüne iletilir.

17 POSTALAR HALİNDE ÇALIŞMALAR İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini ve diğer bazı bilgileri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, ilgili Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde düzenlenir. İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6. maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 43. maddesi hükümleri göz önünde tutulur. Gece dönemine denk düşen saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır. Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz. Bazı özel haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır. En fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir. Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir. İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir. Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere ara dinlenmesi verilir. İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak ilgili mevzuat esaslarına göre verilir. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur. İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. KADINLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞMALARI Kadın çalışan; 18 yaşını doldurmuş kadın çalışandır Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta

18 değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanların işyerine getirilip götürülmesinde; Sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin İşyerinde görevli işyeri hekiminden sağlık raporu alınmalıdır Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise kadının çalışma postası; Kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar gece postalarında çalıştırılamaz Emziren kadın çalışanlar doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 1 yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar Anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde emziren kadınların gece postalarında çalışma yasağı 6 ay kadar uzatılabilir Gece postalarında çalışma yasağı boyunca kadının çalışma süreleri; Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri saklı kalmak üzere gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini İş müfettişlerince yapılan denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar Kadınların gece postalarında çalıştırılmaları konusunda öncelikle çalışanın tabi olduğu ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınır 6331 sayılı Kanun kapsamında olup kendi özel mevzuatlarında hüküm bulunmaması halinde çalışan kadınların gece postalarında çalışmaları konusunda Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik uygulanır 6331 sayılı Kanunun 38 inci maddesinde yer alan geçiş sürelerine uygun olarak işyeri hekimi görevlendirme yükümlülüğü bulunmayan işyerlerinde alınması gerekli sağlık raporları geçiş süresince Kamu sağlık hizmet sunucularından alınabilir GEÇİCİ İŞLERDE İSG Herhangi bir işverenden geçici bir süre ile işçilerini kendi işyerinde mesleklerine uygun işlerde çalıştırmak üzere devralan işveren geçici iş ilişkisi kurulan işverendir. İşveren, belirli süreli işlerde veya geçici süreli iş ilişkilerinde çalışanlara; İşe başlamadan önce yapacakları işin ne olduğu ve bu işte karşılaşacakları riskler hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar Özellikle yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek, tecrübe ve gerekli sağlık gözetiminin neler olduğu konusunda bilgi verilmesini sağlar Ayrıca iş nedeniyle ortaya çıkabilecek ilave özel riskler açıkça belirtilir İşveren, belirli süreli veya geçici süreli iş sözleşmeleri ile istihdam edeceği çalışanların bilgi ve tecrübelerini de dikkate alarak, yapacakları işin niteliğine uygun yeterli eğitim almalarını sağlar İşveren, belirli süreli veya geçici süreli iş sözleşmeleri ile istihdam edeceği çalışanlara yapılacak sağlık gözetimleri ile ilgili olarak; Sağlık ve güvenlik yönünden özel sağlık gözetimi gerektiren işlerde işin gerektirdiği özel sağlık

19 gözetimine tabi tutulmalarını sağlar Özel sağlık gözetimi, işten kaynaklanan gereklilik devam ettiği sürece, çalışanın sözleşme süresinin sona ermesinden sonra da sürdürülür Sağlık gözetiminden işveren sorumludur Çalışanlarını geçici olarak devreden işveren ile birlikte geçici iş ilişkisi kurulan işveren, yapılan iş süresince işin yapılması ile ilgili koşullardan sorumludur İşin yapılmasına ilişkin sorumluluk, iş sağlığı ve güvenliği ve iş hijyeni konuları ile sınırlıdır ULUSAL İSG KONSEYİ "Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak" Ulusal İSG Konseyinin amacını en iyi ifade eder Ulusal İSG Konseyinde Çalışma Bakanlığı birimlerinden 4 üye bulunur Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı konseyin başkanıdir İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla 2 temsilci seçilir İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan temsilciler 2 yıl için seçilir İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan seçilen temsilciler 2 toplantıya üst üste gelmezlerse üyelikleri düşer Konsey faaliyetleri; Genel Müdürlükçe, İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtilen Kurula teklif edilecek projelerin kabul edilen kısmıyla desteklenir Ulusal İSG Konseyi her yıl Mart ayı sonuna kadar, politika belgesi ve eylem planı kapsamında bir önceki yıla ait kurum faaliyet raporunu Konsey sekretaryasına iletir. Ulusal İSG Konsey sekretaryası İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce yürütülür Ulusal İSG Konseyi bir yıl içinde olağan olarak 2 kez toplanır Ulusal İSG Konseyi olağan toplantıları Haziran ve Aralık aylarında yapılır Ulusal İSG Konseyi Başkanın teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir Ulusal İSG Konseyi Üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir Konsey üyeleri ihtiyaç duymaları halinde Ulusal İSG Konseyi toplantılarına ilgili uzman personel ile katılabilirler. Konsey üyeleri Ulusal İSG Konseyi toplantılarına Çalışma grubu üyelerini de davet edilebilir. Konsey üyelerine, olağan ve olağanüstü toplantıya davet yazısı toplantı gününden en az bir ay önce gündem taslağı ile birlikte gönderilir. Ulusal İSG Konseyinin gündemi; Konsey üyelerinden, çalışma gruplarından veya Konsey üyeleri dışındaki gerçek ya da tüzel kişilerden gelen öneriler doğrultusunda İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün teklifi ve Konsey Başkanının onayı ile belirlenir. Ulusal İSG Konseyi toplantıları için; Yıllık olağan ve olağanüstü toplantılar öncesinde Konsey üyeleri, gündem maddesi önerilerini ve toplantıya katılıp katılamayacaklarını en geç yedi gün önce Konsey sekretaryasına yazılı olarak bildirirler. Konsey üyeleri ve Konsey üyeleri dışındaki gerçek ya da tüzel kişiler, iş sağlığı ve güvenliği alanında ele alınması ve üzerinde çalışılmasını gerekli gördüğü konuları yazılı olarak Konsey sekretaryasına bildirebilir. Toplantı yetersayısı temsilcilerin salt çoğunluğudur.

20 Toplantılarda çekimser oy kullanılamaz Ulusal İSG Konseyi toplantılarında kararların alınması konusunda; Konsey, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Konsey üyeleri dışındaki temsilcilerin oy hakkı yoktur. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu yönünde karar alınır. Alınan kararlar toplantı tutanağı ile kayıt altına alınır Tutanak toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara katılmayan üye, gerekçelerini tutanakta belirtir. İSG KURULLARI 6 aydan uzun süreli iş yapılan ve 50 veya daha fazla çalışanı olan işyerleri kurul kuracaktır Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde İSG Kurulu ile ilgili olarak; Asıl işveren alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı elli ve daha fazla ise asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul kurar. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve kurullarca alınan kararların uygulanması konusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. Bir işyerinde sadece asıl işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla ise bu durumda kurul asıl işverence kurulur. Alt işveren toplantılara katılmak için vekâleten yetkili bir temsilci atar. Alt işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla, asıl işverenin çalışan sayısı ellinin altında ise işyerinde kurul alt işverence oluşturulur. Asıl işveren toplantılara katılmak için vekâleten yetkili bir temsilci atar. Asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmayan ve aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler; Birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular İşverene bağlı, birden çok işyeri bulunduğu hallerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurulur. İşveren, birden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporların, en az 3 ayda 1 kez ilgili teknik eleman ve uzmanlarca incelenmesini sağlar Kurul üyelerinden hangisi işverenin atamasıyla işbaşına gelenler; İş güvenliği uzmanı, İşyeri hekimi, İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, Bulunması zorunlu ise sivil savunma uzmanı Kurul üyelerinden seçimle işbaşına gelenler; Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci İSG Kurulunun başkanı İşveren veya işveren vekilidir. İSG Kurulunun sekreteri İş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde kurul sekreteri insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişidir. Birden fazla iş güvenliği uzmanının bulunduğu işyerlerinde kurul üyesi işyerinin tehlike sınıfına uygun uzmanlar arasından işverence görevlendirilen biri olur. Birden fazla işyeri hekiminin bulunduğu işyerlerinde kurul üyesi İşverence görevlendirilir Asıl işveren - Alt işveren ilişkisine göre kurulacak kurullarda üyeler ve kurul sekreteri asıl işveren ve alt işveren tarafından ortak kararla atanır Asıl işveren alt işveren ilişkilerinde ortak kurul oluşumunda kurul üyelerinin eğitimlerinden her iki işveren birlikte sorumludur İSG Kurulunun öncelikli görevi işyerinin niteliğine uygun bir İSG iç yönerge taslağı hazırlamaktır. İSG Kurulları ayda en az 1 kere toplanır İSG kurullarında aşağıdaki kararlar alınabilir; Tehlikeli işyerlerinde toplantıların iki ayda bir yapılması kararı Az tehlikeli işyerlerinde toplantıların üç ayda bir yapılması kararı Toplantının gündemi, yeri, günü ve

21 saati toplantıdan en az 48 saat önce kurul üyelerine sekreter tarafından bildirilir Olağanüstü toplantı talebi Kurul başkanına veya sekreterine yazılı olarak yapılır Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır İSG Kurul toplantılarında çekimser oy kullanılamaz Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Karşıt görüşü olanlar adının ve imzasının yanında bunu belirtebilirler İmza altına alınan kararlar herhangi bir işleme gerek kalmaksızın işverene bildirilmiş sayılır Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca çalışanlara duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar Kurul, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı taleplerinde acilen toplanır. Toplantıda alınan karar çalışan ve çalışan temsilcisine yazılı olarak tebliğ edilir İSG Kurul toplantı tutanaklarını İşveren veya işveren vekili saklamak zorundadır SAĞLIK GÜVENLİK EĞİTİMLERİ Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverenin çalışanlarının eğitimlerinden, asıl işveren alt işverenle birlikte sorumludur. İşveren, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanları işe başlatamaz. Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa tekrarlanır Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa tekrarlanır Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa tekrarlanır Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, yapacağı iş ve işyerine özgü riskler ile korunma tedbirlerini içeren konularda öncelikli olarak eğitilir Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş donanımının değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimler ayrıca verilir. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Herhangi bir sebeple 6 aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. İlgili mevzuatın değişmesine bağlı olarak yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır. Yıllık eğitim programında, verilecek eğitimlerin konusu, hangi tarihlerde düzenleneceği, eğitimin süresi, eğitime kimlerin katılacağı, eğitimin hedefi ve amacı hususlarına yer verilir. Çalışma şartlarına bağlı olarak yeni risklerin ortaya çıkması halinde yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır. Az tehlikeli işyerleri için en az sekiz saat eğitim verilmelidir Tehlikeli işyerleri için en az on iki saat eğitim verilmelidir Çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saat eğitim verilmelidir Eğitim süreleri dört saat ve katları şeklinde işyerindeki vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman dilimlerinde de değerlendirilebilir. Eğitimin verimli olması için, eğitime katılacakların ihtiyacı olan konuların seçilmesine özen gösterilir. Eğitim, çalışanların kolayca anlayabileceği şekilde teorik ve uygulamalı olarak düzenlenir. Eğitimler çalışanlara bireysel ya da gruplar halinde uygulanabilir.

22 Çalışanların, iş sağlığı ve güvenliği konusunda sahip olması gereken tutumlarının ayrı ayrı ve ölçülebilir bir biçimde ortaya konması esastır. bilgi, beceri, davranış ve Eğitimler; İşyerinde görevli iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri tarafından verilebilir İşçi, işveren ve kamu görevlileri kuruluşları veya bu kuruluşlarca kurulan eğitim vakıfları ve ortaklaşa oluşturdukları eğitim merkezleri, üniversiteler, kamu kurumlarının eğitim birimleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları verebilir Bakanlıkça yetkilendirilmiş eğitim kurumlan ve ortak sağlık ve güvenlik birimleri tarafından verilebilir İSG Danışmanlık firmaları eğitimleri veremez Kendisinin ve başkalarının yaşamını sürdürebilmek için üretim yapabilecek ve gereken kararları, kendi başına alabilecek biçimde bedensel ve ruhsal gelişimini tamamlamış ve içinde yaşadığı toplum tarafından kabul edilen kişiye yetişkin birey denir. Aşağıdakilerden ülkemizde yetişkin olarak kabul edilebilir; Askere gidenler Devlet memurları Sürücü ehliyeti almış olanlar Yetişkin eğitiminin verimli olabilmesi için derse başlamadan önce öğrenecekleri bilgileri nerede ve nasıl kullanabilecekleri açıklanmalıdır Yetişkin eğitimi ile ilgili olarak "Verilen bilgilerin hangilerinin faydalı olacağına katılımcılar karar verir" Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır Özel önlem alınmasını gerektiren alanlarda çalışanlara özel eğitim verilir Yetişkinler, bilgi ve becerilerini bir süreçten, çeşitli aşamalardan geçirdikten sonra öğrenir ve kabul ederler. Aşağıdakilerden hepsi de bu süreçlerin içindedir; Farkında olma, İlgilenme Değerlendirme, Deneme Uygulama, MESLEK EĞİTİMLERİ Mesleki Eğitimler Yönetmeliği Tehlikeli ve çok tehlikeli işleri kapsar Mesleki eğitimlerin uygulanmasından Milli Eğitim Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı birlikte sorumludur Mesleki eğitim zorunluluğu kapsamındaki işlerde çalışacakların işe alınmadan önce, mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur Asıl iş itibariyle işyeri tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş zorunluluk kapsamında değilse bu eğitimler zorunlu değildir Asıl iş itibariyle işyeri çok tehlikeli işler kapsamında yer almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş zorunluluk kapsamında değilse bu eğitimler zorunlu değildir 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi geçerlidir Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülükursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi geçerlidir

23 Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi geçerlidir Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler geçerlidir Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının verdiği eğitimler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla Eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve derneklerin verdiği eğitimler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmelerin verdiği eğitimler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşçi kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketlerin verdiği eğitimler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketlerin verdiği eğitimler geçerlidir Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla İşveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler geçerlidir Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri geçerlidir Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları Millî Eğitim Bakanlığı ile protokol yaparak öncesi işe alınmış kişiler için en az 32 saatlik modüller halinde eğitim vermiş ve belge düzenlemiş ise bu kişiler mesleki eğitim almış sayılır Çalışanların yapılan işe uygun mesleki eğitim belgesi olarak diploma, sertifika veya belgelerinin bulunup bulunmadığı hususu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri tarafından denetlenir MESLEK HASTALIKLARI Meslek hastalığı; "Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı, geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir" Yükümlülük süresi; "Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek, kabul edilebilir en uzun süredir" Maruziyet süresi; " Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süredir" Yükümlülük süresi devletin sorumluluğunu gösterir Meslek hastalığının oluşumu, etkenle temas başladıktan sonra 1 hafta - 40 yıl arasında oluşabilir Çalışanın maruziyet değerlendirmesinde daima dikkate alınır; Maruziyetin türü Maruziyetin düzeyi Maruziyetin süresi Ülkemizdeki meslek hastalığı ana grupları; A Cetveli-Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları B Cetveli-Mesleki deri hastalıkları C Cetveli-Mesleki solunum sistemi hastalıkları. D Cetveli-Mesleki bulaşıcı hastalıklar E Cetveli-Fiziksel etkenlerle olan hastalıklar Meslek Hastalıkları yapılan işle veveya çalışma ortamı koşulları ile ilgilidir. Meslek Hastalıkları en ideal Periyodik sağlık muayeneleri ile İşyeri Hekimliğince tespit edilebilir ILO Meslek Hastalıkları tavsiye listesinde olup, Ülkemizde olmayan hastalıklar;

24 Sıcak çalışma ortamından kaynaklanan hastalıklar Ozon ve osmiyuma bağlı hastalıklar UV ışınlarına bağlı hastalıklar Ruhsal ve davranışsal bozukluklar En çok görülmesi gerektiği halde en az tanı konulan meslek hastalıkları Ülke mevzuatında B cetvelinde tanımlanmıştır Bir hastalığın meslek hastalığı olarak tanımlanabilmesi için yapılacak çalışmanın aşamaları; 1-Hastalık tablosuna doğru bir klinik tanı konması 2-Hastalığın işçinin şu anda çalıştığı işle ilişkisinin araştırılması 3-Hastalığın çalışılan önceki işlerle olan bağlantısının araştırılması Periyodik muayeneler meslek hastalıklarının tanı amaçlı muayenedir İşverenler kendilerine ilgili yerden intikal eden meslek hastalığını 3 iş günü içinde SGK'na bildirmek zorundadır Sağlık sunucuları kendisine gelen vakanın bir iş kazası veya meslek hastalığı olması durumunda ayrıca 10 gün içinde SGK'na da bildirmek zorundadırlar. Mevzuata göre meslek hastalığı tanısı koyabilecek hastaneler; Meslek Hastalıkları Hastaneleri Devlet Üniversiteleri Tıp Fakülteleri Devlet Eğitim ve Araştırma Hastaneleri BİYOLOJİK ETKENLER Biyolojik etken; "Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan endoparazitleridir" Hücre kültürü; "Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesi" Mikroorganizma; "Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlıktır" Patojenite; "Biyolojik etkenin hastalık yapabilme yeteneğidir" Virülans; "Biyolojik etkenin yaptığı hastalığın şiddetidir" Biyolojik etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 gruba ayrılır En zararsız olan biyolojik etkenler 1. Grupta ve en zararlıları de 4.grupta yer alır İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler Grup 1 olarak tanımlanır İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler Grup 2 olarak tanımlanır İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik etkenler Grup olarak tanımlanır İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bilinmeyen biyolojik etkenler Grup 4 olarak tanımlanır Biyolojik etkenlere maruziyet riski değerlendirmesinde dikkate alınacaktır; İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması. Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri. Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler. Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik etkiler. Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek toksik etkiler. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar ile ilgili bilgiler. Biyolojik etkenlerle çalışan işyerleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yapılması gereken bildirim Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapılır Biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içme eylemi yasaklanır İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir. Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verilecek bildirimlerle ile ilgili olarak;

25 İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile tutulan tüm tıbbi kayıtlar verilir Çalışanların, grup 3 veya grup 4'te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı verilir İşyerinde İSG hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği bildirilir Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı aşağıdakilere bildirmekle yükümlüdür; İş güvenliği uzmanına İşyeri hekimine İşveren veya işveren vekiline İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona veveya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı aşağıdakilere bildirmek zorundadır; Çalışanlara Çalışan temsilcilerine Sağlık Bakanlığına Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına İşverenler, grup 3 veveya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları maruziyet sona erdikten sonra en az 15 yıl saklanır Aşağıda belirtilen durumlarda maruziyet listeleri bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır; Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet. Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet. Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne yapılması gereken ön bildirim ile ilgili olarak; Grup 4'te yer alan her bir biyolojik etken için bildirim yapılır Geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3'te yer alan yeni bir biyolojik etkeni ilk defa kullandığında bildirim yapılır İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses veveya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda bildirim yapılır Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur Grup 1 biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunulmaz Çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirim en az 30 gün önceden yapılır Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm ilgili yönetmeliğe göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilir Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan önlemler alınır Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan önlemler alınır İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip içermediği belirsiz olan maddelerle

26 yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır Biyolojik risk etkenlerinde sınıflama yaparken aşağıdaki kriterler dikkate alını; İnsanlarda hastalık yapma riski Çalışanlarda ciddi risk yaratması Topluma yayılma riski taşıması Korumatedavinin bilinmesi KİMYASALLAR RİSK ETMENLERİ Kimyasal madde; "Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlar" Alerjik madde; "Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeler" Alevlenir madde; "Parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvı haldeki maddeler" Genel olarak parlama sıcaklığı 38 0 C altında olan maddelere parlayıcı maddeler denir. Biyolojik sınır değeri; "Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırı" Çok kolay alevlenir madde; "0 C'den düşük parlama noktası ve 35 C'den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddeler" Çok toksik madde; "Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler" Kanserojen madde; "Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olabilecek veya kanser oluşumunu hızlandırabilecek madde veya müstahzarlar" Mutajen madde; "Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilecek veya bu etkinin oluşumunu hızlandırabilecek madde veya müstahzarlar" Mesleki maruziyet sınır değeri; "Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı" Oksitleyici madde; "Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeler" Patlayıcı madde; "Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen veveya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddeler" Solunum bölgesi; "Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısı" Tahriş edici madde; "Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeler" Toksik madde; "Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler" Üreme için toksik madde (Teratojenik); "Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan veveya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddeler" Zararlı madde; "Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeler" LD50; "Öldürücü doz" LC50; "Öldürücü konsantrasyon" Sağlık gözetimi; "Çalışanların belirli bir

27 kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmeler" IUPAC; "Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliğinin kısa adı" MAK (Müsaade edilen Azami Konsantrasyon) için aşağıdakilerden doğrudur; Günde 8 saat ve haftada 40 saatlik çalışma süresi için ortamda bulunmasına izin verilen ve çalışanların sağlıklarını bozmayacak maksimum konsantrasyondur Hacim birimi ppm(cm 3 m 3 ), Ağırlık birimi mgm 3 ve Parçacık birimi ppmm 3 tür Kanserojen maddelerin MAK değeri yoktur TLV-TWA; "Çalışanların 8 saatlik mesai boyunca veya 40 saatlik bir haftalık mesaide, maruz kalabileceği havadaki madde konsantrasyonun maruz kalma zamanına oranıdır" TLV-STEL; "Genelde 15 dakikalık bir süre için ön görülen ve çalışanın tahriş, uzun süreli tedavi edilemez, deri harabiyeti gibi zararlara neden olabilecek konsantrasyondur. Aynı zamanda günlük TLV- TWA eşiklerini geçmemek şartıyla günde 60 dakika arayla en çok dört defa maruz kalma konsantrasyonudur" TLV-C; "Anlık dahi olsa geçilmemesi gereken eşik değerdir" LD50 Solunum yolu dışında diğer bütün yollarla organizmaya girerek etki gösteren katı veya sıvı haldeki kimyasal bileşiklerin akut toksisite ölçüsüdür. Bir ksenobiyotiğin deney hayvanlarına yaşam sürelerinin önemli bölümünü kapsayacak kadar uzun bir sürede günlük ve sık dozlar şeklinde verilmesi ile oluşan hasar "kronik toksik etki" olarak adlandırılır Endüstri toksikolojisi: Toksikolojinin işyerlerinde karşılaşılan kimyasallarla ilgili olarak işçi sağlığının korunması konusunda faaliyet gösteren dalıdır TLV (Eşik sınır değeri); "Günde 8 haftada 40 saat çalışma ile çalışanlara zararlı etki göstermeden çalışılabilecek ortalama konsantrasyonu ifade eder" Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerden hangisinin ithali, üretimi ve bu maddelerin işyerinde kullanımı yasaktır; 2-naftilamin ve tuzları

28 4-aminodifenil ve tuzları, 4-nitrodifenil Benzidin ve tuzları 2-naftilamin ve tuzları, 4-aminodifenil ve tuzları, 4-nitrodifenil, Benzidin ve tuzlarının ithali, üretimi ve bu maddelerin işyerinde kullanımı yasaktır. Ancak; Bu maddelerin başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, mevzuatta verilen limit değerlerin altında bulunuyorsa yasak uygulanmaz Bilimsel araştırma ve deneylerde yasak uygulanmaz Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde yasak uygulanmaz Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu olan üretimlerde yasak uygulanmaz Tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda işyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim eder Kurşun için bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 pg Pb100 ml kan. MAC değer Müsaade edilen azami konsantrasyon STEL değer 15 dakikalık sürede maruz kalınan aşılmaması gereken limit değer Kabul edilebilir limit değer Mesai esnasında işçinin maruz kalabileceği maksimum konsantrasyon TWA değer Haftada 40 saat çalışan bir işçinin,8 saatlik mesai süresince maruz kalabileceği ortalama Konsantrasyon KANSEROJEN MADDELER Kanserojen Veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik yalnızca radyasyona maruziyetin söz konusu olduğu işlerde uygulanmaz Sınır değer; "Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde bulunan havadaki, 8 saatlik referans zaman aralığındaki, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonudur" Risk değerlendirmesi gerçekleştirilirken, belirli risklerden etkilenecek çalışanların sağlık ve

29 güvenlikleri ile kanserojen veya mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri özel olarak dikkate alınır Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için; İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun ortaya çıkması hâlinde çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenir İkame yöntemi uygulanır Kapalı sistemle çalışma yapılır Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti sınır değerleri aşamaz Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışılan işyerlerinde, çalışanların sağlık kayıtlarının saklanma süresi maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıldır Sağlık kayıtları Maruziyetin sona ermesinden itibaren en az 40 yıl saklanmak zorundadır İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim eder ASBEST Asbest silikatları; Aktinolit Asbest, Antofilit Asbest, Grünerit Asbest (Amosit), Krizotil, Krosidolit, Tremolit Asbest, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını tamamlamış ve kurs bitirme belgesi almış çalışana Asbest söküm çalışanı denir Yönetmelik kapsamında belirtilen işlemlerin

30 ygulanması aşamasında işveren tarafından sorumluluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını bitirip, sınavda başarılı olarak kurs bitirme belgesi alan kişiye Asbest söküm uzmanı denir Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değere Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAODTWA) denir Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile asbest konusunda yasaklamalar; Asbestin her türünün çıkarılması, işlenmesi, satılması ve ithalatı Asbest içeren her türlü ürünün ithalatı ve satılması Asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi Risk değerlendirmesinde çalışılan ortam havasındaki asbest miktarının belirlenmiş sınır değerin altında olduğunun ortaya çıkması halinde mevzuatın Bildirim ve iş planı Sağlık gözetimi Kayıtların tutulması Hükümleri uygulanmayabilir. Bu işler; Sadece, kolay kırılmayan malzeme ile çalışılan, geçici ve kısa süreli tamir ve bakım işlerinde ve İyi durumdaki asbestli malzemenin paketlenmesi işlerinde, Asbest liflerinin sıkı şekilde bağlı olduğu malzemenin bozulmadan ve parçalanmadan uzaklaştırılması işlerinde, Ortam havasının izlenmesi ve kontrolü işleri ile malzemelerde asbest bulunup bulunmadığının tespiti için örnek alınması işlerinde, Yıkım işleri için izin alınması veya çalışma yapılan herhangi bir yapı veya ortamda asbest veya asbestli malzeme bulunduğu şüphesi varsa Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uygulanır Teknik önlemler alınmasına rağmen, havadaki asbest konsantrasyonu sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değerinin (ZAOD-TWA) 0,1 lifcm 3 ü aşabileceği söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma gibi belirli işlerde; çalışanların korunması için işveren; Uygun solunum sistemi koruyucusu ve diğer kişisel koruyucu donanım ile bunları kullanacak çalışanların ve çalışma sürelerinin belirlenmesi ve kişisel koruyucuların kullanılmasını sağlar. Sınır değerin aşılması ihtimali olan yerlere uyarı levhalarının konulmasını sağlar. Asbest veya asbestli malzemeden çıkan tozun, tesis veya çalışma alanı dışına yayılmasını önler. Yönetmelik kapsamındaki işler, asbest söküm uzmanı nezaretinde asbest söküm çalışanı tarafından yapılır. Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma işlerine ilişkin bir mesleki eğitim belgesine sahip olanlardan ayrıca asbest söküm uzmanlığı kurs bitirme belgesi istenmez. Bu Yönetmelikte belirtilen eğitimleri almış olanlardan bu iş için ayrıca mesleki eğitim belgesi istenmez. Asbestle ilgili söküm, yıkım vb. çalışmalara başlamadan önce işveren bir iş planı hazırlamak ve İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirimde bulunmakla yükümlüdür. İşveren veveya temsilcileri, asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemleri tamamlandığında İşyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve ölçüm sonuçlarını da içeren bir belge hazırlamak zorundadır İşyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve ölçüm sonuçlarını da içeren bir belge akredite olmuş ve İSGGM tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlardan alınır. Çalışanların maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun Sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değeri (ZAOD-TWA) değeri 0,1 lifcm 3 Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde sınır değerin aşılması halinde; Çalışanların korunması için uygun önlemler alınıncaya kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılamaz Alınan önlemlerin yeterli olup olmadığını belirlemek için ortam havasında tekrar asbest konsantrasyonu ölçümü yapılır Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi koruyucusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, çalışanların koruyucu ile

31 çalışmaları süreklilik arz edemez, Her bir çalışanın çalışacağı azami süre önceden belirlenir ve bu süre kesinlikle aşılamaz Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma süresince, fiziki şartlar, iklim şartları ve çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri de dikkate alınarak uygun dinlenme araları verilir Gerekli işaretlemeler yapılır ve uyarı levhaları konulur ve görevli olanlar dışındaki çalışanların girmesi önlenir Sigara içilmesi yasak olan alanlar belirlenir Yeme içme için ayrılan yerler, asbest tozu ile kirlenme riski bulunan yerlerin dışında seçilir Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde Sağlık Gözetimi uygulanırken akciğer Grafisi çekimleri 2 yılı aşmayan sürelerde tekrarlanır Asbest Maruziyetinin bitmesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi İşyeri Hekimi belirler Asbest Maruziyetinin bitmesinden sonra sağlık kayıtları 40 yıl süre ile saklanmalıdır Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilen veya Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen asbestoz ve mezotelyoma vakaları ile ilgili kayıtlar Sosyal güvenlik Kurumu tarafından tutulur Asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemlerinde çalışmalarla ilgili olarak; Çalışanlar kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler, çalışan veveya temsilcileri kayıtlar hakkında isimsiz olarak genel bilgileri alabilirler İşyerinin çalışanlarıyla devri halinde kayıtlar devredilen işletmeye teslim edilir İşyerinin kapanması halinde kayıtlar Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir Asbest söküm uzmanlarının eğitimleri İSGÜM tarafından yürütülür Asbest söküm çalışanlarının eğitimleri Asbest Söküm Uzmanları tarafından verilir Yalnızca iş güvenliği uzmanları asbest söküm uzmanı olabilir ÇALIŞAN KADINLAR Iş donanımları esas olarak erkekler için tasarlanmış olup, ayrıca kadın ve erkek arasında anatomik farklılıklar vardır ve sonuçta aşağıdaki hastalıklar kadınlarda daha kolay ortaya çıkabilmektedir; Sırt ağrıları Kramplar Disk fıtığı Gebelikte kimyasal etkilenim nedeniyle aşağıdakiler olabilir; Gebeliğin düşükle sonlanması Ölü doğumla sonlanması Çeşitli malformasyonlarla doğum Düşük kilolu doğum Emzikli, yeni doğum yapmış ve gebe kadın işçiler 80 db(a) üzerinde gürültü olan yerlerde çalışamazlar Emzikli, yeni doğum yapmış ve gebe kadın işçiler Darbeli, titreşimli vb. işler ve makinelerde çalışamazlar Gebe işçilerin elle yükleme ve araçsız taşıma işlerinde çalıştırılmaları yasaktır Gebelik süresi boyunca hiçbir surette elle taşıma işi yaptırılmaz Çalışma yasağı olmasa bile uygun KKD sağlanamadığı durumlarda işçi bu işlerde çalıştırılamaz Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir, bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler Emzirme izinleri günlük çalışma süresinden sayılır Medeni haline bakılmaksızın kadın çalışan sayısı ise işyerinde emzirme odası açma zorunludur Emzirme odası işyerine en fazla 250 m. Uzakta olabilir Medeni haline bakılmaksızın kadın çalışan sayısı 151 ve daha fazla ise işyerinde yuva (kreş) açma zorunludur Yuva (kreş=yurt) açılmış ise emzirme odası da burada açılabilir. Emzirme odasından (0-1 yaş) arası bebekler yararlanır Yuva 250 m. den fazla uzaksa işveren bir servis aracı sağlamalıdır

32 Yuva (kreş) hizmetlerinden 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan aylık çocuklar yararlanabilir Emzirme odasından emziren annelerin bebekleri yararlanır Emzirme odası üretim faaliyetlerinde kullanılamaz Dinlenme saatlerinde disiplini bozmamak koşulu ile annebaba çocukları ile ilgilenebilirler Taban alanlarının her çocuk için en az 3 m 2 olmalıdır Her çocuğa en az 8 m 3 hava düşmelidir Oda ve yurtlarda, yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10 yatağa bir çocuk banyosu bulunmalıdır Taban, duvar ve bölmeler sağlığa zararlı madde içeremez Bu tür yerlerde görevlendirilen yönetici ve eğitmenler kendi branşlarında eğitim almış kişiler olmalıdır Gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren kadın çalışanlar doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır Yeni doğum yapmış çalışanın gece çalıştırılması yasağı gerekirse, sağlık raporu uzatılabilir Gebe veya emzikli çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 4857 sayılı İş Kanununun 74. maddesi hükümleri uygulanır Süt izni özel sektörde; 1,5 gün Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir Biyolojik etkenlere maruziyet olabilen işlerde gebe emzikli ve yeni doğum yapmışlar için Grup 1 etkenlerin olduğu işyerlerinde çalışma yasağı yoktur 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda tekil gebeliklerde doğum izni Doğum öncesi 8 ve doğum sonrası 8 haftadır 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda çoğul gebeliklerde doğum izni Doğum öncesi 10 ve doğum sonrası 8 haftadır 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda doğum sonrası kullanılabilecek ücretsiz izin hakkı 6 aydır 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadınlarda doğum izinlerinde geçen sürelerin maaşlarını Analık sigortası kapsamında SGK öder 4857 sayılı yasaya tabi olarak çalışan kadın işçinin erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler Doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır İşverenler ortaklaşa oda ve yurt kurabilirler İşverenler Kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla anlaşma yapabilirler İşverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır Emzirme odası veveya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir Velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar yurtlara alınır Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve bunların amaç dışında kullanılması yasaktır Yurtlarda 0-24 aylık, aylık ve aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur Oda ve yurtlarla ilgili olarak işverenin yükümlülükleri; Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi giderlerinin tamamı işverenlerce karşılanır Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından denetlenir İşveren, işveren vekili, işyeri hekimi veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden sorumlu olanlarca görülen eksiklikler derhal giderilir Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu işverenler veya işveren vekilleri, bu yerlerin yönetimine dair kararları almak ve uygulanmasını sağlamak amacıyla ayda en az bir defa toplanmak zorundadır İşverenler işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne

33 gönderirler ÇALIŞAN ÇOCUKLAR (ilgili Yönetmelik) 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiye genç işçi denir yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiye çocuk işçi denir Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre; Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan, okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işlere hafif iş denir Düşme ve yaralanma riski olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek işlerde çocuklar çalıştırılamazlar Yük taşıma ve istifleme işlerinde çocuklar çalıştırılamazlar Ahlaki, bedensel ve zihinsel gelişmelere engel olacak işlerde çocuklar Okula devam edenler öğrenime engel olacak işlerde çalıştırılamazlar Sanayiden sayılan işlerde 18 yaş altındakiler gece vardiyalarında çalıştırılamazlar Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde çocuklar çalıştırılamazlar Bir sonraki vardiyaya tertipli bir ortam bırakmak üzere vardiya sonunda kurulacak olan hazırlama temizleme ekibinde çocuklar yer alamaz Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi ise ve Sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması durumunda yasak uygulanmaz Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işlerde çalışamazlar Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde çalışamazlar. *Notu: Perakende satış işleri yasak dışında kalmıştır. Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma i htimali bulunan her türlü işlerde çocuklar çalıştırılamazlar Gürültü veveya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde çalıştırılamazlar Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde çalıştırılamazlar Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde çalıştırılamazlar Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işlerde çalıştırılamazlar Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde çalıştırılamazlar Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde çalıştırılamazlar Para taşıma ve tahsilat işlerinde çalıştırılamazlar İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç), çalıştırılamazlar Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işlerinde çalıştırılamazlar Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde çalıştırılamazlar Toksik, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işlerde çalıştırılamazlar Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski taşıyan işlerde çalıştırılamazlar Çocuklar çoğunlukla tarım sektöründe çalıştırılmaktadır Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamaz yaşını tamamlamış çocuklar için çalışma süresi günde 8 ve haftada 40 saate kadar arttırılabilir

34 Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri 24 saatlik zaman diliminde kesintisiz 14 saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir Çocukların çalışmalarında ara dinlenmeleri 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olarak verilmesi zorunludur Çalışma süresinden sayılır; İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz Çocukların hafta tatili ücreti bir şey karşılığı olmaksızın ödenir Çocuk ve genç işçiler Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamaz ve ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz Çocukların yıllık ücretli izninin kesintisiz kullandırılması esastır Yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir. Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen veya yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren ve işveren vekilleri Çocuk ve Genç İşçi çalıştıramaz İşverenler, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin çalıştırılacağı iş, karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi verir. İşverenler, okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce, öğrenci olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza eder. İşverenler, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadır. ENGELLİ ÇALIŞANLAR DSÖ'nün saptadığı ölçülere göre gelişmiş ülkelerde nüfusun % 10'u her hangi bir özürlülüğe sahiptir. DSÖ'nün saptadığı ölçülere göre gelişmekte olan ülkelerde ise %12'si her hangi bir özürlülüğe sahiptir Ülkemizde özürlü sayılabilmek için; Bedensel, Zihinsel, Ruhsal, Duygusal, Sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle çalışma gücünün en az %40 kadarından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla belgelenmiş olmak gerekir GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT ÇALIŞILABİLECEK İŞLER Aşağıdaki liste günde en fazla 7,5 saat veya daha az çalışılabilecek işleri içermektedir. Kurşun ve arsenik işleri Cam sanayii işleri Cıva sanayii işleri Çimento sanayii işleri Kok fabrikalarıyla termik santrallerdeki işler Çinko sanayii işleri Bakır sanayii işleri Alüminyum sanayii işleri Demir ve çelik sanayii işleri Döküm sanayii işleri

35 Kaplamacılık işleri Karpit sanayii işleri Asit sanayii işleri Akümülatör sanayii işleri Kaynak işleri Madenlere su verme işleri Kauçuk işlenmesi işleri Yeraltı işleri Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler Gürültü düzeyi en yüksek maruziyet eylem değerini (8h=85 db(a)) aşan işler Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler Pnömokonyoz yapan tozlu işler Pnömokonyoz yapan tozların bulunduğu işyerlerindeki işler Tarım ilaçları Günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dâhil) Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde en fazla 6 saat çalışılar. Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde en fazla 4 saat çalışılır Karbon sülfürden etkilenme tehlikesi bulunan işlerde en fazla 6 saat çalışılır. Karbamatlı ve organik fosforlu insektisitlerin yapımı, paketlenmesi, çözelti olarak hazırlanması ve uygulanması işleri 6 saat çalışılır Günde 7,5 saatten daha az (4, 6) saat) çalışılan işlerde arta kalan zamanda ilave iş yaptırılamaz. Ne kadar çalışırsa çalışsın 7,5 saat çalışmış gibi hakkını alır. Bu kapsamdaki işlerde fazla çalışma yapılamaz. İşe başlamadan önce işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler. İtirazlar Sağlık Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından karara bağlanır. GENEL ISG KULTURU İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN KAVRAM VE KURALLARININ GELİŞİMİ Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olaya kaza denir. İnsanın bedence ve ruhça iyilik haline sağlık denir. İş Kazaları iş saatlerin en fazla 1. saatinde olmaktadır. Türkiye de ilk İş Kanunu 1936 yılında çıkarılmış ve 1937 yılında yürürlüğe girmiştir. Fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam iyilik olarak sağlığın tanımı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılmıştır. Yeni çıkarılan mevzuatın getirdiği en önemli değişiklik; İSİG ne sistematik yaklaşım Uzman katkısının sağlanması Risk değerlendirmesi İş sağlığı ve güvenliği mevzuatının öncelikli yaklaşımı çalışanların sağlığının ve güvenliğinin korunmasıdır Bir İşletmenin bileşenleri; Gereçler (makine ve maddeler) Çalışanlar, görevler Ortam (fiziksel, toplumsal) İSG Kültürünün yerleştirilmesi, işyerinde çalışanların sağlık ve güvenliklerini korumak amacıyla, 1989'da Avrupa Konsey Direktifi (89391EC), tüm işverenlere risk değerlendirme zorunluluğu getirtilmiştir Türkiye'de iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesi projesi hangi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel

36 Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarında öncelikli amaç çalışanların sağlığını korumaktır İSG KAVRAM VE SÜREÇLERİ Borçlar Kanununa göre işverenin çalışana karşı öncelikli görevi Çalışanın kişiliğini korumaktır Bir işyerinin İSG konusunda ciddiyetini en iyi şekilde gösterir; Sağlığın bir işletme politikası olması İSG Konusunda tüm çalışanların katılımı Sağlık politikası ve uygulamalarının sürekliliği Bilimsel yöntemlerle çalışmak İSG için yeterli kaynak ayırması İSG için örgütsel yapı kurulması Bir yönetim temsilcisi atanması Bir işyerinde İSG Kültürünün yerleşmeye başladığının kanıtları olarak söylenebilir; İş kazalarının giderek azalması Meslek hastalıklarıişe bağlı hastalıkların daha fazla tanınması Çalışanların yaşam kalitesinin artmaya başlaması Çağdaş İSG Uygulama İlkeleri arasında sayılır; Uygun işe yerleştirme İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi İSG risklerinin değerlendirilmesi ve kontrolü Çalışanlara yönelik İSG ile yakından ilgili bulunan üç unsur vardır; Çalışanların korunması İşletme güvenliğinin sağlanması Üretim güvenliğinin sağlanması İSG temel hedefleri arasındadır; Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak, Çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak ve geliştirmek, Kaliteyi ve verimliliği artırmaktır. Tarihte ilk kurşun zehirlenmesi Hipokrat (MÖ ) tarafından tespit edilmiştir Hastalıklarla ilgili (çevre faktörü) olarak 'Miasma teorisi' Galen (MS. II. Yüzyıl) tarafından ortaya atılmıştır "Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ilaç arasındaki farkı yaratır." Sözlerin sahibi; Paracelsus ( ) "Hastalara mesleğini sorunuz" diye öğüt veren, De Morbis Artificum Diatriba isimli meslek hastalıkları kitabını yazan ve İş Hekimliğinin babası sayılan; Bernardino Ramazzini ( ) Dünyada ilk iş hekimliği kitabı olan "De Morbis Metallicis"i yazmıştır; Paracelsus ( ) Modern toksikolojinin atası sayılmaktadır; Paracelsus ( ) Dünyada ilk mineroloji bilgini olarak bilinen ve "De Re Metallica" isimli eseri yayın layan; Georgius Agricola ( ) 1802 yılında İngiltere'de çıkartılan ve en küçük çalışma yaşını 12 olarak sınırlandıran yasanın adı; Çıraklık Sağlık ve Ahlakı Kanunu 1998 yılında Cenevre'de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararına göre aşağıdaki istatistik terimleri göz önüne alınacaktır; Mesleki kaza Mesleki yaralanma İş göremezlik 1998 yılında Cenevre'de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS) alınan ilke kararına göre; İşgünü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları için aşağıdakiler dikkate alınır; Ölümlü Olaylar Sayısı Ölümlü Olmayan Olaylar Sayısı Geçici İş Göremezlik Olayları Sayısı 1998 yılında Cenevre'de gerçekleştirilen 16. Uluslararası Çalışma İstatistikçileri Konferansında (ICLS)

37 alınan ilke kararına göre; İşgünü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları için aşağıdakiler dikkate alınır; Kaza Sıklık Oranı Kaza Ağırlık Oranı Kaza Olabilirlik Oranı Ülkemizde en çok iş kazası olan sektörler; Kömür madenciliği - İnşaat Birincil koruma hastalık olmadan önce yapılan koruma çalışma; Birincil koruma proaktif çalışmalardır İkincil koruma reaktif olup tedavi hizmetlerini kapsar Üçüncül koruma reaktif olup rehabilitasyon çalışmalarını kapsar Sağlık izlemi ile ilgili olarak; İş sağlığının hedefleri, sağlık izlem yöntemleri ve işlemleri, bu konularda bilgilendirilmesi gereken işçilere öncelik verilmek üzere, açıkça tanımlanmalıdır İzlem yöntemlerinin ve işlemlerin uygunluğu ve geçerliliği saptanmalıdır İzlem işçilerin onayı alınarak yürütülmelidir Sağlık gözetimi ile ilgili olarak; Sağlık izlem sistemi içinde yürütülen muayenelerin sonuçları, ilgili işçilere açıklanmalıdır Belirli bir işe uygunluğun değerlendirmesi, işin gereklilikleri ve işçinin sağlığı hakkında yeterli bilgi temel alınarak gerçekleştirilmelidir Seçildikleri işin kendilerine uygun olmadığını işçilerin belirtme hakları olmalıdır Seçildikleri işin kendilerine uygun olmadığını yazılı olarak belirtmeleri gerekir Çalışan nüfusun %04-12 kadarında meslek hastalığı beklenir Doğa gücünün ve organik gücün yerini makinenin ve buhar gücünün alması olayı olan sanayi devrimi 18. yy İngiltere'de başlamıştır Türkiye'de ulusal iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşması için devlet tarafından koyulan hedefler; İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri çağdaş bir temele oturtmak, Güncel teknolojilere cevap verecek yeterliliğe ulaştırmak, İş kazaları ve meslek hastalıkları vakalarının minimum düzeye indirilmesi. Çalışma yaşamı-sağlık ilişkisinin değerlendirilmesinde, Çalışma Koşullarının sağlığı etkileyen unsurlarından sayılır; Süre Ücret Vardiya Meslek hastalıklarının kişilerde psikolojik ve fiziksel sonuçları arasında sayılır; Doğumların düşüklerle sonuçlanması Doğumsal (Konjenital) anomaliler Prematüre bebek doğumları İş sağlığı; "Bütün meslek dallarında, çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır" Zehirle ilaç arasındaki belirleyici özellik doza bağlıdır ETİK İşletme literatürüne göre iş etiği; "İşyerine ilişkin olarak neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak" olarak tanımlanmaktadır. İş etiği şirketlerin büyük değişim dönemleri ya da krizlerden geçtiği dönemlerde öne çıkmaktadır. İş etiğinin iki temel uygulama alanı bulunuyor; "yanlış" davranışlarını önlemeye yönelik. Günlük işlerde yaşanabilecek ahlaki sorunların önlenmesine ilişkin İş Sağlığı Profesyonelleri arasında sayılır; İş müfettişleri İş hijyenistleri İş psikologları Sağlıklı bir İSG uygulamasının temel gereksinimleri arasında ilk sırada olan Profesyonel

38 bağımsızlıktır. İş sağlığının amacı, işçilerin bireysel ve toplu olarak sağlığına ve sosyal refahına yönelik hizmetlerin sunulmasıdır İş sağlığı uygulaması en yüksek profesyonel standartlara ve etik ilkelere göre gerçekleştirilmedir İş sağlığı profesyonelleri, çevre ve toplum sağlığına katkıda bulunmalıdır İSG Profesyonelleri çalışmalarında; Risk değerlendirmesinde geçerli yöntemler kullanmalıdır Etkin önlemler önermelidir Uygulamalarını sürekli kılmalıdır İşverenlerin İSG alanındaki sorumluluklarını yerine getirmeleri için dürüst ve yeterli öneriler sunmalıdır İşçilerin işe ilişkin sağlıklarını koruma ve destekleme konusunda yeterli ve dürüst önerilerde bulunmalıdırlar İş sağlığı profesyonelleri, bulundukları yerlerde İSG kurulları ile doğrudan ilişkide bulunmayı sürdürmelidirler İş sağlığı profesyonelleri, bir riskin kaldırılmasının ya da sağlık ve güvenlik için tehlike yaratan bir durumun iyileştirilmesinin reddedilmesi veya gönülsüzce karşılanması durumunda; İşverene yasal sorumluluklarını hatırlatmalı İşverene bilimsel bilginin değerlendirilmesinin önemini vurgulamalı Maruz kalım sınır değerlerini de içeren, ilgili sağlık koruma standartlarının uygulanmasının önemini vurgulamalı Durumu kabullenerek çalışmayıp, işi bırakmalıdır Etkinlikleri sırasında farkına varabilecekleri endüstriyel ve ticari sırları açıklamamakla yükümlüdür İşçilerin ve toplumun güvenlik ve sağlığını koruma açısından gerekli olan bilgileri de saklamamalıdırlar Gerektiğinde, ilgili yasanın uygulanmasını izlemekle görevli yetkili makama danışmalıdır Çalışma ortamında çalışanların sağlığına ve güvenliğine tehdit oluşturan bir durumun varlığında İSG Profesyoneli; Gerçekleri ve önleyici yöntemleri vurgulayan tarafsız ve anlaşılır bir tarzda bilgilendirme yapılmalıdır İdari personel ve işçilerin sağlık ve güvenliği konusunda yeterli bilgi sağlanması ile ilgili olarak işveren, işçiler ve temsilcileriyle işbirliği yapmalıdır İşverenlere, işçilere ve temsilcilerine, işyerindeki bilinen ya da kuşkulanılan iş tehlikelerinin bilimsel kesinlik derecesi hakkında bilgi sağlamalıdır İş etiği ve iş ahlakı kavramlarının gelişimini tarihsel süreç içerisinde etkisi vardır; Toplumsal gelişim Politik gelişim Ekonomik gelişim İş etiğine aittir; Evrensel normlar Hukuk felsefesi Herkes için geçerli Kurallar bütünüdür İş ahlakına aittir; Din Ahlak Felsefe Toplumlara göre değişir Gelenek İşyerinde örgütsel etik olmazsa; İşyerine ve yöneticilerine güven duygusu azalır Grup çalışmaları azalır, grup etkinliği kaybolur Bağlılık azalır, "ben duygusu" güçlenir İşgören devir hızı artar Yöneticilerin çalışanlara karşı etik sorumlulukları arasındadır

39 Çalışma hakkına saygı gösterme Adil ücret ödeme Çalışanların sendika kurma ve grev yapma hakkına engel olmamak Özel yaşamın gizliliği hakkına saygılı olma. Çalışma hayatında etik kapsamında değerlendiriir; İşçi - İşveren ilişkisi Tazminat hakkı Bilme hakkı İş etiği evrensel, İş ahlakı toplumsaldır Hem temel bir hak olan sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışma hakkının kullanılabilmesi, hem de üretimin artırılarak sürdürülebilmesi Bilimsel ve Teknik gelişmelerin sağladığı olanaklarla, iş ortamlarında risk ve önlem önceliklerinin belirlenmesi çalışmalarına bağlıdır İş ahlakı daha çok Din ve gelenek değeri kavramlarında değerlendirilmektedir Etik, kurallara dayalı insan davranışlarını kapsar İş etiği, insanların yönetimi, adalet, dürüstlük ve eşitlik konuları ile yakından ilişkili bir kavramdır. İş etiği yazılı kuralları olan bir yönetsel kavramdır. İş etiğini etkileyen faktörlerden sayılırlar; Küreselleşme Soysal sorumluluk Kültür İşin zorluğu yöneticilerin eşit ücret sorumluluğu kriterinden birisidir Küreselleşmenin iş etiğini etkileyen faktörleri arasında sayılır; Küresel piyasada rekabet avantajının elde edilmesinde insanların tutum ve davranışlarının etkisinin artmasıdır. Ekonomik ilişkilerde uluslararası etik vizyonun ve ilkelerin gücünün hissedilmesidir. Küreselleşme ile birlikte, bazı uluslararası uzman kuruluşlar tarafından etik kodların belirlenmesi ve kullanılmasıdır. İş etiği ve iş ahlakının ortak değerlerinden sayılır; İlişkileri düzenleme Güven oluşturma İş barışının geliştirilmesi İş etiği, hukuka, düşünmeye ve felsefeye dayalı davranış ilkelerini içerirken iş ahlakı dine ve dinsel inançlara göre uyulması gereken kurallar bütününü kapsamaktadır ETİK, insanlar için neyin doğru olduğunu ortaya konmasıdır Etik ( ethics ) sözcüğü, Yunanca 'da gelenek görenek anlamına gelen ethos sözcüğünden gelir ETİK, genel değer ahlaki değerlerin ve kişilerin birbirleriyle ilişkilerinde,bu değerler içinden benimsedikleri özel değerlerin incelenmesidir İş ahlakı, iş yaşamındaki özel gruplar için belirlenmiş davranışlar veya davranış kurallarını tanımlarken, iş etiği toplum içindeki farklı grupların dinsel, cinsel, etnik kimliklerine göre değişmektedir "İş Sağlığı Uygulama İlkeleri" arasında incelenir; Uygun işe yerleştirme, İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi, İşyeri risklerinin kontrolü, Aralıklı kontrol muayeneleri, İşyerinde sağlık hizmeti sunulması, Sağlık eğitimi ve danışmanlık Asbestli gemi sökümü gibi tehlikeli işlerin gelişmekte olan ülkelere doğru kaydırılması uluslararası açıdan etik bir sorundur. Tehlikeli atıkların gelişmekte olan ülkelere taşınması, açık denizlere bırakılması uluslararası etik sorunlardandır. Bilimsel araştırmaların konuyla ilişkili endüstri tarafından desteklenmesi, araştırmaların güvenirliğine gölge düşürmektedir. İş Etiği ile İş Ahlakı Arasındaki İlişki

40 Boyutlar İş Etiği İş Ahlakı Çıkış noktası Düşünme ve felsefe Din ve dinsel inançlar İçerik Evrensel normlar Gelenek ve görenekler Referans Hukuk felsefesi Ahlak felsefesi Nitelik Genel, herkes için geçerli Toplumlara göre değişir Kapsam Kurallar bütünü Davranış ilkeleri ERGONOMİ Ergonomi biliminin Türkiye'deki adlandırılması işbilimidir İnsan vücut ölçüleri ve vücut hareketleri ile bu hareketlerin frekans ve sınırları gibi vücut özelliklerini inceleyen bilim dalı ergonometridir İnsan Faktörleri Teorisinde "aşırı yüklenme", "uygun olmayan tepki" ve "uygun olmayan eylemler" dizisi bulunur Kol uzanma mesafesi ile ilgili ergonomik uygulamalarda; Malzemeler en kısa kolun yetişebileceği uzaklıkta olmalı ve malzemelere uzanırken eğilme veya bükülme yapılmamalıdır Uzun boylular malzemelere ulaşırken aşağıya doğru eğilmemelidir Malzemeler vücudun ön kısmına yakın olmalıdır Hafif malzemeler baş üstü seviyede istiflenmemelidir Sandalyedeki dengeyi sağlamak amacıyla ayak sayısı 5 adet olma Ağır yüklerin elle taşınmasında ergonomik açıdan; Yükün ağırlığını azaltmak gerekir Bir seferde taşınacak yük miktarını (sayısını) düşürmek gereki Fazla yükler için birden fazla kişiyi devreye sokmak gerekir Ergonominin amaçları içindedir; Çalışanın güvenliğini sağlamak Çalışanın verimliliğini artırmak İş koşullarını iyileştirmek Antropometrik ölçülerin kullanıldığı temel tasarımlar arasında yer alır; Çalışma yeri yüksekliği Vücut duruşu Görme açısı İşyerinde Sistemler aşağıdakilere uygun olmalıdır; Antropometrik ölçülere Anatomik - Fizyolojik özelliklere Yeteneklere - Becerilere Kendisini geliştirmeye Yanlışı telafi etmeye

41 Ergonomik tasarımlarda; İnsanın meslek hastalığı ve iş kazası riski en az olmalı Zorlanma düzeyi mesai boyunca sürdürülebilir olmalı Tehlike sinyallerinin özel bir ayırt edilebilirliği olmalı Tehlike anında hızla yer değiştirmek olanaklı olmalı Çevre koşulları ergonomik sınırlar içinde olmalı Yapılan iş tekdüze olmamalı Sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılamalı Ergonomik tasarımlarda istatistiksel verilerin %90 lık dilimi dikkate alınır Üretim sistemleri tasarımlarında ve işletiminde ergonomik faktörler dikkate alınırsa; Kayıp zamanlar azalır Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar azalır İşle ilgili hatalar azalır İş kalitesi artar Verim artar Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları azalır Iş kazaları - Meslek Hastalıkları azalır Yorgunluk; "Iş yükü nedeniyle bir organın, bir kasın veya tüm organizmanın işlevsel yeteneğinin, performansının azalmasıdır" Yorgunlukta; Kalp hızı artar Kaslarda asit artar Solunum hızlanır Çalışma kapasitesi düşer Işten kaçış duygusu algılamaları artar Kolay düşünmez Dikkatin azalması olur Algılama hızı düşer Bedensel ve mental faaliyetlerde performans düşer Mola; "Bir vardiya süresi içerisinde işe ilişkin faaliyetlerin durdurulduğu zaman dilimidir" şeklindeki tanım işbiliminde hangisinin karşılığıdır Organize edilebilen mola; "Işyeri tarafından belirlenmiş ve uygulanmaya konulmuş olan moladır" YÜKLENME: "Çalışanın bütün gün aldığı uyaranların toplamıdır" ZORLANMA: "Kişinin yüklenmeye karşı verdiği tepkidir" GEREKENLER: "O iş için yapılması gereken şeylerin tümüdür" Dinlenme amacıyla, işçi tarafından keyfi olarak iş arasına sokulmuş molaların özellikleri; Ağır işlerde sıkça görülür Uzun sürmez Organize edilemeyen mola sınıfındadır Gizli molada kişi yorulduğu için 2. dereceden başka bir iş yapar Enerji tüketimini etkiler; Çalışma pozisyonu Çalışma temposu Alet tasarımları Performansı etkiler; Antropometrik özellikler Yetenekler Güdülenim (motivasyon) Ergonomik bozukluklara bağlıdır; Birikici travmaya bağlı bozukluklar Tekrarlayıcı hareketlere balı bozukluklar Iş ile ilgili Kas - Iskelet hastalıkları Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları nedenleri arasında yer alır; Aşırı güç harcama Yanlış duruş pozisyonu Adale güçsüzlüğü Sinir I dokulara bası Durup dinlenmeksizin yapılan hareketler Bükülme, burulma vb türden uygunsuz pozisyonlarda çalışma

42 Dinamik ve Statik Çalışma Durumlarında Kasların Ekonomik Kullanımına Ilişkin Ilkeler arasında yer alır; Statik kassal çalışmalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Statik kuvvet gerektiren durumlarda mümkün olduğunca organ ya da vücut ağırlıklarından yararlanılmalıdır. Makine sistemlerinde, kumanda kollarında en uygun kuvvet yönlerinin kullanılmasına özen gösterilmelidir. Ekranlı araçlarla çalışırken dikkate alınır; Ekran gözlerden Cm. uzakta olmalı Göz seviyesinde veya 1-2 Cm. aşağıda olmalı Parlak ışık veya yansımalardan kaçınmalı Ergonomik oturma kuralları içindedir; Kalçalar dizden yukarı seviyede olmalıdır Ayaklardan destek almaya gerek vardır Bel dik veya hafifçe eğik Kollar gevşek ve destekli Belimizi ve sırtımızı eğip bükmeden, dizlerimizi bükerek ve dengeli olarak hafif yükleri kaldırma sırasında bel yaralanması en az seviyededir Uzun süre kollarımızı başımız üzeri seviyeye uzatarak iş yapmak bel rahatsızlığını artırır Uzun süre, hareketsiz ve ara vermeden oturarak çalışmak bel rahatsızlığını artırır Belden eğilerek bobin veya malzeme almak bel rahatsızlığını artırır İşçiler ıslak elbise ile çalıştırılamaz Kuvvetli rüzgârlarda tedbir alınmadan işçiler çalıştırılamaz Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılamaz İşçiler soğukta çalıştırılabilir Ergonomi, sistemler ile onları işleten ve bakımlarını yapan insanlar arasındaki etkileşimlerle ilgilenen bir uygulamalı bilimselmühendislik disiplinidir. Ekipman tasarımıyla ilgili insanoğlunun yapabilirliklerini, sınırlarını ve diğer özelliklerini içeren bilgi bütünüdür. Ergonomi İşin insana göre tasarlanmasıdır. Ergonomik yetersizlik sonucunda ilk zarar görebilecek vücut bölümleri kas ve eklemlerdir Bel yaralanmalarından korunmak için el arabalarını çekerek taşımak doğrudur Çalışma sisteminin Ergonomisinde, birbirini izleyen adımları sırası; Dayanabilirlik-kabuledilebilirlik-hoşlanılabilirlik-kendini gerçekleştirebilirlik Hem oturmaya hem de ayakta durmaya elverişli işlerde, çalışma ayakta durma halindeki yüksekliğe göre ayarlanmalıdır "Vücut ölçüleri bilimi" hangi bilim dalının diğer Antropometridir

43 PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ Toplumsal ve çevre koşulları Psikososyal tehlike boyutlarından biridir Stresin mühendislik yaklaşımlarından sayılırlar; Kişinin çevresinin kişiye yüklediği yüktür. Stres kişide olan değil, kişiye olandır. Bir semptomlar dizisi değil, nedenler dizisidir. İşçinin tutum ve yeteneğinin işin gereklerini karşılama düzeyi Kişi-Çevre uygunluğu kuramı içinde yer alır Stres reaksiyonları arasında yer alır; o Akıl Sağlığı o Fiziksel sonuçlar o Davranışsal sonuçlar Stres reaksiyonlarından olan kalp-dolaşım sistemi bozukluklarının sebepleri arasında yer alır; Sigara ve içki içme Kötü Beslenme Spor yapmama İşin sürdürülebilmesi için isteğin bastırılması ve sıkıntıya direnilmesi iş hayatında depresyona neden olur Başarısızlığın gruba özgü nedenlerinden sayılır; o Aşırı düşük kişisel iş standartları o Yetersiz sözel beceri o Fiziksel hastalıklar ve engeller Stresin nedenlerinden sayılır; Kendine yeterlilikten bağımlı hale gelmek İzole yaşamdan birbirine bağlı yaşama geçiş Durağan yaşamdan değişken yaşama geçiş Sorumluluk alma Kişiler arası çatışmalar Yoğun iş yükü Değişmez çalışma saatleri Monoton iş Vardiyalı çalışma Kişisel gelişim olanaklarının yetersizliği Çalışanın iş üzerinde denetiminin olmaması Çalışanlar arasındaki rol belirsizliği İş yükü - kontrol - sosyal destek modelinde Düşük karar serbestliği - Yüksek psikososyal iş yükü şartlarında yüksek iş gerilimi meydana gelir Çaba-ödül uyumsuzluğu modeli psikoosyal kuramsal modellerden biridir Çaba - Ödül uyumsuzluğu modelinde çaba gösterirlerken bunun karşılığında statülerinin olumlu yönde değişmemesi şartlarında iş stresi meydana gelir İş yükü - kontrol - sosyal destek modelinde Yüksek karar serbestliği - Düşük psikososyal iş yükü şartlarında düşük iş gerilimi meydana gelir Stres yönetimlerinden sayılır; Olumlu davranış değişiklikleri Gevşeme Egzersiz Strese bağlı insan vücudunda ortaya çıkan fiziksel sorunlardan sayılır; Mide-bağırsak şişkinlikleri Depresyon Uyku bozuklukları Örgütsel stres yönetimlerinden sayılır; Esnek çalışma programı İş güvencesinin sağlanması Çalışanın örgüt içi bilgi akışına katılımı İşçinin işini denetleyebilmesi 60

44 RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME 6331 Göre Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, 6331 Göre Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali TS OHSAS Türkiye'de en yaygın şekilde benimsenen ve uygulanan iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi OHSAS RİSK tanımı :Tehlikeli bir olayın olasılığı ile meydana geldiğinde oluşturacağı sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi OHSAS Tehlike tanımı: Çalışanı etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli TEHLİKELER Yüksekte Çalışma Şantiyede Baretsiz Dolaşma Tüm Makinalar Kimyasallar Gürültü Titreşim Toz Gaz RİSKLER Düşme Sonucu Ölüm Malzeme Düşmesi Sonucu Yaralanma Makine Çalışmasında Parmak Kopması Zehirlenme İşitme Kaybı Kas Yırtığı Akciğer Rahatsızlığı Boğulma *****Tehlike, neden - Risk, sonuçtur Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, Kabul edilebilir Risk :TS OHSAS 18001' e göre bir kuruluşun, yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş riski ifade Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı, Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, *****İşVeren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. *****6331 sayılı yasaya göre İşveren 1 kişi dahi çalıştırıyorsa Risk Analizi, Acil Durum Planı, Eğitim ve Sağlık Gözetimi yapmak zorundadır. *****Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. İşveren veya işveren vekili. İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. İşyerindeki çalışan temsilcileri. İşyerindeki destek elemanları. İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

45 Risk değerlendirmesi; tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere Tehlikeleri Tanımlama, Riskleri Belirleme Ve Analiz Etme, Risk Kontrol Tedbirlerinin Kararlaştırılması, Uygulama Dokümantasyon, Yapılan Çalışmaların Güncellenmesi, İzleme, Tekrar Etme Gerektiğinde Yenileme Aşamaları İzlenerek Gerçekleştirilir. RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE ANALİZİ Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. RİSK KONTROL ADIMLARI Planlama Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. o Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. o Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. o Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması Uygulamaların izlenmesi: Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir. İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri. Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı. Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. Tespit edilen riskler. Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler. Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları. Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi. Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir. *Risk algısında re aktif algılama KANIKSAMA Yaratır. **Ramak kala formu doldurulmaya başlanmış ise önlem alınır ve kaza sayısında artış beklenmez. Risklerin en etkin kontrolü tehlikeyi kaynakta yok etmek ile başlar. Risklerin kabul edilebilirliği hakkındaki değer yargıları algılamaya dayanır. GEÇERLİLİK çok tehlikeli sınıfta en geç 2, tehlikeli sınıfta en geç 4, az tehlikeli sınıfta 6 yılda bir yenilenir. *YENİLEME İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. Üretim yönteminde değişiklikler olması. İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması

46 AYNI ÇALIŞMA ALANINI BİRDEN FAZLA İŞVERENİN PAYLAŞMASI DURUMUNDA. İşverenler ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir. Asıl işveren ve alt işveren risk değerlendirmesi o Her alt işveren risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır. o Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. o Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder. Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Proaktif (kaza olmadan önce) Eğitim Denetim Risk Analizi İsg kurul toplantıları Gürültü ölçümü Geçmiş kayıtları inceleme Talimat yazma Reaktif (kaza olduktan sonra) Kaza sonucu tutulan tutanak Hastalık sonucu tutulan tutanak Ramak kala tutanağı İlk yardım faaliyeti Geçmiş olsun demek Allah rahmet eylesin demek Üzülmek RİSKLERLE MÜCADELEDE ÖNCELİK SIRASI Tehlikeleri Kaynağında yok etmek Tehlikeleri Kaynağında azaltmak Kaynağa yönelik TOPLU KORUMA Mühendislik önlemleri almak İdari uygulamalar ile önlem almak Ortama Yönelik Çalışana Kişisel koruyucu donanım vermek Çalışanı eğitmek KİŞİYE YÖNELİK KORUMA AYRICA AŞAĞIDAKİ SIRALAMAYIDA UNUTMAYINIZ.. TEHLİKEYİ YOK ET ÇOK TEHLİKELİNİN YERİNE AZ TEHLİKELİYİ KOY(İKAME) KONTROL İZALASYON MÜHENDİSLİK ÇÖZÜMLERİ KİŞİSEL KORUYUCU KULLANDIRMA

47 RİSKLERLE MÜCADELEDE ÖNCELİK SİRASİ Yok etmek- Başka metot seçmek- bertaraf etmek ikame- daha az zararlı metot, ürün, makine ile değiştirmek izolasyon, tecrit, kapatmak, havalandırma, aydınlatma Kaynaktan uzaklaştırmak Eğitmek- çakılma süresini azaltmak- talimat vermek - denetlemek - Kişisel koruyucu donanım temin etmek, işe giriş muayenesi 6331 Risklerden Korunma ilkeleri İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: Risklerden kaçınmak. Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. Risklerle kaynağında mücadele etmek. İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. Teknik gelişmelere uyum sağlamak. Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. Çalışanlara uygun talimatlar vermek. 161 sayılı ILO SÖZLEŞMESİ Her Üye, bütün ekonomik faaliyet dallarında ve tüm işletmelerde, kamu sektörü ve üretim kooperatifleri üyelerini de kapsayan, bütün işçiler için, iş sağlığı hizmetlerini sürekli bir şekilde geliştirmeyi üstlenir. Sağlanan hizmet, işletmelerin kendine has risklerini karşılamaya yeterli ve uygun olmalıdır'' EEC Çerçeve Direktif Avrupa Birliği mevzuatında Risk Değerlendirme konusunun düzenlendiği temel mevzuat FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek fiziksel risk etmenleri Gürültü Vibrasyon (titreşim) Basınç Termak konfor şartları Radyasyon Aydınlatma Havalandırma GURULTU Gürültü: İnsanı rahatsız edecek düzeydeki sestir. Sesin frekansı: Saniyedeki titreşim sayısıdır. Sesin şiddeti: Ses titreşimlerinin atmosferde yaratmış olduğu basınçtır. Ses şiddeti Logaritmik olarak db şeklinde belirlenir. A,B,C ölçeklerine göre ölçüm yapılır. En çok kullanılan A ölçeğidir ve sonuç; db A şeklinde ifade edilir. En yüksek ses basıncı (Ppeak): "C"-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum değeridir. Sesin frekansı arttıkça (yükseldikçe) ses tizleşir, frekans düştükçe ses pesleşir. Genç ve sağlıklı bir kişi 20 ppa-200 Pa arasındaki şiddetteki sesleri duyar Sağlıklı genç bir kulağın duyabildiği en düşük ses basıncı olan 20 jpa dır. Logaritmik ifadenin bir sonucu olarak, 20 ppa 0 (sıfır) db'e; 200 Pa da 140 db'e karşıt gelir.

48 o 0 (sıfır) db'e işitme eşiği, o 140 db'e de acı eşiği denir. Her üç desibellik artış sesin gücünü ikiye katlar, her on desibellik artış ise sesin gücünü on kat artırır. Ses şiddeti uzaklığın karesi ile orantılı olarak düşer. Uzaklık iki katına çıkarsa ses şiddeti 6 db azalır. Normal sesle konuşma düzeyi 50 db(a) İnsan kulağı 1000 Hz. den düşük frekanslı sesleri frekanslara göre belli kayıplarla duyar. Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır. En yüksek ses basıncı (Ptepe): C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini, Günlük gürültü maruziyet düzeyi:[db(a) re. 20 ppa]: En yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını, Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat): A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını, TS 2607 ISO 1999 standardında Gürültü ölçümü yapılır. MARUZİYET EYLEM DEĞERLERİ VE MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ En düşük maruziyet eylem değerleri= 80 db(a) = 112 Pa = 135 db(c) En yüksek maruziyet eylem değerleri = 85 db(a) =140 Pa =137 db(c) Maruziyet sınır değerleri = 87 db(a) =200 Pa = 140 db(c) *Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 db(a) maruziyet sınır değerini aşamaz. 87 db (A) Asla geçilemeyecek değer 85 db (A) kulaklık takma başlangıcı db (A) arası kulaklık hazırda bulundurulur Risklerin değerlendirilmesi Anlık darbeli gürültüye maruziyet dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine, s Maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerine, Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, Teknik olarak elde edilebildiği durumlarda, işle ilgili ototokslk maddeler ile gürültü arasındaki ve titreşim ile gürültü arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan etkisine, Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve çalışanlar tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve diğer seslerin gürültü ile etkileşiminin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine, İş ekipmanlarının gürültü emisyonu hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgilerine, Gürültü emisyonunu azaltan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına, Gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine, Sağlık gözetiminde elde edinilen güncel bilgilere, Yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup bulunmadığına, özel önem verir. *Ototoksik madde: kulak iç yapısına ve iç basıncına zarar veren ilaçlar( örn. Aspirin) Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması İşveren, risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar. İkame, Uygun iş Tasarlanması ve düzenleme, Bilgi ve eğitimin verilmesi, Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla; Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntemlerle azaltılması, Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle

49 azaltılması, İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması, Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla; Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması, Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi, hususlarını göz önünde bulundurur. İşyerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, işveren; Bu maddede belirtilen önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar. Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler. s İşaretlenen alanların sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü yapılmasını sağlar. Kişisel korunma İşveren tarafından sağlanan kulak koruyucu donanımlar; s İşitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek şekilde seçilir. s Çalışanlar tarafından doğru kullanılır ve korunur. s Çalışana tam olarak uyar. Hijyenik şartların gerektirdiği durumlarda çalışana özel olarak sağlanır. MARUZİYETİN SINIRLANDIRILMASI ****Çalışanın maruziyeti, hiçbir durumda maruziyet sınır değerleri 87 dba aşamaz. Bütün kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerlerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren; Maruziyeti, sınır değerlerin altına indirmek amacıyla gerekli tedbirleri derhal alır. Maruziyet sınır değerlerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri gözden geçirerek yeniden düzenler. Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi Gürültüden kaynaklanabilecek riskler, Gürültüden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan tedbirler ve bu tedbirlerin uygulanacağı şartlar, Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri, Gürültüden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve gürültü ölçümünün sonuçları ile bunların önemi, Kulak koruyucularının doğru kullanılması, İşyerinde gürültüye bağlı işitme kaybı belirtisinin tespit ve bildiriminin nasıl ve neden yapılacağı, Çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı ve sağlık gözetiminin amacı, Gürültü maruziyetini en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları, hususlarında bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlar. Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması İşveren, bu Yönetmeliğin kapsadığı konularda ve özellikle; risk değerlendirmesi, risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanacak tedbirler, kulak koruyucularının seçilmesi, hususlarında çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar. En yüksek maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için, işitme testleri işverence yaptırılır. Risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarının bir sağlık riski olduğunu gösterdiği yerlerde, en düşük maruziyet eylem değerlerini aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için de işitme testleri yaptırılabilir. Tespit edilen işitme kaybının işe bağlı gürültü nedeniyle oluştuğunun tespiti halinde; Çalışan, işyeri hekimi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir. İşveren; İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir. Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir. Riskleri önlemek veya azaltmak için çalışanın gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi gibi gerekli görülen tedbirleri uygular. Benzer biçimde gürültüye maruz kalan diğer çalışanların, sağlık durumunun gözden geçirilmesini ve

50 düzenli bir sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. GURULTU İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER Yoğun ses basıncı kulak zarı ile birlikte orta ve iç kulağın fizyolojik yapısını tamamen bozar ve iç kulaktaki korti organını tahrip eder. Geçici İşitme Kaybı: Gürültüye bağlı olarak meydana gelen ve normale dönebilen işitme kaybıdır. İşitme Kaybı: Sürekli olarak gürültüye maruz kalan kişilerde görülen işitme yetisi kaybıdır. Kalıcı kayıplar, geçici kayıplarda olduğu gibi; Sesin şiddetine, Toplam maruziyet süresine, Gürültünün frekansına, Gürültünün tipine, Kulağın fizyolojik özelliklerine ve kişisel duyarlılıklara bağlı olarak değişim gösterir. Odyometri: İşitme yetisinin düzeyini ölçmeye yarayan cihazdır. Bu cihazla yapılan testlere de Odyometrik (Audiometric) testler denilmektedir. Yapılan testlerde kalıcı işitme kaybının ilk görüldüğü frekans 4000 Hz'dir ve "akustik çentik olarak tanımlanır. İşitilebilir frekans aralığı; Ses frekansı 20 Hertz ile Hertz Günlük konuşma bölgesi yaklaşık olarak Hertz arasındadır Frekansı 20 Hz'den küçük olan seslere İnfrases (Infrasound, Subsonik) Frekansı Hz'den büyük olan seslere Ultrases (Ultrasound) adı verilir. Bir ses yalnızca tek bir frekanstan oluşuyor ise bu tür seslere "saf ton" sesler adı verilir. Gürültü genellikle değişik ses frekanslarının ve değişik ses şiddetlerin üst üste binmesinden meydana gelir. Ses şiddetinde şiddetler arası 10 birim artması şiddetin 10 kat olduğu anlamına gelir. Örnek: 70 db'lik bir ses 60 db'lik bir sesten 10 kat daha fazladır. 90 dblik bir ses 60 dblik bir sesten 10X10X10=1000 kat daha şiddetlidir. Ortamda birden fazla ses kaynağı varsa toplam gürültü ne kadar olur? Çalışma ortamında 90 db gürültü çıkartan 2 makine olsun... Toplam gürültü ne kadar olur? Gürültü düzeyleri arasındaki fark alınır 90-90=0 Şekilde verilen grafikten 0 db'in denk geldiği değer bulunur. Grafikte 0 değerine karşılık 3 db denk gelir, Bulduğumuz değeri en yüksek makine sesine ekleriz. Toplam gürültü böylece; 90+3=93 db olur. Ortamda 105 db ve 80 db gürültü yapan 2 makine varsa; =25 logaritmik tabloya göre 0,3 olur. Bu değeri 105 db üzerine ekleriz. Toplam gürültü 105,3 db olur. Gürültüye MaruzMaksimum Kalınan SüreDüzeyi db(a) (SaatGün) 7,5 80 Gürültü

51 , , Korti organındaki sensoryel hücrelerin zarara uğrar Odiyogramda tipik olarak başlangıçta 4000 Hz.lik frekanslarda -V- şeklinde bir düşme görülür, Sonra bu Hz. lik frekans alanlarına da yayılır; Konuşmayı işitme zorluğu bu alanlarda ortalama 35 desibellik bir işitme azalmasına uyar. *Gürültüden ileri gelen Algı Tipi işitme kaybı, işitme organımızın İç kulaktaki duyma hücrelerinde, bölgesinde meydana gelir. Gürültüye maruziyet sonucunda; İşitme yitiği yapar Uyku sorunları ortaya çıkar; Uykusuzluk Rahat ve derin uyuyamamak Uykuya geç başlamak Olarak sayılabilir. Kalp atışlarında artış Kan basıncında artış Bazı hormon ve salgı bezlerinin düzenini bozabilir Davranış bozukluklarısinirli olma (Yorgunluk ve stress sonucu) 40 yaşından sonra her yaş için yarım desibellik düşme fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır. Gürültü kontrolü için uyulması gereken sıra; Tasarım aşamasındaki önlemler Gürültü kaynağında mücadele Sesin yayılmasının önlenmesi Kişisel koruyucu malzemeler Gürültüyü KaynaktaSes Enerjisinin Yayıldığı YoldaGürültüyü, Gürültüye Azaltmak En etkili yoldur. Gürültüyü Azaltmak Maruz Kalan Kişide Engellemek Münkünse Gürültü Kaynağı izole etmek Gürültü kaynağı ve ona çıkarmayan bir metotgürültü çıkartan maruz kalan kişi arasındaki değişikliği makinelerin işleyişini yenidenuzaklığı arttırmak. Gürültü çıkartan işlemidüzenlemek (bakım, titreşengürültüye maruz kalan daha az gürültülü işlemleveya vuran bölümleri yumuşakkişiyi tecrit etmek. değiştirmek. Daha az gürültümaddelerle kaplamak, süreçtegürültüye maruziyet - çıkartan makineleri kullanmakbazı değişiklikler yapmak gibi). sunuk kalma süresini (ikame). Sesin havada yayılmasınıazaltmak veya gürültülü önlemek için ses emici engelleryerlerde rotasyonla kullanmak. çalıştırmak (idari kontrol). Sesin duvar, tavan ve tabaniş programını gibi geçebileceği vedeğiştirmek. yansıyabileceği yerleri ses emicikişisel koruyucu kullanmak malzeme ile kaplamak veya böyle malzemelerle yapmak. Gürültü kaynağını ses emici malzeme ile kapatmak

52 veya ayırmak. Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olması gereklidir. Yükümlülük süresi 6 aydır. TİTREŞİM Titreşim (vibrasyon), mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlamaktadır. Yani; potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim denir. Endüstride iki tip titreşimden bahsedilir. Birincisi el- kol titreşimi, İkincisi tüm vücut titreşimidir. Bütün vücut titreşiminde 1-80 Hz ve El-kol titreşiminde Hz frekansları hissedebilir, Vücut hareket halinde iken; Kinetik duyu organlarında, Kas, bağ ve eklem dokularında, İç kulak denge organında, Deri kıl dibinde, Deri altı dokularda, Kılcal damar ağında zararlı ve kalıcı etkiler olabilir. Titreşime bağlı meslek hastalıklarında yükümlülük süresi 2 yıldır. Titreşimin insan vücudu üzerindeki etkisi Fiziksel ve Biyomekanik Psikolojik Sensoryel şekilde olur. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak, Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi, El-kol titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi, Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri, Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değer Buna göre sekiz saatlik çalışma süresi için; El-kol titreşiminde günlük maruziyet Sınır değeri 5 ms 2 Eylem değeri 2,5 ms 2 Bütün vücut titreşiminde sınır değeri 1,15 m s 2 ve Eylem değeri 0,5 ms 2 olarak uygulanmalıdır.

53 EL kol titreşiminde görülen önemli hastalığın ismi Beyaz Parmak Hastalığıdır Maruzivetin belirlenmesi İşveren, çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde ele alır, gerekiyor ise ölçümler yaptırarak mekanik titreşime maruziyeti belirler. Bu ölçümler İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmeliğe göre yapılır. Mekanik titreşime maruziyet düzeyi değerlendirilirken aşağıdakiler dikkate alınır: Kullanılan ekipmanla yapılan çalışmalardan elde edilen gözlem sonuçları. Ekipmanın üreticisinden elde edilecek bilgi de dahil olmak üzere, ekipmanda veya ekipmanın kullanıldığı özel koşullarda oluşabilecek titreşimin büyüklüğü hakkındaki bilgiler. Risk değerlendirmesi Aralıklı titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine, Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerine, Başta özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, Mekanik titreşim ile çalışma ortamı arasındaki veya mekanik titreşim ile diğer iş ekipmanları arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine, İş ekipmanlarının mekanik titreşim düzeyi hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan bilgilere, Mekanik titreşime maruziyet düzeyini azaltacak şekilde tasarlanmış alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına, Bütün vücut titreşimine maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip etmediğine, Düşük sıcaklık gibi özel çalışma koşullarına, Sağlık gözetiminden elde edilen uygun en güncel bilgilere. Maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde; Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek. Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan, ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek. Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri, elkol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı ekipman sağlamak. İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak. İşyerini ve çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek. Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmalarıiçin çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek. Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak. Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek. Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak. Maruziyetin sınırlandırılması Çalışanın maruziyeti, hiçbir şekilde maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır. *Tüm kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren; Maruziyeti, maruziyet sınır değerinin altına indirmek üzere gerekli olan tedbirleri derhal alır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma veönlemeye yönelik gerekli tedbirleri alır. Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla alınan önlemler, maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri, Mekanik titreşimden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları ile kullanılan iş ekipmanlarından kaynaklanabilecek yaralanmalar, Mekanik titreşime bağlı yaralanma belirtilerinin niçin ve nasıl tespit edileceği ve bildirileceği, İlgili mevzuata göre, çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı, Mekanik titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları.

54 Sağlık Gözetimi ve Özel Koşullar Sağlığa zararlı bir etki ya da belirli bir hastalık ile maruziyet arasında bir ilişki olduğu tespit edilebildiği durumlarda çalışanların titreşime maruziyeti, Hastalığın veya etkilenmenin çalışanın özel çalışma koşullarından ortaya çıkma ihtimalinin olması, Hastalık veya etkilenmenin saptanması için geçerli yöntemlerin bulunduğu durumlar. Çalışanda mekanik titreşime sonucu olarak bir hastalık saptanması halinde: Çalışan, işyeri hekimi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir. Çalışanların özellikle, maruziyetin sona ermesinin ardından yapılacak sağlık gözetimi ile ilgili bilgi ve önerileri alması sağlanır. İşveren, tıbbi gizlilik dikkate alınarak, sağlık gözetiminde saptanan dikkate değer bulgular hakkında bilgilendirilir. İşveren İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir, Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir, Çalışanın titreşime maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dahil, riskleri önlemek veya azaltmak için gerekli tüm tedbirleri alır, Benzer biçimde maruz kalan çalışanların sağlık durumunun gözden geçirilmesi için düzenli bir sağlık gözetiminin uygulanmasını sağlar. Böyle durumlarda işyeri hekimi, maruz kalan çalışanlar için tıbbi muayene isteyebilir. Özel koşullar Deniz ve hava taşımacılığında; çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili genel ilkelere uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, maruziyet sınır değeri aşılarak çalışma yapılabilir. Çalışanın mekanik titreşim maruziyetinin genellikle maruziyet eylem değerlerinin altında olduğu ama zaman zaman belirgin değişiklikler gösterdiği ve maruziyet sınır değerini aştığı durumlarda, maruziyet sınır değeri aşılarak çalışma yapılabilir Bu durumda; 40 saatlik ortalama maruziyet değeri, maruziyet sınır değerinden düşük olmalı ve çalışma ortamındaki farklı kaynakların neden olacağı toplam riskin, maruziyet sınır değerine ulaşıldığında oluşabilecek riskten daha az olduğu kanıtlanmalıdır. Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya çıkan risklerin en aza indirildiğinin ve ilgili çalışanların uygun sağlık gözetimine tabi tutulduklarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerince tespit edilmesi halinde dört yıl için izin verilebilir. Mevcut durum, iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılır. EL - KOL TİTREŞİMİ Maruziyetin değerlendirilmesi El-kol titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi sekiz saatlik bir referans döneme A(8) normalize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) kare kökü olarak ifade edilen, TS EN ISO "Mekanik Titreşim - Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi-Bölüm 1: Genel Kurallar" ile TS EN ISO "Mekanik Titreşim - Kişilerin Maruz Kaldığı, Elden Vücuda İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi -Bölüm 2: İşyerlerinde Ölçme Yapmak için Pratik Kılavuz" standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. Ölçüm Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini belirleyebilecek nitelikte olacaktır. TS EN ISO ve 2 standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre, kullanılan cihazlar ve yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uyumlu olacaktır. Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için ayrı ayrı yapılacaktır. Maruziyet, her iki eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir. BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİ Bütün vücut titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi, günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak sekiz saatlik dönemde A(8) sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan

55 en yüksek (rms) değeri olarak hesaplanan, TS EN 1032+A1:2011 "Mekanik Titreşim - Titreşim Emisyon Değerinin Belirlenmesi Amacıyla Hareketli Makinelerin Deneye Tabi Tutulması" ile TS ISO "Mekanik Titreşim ve Şok-Tüm Vücut Titreşime Maruz Kalma Değerlendirilmesi-Bölüm 1:Genel Kurallar" standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır. Deniz taşımacılığında, 1 Hz'in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır. Titreşimin Ölçülmesi Titreşim ölçümlerinde, titreşim düzgün ise; etkin değer rms ivme (msn 2 ) cinsinden oktav bantları ile ölçülür. Titreşim, insan vücudunun titreşimle temasta olduğu noktalardan ölçülür. Titreşim, vücuda yayıldığı nokta veya bölgeye en yakın yerden ölçülür. HAVA BASINCI DEĞİŞMELERİ Akut: Normal basınçtan yüksek basınca ani geçişte baş ağrısı, kulak ve diş ağrıları (özellikle sağlam olmayan dişlerde), denge bozukluğu, Normal basınçtan alçak basınca ani geçişte kulaklarda, yüz sinüslerinde, ağrı, karın ağrıları, bilinç kaybı, Yüksek basınçtan normal basınca ani geçişte kaşıntı, subkutan anafizem, kas ve eklem ağrıları, dispne, kulak çınlaması, İşitme kaybı, baş dönmesi, hipertermi, ödem, taşikardi, stenokardi, asfeksı, gaz embolisi, sonucu miyokard infarktüsü, nervöz bozukluklar, (öfori, psişik bozukluklar, epilepsi, felçler), Felçler (en çok alt ekstremitelerde) ve (Menier sendromu kalıcıdır) Geç zararlar: Kemik nekrozları, epifizlerde deformasyon (en fazla pelvis ve omuz kemik ve eklemlerinde) Yükümlülük süresi akut durumlarda 3 gün ve kronik etkiler için 10 yıldır. BASINÇ: Newtoncm 2 Birim alana yapılan kuvvet Normal şartlarda, Deniz seviyesinde en yüksek basınç vardır. Normal şartlarda hava basıncı 76 cm (760 mm Hg) civa basıncına eşittir. Pascal : 1 m 2 lik yüzeye etki eden 1 N'luk kuvvetin oluşturduğu basınçtır. Atmosfer : 1 m 2 lik yüzey etki eden N'luk (105 N'luk) kuvvetin oluşturduğu basınçtır. NOT: 1- Atmosferdeki hava moleküllerinin ağırlığı nedeniyle yeryüzündeki ve havadaki bütün cisimlere uyguladığı basınca atmosfer basıncı denir. Balon ve uçak gibi araçlarla süratle yükseklere çıkılması halinde, doğal olarak atmosfer basıncı düşer Vücuttaki oksijen basıncının düşmesi sonucu anoksemi, taşikardi görülebilir. Not: Kalbin atım sayısının loo'ün üstünde olmasına taşikardi denir. Taşikardi görülen kişilerin kalp krizi geçirme oranı çok daha yüksektir Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında ise, deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artması olur. Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine düşebilir. İnsan organizmasında sağlık sorunu yaratabilmesi için Basınç değişikliğinin 4,5 Ncm 2 daha yüksek olması gerekir. ISINLAR İyonlaştırıcı ışınlar İyonlaştırmayan ışınlar Ortamdaki ışınların; Dalga boyu Yoğunluğu Etkileşim süresi Önem taşımaktadır. *İnsan gözünün görebileceği ışınlar nm dalga boyu arasındadır *Nanometre (nm). Bir milimetrenin milyonda biridir. Gözle göremediğimiz maddeleri (atom, vb) ölçmek için kullanılır. 1 nm =0, m İyonlaştırıcı ışınlar Bu ışınlar hücre içeriğindeki iyonların ayrışmasına neden olur. İyonlaştırıcı ışınları 2 grup halinde inceleyebiliriz; - Elektromanyetik ışınlar (x ve Y ışınları) - Korpüsküler ışınlar (a, 3 ışınları, nötron ve protonlar)

56 Elektron ışın kaynağında da x ışınları oluşmaktadır. TIG kaynağında kullanılan toryumlu tungsten elektrotta kopma ve parçalanma olmasıyla oluşur. (bu parçalar radyoaktiftir.) X ışınları Akut ışın sendromu Akciğer kanseri Kemik iliği inhibisyonu yapar. İYONLAYICI IŞINLARLA OLAN HASTALIKLAR Akut ışın sendromu Deri ve mukozala hastalıkları Göz hastalıkları Hematopoez bozuklukları Akciğer kanseri Kemik hastalıkları Gonadların tutulumu Akut ışın sendromu: Doza ve süreye bağlı olarak değişik fazlarda ve değişik belirtiler vererek ölüme kadar gidebilen bir hastalıktır. Yükümlülük süresi 2 aydır. rad: iyonize ışın etkisindeki cismin bir gr. nın soğurduğu 100 erglik enerjiye eşittir. Değişik dozda değişik tablolar açığa çıkar. Üreme organlarına etki: fertiliteyi(doğurganlık) azaltan en küçük doz 150 rad'dır. NON İYONİZE IŞINLAR MOR ÖTESİ (UV) KIZILÖTESİ (IR), RADYO DALGALARI, MİKRO DALGALARIDIR ışınlarıdır. Kızılötesi ışınlar Gözde katarakt; Görme zorluğu, Ciltte; Yüz cildinde; Kahverengi, kırmızı pigmentasyon, Telenjiektaziler Mor ötesi ışınlar (UV) Göz kamaşmasına neden olur (Arc Eye, Welders Flash). Göz içinde kum veya çakıl tanesi varmış gibi kaşıntı Net görememe Şiddetli sızı Gözde yaşarma ve yanma Baş ağrısı UV (Mor Ötesi Işın); kalıcı körlük yapabilir. Deride güneş yanığına benzer yanıklar oluşturarak deri kanseri riskini artırır. LAZER ISINI Işık enerjisinin ısıya dönüşmesiyle etki gösterirler. Lazerlerin gücü Watt veya Joule cinsinden söylenir Lazer ışınının yoğunluğu yüksek, dalga boyu kısa ve tek renklidir. Lazer ışınları elde edildikleri maddelere göre dörde ayrılırlar: Katı cisimden çıkan lazerler Sıvı cisimden çıkan lazerler Gaz cisimden çıkan lazerler Yarı iletkenlerden oluşan lazerler. Lazer sınıflaması EN :2007 ve TS EN :2008 sınıflaması Potansiyel olarak "Biyolojik hasar verme" gücüne göre sınıflama yapılmıştır. Kullanımı her koşulda güvenlidir. Maruziyet sınırı yoktur. İşaretleme Gereklidir, Zararsızdır. Sınıf 1 Sınıf 1 M Sınıf 2 Sınıf 2 M Sınıf 3 R Sınıf 3 B Sınıf 4 Göz koruması gerekir. Göz koruması gerekir.

57 3 B üzerinde güce sahip bütün lazerler bu sınıfa girer. Mutlaka kilitleme sistemi olmalıdır. Sınıf 2 ve daha üzeri lazerler kullanıldığında mutlaka uygun işaretleme yapılmalıdır. Uygun göz koruması Sınıf 3 ten itibaren kullanılmalıdır Cilt koruması Kıyafetler (sınıf 4 için yanmaz olmalı) Eldivenler (sık dokuma ve opak olmalı) o Koruyucu kremler Bariyerler Havalandırma (zorlu emiş...) TS EN 207 göz koruyucularının özelliklerini deney metotlarını ve işaretlemesini kapsar. TS EN 208- Lazere uygun filtreleri ve göz koruyucularını kapsar. TERMAL KONFOR Hava sıcaklığı (kuru termometre ile ölçülür) Nem (psikrometre veya higrometre ile ölçülür) Hava akım hızı (anemometre ile ölçüşür) Termal radyasyon (Glob Termometre ile ölçülür) uygun değilse; İnsanın çalışma kapasitesi ve iş verimi düşer. Uygun ısı (Hava sıcaklığı) belirleme Yapılan işin niteliği (Ağır veya Hafif iş olması) Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, v.s.) Kişinin sağlık durumu (Hasta veya sağlıklı olması) Çalışanın giyim durumu (Kalın veya ince giymiş olması) Çalışanın beslenme durumu (Yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme) Endüstride genellikle yüksek sıcaklık problemi vardır Termal Konfor Bölgesini etkileyen faktörler; Ortam sıcaklığı Ortamın nem durumu Hava akım hızı Yapılan işin niteliği Çalışanın giyim durumu Çalışanın yaşı ve cinsiyeti Çalışanın beslenmesi Çalışanın fiziki durumu Çalışanın sağlık durumu Efektif sıcaklık: Hava sıcaklığı, havanın nem oranı ve hava akım hızının beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık etkisine denir. Yüksek sıcaklıkta; Nabız yükselir Sinirlilik duygusu artar Kan dolaşımı hızlanır Terleme artar Tuz ve sıvı kaybı meydana gelir Dikkat azalması Fiziksel ve zihinsel verim düşüklüğü Hatalar İş kazaları Düşük sıcaklıkta; Soğuk algınlıkları Donma Soğuk yanıkları

58 Dikkat azalması Hata artışı İş kaza riski artışı El ayak parmaklarındaki donma nedeni ile verim düşer Tepki yeteneği azalmış olur NEM Sıcaklık yanında nemin de etkisi büyüktür. Havadaki nem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak ifade edilir. Mutlak nem: Birim havadaki su miktarıdır. Bağıl nem:havadaki nem miktarının, aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını ihtiva ettiğini gösterir. İSG yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Bağıl nem %30 ila %80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem; Ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır. Düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir. NEM 18.5 C de %45 65 HAVA AKIM HIZI Rahatlatıcı Rahatsız edici 0.5 msn msn WHO tarafından önerilen nem ve hava akım hızları Ancak bu hava akımı 0,5 metresaniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir. Yer altı işletmelerinde izin verilen hava hızı 8 m/sn dir. HAVALANDIRMA Temiz hava nedir: Normal şartlarda (Büro ortamında), CO2 miktarının binde birin üstüne çıkmayan havaya temiz hava denir. Ortamda zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir sınırların altında olması gereklidir. Normal şartlarda doğal havalandırma ile ortam havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 m 3 olmalıdır Koğuşlarda " " " " " 12 m 3 " (Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz) Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 m olmalıdır. Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 m olmalıdır. İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 m 2 olmalıdır. Burada ölçmeye dayalı verilen değerler öneri boyutundadır.(işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğünde değinildiği için hükümsüzlerdir.) Havalandırma metotları Doğal Havalandırma Cebri Havalandırma Kapalı Çalışma Metotları CEBRİ HAVALANDIRMA Havalandırmanın doğal havalandırma ile yeterli şekilde yapılamadığı durumlarda cebri havalandırmaya başvurulur. TOZ1 Tane büyüklüğü 0,5µ ile 5 µ arasındaki tozlar, akciğerlere kadar ulaşan tozlardır. Alveollerde toplanırlar ve çalışanlar için en zararlı ve tehlikeli olan tozlardır. TOZ YÖNETMELİĞİNE GÖRE SOLUNABİLİR TOZ BOYUTU 0,1µ ile 5 µ DUR (ÖNEMLİ). 1 Yetişkin bir insanın saatte 30 m 3 temiz havaya ihtiyacı vardır

59 *Tozlar esas olarak kimyasal risk etkenleri içinde değerlendirilmelidir. Fibrojenik tozlar: Silikoz, asbestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır. İnert tozlar: Akciğerlerde birikebilen, fakat herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır. Alerjik toz: Hayvan Yemleri, Ot, Tahıl, Pamuk, Keten, Kenevir,Un Zararlı Tozlarla Meydana Gelen Mesleki Akciğer Hastalıkları (PNÖMOKONYOZ) SİLİKOZ(Saf silikoz): (SiO2 )(Silis) kristallerinin solunması sonucu akciğer hastalığıdır. Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir. Baritoz: Baryum sülfat tozlarının yığılması, Sideroz: Demir oksit tozlarının yığılması, Stannoz: Kalay tozlarının yığılması, Antrakoz: Kömür tozlarının yığılması En zararlı tozların başında kuvars tozları gelir. PNÖMOKONYOZLARDA TEKNİK KORUMA Sulu çalışma (yaş metot) Uygun havalandırma yapılması İşçilerin hiperventilasyonunun (Fazla soluma, şiddetli soluma) önlenmesi Kapalı çalışma metodu Ara odacıklar İkame çalışmalarının yapılması Atmosferdeki partiküllerin sayısı ve çaplarının iyice tespit edilmesi (Çapları 10 mikrondan küçük olan tozlar, zararlı ve tehlikeli tozlar olarak kabul edilmelidir) Kişisel korunma araçlarının kullanılması Hangi Tür Toz Olursa Olsun, tozun yapısına, tozun yoğunluğuna, maruziyet suresine göre sağlık açısından sakıncalıdır. Kişisel faktörler olarak ise kişinin genel yapısı, sağlık durumu, kişisel direnç-duyarlılık, alışkanlıklar (sigara vb.) hastalık oluşumunda pay sahibidirler. Solunum yoluyla akciğerlere giren tozların verdiği zarar derecesini belirleyen faktörler Toz tane boyutu Toza karşı kişisel duyarlılık Tozu oluşturan kayacın petrografik içeriği TOZLA MÜCADELE MEVZUATI Asbest: Aktinolit Asbest, Antofilit Asbest, Grünerit Asbest (Amosit) Krizotil, Krosidolit, Tremolit Asbest,, lifli silikatlarıdır. İnert toz: Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal veveya fonksiyonel bozukluk yapmayan tozlar, Örn: Baryum Bileşenleri, Kireçtaşı, Mermer, Alçı Tozları Kristal yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobalit Lifsi tozlar: Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıklar Okuyucu: ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması konusunda eğitim almış hekim Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1-5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlar Standart akciğer radyografisi: En az 35x35 cm ebadında ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer radyografisini veya dijital akciğer radyografisini Toz ölçümü: İşyeri ortam havasındaki toz miktarının gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesini, Tozla Mücadele Komisyonu (TMK): Bu Yönetmelik çerçevesinde çalışma hayatında tozla ilgili

60 konularda ihtiyaç ve öncelikleri belirleyerek teknik ve tıbbi açıdan görüş ve öneri hazırlamak amacıyla Bakanlıkça oluşturulan komisyon Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAODTWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değer İşverenin yükümlülükleri Risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır Tozun çeşidi Tozun sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları Maruziyetin düzeyi, süresi ve sıklığı Yönetmeliğin ekinde yer alan mesleki maruziyet sınır değerleri Toz ölçüm sonuçları Alınması gereken önleyici tedbirleri Varsa daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları Tozdan kaynaklanan maruzivetin önlenmesinde ayrıca; İkame yöntemi uygulamak s Riski kaynağında önlemek; Uygun iş organizasyonu ve toplu koruma yöntemleri Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemleri İşe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunması Alınan önlemlerin yeterli olmuyorsa uygun KKD Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılması İşyerlerinde oluşan atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmesi Tozla mücadele komisyonu İSGGM Genel Müdürü veya Genel Müdürün görevlendireceği bir Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında bir komisyon kurulur Bu komisyon üyelerinin görev süresi üç yıldır Süresi bitenler yeniden görevlendirilebilir Komisyon üveleri s Sağlık Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığından İSG yönünden teftiş yapmaya yetkili bir iş müfettişi SGK'den bir temsilci Genel Müdürlükten bir hekim ile bir mühendis veya bir İSG uzmanı En çok üyesi olan çalışan ve işveren konfederasyonlarından birer temsilci Bakanlıkça uygun görülecek tozla mücadele ve toza bağlı meslek hastalıkları konularında çalışmaları bulunan üniversitelerin tıp ve mühendislik fakültelerinden birer öğretim üyesinin katılımıyla bir komisyon kurulur. TOZ ÖLÇÜMLERİ İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla; Risk değerlendirmesi sonucuna göre belirlenen periyodik aralıklarla toz ölçümlerinin s yapılması Toz maruziyetinin bulunduğu koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümlerin tekrarlanması Ölçüm sonuçlarının, ekte belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak s değerlendirilmesi Yapılacak denetimler için toz ölçümlerinin Genel Müdürlükçe ön yeterlik veya yeterlik belgesi verilen laboratuvarlarca yapılması Akciğer radyografilerinin değerlendirilmesi Asbest ve türleri, kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde çalışanların standart akciğer radyografileri okuyucu tarafından ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına göre değerlendirilir. Asbest ve türleri, kuvars içeren tozlar hariç diğer tozların bulunduğu işyerlerinde çalışanların ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılmasına uygun standartlarda akciğer radyografisi işyeri hekimi tarafından maruz kalınan tozun özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilir Pnömokonyoz olgularının belirlenmesi s Kategori 0 olarak değerlendirilenlerin; aralıklı muayenelerle takibinin yapılmasını, s Kategori 1 ve üzeri olarak değerlendirilenlerin; SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularına sevkini sağlar. Kayıtların saklanması İşveren, işyerinde çalışanın işten ayrılma tarihinden itibaren on beş yıl süreyle saklar. Pnömokonyoz okuyucu eğitimi ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografi Sınıflandırılması Okuyucu eğitimi İSGÜM tarafından

61 düzenlenir ACİL DURUM PLANLAMA Acil Durum : İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın,patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylara Acil Durum denir. Acil Durum Planı : İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plana Acil Durum Planı denir. Güvenli Yer :Acil durumların olumsuz sonuçlarından çalışanların etkilenmeyeceği mesafede veya korunakta belirlenmiş yere Güvenli Yer denir İşverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir: Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler. Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır. s Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar. Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar. Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü s iş yerinin taşıdığı özel tehlikeler, s yapılan işin niteliği, s çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım konularında s uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar. Özellikle İlk Yardım, Acil Tıbbi Müdahale, Kurtarma ve Yangınla Mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar. Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar. Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir. Acil durumlarla ilgili özel görevlendirilen çalışanların sorumlulukları işverenlerin konuya ilişkin yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz. Acil durum planı Tüm İşyerleri İçin Tasarım veya Kuruluş Aşamasından Başlar Acil Durumların Belirlenmesi, Bunların Olumsuz Etkilerini Önleyici Ve Sınırlandırıcı Tedbirlerin Alınması, Görevlendirilecek Kişilerin Belirlenmesi, Acil Durum Müdahale Ve Tahliye Yöntemlerinin Oluşturulması, Dokümantasyon, Tatbikat Acil Durum Planının Yenilenmesi Aşamaları İzlenerek Hazırlanır. Acil durumların belirlenmesi Risk değerlendirmesi sonuçları. Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali. İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar. Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali. Sabotaj ihtimali. Alınacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu korumayı esas alır. Acil Durum Müdahale Ve Tahliye Yöntemleri

62 İşverence acil durumların meydana gelmesi halinde Uyarı Verme, Arama, Kurtarma, Tahliye, Haberleşme, İlk Yardım Yangınla Mücadele için Acil Durum Müdahale Yöntemleri Belirler Yazılı hale getirilir. Tahliye sonrası, işyeri dâhilinde kalmış olabilecek çalışanların belirlenmesi için sayım da dâhil olmak üzere gerekli kontroller yapılır. İşveren, işyerinde acil durumların meydana gelmesi halinde çalışanların bu durumun olumsuz etkilerinden korunması için bulundukları yerden güvenli bir yere gidebilmeleri amacıyla izlenebilecek uygun tahliye düzenlemelerini acil durum planında belirtir ve çalışanlara önceden gerekli talimatları verir. İşyerlerinde yaşlı, engelli, gebe veya kreş var ise çocuklara tahliye esnasında refakat edilmesi için tedbirler alınır. Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri dikkate alınır. Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken çalışanlar dışında müşteri, ziyaretçi gibi işyerinde bulunması muhtemel diğer kişiler de göz önünde bulundurulur. Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 30 Çalışana, Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 40 Çalışana Az Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde 50 Çalışana Kadar; Arama, kurtarma ve tahliye, Yangınla mücadele, konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50'ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir. İşveren, ilkyardım konusunda İlkyardım Yönetmeliği esaslarına göre destek elemanı görevlendirir. Her konu için birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken işyerlerinde bu çalışanlar konularına göre ekipler halinde koordineli olarak görev yapar. Her ekipte bir ekip başı bulunur. İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli koordinasyonu sağlamak üzere çalışanları arasından bir sorumlu görevlendirilir. 10'dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğü yerine getirmek üzere bir kişi görevlendirilmesi yeterlidir. Dokümantasyon İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı. Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi. Belirlenen acil durumlar. Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler. Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri. Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin bölümlerini göste ren kroki: Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâhil olmak üzere acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler. İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler. Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı. Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri. İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşların

63 irtibat numaraları. Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır söz konusu plan, acil durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca ulaşabileceği şekilde işyerinde saklanır. Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur. Tatbikat *Yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanlarındaki işyerlerinde tatbikatlar yönetimin koordinasyonu ile yürütülür. Acil durum planının yenilenmesi İşyerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenir. YENİLEME çok tehlikeli, en geç İKİ, tehlikeli en geç DÖRT, az tehlikeli işyerlerinde en geç ALTI yılda bir yenilenir. Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitim Acil Durum Planları Arama, Kurtarma Tahliye, Yangınla Mücadele, İlkyardım Konularında Görevlendirilen Kişiler Hakkında Bilgilendirilir. Çalışanlara, eğitimlerin işyerinde iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi tarafından verilmesi halinde, bu durum işveren ile eğitim verenlerce imzalanarak belgelendirilir. Birden Fazla İşveren Olması Durumunda Acil Durum Planları Acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Asıl İşveren Ve Alt İşveren İlişkisinin Bulunduğu İşyerlerinde Acil Durum Planları Acil durum planlarının hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur. Bir Aydan Kısa Süreli Geçici İşlerde Acil Durum Planlaması İşyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanları doğrudan etkilemesi muhtemel acil durumlar için bu Yönetmelik kapsamında yapılan özel görevlendirmeler işverence yapılır ve çalışanlar özel görevi bulunanlar ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir. Mevcut Acil Durum Planları Ve Tatbikatlar 6331 sayılı Kanun gereğince ve bu Yönetmeliğin yayım tarihi öncesinde; Hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde Yönetmeliğe göre gözden geçirilerek revize edilir. İşyerlerinde gerçekleştirilmiş olan tatbikatlar süresince geçerli sayılır. Ekip Eğitimlerinin Tamamlanması Bu Yönetmelik kapsamında kurulacak olan ekiplerin eğitimleri, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde tamamlanır. Acil Durum Kaçış Sistemleri Acil Durum Aydınlatma Sistemleri Acil Anons Sistemleri Kurtarma ekibinin görevleri

64 Can kurtarma faaliyetleri ve enkaz kaldırmasına yardımcı olacaktır Enkaz altında kalanların kurtarılmasında diğer personele kılavuzluk yapar İtfaiye gelince tesisin kurtarma ekibi İtfaiye Amiri talimatına göre görevine devam eder PATLAYICI ORTAMLARDA İSG PATLAYICI ORTAM Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımdır Patlamadan korunma dokümanı: İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümanı, Yönetmelik kapsamında olmayanlar Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması, Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında yer alan cihazların kullanılması, Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi, Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri, Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması, bu Yönetmelik kapsamı dışındadır. DİREKTİF EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel olarak hazırlanmıştır. İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak. PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İşveren, risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da dikkate alır: Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı, Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü. Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir. Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olur. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde Asıl işveren, çalışanların sağlık ve güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder Patlamadan Korunma Dokümanında bu koordinasyonun amacı ve uygulanması için gerekli usul ve tedbirleri belirtir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinin bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirir. Patlamadan korunma dokümanı Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu, alınacak önlemler, İşyerinde sınıflandırılmış yerler, asgari gereklerin uygulanacağı yerler,

65 Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı, İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu, yazılı olarak yer alır. Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanır İşyerinde o iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir. Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilir. Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek mi ktarda patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilir. Parlayıcı veveya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir. TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI Bölge 0 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler. Bölge 1 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler. Bölge 2 Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler. Bölge 20 Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler. Bölge 21 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler. Bölge 22 Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler. Not:Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır. PATLAMADAN KORUNMA ÖNLEMLERİ Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tutuşabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanır, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınır. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı veveya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceği durumlarda belirtilen tutuşturma riskinin önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (949AT) göre ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı elemanları için de

66 geçerlidir. Yapılan risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde; Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, bu durumda kullanılacak ekipmanın ve güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır. Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından her hangi bir sapma meydana geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece bu işte yetkili çalışanlar tarafından yapılır. Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılır veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilir. EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılır. Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman, Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman, Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman. Kategori M1 Kömür madenlerinde Muhtemel Patlayıcı ortamlarda sürekli çalışması gereken teçhizatlar Kategori M2 Kömür madenlerinde Muhtemel Patlayıcı ortam algılandığı zaman çalışması gereken teçhizatlar PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az %50' si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olur. KAPALI ORTAMLARDA İSG Patlayıcı Gazlar Metan Etan Propan Bütan Asetilen Hidrojen Karbonmonoksit Hidrojensülfür LPG DOĞALGAZ Zehirli Gazlar Karbonmonoksit Azot oksitleri Hidrojensülfür Kükürtdioksit Radon gazları Hidrojen siyanür Boğucu Gazlar Metan Etan Propan Bütan Asetilen Argon Helyum Karbondioksit Azot Havadan Ağır Gazlar Etan Propan Bütan Argon Karbondioksit Azot

67 Azot oksitleri Hidrojensülfür Kükürtdioksit Radon gazları Havadan Hafif Gazlar Metan Karbonmonoksit Helyum Asetilen Doğalgaz Hidrojen Amonyak Kapalı Alan Çalışmaları öncesinde ortam atmosferinde bulunan parlayıcı, patlayıcı gaz konsantrasyonu ölçümünde kullanılan Cihaza Explozimetre denir. Karbonmonoksit: Kanda hemoglobin ile birleşerek karboksihemoglobin bileşimine neden olan madde, Tam olmayan yanmalarda açığa çıkar. Havadan çok az hafiftir. Karbondioksit sadece BOĞUCUDUR. Zehirli ve patlayabilir gaz girişi olan Kapalı alanlarda çalışmalarda yapılması gereken doğru işlem sırası Alanı tehlikelerden izole et Alanı havalandır iç atmosferi test et Kapalı alana gir Zehirli ve patlayabilir gaz girişi olan Kapalı alanlarda çalışmalarda LEL: 0 veya Gas free olmadan asla ısıl işlem izni verilmez Gas free: Kapalı alanlarda patlayıcı gazı sıfırlayıp temizleme işleminin bilinen ismi Oksijen basılarak havalandırmaya izin verilmez. Kullanılan havalandırma tertibatları exproff olacaktır. 24 volt değerinde seyyar akülü lambalar kullanılmalıdır Metan Renksiz, Kokusuz ve havadan hafiftir Metan gazının alt patlama limiti % 5 kabul edilir Metan gazının üst patlama limiti % 15 kabul edilir Yer altı Kömür madenlerinde Metan gazının en şiddetli patlama konsantrasyonu % 9,5 kabul edilir Karbondioksit Atmosfer havasında, hacim bakımından % oranında bulunur Renksiz ve kokusuzdur Havadan ağırdır Atmosfer havasında, hacim bakımından % oranında bulunur Renksiz ve kokusuzdur Havadan ağırdır **Kapalı alanlarda asla yalnız çalışılmamalıdır, En az 1 kişi dışarıda kalmalıdır ***Kapalı alanlarda Havalandırma yapılamıyorsa; Solunum ekipmanları kullanılmalıdır Dikkat! Oksi-gaz kaynağı, Alevle kesme ve ısıtma işlemleri yaparken havalandırmaya özel bir önem gösterilmelidir! Yoksa; nitrik-oksitlerin değerleri limitleri aşabilir YÜKSEKTE ÇALIŞMALARDA İSG

68 YÜKSEKLİK: İnsandan insana değişen yükseklik kavramı; İnsanların ikinci bel omurunu gecen verler yüksek olarak kabul edilir. YÜKSEKTE ÇALIŞMA: Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğine göre Yüksekte calısma ; Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak k bul dilir. Not : Yönetmelikte yüksekte çalışma ile ilgili hiçbir sınır rakamsal değer verilmemiştir. Yüksekten düşmeyi durdurucu ve önleyici bir kişisel koruyucu donanımlar; Paraşüt tipi emniyet kemeri, s Geri sarmalı düşmekten koruyucu makara sistemi s Şok emici halat, s Lanyard, s Karabina, s D halkası, Bel tipi emniyet kemeri, s Yatay ve Düşey Yaşam Hatları s Oturma kuşakları s Kurtarıcı yelekler s Ankraj noktaları NOT: Güvenlik ağları kişisel koruyucu donanım değildir, ortama yönelik koruma yaparlar. Yüksekte çalışmalarda emniyet kemerleri sadece; Sağlam ve standartlara uygun iskelelere s Kolon ve kirişler, döşeme, perde gibi yapısal elemanlara s Çelik konstrüksiyon elemanlarına s Oluşturulmuş standart ankrajlara bağlanabilir. Yüksekte çalışmalarda kullanılan emniyet kemerleri ; Emniyet kemerleri KKD yönetmeliğine göre kategori 3 te yer alır Kapalı alanlarda kullanılan emniyet kemerlerinin kullanılması sırasında genellikle diğer kişisel koruyuculardan (maskeler, solunum cihazları vb.) birlikte kullanılmalıdır Emniyet kemerleri her kullanımdan önce kontrol edilmelidir Emniyet kemerleri standartlara uygun ve CE işaretlemesi yapılmış olacaktır sayılı Kanunun 11. ve 12. maddesinde Kategori III içerisinde yer alan fakat CE işareti taşımayan KKD'ler hakkında cezai yaptırımlar bulunmaktadır. KKD Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğ içerisindeki kategorilerde işaretleme: Kategori 0-Kişisel koruyucu yönetmeliği dışındaki koruyucular Kategori I - Yalnızca CE işareti zorunluluğu Kategori II ve III - CE işareti zorunluluğu, Onaylanmış kuruluş inceleme zorunluluğu, AT incelemesi Kategori III - CE işareti zorunluluğu, Onaylanmış kuruluş inceleme zorunluluğu, AT incelemesi ve ISO 9001 İSG kuralları açısından, 50 kmsaat rüzgar hızından daha fazla hızlarda yüksekte çalışma yapılmamalıdır Dış cephe asansörüne yalnızca Teras ve zeminden binilir ve inilir. Dış cephe asansörüne (Asma iskele) 45 kmsaat rüzgar hızından daha fazla hızlarda çalışma yapılmamalıdır Çalışan, İş güvenliği ekipmanları sağlam olarak teslim aldığı ve kullanımı eğitim olarak verildiği zaman düzenlenen forma; Kişisel Koruyucu Donanım Taahhüt ve Tesellüm Formum denir. Bazı önemli Ekipman Standartları EN 361 : Paraşüt tipi emniyet kemeri Standart numarasıdır. TS EN ve TS EN : güvenlik ağlarının standart numarası Yapı alanında kullanılan güvenlik ağının kullanma kılavuzu işyerinde bulundurulur. EN 355: Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici Şok (Enerji)Absorberların standart numarası İskele Platformun korkulukları 1 metre yüksekte olmalı ve kenar süpürgelikleri en az 15 cm yükseklikte olmalıdır. Merdivenlerde 41 kuralı s El merdivenin düzgün ve yatay bir alana, alt kısmı ile duvar arasındaki mesafe Dikey boyunun yaklaşık dörtte biri olacak şekilde yerleştirilmiş olacaktır. s Merdivenlere tırmanırken daima 2 el ve bir ayak veya 2 ayak ve bir el kesinlikle merdivene tutunmalıdır.

69 Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili olarak düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular Seyyar ve sabit merdiven başlarında zorunlu kesintiye uğrayabilir. YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ; YOL YAPIM İŞLERİ, METRO, İSKELE, BARAJ, TÜNEL, KONUT, YER ALTI, YER ÜSTÜ TÜNEL, GEMİ İNŞA, YIKIM, KAZI, SÖKME KUYU AÇMA BOYA işlerini YAPI İŞİNDEN SAYAR. *Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması, Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması, Arama amacıyla sondaj yapılması Yapı işi SAYILMAZ!! BİLDİRİM İşveren Yapı işine Başlamadan Önce, Yapı işi 30 günden fazla sürecek ve devamlı olarak en az 20 işçi çalışacak s Veya işin büyüklüğü 500 yevmiyeyi aşacak durumda ise; (İşçi bir günlük çalışması karşılığı 1 yevmiye ücret alır) s işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirim yapılacaktır Bildirim İçeriğinde İşverenin ad ve adresi(mahalle, cadde, sokak, numara, ada, parsel, semt, ilçe ve il adları) s Görevlendirilmesi halinde proje sorumlusunun adı ve adresi Proje uygulama safhasındaki sağlık ve güvenlik koordinatörünün veya koordinatörlerinin adı ve adresi İşin şekli ( yol, baraj, tünel vb...) s İşin başlama ve bitiş tarihi s Alt işverenlerin ismi s Çalışan Sayısı olacaktır. Proje sorumlusu: İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişiyi, Sağlık ve güvenlik koordinatörü: Projenin hazırlık ve uygulama aşamalarında, işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve bu belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişileri, Sağlık ve güvenlik planı: Muhtemel risklerin değerlendirilip, alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği, alt işverenler, kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ve farklı çalışma ekipleri arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla işveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı,

70 İşveren veya Proje Sorumlusu Yapı işine başlamadan hazırlık aşamasında SAĞLIK GÜVENLİK PLANI hazırlayacaktır. Proje sorumlusu ve İşverenlerin sorumlulukları İşveren, yükümlülükleri bizzat yerine getirebileceği gibi, kendi adına hareket etmek üzere, gerekli fenni yeterliliğe sahip olan bir veya daha fazla proje sorumlusu tayin edebilir. Sağlık ve güvenlik koordinatörleri atanmış olması ve sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin kendi görevlerini yapmaları, alt işverenlerin sorumluluğunu etkilemez. Sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin proje hazırlık aşamasındaki görevleri s Sağlık ve güvenlik koordinatörleri Sağlık ve güvenlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar. s Proje süresince, birbirini takip eden veya daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınmak üzere sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren sağlık ve güvenlik dosyası hazırlar. s Aynı dosyanın proje tamamlandıktan sonra temizlik, bakım, tadilat, yenileme, yıkım işleri gibi her türlü yapı işinin güvenli bir şekilde yerine getirilmesi için ihtiyaç duyulan bilgileri de içermesi sağlanır. s Aynı anda veya birbiri ardına yapılacak iş ve iş aşamalarının belirlendiği iş programlarının oluşturulması için teknik ve organizasyona yönelik kararların koordinasyonunu s İşin ya da iş aşamalarının tamamlanması için ilgili meslek disiplinindeki kriterler de dikkate alınarak yapılacak süre hesabında görevlidir. s İzin verilen kişiler dışındakilerin yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli düzenlemeleri yapar. s İşverenlerin gerekli tedbirleri uygulamasını ve gerektiğinde çalışanların ve kendi nam ve hesabına çalışanların korunmasını, belirtilen sağlık ve güvenlik planının yapılmasının gerektiği durumlarda bu planın uygulanmasını koordine eder. s Aynı yapı alanında, işe sonradan katılanlarda dâhil olmak üzere, işveren veya alt işverenler arasında organizasyonu sağlar, iş kazaları ve meslek hastalıklarından çalışanları korumak üzere işverenlerce yapılan çalışmaları koordine eder Özetle Uyulacak kuralları yazılı olarak işverene veya proje sorumlusuna bildirir, işverenin bunları yapıp yapmadığını kontrol eder. *Yapı işyeri işverenlerinin veya proje sorumlularının bazı şartlara bağlı olmak kaydıyla yükümlü olduğu hususlar Koordinatör atanması Sağlık ve güvenlik planı hazırlanması Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğüne Bildirim İSKELELER İSKELE KONTROLÜ Kullanılmaya başlamadan önce F Haftada bir Üzerinde değişiklik yapıldığında veya belli bir süre kullanılmadığında, s Kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında kontrol edilecektir. KORKULUKLAR Platformdan korkuluk en az 100 cm. yükseklikte olmalıdır. Herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kilogramlık yüke dayanıklı ana korkuluk olmalıdır. Korkuluk Platformuna bitişik, en az 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası olmalıdır s Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak şekilde konulan ara korkuluk bulunması sağlanır. İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 santimetre genişliğinde geçitler kullanılır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli düşey ve yatay elemanların anma dış çapının en az 48,3 milimetre olması, anma et kalınlıklarının ise malzeme cinsine ve en küçük akma dayanımına uygun olması sağlanır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, uygun değilse kullanılamaz. Seçilen iskelenin kurulum ve kullanım şekline göre sağlamlık ve dayanıklılık hesapları üreticiden temin edilir, mevcut değilse yapılır veya yaptırılır. Bu hesaplar yapılmadan veya yapılan hesaplar sonucunda iskelenin güvenli olmadığının tespit edilmesi halinde iskeleler kullanılamaz. İskele sistemlerinin kurulması, kullanılması ve sökümünde İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uyulur. İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelelerin uygun ve

71 görülebilir yerlerine asılır. Belirtilen bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmez. İskelelerin üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzemeler bırakılmaz. Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanır. Asma İskeleler(dış cephe cam temizliğinde kullanılan iskeleler) çalışma konumunda devreye sokulabilecek durdurma fren sistemleriyle donatılır. Ayrıca iskelelerde düşmeyi önleyici teçhizat ve ikincil fren sistemleri bulunur. Güç tahrikli halatlı asma iskele sistemlerinde, aşırı yük algılama sistemleri, otomatik hız algılayıcı sistemler, en düşük ve en yüksek çalışma seviyelerinde devreye girecek halat sonu gibi güvenlik sistemleri bulunur. İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. 3 çalışan varsa halat olacaktır. Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN , TS EN , TS EN , TS EN TS EN standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası standartlara uygun olması sağlanır. İskele kontrol ve bakımları TS EN A2, TS EN 1808 ve TS EN standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. En az 6 ayda bir kere muayene ve kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılacaktır İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, görevli inşaat mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek teknikeri; tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi altında ve özel riskleri ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması, İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik, Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler, İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik önlemleri, İskelelerin taşıyabileceği yükler, İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek diğer riskler. Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişinin gözetim ve kontrolü altında gerçekleştirilir. Yapı alanında kullanılan güvenlik ağıları standartlara uymak zorundadır. Güvenlik ağlarının kullanma kılavuzu işyerinde bulundurulur. Herhangi bir sebeple betonarme platform kenarında güvenli korkuluğun bir kısmının geçici olarak kaldırılmasının gerektiği durumlarda güvenlik ağı kullanılarak çalışma yapılabilir. Dinlenme ve barınma yerleri Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılmaz. Meskûn mahal dışında, yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada yapılan çalışmalarda, barınma ve benzeri ihtiyaçları gidermek amacıyla, sadece yanmaz malzemelerden yapılmış çadırlar kullanılabilir. Dinlenme ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından korunmaları için gerekli tedbirler alınır. Kazı İsleri Kazı (yan) yüzlerinde aşağıda belirtilen durumlarda genel kontrol yapılır, kontrol sonucunda çalışma ortamının güvenli olduğu belirtilmeden çalışmaya başlanılmaz; Her vardiyadan önce, Patlatma yapılıyorsa her patlatmadan sonra, Beklenmedik parça düşmelerinden sonra, Desteklerdeki önemli bir zarardan sonra, Şiddetli yağış, don ve kardan sonra.

72 Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır, Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapılması engellenir. Havalandırma sisteminin arızalanması durumunda, yer altı çalışmaları durdurulur ve bütün çalışanlar tahliye edilir, uygun havalandırma sağlanıncaya kadar kimsenin içeri girmesine izin verilmez Kazı işlerinde, 1,5 m. metre derinlikten sonra işçilerin inip çıkmaları için el merdivenleri bulundurulmalıdır Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması Gün ışığına yakın parlak renkte olmalı Şantiyeye giren yabancı ve misafir kişiler İş güvenliği yönünden bilgilendirilir. Eğitime dair tutanak tutulur, Nezaretçi ile yönlendirilip, Kişisel koruyucular verilir. KKD ile zimmet tutanağı doldurulur. Şantiye içerisinde motorlu taşıtlar Şantiye hız sınırına uyulmalıdır Araç özel sinyal sistemlerine sahip olmalı ve sürücüsü şantiyede tehlike işaretlerine dikkat etmelidir Araç ile manevra yapılırken ve yük taşınırken yönetici ve yönlendirici personel olmalıdır Merdivenler Merdivenler uzatılmak amacıyla birbirlerine eklenemez. Sabit Merdivenler 4 basamaktan sonra trabzan yapılacak 4 metreden uzun taşınır merdivenlerle el merdivenleri, çelik boru veya profilden yapılacaktır. 10 metre yüksekliğini geçen sabit merdivenlerde, her 10 metrede bir dinlenme platformu yapılacaktır. Yıkım İşleri Yıkım sırasında çıkan taş, tuğla, demir ve moloz gibi artıklar kat döşemelerinde yığılmayacaktır. Yıkılan kısmın malzeme ve molozları kattan kata veya yere güvenlik tedbirleri alındıktan sonra atılacaktır. Binadaki merdivenler ve bunların dayanakları en sonra yıkılacaktır. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİNİ İÇEREN ÇALIŞMALARIN LİSTESİ Özellikle, çalışanların toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin fazla olduğu işler. Çalışanın kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı çalışanların sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işler. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği uyarınca, denetimli ve gözetimli alanların belirlenmesini gerektiren İyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler. Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler. Boğulma riski bulunan işler. Kuyu, yer altı kazıları ve tünel işleri. Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler. Basınçlı hava sağlanarak keson içinde yapılan işler. Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler. Fiziksel özelliklerine bağlı olarak yüksek ses, titreşim, basınç farkı, toz oluşması gibi risklerin

73 fazla olduğu işler. Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri. MADENLERDE İSG MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ 92104EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi ile 9291EEC Avrupa Birliği Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. Ateşleme: Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını, Ateşleyici: Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip kişiyi, Ayak: Maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri, Baca: Maden içerisinden sürülen galeriyi, Baraj: Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri, Bür: Yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu, Cep: Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları, Çatlak: Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları, Çatlak sökümü: Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini, Freno: Varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi, Grizu: Metanın havayla karışımını, Kademe: Açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini, Lağım: Taş içerisinde sürülen galeriyi, Nefeslik: Ocak havasının giriş ve çıkış yolunu, Ocak: Kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı yatımlıve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, açık işletmelerde giriş çıkış yolları ile tüm maden kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın döküldüğü döküm sahalarını, Röset: Kuyu ve başaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerlerini, Sıkılama: Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını, Sondajla maden çıkarma işlerinin yapıldığı işyerleri: Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması, Arama amacıyla sondaj yapılması, Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç Satışa hazırlanması işlerini kapsar. Şev: Kademe, alın ve yüzlerindeki eğimi, Topuk: İşletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarını, Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yerini, Yeraltı ve yerüstü maden işlerinin yapıldığı işyerleri: Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması, madenlerin çıkarma amacıyla araştırılması, çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç, satışa hazırlanması işlerini, ifade eder. Teknik Nezaretçi :İş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mühendisine; Teknik nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı teknik nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak

74 zorundadır. Deneyimli işçi: Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra, bu işi yalnız başına yapabileceklerine ve ocağın güvenlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler deneyimli işçidir. İşveren, Sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlar. Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususların yer almasını sağlar: Çalışanların işyerinde maruz kalabilecekleri psikososyal riskler dahil olmak üzere risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Alınacak uygun tedbirler ile hazırlanması gereken yönergelerin ve planların hazırlanması. Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımının yapılması. Sağlık ve güvenlik dokümanının işyerinde çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanmasını ve önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında ya da işyerinde meydana gelen iş kazası; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaylardan sonra gözden geçirilmesini ve ihtiyaç halinde revize edilmesini sağlar. İşveren, gerekli kayıt ve bildirimleri yapar. Bir işyerinde birden çok işverene ait çalışanların bulunması durumunda, Her işveren kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur. Ancak işyerinin tamamından sorumlu olan işveren, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine eder. Kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak tedbirler ile uygulanacak yöntemleri belirler. Bu koordinasyon her bir işverenin Kanunda belirtilen sorumluluğunu etkilemez. Daha önce hazırlanan mevcut sağlık ve güvenlik dokümanları bir yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilir. Sondajla Maden Çıkarmada İSG Sağlık ve güvenlik dokümanında, gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilir. Tek vardiyayla çalışılan işyerlerinde veya tatil gibi güvenliği riske sokacak kadar ara verilmesinden sonra, çalışanlar ocağa girmeden ve herhangi bir faaliyete başlanmadan önce, sorumlu kişiler tarafından ocağın her yeri sağlık ve güvenlik yönünden denetlenir; çalışamaya uygun şartların varlığı tespit edilmeden ocağa girilmesine izin verilmez. Her işyeri için çalışanların Sağlık Ve Güvenliklerinin Korunması, Patlayıcı Maddelerin Taşınması, Depo Edilmesi İş Ekipmanlarının Güvenli Bir Şekilde Kullanılması İçin Gerekli Kuralları Belirleyen Yazılı Talimatlar Hazırlanır. Bu Talimatlar, Acil Durum Ekipmanlarının Kullanımına Ve İşyerinde Veya İşyeri Yakınındaki Herhangi Bir Acil Durumda Nasıl Hareket Edileceğine İlişkin Bilgileri De Kapsar. Sağlık Ve Güvenlik Dokümanında, Gerekli Görülmesi Halinde, Hem Tehlikeli İşlerin Yapılmasında Hem De Diğer İşlerle Etkileşmesi Sonucu Ciddi Tehlikelere Neden Olabilecek Rutin İşlerin Yapılmasında Bir Çalışma İzin Sistemi Uygulanır. Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak şartları ve alınacak tedbirleri belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak verilir. Mekanik ve elektrikli ekipman Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, uygun yerlere yerleştirilmesi, hizmete alınması, işletilmesi ve bakımında, çalışanların sağlık ve güvenliği için,makina Emniyeti Yönetmeliği İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınır. İşyerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösteren, ölçekli, ayrıntılı ve güncel bir plan bulundurulur. Yeraltı ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı veveya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (949AT)'te belirtilen I. Grup Teçhizat kategorisine uygun olmalıdır. Çalışma gerilimi 42 voltun üzerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni

75 kısımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır. Ocak içi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak; kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılır. Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmez. Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sistemine izin vermedikçe, ocak içi şebekesinin herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, Elektrikli tesisatlar ve içten patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanır. Otomatik ve mekanik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt altına alınır ve saklanır. Zararlı ortam havasından korunma Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi, Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması, Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması, gibi tedbirler alınarak çalışanların risk altında olması önlenir. Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu konuda yetkili ve ehil kişiler tarafından yapılır. Bu işler, çalışanlar için risk oluşturmayacak şekilde organize edilir ve yürütülür. İşletmelerin yapısına uygun nitelikte patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır. Patlayıcı maddeleri yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının almasına ve ateşlemesine izin verilmemelidir. PATLAYICI MADDE DEPOSU 50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir, Daha çok patlayıcı madde bulunan depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan yolla girilmeli ve patlayıcı madde deponun son kısmına konulmalıdır. Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır. Yeraltı deposunda, sıcaklığın 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmaması sağlanır. Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılır ve buralarda statik elektrik boşalmasına karşı gereken tedbirler alınır. Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz. Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz. Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur. Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli tedbirler alınır. Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kilogramı geçemez. Patlayıcı madde depolarında, patlayıcı madde ve bu maddelerin tüketim kaydı tutulur. Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar olan kartuşlar için 35 santimetredir. Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir. Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur. Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu konuda deneyimli usta veya çalışan tarafından yapılır. Sıkılama iletken olmayan özel çubuklarla yapılır. Fitiller ve kapsüller özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller kartuşlara ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri ancak ateşlenecekleri zaman doldurulur. Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi işini bizzat ateşleyici yapar. Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terk eder.

76 Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi seri halinde elektrikle yapılır. Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz. Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır. Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme aracının patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez. Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir ve özel ölçüm aygıtları ile devre kontrolü yapılır. Lağım atıldıktan sonra, elektrikli ateşlemede en az 5 dakika, fitil veya benzeri ateşlemede 1 saat geçmeden ve yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe ateşleme alanına kimsenin girmesine izin verilmez. Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, mümkünse o lağımı delen çalışan tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir. Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı durdurur; Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge: Bu Yönergede; Patlayıcı madde depolarının yerini gösterir planlar, Ateşleyiciler ile patlayıcı madde depolarına girmeye yetkili çalışanların listesi, o Patlayıcıları nem, bozulma ve donmaya karşı korumak için alınacak tedbirler, o Patlayıcı madde tüketim planı, o Tecrit (ayırma) tedbirleri, o Havalandırma, Patlama ve yangına karşı alınacak tedbirler, Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması, Patlayıcı maddelerin taşınmasına dair kuralları, ile ilgili hususlar yer alır. Tasıma ile ilgili hususlar Kurtarma işleri gibi özel durumlar hariç olmak üzere çalışanlar sadece insan taşımak için imal edilmiş araçlarla taşınır. Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da kolay görülür kırmızı bir işaret lambası bulundurulur. Arama, kurtarma ve tahliye İşveren Arama, kurtarma ve tahliye konusunda yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilir. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik kapsamında destek elemanı görevlendirme zorunluluğunun 10'dan az olduğu ve çalışan sayısının da 10'dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır. Şaşırmayın Yönetmelikte Aynen bu ifade var. İnanmıyorsanız açın bakın Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı veya sağlığa zararlı havanın solunabileceği veya oluşabileceği yerlerde, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum cihazları bulundurulur. Bu cihazlar en kısa sürede ve kolaylıkla ulaşılabilir ve kullanıma hazır şekilde muhafaza edilir. Yer altı ve yerüstü maden işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinin hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmesi için uygun bir kurtarma istasyonu kurulur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işyerleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. Bu hüküm, aynı işyerinin çeşitli ocakları için de geçerlidir. İşyerleri, bu istasyonun kuruluş ve yönetim giderlerini, çalıştırdıkları çalışanların sayısına göre aralarında paylaşırlar. Dinlenme yerleri Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde uygun bir dinlenme yeri sağlanır. YERÜSTÜ MADEN İSLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER Çalışma yapılan her kademeye ait en az bir adet çalışma yolu olur.

77 Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa; elektrikli kapsülle ateşleme yapılan açık ocaklarda, lağım delikleri gerekli tedbirler alınmadan doldurulmaz. Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse doldurma işlemi derhal durdurulup, patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi için gerekli tedbirler alınır. Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması yasaktır. Elle kazı ve yükleme yapılan açık ocaklarda kademe yüksekliği 3 metreyi geçemez. Bu ocaklarda şev açısı ise, jeolojik ve yapısal özellikler de dikkate alınarak, sağlam arazide 60 dereceyi, çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez. Açık işletmelere ilişkin yönerge: Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım deliklerinin uygulandığı işyerlerinde yönerge hazırlanır. Kademelere verilecek en çok yükseklik, Güvenle çalışmaya imkan verecek kademe düzlüğü, genişliği, Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel özelliğine göre kademelere verilmesi gereken şev derecesi, Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi arasındaki uzaklık ve buna göre konulması gereken patlayıcı madde miktarı, Ateşleme sırasında çalışanların ve makinaların güvenlikleri için alınması gereken tedbirler, Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve boşaltma işlerinde uygulanacak güvenlik tedbirleri, Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak güvenlik tedbirleri, Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı tedbirler, Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde taşınmaları ve kullanılmalarına ilişkin tedbirler, gibi hususlar yer alır. YERALTI MADEN İSLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER Yeraltı çalışma planları (imalat haritası) Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanır. Yeraltı çalışma planları en geç ayda bir güncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur. Tüm yeraltı çalışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur. Bu yollar arasındaki topuk 30 metreden aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulmaz. Yeraltı çalışma yerleri ve yollar Taşıma elle veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde, yaya yolları galeri tabanından en az 180 santimetre yükseklikte ve araçlarla galerinin yan duvarlarından birisi arasında en az 60 santimetre mesafe kalacak şekilde bırakılır. Yaya yolu bırakılmasına imkan yoksa ve taşıma sırasında çalışanların geliş ve gidişine veya çalışmasına izin verilmişse, yolların yan duvarlarında, uygun aralıklarla, en az iki kişinin sığabileceği yeterli boyutlarda cepler yapılır. Bu cepler boş ve temiz tutulur ve kolayca görünür hale getirilir. Taşımanın bantlarla yapıldığı yollar bu hükmün dışındadır. Nakliyat Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, malzeme taşınması yasaktır. İki çıkarma sistemli kuyularda kompartımanların birinde insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir. Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan oranı % 0.3'ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt tozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli

78 lokomotifler kullanılmaz. Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması yasaktır. Dizel lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur. Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların vinç ve varageller ile taşıma yapılan yollardan yürüyerek iniş çıkışı yasaktır. Vinç ve varagellere ancak taşıma durdurulduğu zaman ve saççının izni alınarak girilir. İlgililer, bu durumlarda, önceden, gerekli güvenlik tedbirlerini alırlar. Ocaklarda kullanılacak mekanik taşıt sistemi için yönerge hazırlanır. Bu Yönergede; İnsan taşıması sırasında alınacak güvenlik tedbirleri, Taşıma yapılan yerlerde uyulacak kurallar, görevlendirilen kişiler, Elle veya mekanik vasıtalarla taşımalar sırasında kullanılacak güzergahlar, Bakım ve onarım gibi durumlarda görevlendirilecek kişiler, Zorunlu hallerde taşıma vasıtalarının hareketlerinin düzenlenmesi, kancalama ve kanca kesilmesi ve durdurulması için gerekli araç ve gereçler, Nakliyat sırasında uygun kesit, ebat ve eğimde yolun bulunması ile ilgili hususlar, Hız ile ilgili hususlar, Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken çalışanların yürüyerek iniş çıkışı ile ilgili gerekli güvenlik tedbirleri, Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek çalışan sayısı ile kafesler ve halatlarla ilgili güvenlik tedbirleri, gibi hususlar yer alır. Kuyularda tasıma Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum düzeni) maruz kalabilecekleri dinamik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok statik yüke nazaran en az 12 olmalıdır. Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve diğer parçalar sökülmek, parçaların kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma, pas ve çatlak bulunup bulunmadığı yönünden muayene edilir. Doldurma istasyonları ve garajlar Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde doldurulmaları ve değiştirilmeleri aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma istasyonlarında yapılır: Doldurma odaları ve istasyonları amaca uygun biçimde donatılır. Buralar iyice havalandırılır ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yoluna verilir. Oda ve istasyonlar yanmaz malzemeden yapılır. Elektrolitle yapmalara karşı koruma tedbirleri alınır. Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olur. Aydınlatma armatörlerinin bakımı düzenli olarak yapılır. Tahkimat Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise ayak arkası, tavan veya yanlarda meydana gelen boşluklar sıkıca doldurulur ve diğer sağlık ve güvenlik tedbirleri alınır. Yeraltı maden ocaklarında açık tutulması gereken her yerde tavan kendini taşıyacak kadar sağlam olmadıkça tahkimat yapılması zorunludur. Tahkimat yapılması zorunlu olan ocaklarda yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır. Bu Yönergede; Ocakta tahkimat gerektiren her kısımda (ayak, tavan vb.) tahkimattan sorumlu çalışanın belirlenmesi, Tahkimatın yapılması sırasında çevre güvenliğinin alınması, Çalışma yapılan her ayakta uygun nitelik, miktar ve ebatlarda tahkimat malzemesinin bulunması, Çalışılan yerin özelliğine, jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel ve kimyasal özelliğine göre kademelere uygun tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler, Kendiliğinden yanmaya meyilli ve grizulu ocaklarda tahkimat yapılması ile ilgili gerekli tedbirler, Güvenle çalışmaya imkan verecek arın düzlüğü ile ayak baş ve dibi arasındaki hiza genişliği ilgili tedbirler, Tavan tahkimatının geri kazanılması, Ayak arkasının düşürülmesi ile ilgili hususlar yer alır. Havalandırma Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda hava akımı mümkünse doğal hava akımı

79 doğrultusunda yönlendirilir. Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bu sistemler devamlı surette izlenir ve istenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunur. İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi geçmez. Havasında % 19'dan az oksijen, % 2'den çok metan, % 0.5'den çok karbondioksit, 50 ppm (%0.005) den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde ÇALIŞILMAZ. 8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (% 0,002)'dir. Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağına bağlanır. Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli olarak ölçülür. Nem oranı göz önünde bulundurularak hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli tedbirler alınır. Bu düzeye yaklaşıldığında ölçme işlemi her gün gerekli görülecek aralıklarla yapılır ve ölçme sonuçları havalandırma defterine yazılır. Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli tedbirler alınır. Ayrıca kuyular ve çevreleri belirli aralıklarla toz birikintilerinden temizlenir. Tozların havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulmaz. Havalandırma ile ilgili yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır. Bu Yönergede; Havalandırma sisteminin doğal ya da cebri olarak sağlandığına dair bilgi, Havalandırma planı hakkında bilgi, Havalandırmayı etkileyebilecek durumlar, Havalandırmanın yapılmadığı bölgeler, Hava ölçümlerinin kim tarafından, hangi aralıklarla ve nerelerde yapılacağı, Yapılacak gaz ölçümleri, Ölçümler sonrasında alınacak tedbirler, ile ilgili hususlar yer alır. Patlayıcı madde kullanım yasağı Patlayıcı madde; Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda, Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrolü yapılamayan eski veya yeni imalat boşlukları veya çatlakları olan yerlerde, Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında, Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında, KULLANILMAZ. Yeraltı Kömür madenlerinde yapılacak bir patlama için; Patlatma yapılabilmesi için Ateşçinin yeterlilik C belgesi olmalıdır Ateşçi yeterlilik belgesi sınavlarının ve diğer faaliyetlerin Yürütücüsü İç işleri Bakanlığıdır Ateşçi olmak isyetenlerin en az ilkokul mezunu ve 18 yaşını doldurması gerekir Yeraltı kömür ocaklarında "kömürün kendi kendine yanması" işleminde, Kömürün kül içeriği Kömür içinde prit oranının yüksek olması Kömürün uçucu madde oranının yüksek olması önemlidir Grizulu maden ocakları Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metre boyunda kontrol sondajları yapılması sağlanır. Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya tehlikeli gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur; Grizulu ocaklarda havalandırma ile ilgili değerler her vardiyada ölçülür, metan gazı ölçümleri bu ölçümlerle beraber yapılır. Havada % 1'den çok metan gazı tespitinde, bu oran % 1'in altına düşünceye kadar ölçümler aralıksız sürdürülür. Üretim ünitelerinden dönüş havası içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde metan gazı seviyesi sürekli olarak izlenir. Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme çalışmaları ve kurtarma

80 çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanır. Üretim yapılan yerlerde sadece çalışanların sağlık ve güvenliği için yeterli ek tedbirler alınması şartıyla tali havalandırma yapılabilir. Tali havalandırmada kısa devreyi önleyecek tedbirler alınır. Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır. Eğimi hiçbir kısımda % 10' u geçmeyen kesitinin herhangi bir noktasında grizu toplanmasına imkân bulunmayan ve grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler havalandırma bakımından düz sayılır. Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla yapılan işler dışında, bölmeyle veya borularla havalandırma yapılmaz. Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli yollarda metan oranı % 1,5'u, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında % 1'i geçmez. Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm çalışanlar, çalışma süresince, yanlarında karbonmonoksit maskesi veya ferdi oksijen kurtarıcıları taşır ve gerektiğinde kullanır. Bütün grizulu ocaklarda her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması halinde diğeri derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur. Havasında % 2'den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında, çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz. Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, metan oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurulur veya bir merkezden izlenebilecek otomatik kontrol sistemi kurulur. Genel havasındaki metan oranı % 1,5'i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların gerilimi derhal kesilir ve şartlar düzelmedikçe yeniden verilmez. Ateşleyici grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce 25 metre yarıçapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçümü yapar. Bu ölçmede % 1 veya daha yüksek oranda metan tespit edilirse lağımlar doldurulmaz. Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce ölçümü tekrarlar. Metan oranı % 1'in altındaysa lağımlar ateşlenir, üstündeyse % 1'in altına düşünceye kadar ateşleme yapılmaz. Kömür tozu bulunan veya kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, ateşlenecek yerlerde lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek, sulamak gibi koruyucu tedbirler alınır. Yanıcı toz bulunan maden ocakları Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek yanıcı toz veveya grizu patlamalarının yayılması patlama barajları yapılarak önlenir. Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeyecek biçimde olur. Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde tozun havaya yayılmasını önlemek için pülverize su fisketeleri gibi gerekli tedbirler alınır. Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % 1,5'dan çok organik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olur. Gaz kaçağı, göçük veya su baskını Yanıcı toz veveya grizu patlamalarının olabileceği veya yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışılmakta olan yerler yakınında, zararlı gazların bulunma ihtimali olan su birikintilerinde, eski çalışma yerleri ve buralardaki sularda uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere alın yönünde kontrol sondajı yapılır. Denizlerdeki Tesislerde Uygulanacak Asgari Özel Hükümler Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılır. Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsar: Yangın algılama sistemleri. Yangın alarmları. Yangın için ana su borusu.

81 Yangın vanaları ve hortumları. Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri. Otomatik sprink sistemleri. Gazlı söndürme sistemleri. Köpük sistemleri. Taşınabilir yangın söndürücüler. İtfaiyeci ekipmanları. Tahliye ve kaçış Cankurtaran sandalı, botu, can simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler aşağıda belirtilmiştir: Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olur. Bütün çalışanlara yetecek sayıda olur. İşyerine uygun özellikte olur. İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olur ve kullanım için hazır bulundurulur. Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte kullanılacak araçlarla donatılır. Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olur. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunur. Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılır. Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunur. Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava koşullarına karşı korunmalı olur. Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olur. YANGIN Yanma Yanıcı madde, ısı ve O2' nin oluşturduğu kimyasal zincirleme egzotermik (ısı veren) reaksiyon. s Bir kimyasal olaydır. Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijen (O2) ile birleşmesidir. s Ortam havasındaki oksijen miktarının, yanmayı sağlayacak seviyenin üstünde olması (genelde %16'nrn üstü) gereklidir. s Yangın, kontrol dışı yanma olayıdır. Yanmanın başlangıcı alevlenme ısısına ihtiyaç duyan yani endotermiktir. Tüm maddeler gaz ve buhar fazda yanmaya başlar Hızlı Yanma Yanma olayının bütün belirtileriyle başladığı olaydır. Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşmadır. Parlama Parlayıcı maddelerin belli oranda hava ile karışımları çok kolay bir şekilde alev alarak yanmalarına sebep olur. Bu tür yanma olayına parlama denir (benzin buharlarının sebep olması gibi.). Parlama kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır Yanıcı bir sıvıya ilişkin buharın, hava ile yanıcı bir karışım oluşturması halinde, sıvı yüzeyine yakın bir tutuşturucu kaynağın etkisiyle, bu karışımın yanmaya başladığı en düşük sıcaklık "parlama noktası" olarak adlandırılır s Genel olarak bir sıvının parlama noktası ne denli düşükse, yangına neden olma riski o denli büyüktür Kolayca ateş alan maddelerin yangın ve patlama riski katı maddelerden daha yüksektir s Yanma olayının yangına dönüşmesi için Zincirleme reaksiyon gereklidir Bir sıvı veya gazın Parlama noktasında ısı uzaklaştırılır ise yanma kendi kendine devam Etmez Bir sıvı veya gazın Tutuşma veya Alevlenme noktasında ısı uzaklaştırılır ise yanma kendi kendine devam Eder. Alevlenme noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklığı, Alt Patlama Limiti -The Lower Explosive (flammable) Limit (LEL) :

82 Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en düşük buhar konsantrasyonu Üst Patlama (alevlenme) Limiti - The Upper Explosive (flammable) Limit (UEL) : Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en yüksek buhar konsantrasyonu BLEVE : boiling liquid expandıng vapour explosion - kaynayan sıvı genleşen buhar patlaması ile tankın infilak etmesi Jet fire, ince uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür. UVCE : unlimited vapour cloud exploiıon - sınırlandırılmayan buhar bulutu patlaması Patlama Ortama kontrolsüz bir şekilde çok büyük miktarda ısı salındığında basıncın aşırı yükselmesi sonucunda patlama oluşur. s İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi, miktarı, uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır. Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı. Patlayıcı maddeler; Sürtme, darbe ve ısı etkisi altında başka bir maddenin katılmasına gerek olmadan hızla reaksiyona giren ve çevreye zarar veren maddelerdir. Yavaş yanma Ortamdaki ısı ve oksijenin yeterli olmadığı durumda meydana gelir. s Yanmanın belirtileri olan ısı, ışık, korlaşma ve gaz buhar oluşumu yavaş yanmada görülmez Demirin ve bakırın paslanması(oksitlenmesi) ve hücresel solunum yavaş yanmaya en iyi örnektir Kendi kendine Yanma olayı Yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesi halidir. Kendi kendine yanmaya örnek ise bitkisel kökenli yağlı maddelerin, hava içerisindeki oksijenle normal hava ısısında birleşerek çürümeye (oksitlenmeye) başlamasıdır. Bu oksitlenme ile zaman içerisinde ortamdaki ısı yükselir, şayet ısı alev almaya yetecek dereceye ulaşırsa kendi kendine yanma gerçekleşir. Yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı durumlar sonrasında kendi kendine yanma oluşur YANGIN Yangının hızı lineer değil, ivmelidir. Her 10 o C'lik sıcaklık artışı ile yangının reaksiyon hızın tahmini ikiye katlanır. Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşma olan durma hızlı yanma denir OKSİJEN O2 havada doğal olarak bulunur ve yaklaşık oranı %21 dir. O2 sanayide donma noktasının altında havanın damıtılması ile elde edilir. Saf O2 yanmaz ve patlamaz. O2 bir "hızlandırıcı" dır, temas ettiği her şeyin daha sıcak ve hızlı yanmasına neden olur. Oksitleyici Maddeler Oksijen açığa çıkartmak suretiyle yanmayı kolaylaştırıcı bir ortam meydana getirirler. Bu nedenle yanıcı maddelerin yanına istiflenmemelidirler Bu sınıfa dahil maddeler: s Nitrat s Suni Gübre s Amonyum Sülfat s Baryum Klorat vb. Katı haldeki yanıcı maddeler ısı etkisi ile yanıcı buhar veya gaz çıkartmakta halinde yanma meydana gelmektedir s Parafin, mum, katı yağlar gibi bazı yanıcı maddeler ise önce eriyerek sıvı hale geçmekte daha sonra buhar haline geçerek yanmaktadır s Bazıları ise Naftalin gibi doğrudan buhar haline geçerek yanmaktadır.süblimleşme. Sıvı haldeki yanıcı maddeler Sıvı yanıcı maddeler buharlaştıktan sonra yanarlar. Bunların pek çoğu normal havada buharlaşırlar Sıvı haldeki yanıcıların parlama noktalarında ısı uzağa çekilirse yanma kendi kendine devam etmez Bu gruptaki yanıcılar, katı yanıcı maddelere göre daha kolay ve hızlı yanarlar s Sıvı yanıcı maddelerin çoğunluğunun buharı (Benzin, mazot, tiner vs.) havadan AĞIRDIR. **Petrol sondaj kule yangınlarında kullanılan en etkin söndürme maddesi Nitrogliserindir s Dinamit, 3 ölçü nitrogliserin, 1 ölçü diatomit ve küçük bir miktar sodyum karbonatın karıştırılmasıyla elde edilir.

83 Gaz haldeki yanıcı maddeler Diğer yanıcı maddelere oranla daha kolay ve daha hızlı yanarlar Oksijenle temasa getirilmeleri çok küçük kütleler halinde olmalıdır. Aksi halde yanmaları patlama şeklinde olacaktır. Gaz halindeki yanıcı maddeler çoğu zaman çeşitli gazların karışımından meydana gelmektedir Kararsız yapıdaki roket yakıtı, kara barut veya nitrogliserin esaslı patlayıcı vb. maddelerin patlama işlevinin Hava oksijeni olmaksızın da patlaması mümkündür. ** **Yangın ile ilgili tüm tesisatların periyodik kontrolleri en az yılda 1 defa yapılır. Yanma olayının yangına dönüşmesinde ısının ortama yayılması 3 yolla olur. s - Kondüksiyon (hava yoluyla transfer) s - Konveksiyon (temas yoluyla transfer) s - Radyasyon ( ışıma yoluyla transfer) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe 4 yangın sınıfı vardır. s A sınıfı katı madde yangını s B sınıfı sıvı madde yangın s C sınıfı gaz madde yangın s D sınıfı metal madde yangını TS EN 2 VE TS EN 2A1 göre 5 yangın sınıfı vardır. A SINIFI: Normal olarak kor şeklinde yanan genellikle organik yapıdaki katı madde yangınlarını kapsar B SINIFI: Sıvı veya sıvılaşabilen katı madde yangınlarını kapsar C SINIFI: Gaz yangınlarını kapsar D SINIFI: Metal yangınlarını kapsar F SINIFI: Pişirme aletleri içindeki bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar. NOT: E sınıfı elektrik yangınları bizim mevzuatımızda bir yangın sınıfı değildir. SÖNDÜRME MADDELERİ. CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ Su Sadece A sınıfı yangınlarda kullanılır. Diğer yangınlarda sadece yangın bitiminde soğutma amacı ile kullanılır. Köpük En iyi şekilde sıvı akaryakıt (B) yangınlarında kullanılır. s AliminyUm sülfat ve sodyum bikarbonat karışımı vardır tüp içinde. s Yağ veya sudan daha düşük yoğunlukta, s düşey veya yatay yüzeylere yapışabilen,yanan sıvının üzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini, s yanıcı buharların dışarı çıkmasını önleyen, bu özelliklerini uzun süre devam ettiren, küçük kabarcıklardan meydana gelen kararlı bir kütledir. Köpük tüpünde itici gaz olarak Azot N2 veya CO2 Kullanılır. Kuru Kimyevi Toz Agırlıklı olarak sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır. s Gaz yangınlarında önerilmez. Elektronik cihazlarda önerilmez. Hijyen ve sağlık gerektiren ortamlarda önerilmez A-B-C-D yangılarında kullılanının içinde Mono amonyum fosfat bulunur. B-C yangınlarında ise ağırlıklı olarak tüpte Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorür bulunur Kuru kimyevi tozlarda itici gaz olarak Azot N2 Kullanılır. Bikarbonat esaslı tozlar asitleri nötr haline getirir. KKT Soğutma özelliği Zincirleme yanma olayını engelleme özelliği Boğma özelliği sağlar CO2 ve diğer inert gazlar: Sıvı ve gaz yangınlarında kullanılır. D Tozu: Magnezyum, çinko gibi metaller ve sodyum bi karbonat vardır tüpün içinde. Taşınabilir Yangın Söndürme Cihazları Duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve 4 kg'dan daha ağır ve 12 kg'dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır. Düşük tehlike sınıfında her 500 m 2 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg'lık Orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m2 yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun

84 tipte 6 kg'lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir. Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması mecburidir. s Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m. olur. Taşınabilir yangın söndürme cihazlarının TS 862- EN 3 kalite belgeli olması şarttır. Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrolü ve bakımı TS ISO standardına göre yapılır. Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır Dördüncü yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. **Elektrik kontağından çıkan yangınlarını söndürmek için C02, Kuru Kimyevi toz ve FM200 gazlı yangın söndürücüler kullanılabilir. **Kuru kimyevi tozlar ve CO2 yangın söndürücülerin 1000 V altı elektrik yangınlarında yaklaşma mesafesi 1 metre s 1000 V üstü elektrik yangınlarında yaklaşma mesafesi 5 metredir. YANGINI SÖNDÜRMEK İÇİN Soğutma Yanıcı maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir. Soğutma teknikleri Su ile soğutma Kuvvetli üfleme Yanıcı maddeyi dağıtma Boğma Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir. Oksijenin oranını Oksijenin sıfırlanması gerekmez. Oksijen oranı % 16'nın altına azaltıldığında yangın sönecektir. Yakıtı Giderme Bazı durumlarda, yakıt kaynağını ortadan kaldırarak yangın etkin şekilde söndürülür. Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz akışı durdurulur. Mesela Doğalgaz vanasının kapatılması ile yakıt kesilecektir. Zincirleme Reaksiyonu Engelleme Kuru Kimyevi Tozlar ve Co2 söndürme maddeleri yanıcı madde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Bu Yönetmelik; Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini kapsar Türk Silahlı Kuvvetlerince kullanılan yapı, bina ve tesisler ile eğitim ve tatbikat alanlarında uygulanacak yangın önlemleri, bu Yönetmelik hükümleri de dikkate alınarak yapının özelliklerine göre Millî Savunma Bakanlığınca belirlenir. Yönetmelik, 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 180 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30A maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Yangın Ekipleri Yapı yüksekliği m'den fazla olan konut binaları içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede içinde 200'den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur. Söndürme ekibi, en az 3 kişi s Kurtarma ekibi, en az 3 kişi s Koruma ekibi, en az 2 kişi s İlk yardım ekibi. en az 2 kişi *TATBİKAT Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır. Kacıs Yolları Kaçış yolları, bir yapının devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına; Oda ve diğer bağımsız mekânlardan çıkışlar, Her kattaki koridor ve benzeri geçitler,

85 Kat çıkışları, Zemin kata ulaşan merdivenler, Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar Son çıkış, dâhildir. Asansörler kaçıs yolu olarak kabul edilmez. Kacıs yollarının belirlenmesinde Yapının Kullanım Sınıfı, Kullanıcı Yükü, Kat Alanı, Çıkışa Kadar Alınacak Yol Ve Çıkışların Kapasitesi Esas Alınır. Her Katta, O Katın Kullanıcı Yüküne Ve En Uzun Kaçış Uzaklığına Göre Çıkış İmkânları Sağlanır. Kaçış merdivenleri bodrum katlar dahil bütün katlara hizmet verebilir. Tuvaletler, soyunma odaları, depolar ve personel kantinleri gibi mekânlar, holler ve koridorlar gibi diğer mekânlara hizmet veren ancak diğer mekânlar ile aynı katta olduğu hâlde aynı zamanda kullanılmayan mekânların döşeme alanları, yer aldıkları katın kullanıcı yükü hesaplanmalarında dikkate alınmayabilir. Bir katı geçmeyen açık merdivenler ile bir kat inilerek veya çıkılarak bina dışına tahliyesi olan kata ulaşılan yürüyen merdivenler ve rampalar, bina dışına ulaşım noktasına veya korunmuş kaçış noktasına olan uzaklıklar, tek yönde ve iki yönde korunmuş kaçış yollarına ikinci kaçış yolu olarak kabul edilir." CIKIS KAPASİTESİ VE KACIS UZAKLIĞI Yangına en az 60 dakika dayanıklı ve duman geçişi önlenmiş yatay tahliye alanı sağlanan hastane gibi yerlerde kaçış uzaklığı, yatay tahliye alanına götüren koridorun çıkış kapısına kadar olan ölçüdür. Zemin kattaki dükkân ve benzeri yerlerde kisi sayısı 50'nin altında ve kaçış uzaklığı en uzak noktadan dıs ortama açılan kapıya olan uzaklık 25 m'den az ise, bina dışına tek cıkıs yeterli kabul edilir. KACIS YOLU SAYISI VE GENİŞLİĞİ Hiçbir çıkıs veya kaçıs merdiveni veyahut diğer kaçıs yolları, 80 cm'den daha dar genislikte olamaz. Toplam kullanıcı sayısı 50 kisiden fazla olan katlarda bir kaçıs yolunun genisliği 100 cm'den az olmayacak sekilde çıkıs sayısı bulunur. Kaçış yolu, bu özelliği dışında, yapının mekânlarına hizmet veren koridor ve hol olarak kullanılıyor ise, 110 cm'den az genislikte olamaz. Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm'den az olamaz. Kaçış yolu koridoru yüksekliği 210 cm'den az olamaz. İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir. Genislikler, temiz genislik olarak ölçülür. Tek kanatlı bir çıkıs kapısının temiz genisliği 80 cm'den az ve 120 cm'den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumdayken kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür. ACİL CIKIS ZORUNLULUĞU Bütün yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir. Aksi belirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve 1000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorundadır. Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş tek mekânlarda 2 çıkış gerekiyor ise çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlama sistemi bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 12'sinden ve yağmurlama sistemi mevcut ise diyagonal mesafenin 13'ünden az olamaz. Çıkış mesafelerinin kapıdan alındığı bina kullanım sınıflarında, bir koridor içindeki 2 kaçış merdiveni arasındaki mesafe, yağmurlama sistemi olmayan yapılarda koridor uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılarda ise koridor uzunluğunun 13'ünden az olamaz." KACIS MERDİVENİ ÖZELLİKLERİ Kaçış merdivenlerinin kapasite ve sayı bakımından en az yarısının doğrudan bina dışına açılması gerekir.

86 Bina yüksekliği m'den veya bir kattaki kullanıcı sayısı 100 kişiden fazla olan binalarda dengelenmiş kaçış merdivenlerine izin verilmez. Herhangi bir kaçış merdiveninde basamak yüksekliği 175 mm'den çok ve basamak genişliği 250 mm'den az olamaz. DIS KACIS MERDİVENLERİ Dışarıda yapılan açık kaçış merdiveni, ilgili gereklere uyulması şartıyla iç kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir. Dış kaçış merdiveninin korunumlu yuva içinde bulunması şart değildir. Bina yüksekliği m'den fazla olan binalarda, bina dışında açık merdivenlere izin verilmez. DAİRESEL MERDİVEN Dairesel merdivenler; yanmaz malzemeden yapılmaları ve en az 100 cm genişlikte olmaları hâlinde, kullanıcı yükü 25 kişiyi aşmayan herhangi bir kattan, ara kattan veya balkonlardan zorunlu çıkış olarak hizmet verebilir. Belirtilen şartları sağlamayan dairesel merdivenler, zorunlu çıkış olarak kullanılamaz. Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz. Basamağın kova merkezinden en fazla 50 cm uzaklıktaki basış genişliği 250 mm'den az olamaz. Basamak yüksekliği 175 mm'den çok olamaz. Baş kurtarma yüksekliği 2.50 m'den az olamaz. KACIS YOLU KAPILARI Kaçış yolu kapılarının en az temiz genişliği 80 cm'den ve yüksekliği 200 cm'den az olamaz. Kaçış yolu kapılarında eşik olmaması gerekir. Dönel kapılar ile turnikeler, çıkış kapısı olarak kullanılamaz. Kaçış yolu kapıları kanatlarının, kullanıcıların hareketini engellememesi gerekir. Kullanıcı yükü 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır. Kaçış merdiveni ve yangın güvenlik holü kapılarının; duman sızdırmaz ve 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması şarttır. Kaçış kapısında, tek kanatlı kapıda temiz genişlik, kapı kasası veya lamba çıkıntısı ile 90 derece açılmış kanat yüzeyi arasındaki ölçüdür. Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm'den az ve 120 cm'den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumda iken, kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür. ACİL DURUM AYDINLATMASI SİSTEMİ Aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır: Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda, Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda, Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda, Penceresiz binalarda, Otel, motel ve yatakhanelerde, Yüksek tehlikeli yerlerde, Yüksek binalarda. Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır. Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200'den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir. Kaçış yolları üzerinde aydınlatma ünitesi seçimi ve yerleştirmesi, tabanlarda, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde, kaçış yolunun merkez hattı üzerindeki herhangi bir noktada acil durum aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır. Acil durum çalışma süresi sonunda bu aydınlatma seviyesinin herhangi bir noktada 0.5 lux'den daha düşük bir seviyeye düşmemesi gerekir En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 140'dan fazla olamaz. ACİL DURUM YÖNLENDİRMESİ

87 Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200'den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır. Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için "ÇIKIŞ", acil durumlarda kullanılacak çıkışlar için ise, "ACİL ÇIKIŞ" yazısını ihtiva eder. Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir. ALGILAMA VE UYARI SİSTEMİ Yangın uyarı butonları yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir. Aşağıda belirtilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir: Konutlar hariç, kat alanı 400 m 2 'den fazla olan iki kat ile dört kat arasındaki bütün binalarda, Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda, Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda. Binalarda bulunan yangın dolaplarının ve hortum makara sistemlerinin TS EN standardında yaptırılması mecburidir. YAĞMURLAMA SİSTEMİ Yağmurlama sistemi elamanlarının TS EN 12259'a uygun olması şarttır. Aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir: Yapı yüksekliği m'den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda, Yapı yüksekliği m'yi geçen konutlarda, Alanlarının toplamı 600 m2'den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10'dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda, Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100'ü veya yatak sayısı 200'ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği m'den fazla olan bütün yataklı tesislerde, Toplam alanı 2000 m2'nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve eğlence yerlerinde, Toplam alanı 1000 m2'den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulundurulan yapılarda. Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845'e göre yapılması gerekir. Düşük Tehlike ve Orta Tehlike-1 kullanım alanlarında, bir adet standart yağmurlama başlığı en çok 21 m 2 alanı koruyacak şekilde yerleştirilebilir. Yangın güvenlik sisteminin sürekliliğini sağlamak için 6 adetten az olmamak kaydıyla sistemin büyüklüğüne göre yeterli miktarda yedek yağmurlama başlığı ve başlığın değiştirilmesi için özel anahtarlar bulundurulur. Köpüklü, gazlı ve kuru tozlu sabit otomatik söndürme sistemleri Gazlı yangın söndürme sistemlerinin tasarımında TS ISO standardı esas alınır. ALARMLAR Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ve ses seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dba üzerinde olacak şekilde yerleştirilir. Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve duşlarda, ses seviyesinin en az 75 dba olması gerekir. Sesli uyarı cihazlarının 3 m uzaklıkta en az 75 dba ve en çok 120 dba ses seviyesi elde edilecek özellikte olması şarttır. Acil anons sistemi hoparlörü olan hacimlerde ayrıca siren sistemi konulması gerekli değildir. ANONS SİSTEMLERİ KURULMASI MECBURİ YERLER Binadaki yatak sayısı 200'den fazla olan otel, motel ve yatakhanelerde, Yapı inşaat alanı 5000 m2'den büyük olan veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık binalarda, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde, endüstri tesislerinde ve benzeri binalarda, Yapı yüksekliği m'yi geçen bütün binalarda. Yangın algılama sisteminin ve parçalarının TS EN 54'e ve TS EN 54-14' uygun olarak üretilmesi, tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi şarttır. YANGIN KOMPARTIMANLARI

88 Bina yüksekliği m'den fazla olan konut harici binalarda bina yüksekliği m'den fazla olan konut binalarında Atriumlu bölüm hariç olmak üzere, m'den daha yukarıda olan katlarında En çok 3 kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenir. YANGIN DUVARLARI Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak projelendirilir. Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi, düşey tesisat şaft ve baca duvarlarının yangına en az 120 dakika ve kapaklarının en az 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. YANGIN GÜVENLİK HOLÜ Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir. Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m 2 'den az, 6 m2'den fazla ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m'den az olamaz. Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6 m2'den az, 10 m2'den çok ve herhangi bir boyutu 2 m'den daha az olamaz. KACIS RAMPALARI Kaçış rampalarının eğimi % 10'dan daha dik olamaz. Kaçış rampaları düz kollu olur ve doğrultu değişiklikleri sadece sahanlıklarda yapılır. Ancak, herhangi bir yerindeki eğimi 112'den daha fazla olmayan kaçış rampaları kavisli yapılabilir. KONUTLAR Konut içindeki herhangi bir noktadan konut çıkış kapısına kadar olan uzaklığın 20 m'yi, yağmurlama sistemi olan konutlarda 30 m'yi geçmemesi gerekir. Kaçış mesafeleri uygun olmak şartıyla, binaların sadece konut bölümlerine hizmet veren kaçış merdivenleri aşağıdaki şekilde düzenlenir: Yapı yüksekliği m'nin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz. Yapı yüksekliği m'den fazla ve m'den az olan konutlarda, en az 2 merdiven düzenlenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir. Yapı yüksekliği m'den fazla ve m'den az olan konutlarda, birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir. Kattaki konutların her birinin içinden bir yangın güvenlik holünden geçilerek yangın merdivenine ulaşılıyor ise binanın genel merdiveninin korunumlu olması gerekli değildir. Yapı yüksekliği m'den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır. KAZAN DAİRELERİ Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur. Bina dilatasyonu, kazan dairesinden geçemez. Isıl kapasiteleri 50 kw-350 kw arasında olan kazan dairelerinde en az bir kapı, döşeme alanı 100 m2'nin üzerindeki veya ısıl kapasitesi 350 kw'ın üzerindeki kazan dairelerinde en az 2 çıkış kapısı olur. Çıkış kapılarının olabildiği kadar birbirinin ters yönünde yerleştirilmesi, yangına en az 90 dakika dayanıklı, duman sızdırmaz ve kendiliğinden kapanabilecek özellikte olması gerekir. DOĞALGAZ VE LPG TESİSATLI KAZAN DAİRELERİ Sayaçların kazan dairesi dışına yerleştirilmesi gerekir. Gaz kullanılan kapalı bölümlerde, gaz kaçağına karşı doğal veya mekanik havalandırma sağlanması gerekir. Kazan dairesinde doğalgaz veya LPG kullanılması hâlinde, bu gazları algılayacak gaz algılayıcıların kullanılması şarttır. LPG kullanılan kazan daireleri bodrum katta yapılamaz.

89 Bodrumlarda LPG tüpleri bulundurulamaz. Tüpler, yangına en az 120 dakika dayanıklı ayrı binalarda veya bölmelerde, radyatör ve benzeri ısı kaynaklarından uzakta bulundurulur Tüplerin devrilmemesi veya yuvarlanmaması için gerekli tedbirler alınır. LPG DEPOLANACAK BİNALARIN; Müstakil ve tek katlı olması, Döşemesinin, tavanın ve duvarlarının yangına en az 120 dakika dayanıklı malzeme ile yapılması, Çatısında hafif malzemeler kullanılması, Dış duvarlarında veya çatısında, her 3 m 3 depo hacmi için en az 0.2 m 2 'lik kırılmaz cam veya benzeri hafif malzeme ile kaplanmış bir boşluk bırakılması, Depo kapılarının yangına karşı en az 90 dakika dayanıklı malzemeden yapılması, şarttır LPG PERAKENDE SATIS YERLERİ Perakende satış yerlerinde en çok 500 kg LPG bulundurulabilir. LPG bayilerine ait özel depolar var ise, 750 kg daha LPG bulundurulabilir. Perakende satış yerlerinin kapalı mahallerinde ticari propan tüpü bulundurulamaz. Perakende satış yerlerinin başka bir işyeri veya mesken ile kapı veya pencere ile bağlantısının bulunmaması gerekir. Perakende satış yerleri bodrumlarda, zemin üstü asma katlarda veya halkın rahatlıkla tahliyesine imkân verecek genişlikte çıkışı olmayan yerlerde tesis edilemez. Perakende satış yerleri en az 120 dakika yangına dayanıklı binalarda kurulur ve bir başka işyeri veya konut ve benzeri yerlere ahşap kapı veya ahşap veya madeni çerçeveli camekân bölme ile irtibatlı olamaz. Şayet bölme gerekli ise en az 90 dakika yangına dayanıklı malzemeden yapılması şarttır. LPG TÜPLERİNİN KULLANILMASI Evlerde 2'den fazla LPG tüpü bulundurulamaz. LPG tüpleri dik konumda bulundurulur. Tüp ile ocak, şofben, kombi ve katalitik gibi cihazlar arasında hortum kullanılması gerektiğinde, en fazla 150 cm uzunluğunda ve ilgili standartlara uygun eksiz hortum kullanılır ve bağlantılar kelepçe ile sıkılır. Tüpler, mümkünse balkonlarda bulundurulur. Kapalı veya az havalanan bir yerde tüp bulundurulacak ise bu bölümün havalandırılması sağlanır. LPG kullanılan sanayi tipi büyük mutfaklarda gaz kaçağını tespit eden ve sesli olarak uyaran gaz uyarı cihazının bulundurulması mecburidir. İşyeri veya topluma açık her türlü binada zemin seviyesinin altında kalan tam bodrum katlarında LPG tüpü bulundurulamaz. Tüpler ve bunlarla birlikte kullanılan cihazlar, uyuma mahallerinde bulundurulamaz. Kesme, kaynak ve tavlama gibi ısıya bağlı işlemler sırasında, oksijen tüplerinin ve beraberinde kullanılan LPG tüplerinin bağlantılarında alev tutucu emniyet valflerinin takılı olması gerekir. ASANSÖRLERİN ÖZELLİKLERİ Aynı kuyu içinde 3'den fazla asansör kabini düzenlenemez. 4 asansör kabini düzenlendiği takdirde, ikişerli gruplar hâlinde araları yangına 60 dakika dayanıklı bir malzeme ile ayırılır. Yüksek binalarda ve topluma açık yapılarda kullanılan asansörlerin aşağıda belirtilen esaslara uygun olması gerekir: Asansörlerin, yangın uyarısı alındığında, kat ve koridor çağrılarını kabul etmemesi gerekir. Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan yüksek binalarda, deprem sensöründen uyarı alarak asansörlerin deprem sırasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hareket etmeyecek tertibat ve programa sahip olması gerekir. Asansör kapısı, yangın merdiven yuvasına açılamaz. Asansör kapılarının yangına karşı en az 30 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması, yapı yüksekliği m'den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. ACİL DURUM ASANSÖRÜ

90 Asansör, aynı zamanda normal şartlarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir. Ancak, bir yangın veya acil durumda, asansörün kontrolü acil durum ekiplerine geçer. Yapı yüksekliği m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır. Acil durum asansörleri önünde, aynı zamanda kaçış merdivenine de geçiş sağlayacak şekilde, her katta 6 m2'den az, 10 m2'den çok ve herhangi bir boyutu 2 m'den az olmayacak yangın güvenlik holü oluşturulur. Acil durum asansörünün kabin alanının en az 1.8 m 2, hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda olması ve enerji kesilmesi hâlinde, otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır durumda kalmasını sağlayacak bir acil durum jeneratörüne bağlı bulunması gerekir. Acil durum asansörlerinin elektrik tesisatının ve kablolarının yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı olması ve asansör boşluğu içindeki tesisatın sudan etkilenmemesi gerekir. Acil durum asansörünün makina dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu basınçlandırılır. TRANSFORMA TÖR Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır. JENERATÖR Bir mahal içerisinde tesis edilen birincil veya ikincil enerji kaynağı olarak jeneratör kullanılan bütün bina ve yapılarda aşağıdaki tedbirlerin alınması şarttır Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır. Bütün yangın kontrol panellerine ve tekrarlayıcı panellere enerji sağlayan besleme kablolarının, yangına karşı en az 60 dakika dayanabilecek özellikte olması şarttır. Yapı yüksekliği m'nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburîdir. BASINCLANDIRMA SİSTEMİ Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği m'den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir. Bodrum kata ve üst katlara hizmet veren kaçış merdiveni aynı yuvada olsa bile, zemin seviyesinde, yangına 120 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz bir duvar ile ayrılmış ve ayrı çıkış düzenlenmiş ise, merdiven yuvası için üst katların yüksekliği esas alınır. Bodrum kat sayısı 4'den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri basınçlandırılır. Yapı yüksekliği m'den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır. Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir. İTFAİYE SU VERME BAĞLANTISI Yüksek binalarda veya bina oturma alanı 1000 m2'den büyük binalarda veya cephe genişliği 75 m'yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine en az 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m'den fazla olamaz. Köpüklü, Gazlı ve Kuru Tozlu Sabit Otomatik Söndürme Sistemleri Gazlı yangın söndürme sistemlerinin tasarımında TS ISO standardı esas alınır. BAZI ÖNEMLİ TANIMLAR VE BİLGİLER Kaçış uzaklığı: Herhangi bir katta bir mekân içinde durulabilen en uzak noktada bulunan bir kullanıcının kendisine en yakın kat çıkışına kadar almak zorunda olduğu yürüme yolunun uzunluğunu, Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dâhil olmak üzere binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamını, Kullanıcı yükü: Herhangi bir anda, bir binada veya binanın esas alınan belirli bir bölümünde bulunma ihtimali olan toplam insan sayısını, Kullanıcı yük katsayısı: Yapılarda kişi başına düşen kullanım alanının metrekare cinsinden m 2 kişi

91 olarak ifadesini, Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dâhil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgeyi, Yangın yükü: Bir yapı bölümünün içinde bulunan yanıcı maddelerin kütleleri ile alt ısıl değerleri çarpımları toplamının, plandaki toplam alana bölünmesi ile elde edilen ve MJm 2 olarak ifade edilen büyüklüğü, Yüksek bina: Bina yüksekliği m'den, yapı yüksekliği m'den fazla olan binaları, Eğitim tesisleri: Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü yerlerdir. Eğitim amaçlı binalar; ilköğretim, ortaöğretim kurumları ve yüksek öğretim kurumları dâhil olmak üzere, altı veya daha fazla kişi tarafından günde 4 saat veya daha fazla bir süre ile veya haftada 12 saatten fazla bir süre ile eğitim amacı ile kullanılan binalar veya binaların bu amaçla kullanılan bölümlerini kapsar. YÜKSEK TEHLİKELİ YERLER Parlayıcı ve patlayıcı maddeler ile akaryakıtların imal edildiği, depolandığı, doldurma-boşaltma ve satış işlerinin yapıldığı yerler yüksek tehlikeli yerler olarak değerlendirilir. Aşağıda belirtilen yerler bu sınıfa girer. Parlayıcı ve patlayıcı gazlarla ilgili yerler, LPG, doğalgaz ve benzeri gazların depolama, taşıma, doldurma-boşaltma ve satış işlerinin yapıldığı yerlerdir. Patlayıcı maddelerle ilgili yerler, ısı ve basınç tesiri ile kolay tutuşabilen ve patlayabilen maddelerin bulunduğu yerlerdir. Mermi, barut, dinamit kapsül ve benzeri maddelerin imal ve muhafaza edildiği ve satıldığı yerler bu yerlerdendir. Yanıcı sıvılarla ilgili yerler, yanıcı sıvıların üretildiği, depolandığı ve hizmete sunulduğu satış tesisleri ve benzeri yerlerdir. Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan tek katlı binalarda duvarların yanmaz veya yangına 120 dakika dayanıklı olması gerekir. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV YETKİ VE SORUMLUKLARI İSG HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ Bu Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır. Eğiticilerin eğitimi belgesi: En az kırk saatlik eğitim sonunda kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler veya 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre yetkilendirilen kurumlar tarafından tek bir program sonucunda verilen eğiticilerin eğitimi belgesini, İS GÜVENLİĞİ UZMANI Mühendislik veya mimarlık (iç mimar, peyzaj mimarı, şehir bölge planlamacı)mezunu Teknik eleman: Teknik öğretmenler, fizikçi, kimyager, biyolog iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını, ifade eder. İşveren belirtilen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde, kendi işyerinde, iş güvenliği uzmanlığı görevini kendi üstlenebilir. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. İşveren, yerine getirilmeyen hususlar varsa gerekçesi ile birlikte talepte bulunan kişiye yazılı olarak bildirir ve bu yazışmaların işyerinde düzenli olarak arşivlenmesini sağlar. İş güvenliği uzmanlarından; C sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, B sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, A sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler. Birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesinin gerektiği işyerlerinde, sadece tam süreli olarak görevlendirilen iş güvenliği uzmanının, işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip olması

92 yeterlidir. A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az dört yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen, y Mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlardan; iş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği programında doktora yapmış olanlara, y Genel Müdürlük veya bağlı birimlerinde en az on yıl görev yapmış mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanlara, y İş sağlığı ve güvenliği alanında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az on yıl görev yapmış mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişlerine, y Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde uzman yardımcılığı süresi dâhil en az on yıl fiilen görev yapmış mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları ile teknik elemanı olan iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına, B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlara, İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği programında yüksek lisans yapmış mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara, y İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişleri hariç, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dahil en az on yıl görev yapan müfettişlerden (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olanlara, C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi; C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlara, y İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişleri hariç Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az on yıl görev yapan müfettişlerden (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılanlara, İş güvenliği uzmanlarının görevleri Rehberlik; makine, kimyasal, organizasyon ve kkd seçiminde rehberlik. Risk değerlendirmesi; çalışmaya katılır ve yazılı öneri verir Çalışma ortamı gözetimi; ortam ölçümü, bakım, onarım ve kontrol Eğitim, bilgilendirme ve kayıt; İlgili birimlerle işbirliği; İş güvenliği uzmanlarının yetkileri İşverene yazılı olarak bildirilen alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek. İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak. Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş güvenliği uzmanları, çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam beş iş günü kadarı çalışma süresinden sayılır ve bu süreler sebebiyle iş güvenliği uzmanının ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz. İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır. Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesindeki kriterler esas alınır. İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 10 dakika.

93 Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 20 dakika. Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 40 dakika. Az tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışan Tehlikeli sınıfta yer alan 500 ve daha fazla çalışan Çok tehlikeli sınıfta yer alan 250 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde Tam süreli uzman çalışacaktır. Birden fazla işyeri ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında yolda geçen süreler haftalık kanuni çalışma süresinden sayılmaz. İş güvenliği uzmanlarının sertifikalarını aldıkları tarihten itibaren 5 yıllık periyotlarla, Bakanlıkça düzenlenen bilgi yenileme eğitimine katılmaları zorunludur Eğitim kurumu yeri ve yerleşim planında aranacak şartlar Derslik ve diğer bölümlerde aranan şartlar Dersliklerde 25'ten fazla kursiyer bulunamaz. Dersliklerde kursiyer başına en az 10 metreküp hava hacmi bulunur ve derslikler ile diğer bölümlerin tavan yükseklikleri 2,40 metreden az olamaz. 4 metre üzerinde olan yükseklikler hacim hesabında dikkate alınmaz. Derslik pencerelerinin; pencere alanının bulunduğu bölümün taban alanının %10'undan az olmaması ve yerden yüksekliğinin 90 santimetreden fazla olmaması gerekir. Derslik kapılarının genişliği 80 santimetreden az olamaz ve kapı kasasının içten içe ölçülmesiyle belirlenir. Eğitim kurumlarının eğitici kadrosu İş güvenliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için bu Yönetmelikte belirtilen eğitici belgesine sahip olan en az dört eğiticiyle tam süreli iş sözleşmesi yapar. Bu eğiticilerden en az biri mühendis olmak zorunda olup en fazla ikisi aynı meslek dalından olabilir. İSG HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ Sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin uygulamalar İşveren işten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle çalışanların kişisel sağlık dosyalarını saklar. Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın bir örneğini onaylayarak bir ay içerisinde gönderir. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır. Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından İşveren uzmanı sorumludur. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır. İşveren tespit ve öneri için kullanacağı onaylı defteri Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü veya Noter onaylar İSGB asıl işin yürütüldüğü mekânda ve giriş katta kurulması esastır. Bu birimlerde 8 metrekareden az olmamak üzere bir iş güvenliği uzmanı odası ile işyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere bir muayene odası ve 12 metrekareden az olmamak üzere bir ilkyardım ve acil müdahale odası bulunur. Tam zamanlı görevlendirilecek her işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı için aynı şartlarda ayrı birer oda tahsis edilir. İSGB'ler araç ve gereçler ile donatılır ve işyerinde çalışanların acil durumlarda en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur. 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde işveren, İşyeri hekimi ile diğer sağlık personeline ve iş güvenliği uzmanına 8 metrekareden az olmamak üzere toplam iki oda temin eder. 50'den az çalışanı olan işyerlerinde işveren, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelini için uygun bir yer sağlar. Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekli olmayan haller Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunlu olmayan hallerde, işyerinde bu maddeye göre oluşturulan ve belirtilen şartları karşılayan birim, düzenlenen sağlık raporları bakımından İSGB olarak kabul edilir. OSGB kurulabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan, y İşyeri hekimi, y İş güvenliği uzmanı, y Diğer sağlık personeli, olmalıdır. OSGB Bölümleri y İşyeri hekimi tarafından kullanılmak üzere en az 10 metrekarelik bir muayene odası, y 10

94 metrekarelik iş güvenliği uzmanı odaları 12 metrekarelik bekleme yeri, uygun büyüklükte arşiv odası ve en az bir tuvalet ve lavabodan oluşur. y 15 metrekarelik ilkyardım ve acil müdahale odası OSGB'lerin yetki aldıkları adresin bulunduğu il sınırlarına komşu illerde hizmet verebilirler. Niteliği gereği birden fazla ilde yürütülmesi gereken raylı sistem, yol ve nakil hattı inşası veya bakımı ve onarımı gibi işlerde hizmet alınan OSGB'nin işin yapıldığı illerden herhangi birisinde yetkilendirilmiş olması yeterlidir. OSGB'ler yetkilendirildikleri il sınırı içerisinde izinsiz şube açamayacağı gibi herhangi bir şekilde irtibat bürosu da açamazlar. OSGB'ler tapu kütüğüne işyeri olarak kayıtlı bölümleri hariç mesken olarak kullanılan çok katlı binalarda ve işyeri olarak kayıtlı olsa dahi bodrum katlarda kurulamaz. OSGB'lerin zemin katta veya müstakil binalarda kurulması esastır. BİLDİRİM ( 30 gün RAKAMI) OSGB'lerde adres veya unvan değişikliği y Şirket ortaklarında değişiklik y faaliyetlerini bırakmaları y belirtilen şartlara uygun olmaması y Uzman, heki değişikliği OSGB başvurularında tespit edilen eksikliklerin giderilmesi İle ilgili durumlar 30 gün içerisinde tamamlanır veya Genel Müdürlüğe bildirilir. ÇALIŞAN TEMSİLCİLERİ İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğinin Dayandığı KANUNLAR 6331 İSG Kanununu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğe göre İşveren, işyerinde yetkili sendika veya sendikalar bulunması halinde işyeri sendika temsilcisini çalışan temsilcisi olarak görevlendirir. İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir. Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki. Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç. Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört. y Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş. İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı çalışan temsilcisi seçilir. Çalışan temsilcisi aday başvurularının yapılması için yedi günden az olmamak üzere süre tanınarak işveren tarafından işyerinde ilân edilir. Aday sayısı işyerinde zorunlu çalışan temsilcisi sayısının 3 katından fazla olamaz. Örnek 300 çalışan varsa 3 çalışan temsilcisi seçilir ve seçime en fazla 9 aday başvurabilir. y Fazla olması halinde çalışan temsilcisi adayları; öğrenim durumu, işyerindeki deneyim süresi ve yaş kriterleri esas alınarak belirtilen sürenin bitiminden itibaren en fazla üç gün içinde işveren tarafından ilân edilir. ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ NİTELİKLERİ İşyerinin tam süreli daimi çalışanı olması, En az 3 yıllık iş deneyiminin bulunması, ve en az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması. Belirli süreli veya geçici işlerde, tam süreli ve en az 3 yıl çalışma koşulu aranmaz y İşyerinde 3 yıllık iş deneyimi bulunmayan çalışan veya aday bulunmaması halinde deneyim aranmaz Çalışanlar veya adaylar arasında yeterli eğitim düzeyine sahip kişi bulunmaması halinde en az ortaokul mezuniyeti aranmaz Yetkili sendika temsilcisinin çalışan temsilcisi olarak görev yapması halinde sayılan tüm nitelikler aranmaz. y Seçim, işyerindeki çalışanların en az yarıdan bir fazlasının katılacağı bir oylamayla yapılır. Örnek 300 çalışan varsa oylamaya (3002)+1 = 151 kişi katılır. Oylamanın gizli yapılması esastır. Vardiya usulü çalışılan işyerlerinde ise seçimler tüm vardiyalarda çalışanların da oy kullanmasına imkân verilecek şekilde düzenlenir. Oyların eşitliği durumunda çalışan temsilcisi; adayların öğrenim durumu, işyerindeki deneyim süresi ve benzeri kriterleri esas alınarak işverence belirlenir. Seçim, sonuçları itibariyle 5 yıl geçerlidir.

95 Çalışan temsilcisinin, herhangi bir nedenle görevinden ayrılması durumunda, daha önce yapılan seçim sonuçlarına göre en fazla oy alan sıradaki aday atanır. Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından az olması durumunda diğer çalışan temsilcisi veya temsilcileri dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla işveren tarafından görevlendirilir. y Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından çok olması durumunda ise yetkili sendikanın önerisi doğrultusunda çalışan temsilcileri işveren tarafından görevlendirilir. y Sendika temsilci sayısının zorunlu çalışan temsilci sayısından çok olması durumunda en çok üyeye sahip yetkili sendika temsilcisi çalışan temsilcisi olarak atanır. Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. Oyların eşitliği durumunda, baş temsilci kura yöntemiyle belirlenir. İşyerindeki yetkili sendikanın yetkisini kaybetmesi veya bir başka sendikanın yetkili sendika olarak ilân edilmesi durumunda 30 günlük süre içerisinde işveren çalışan temsilcisi veya temsilcilerinin görev yapmasını sağlar. y Tutanaklar ile oylamaya katılanların imzalı listesi bir sonraki seçime kadar işyerinde saklanır. Örnek 1 Toplam çalışan sayısı: 2000 İş sözleşmeli çalışanların sayısı: 1100 Diğer (statü hukukuna bağlı) çalışanların sayısı: 900 Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı: 5 Yetkili sendika sayısı: 2 Formül: Çalışan temsilcisi sayısı = ( tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ve diğer (iş akdihizmet akdiiş sözleşmesi v.b.) çalışanların sayısı veya Diğer (statü hukukuna bağlı) çalışanların sayısıtoplam çalışan sayısı) * Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı Hesaplama: A Sendikası (6356 sayılı Kanuna göre yetkili) çalışan temsilci sayısı için; ( ) * 5 = 2,75 a 3 Çalışan Temsilcisi B Sendikası (4688 sayılı Kanuna göre yetkili) çalışan temsilci sayısı için; ( ) * 5 = 2,25 a 2 Çalışan Temsilcisi Örnek 2 Toplam çalışan sayısı: 800 A sendikasına üye 500, B sendikasına üye 300 çalışan Görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı: 4 A sendikası (500800)*4=2,5 ( 2 Çalışan temsilcisi) B sendikası (300800)*4=1,5 (1 Çalışan temsilcisi) Kalan 1 temsilci kura yöntemiyle belirlenir KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Yönetmelik, aşağıda belirtilen kisisel koruyucu donanımları KAPSAMAZ. y Özel olarak çalışanın sağlığını ve güvenliğini korumak üzere yapılmamış sıradan iş elbiseleri ve üniformalar, y Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde kullandıkları ekipman, y Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı gibi kamu düzeninin sağlanmasına yönelik kurumların faaliyetlerinde kullandıkları kişisel koruyucular, y Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular, y Spor ekipmanı, y Nefsi müdafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman, y Riskleri ve istenmeyen durumları saptayan

96 ve ikaz eden taşınabilir cihazlar. DİREKTİF 89656EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi 89686EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. Kisisel koruyucu donanım: Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları, Kişiyi bir veya birden fazla riske karşı korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün haline getirilmiş cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş donanımı, Belirli bir faaliyette bulunmak için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi, Kişisel koruyucu donanımın rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür donanımlarla kullanılan değiştirilebilir parçalarını, ifade eder. y Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. y Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir. Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulur; Tüm kisisel koruyucu donanımlar; Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur. y İşyerinde var olan koşullara uygun olur. Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur. y Birden fazla riskin bulunduğu ve çalışanın bu risklere karşı aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımı kullanmasını gerektiren durumlarda, bir arada kullanılmaya uygun olan ve bir arada kullanıldığında söz konusu risklere karşı koruyuculuğu etkilenmeyen kişisel koruyucu donanımlar seçilir. Kişisel koruyucu donanımların kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri; Riskin Derecesi, Maruziyet Sıklığı, Her Bir Çalışanın İş Yaptığı Yerin Özellikleri Kişisel Koruyucu donanımın performansı dikkate alınarak belirlenir. y Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birden fazla kişi tarafından kullanılmasını gerektiren durumlarda, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınır. Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilir, imalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır, ihtiyaç duyulan parçaları değiştirilir, hijyenik şartlarda muhafaza edilir ve kullanıma hazır bulundurulur. Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak kullanılır. Kişisel koruyucu donanımların değerlendirilmesi ve seçimi Diğer yöntemlerle önlenemeyen risklerin analiz ve değerlendirmesi, Kişisel Koruyucu Donanımın kendisinden kaynaklanabilecek riskler Seçilecek kişisel koruyucu donanımın özellikleri KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER VE SEKTÖRLER AYAK KORUYUCULARI Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları İskelelerde yapılan çalışmalar Karkas yapıların yıkım işleri

97 Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar y Şantiye alanı ve depolardaki işler Çatı işleri Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallerinde yapılan işler Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri Tadilat ve bakım işleri Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler Taş ocaklarında ve açık ocaklarda yapılan işler, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri Taş yontma ve taş işleme işleri Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi Seramik endüstrisinde kalıp işleri Seramik endüstrisinde fırınların kaplanması Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri Taşıma ve depolama işleri Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler Gemi yapım işleri Demiryolu manevra işleri Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar Çatı işleri Kaygan zeminde çalışma gerektiren ve delinme riski içeren işler Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri Taş yontma ve şekillendirme işleri Cıvatalama işleri Talaş çıkaran makinelerde yapılan talaş toplama işleri Presle sıcak demir işleme Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri Aşındırıcı maddelerin püskürtülerek kullanıldığı işler Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler Sıvı spreylerle çalışma Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma Radyant ısı ile çalışma Lazerle çalışma Biyolojik ajanlarla çalışılan işler SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI Respiratörler Solunum cihazları Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar Sağlık ve güvenlik riski meydana getirebilecek düzeyde toz oluşan işler Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğutma tesislerinde yapılan çalışmalar Biyolojik ajanların olduğu işler

98 İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI Kulak koruyucuları Metal şekillendirme presleriyle çalışma Pnömatik matkaplarla çalışma Havalimanlarının yer işletmelerinde çalışanların yaptığı işler Kazık çakma işleri Ağaç ve tekstil işleri EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI Koruyucu giysi Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler Sıcak malzemeler ile veya onların civarında yapılan ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki çalışmalar o Düz cam ürünleriyle çalışma Kumlama işleri Derin dondurucu odalarda çalışma Ateşe dayanıklı koruyucu giysi Kapalı alanlarda kaynak işleri Delinmeye dayanıklı önlükler Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler Deri Önlükler Kaynak işleri Demir dövme işleri Döküm işleri Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri Eldivenler Kaynak işleri Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı cisimlerin elle tutulması Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar Aşırı sıcak ve soğuk temas gerektiren işler Biyolojik ajanların olduğu işler Metal örgülü eldivenler Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli kesim işleri Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi İKLİME DAYANIKLI GİYSİ Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma YANSITICI GİYSİ Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar EMNİYET KEMERİ İskelelerde çalışma o Prefabrik parçaların montajı Direk ya da sütunlarda çalışma Çatı İşleri GÜVENLİK HALATLARI Kuleyüksek vinç kabinlerinde çalışma Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde çalışma Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma DERİNİN KORUNMASI Malzeme kaplama işleri Tabaklama (dericilik) işleri KKD YÖNETMELİĞİ Dayanak: 4703 SAYILI YASA AT Tip İnceleme Belgesi: Onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenerek imalatçıya verilen KKD'nin bu

99 Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu gösterir belgeyi, AT Uygunluk Beyanı: İmalatçının piyasaya arz ettiği KKD'nin bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu beyan ettiği belgeyi, KATEGORİ 1 - Basit yapıdaki kisisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen, tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı koruma sağlayan basit yapıdaki bir KKD için AT tip incelemesi gerekmez. KATEGORİ 1 - Bu kategoriye giren KKD'ler kullanıcıyı, özellikle; Bahçıvan eldivenleri, dikiş yüksüğü ve benzeri yüzeysel mekanik etki, Seyreltik deterjan çözeltisi ve benzeri çözeltilere karşı kullanılan eldivenler ve benzeri zayıf ve etkisi kolayca geçebilen temizlik maddeleri, Mesleki işlerde kullanılan eldivenler, önlükler ve benzerleri gibi 50 C'nin üzerinde olmayan sıcak maddelerle çalışmalarda oluşan riskler veya tehlike yaratmayan diğer etki, Başlıklar, mevsimlik elbiseler, ayakkabılar ve benzeri doğal atmosferik etken, Kafa derisini koruyan hafif baretler, eldivenler, hafif ayakkabılar ve benzerleri gibi vücudun hayati bölgelerini etkilemeyen ve etkileri kalıcı lezyonlara neden olmayan küçük darbeler ve titreşim, Güneş ışığı, risklerine karşı korurlar. KATEGORİ -3- Karmaşık yapıdaki kisisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri kullanıcının zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak sağlığa ciddi ve geriye dönüşü mümkün olmayan risklere karşı koruma sağlayan karmaşık yapıdaki KKD'lerin üretiminde, AT inceleme belgesi alınarak imalatçı bir AT uygunluk beyanı hazırlanır. KATEGORİ -3- giren KKD'ler şunlardır: Katı partikül ve sıvı aerosollerden veya tahriş edici, tehlikeli, zehirli ya da radyotoksik gazlardan korunmak için kullanılan filtreli solunum sistemi koruyucuları, Su altına dalmada kullanılanları da içeren, atmosferden tam yalıtım sağlayan koruyucu solunum araçları, Kimyasal maddelere veya iyonlaştırıcı radyasyona karşı sınırlı bir koruma sağlayan araçlar, Etkisi 100 C veya daha fazla olan hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl ötesi ışın yayılması, alev veya büyük miktarda ergimiş materyalin varlığı ile karakterize edilebilen veya edilemeyen, yüksek sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları, Eksi 50 C veya daha düşük hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen düşük sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları, Yüksekten düşmelere karşı kullanılan donanımlar, Elektrik tehlikesi ve tehlikeli voltaja karşı veya yüksek gerilim işlerinde kullanılan yalıtıcı özellikli donanımlar. KATEGORİ -0- Yönetmelik Kapsamına Girmeyen Kişisel Koruyucu Donanımların Listesi Özellikle, güvenlik güçleri ve ordu mensuplarının veya kanun ve düzenin korunmasında görevli kişilerin kullanımı için tasarlanmış ve üretilmiş miğfer, kalkan gibi benzeri kişisel koruyucu donanımlar. Nefsi müdafaa için üretilen bayıltıcı spreyler, kişisel saldırıya karşı caydırıcı silahlar ve benzeri KKD'ler. Aşağıda belirtilen etkenlere karşı kişisel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiş KKD'ler; Başlık, mevsimlik giysi ve ayakkabı gibi olumsuz atmosferik koşullarda kullanılanlar, Bulaşık eldivenleri gibi su ve ıslanmada kullanılanlar, Eldiven gibi ısıya karşı kullanılanlar, Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarma ve korunması amacıyla imal edilen ve sürekli kullanılmayanlar, İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri. Tüm KKD'lerde Bulunması Gereken Genel Özellikler Ergonomi Mümkün Olan En Üst Koruma Düzeyi Farklı Risk Düzeyleri İçin Uygun Koruma Sınıfları

100 KKD'nin Kendisinin Tehlikeye Yol Açmaması KKD'nin Yapısından Kaynaklanan ve Rahatsızlık Veren Faktörlerin ve Diğer Risklerin Bulunmaması Uygun Malzemeden İmali KKD'nin Kullanıcıya Temas Eden Yüzeyinin Uygunluğu KKD'nin Kullanıcıyı Engellememesi Rahatlık ve Etkinlik KKD'nin Kullanıcının Vücut Yapısına Uygunluğu Hafiflik ve Dayanıklılık Aynı Anda Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Farklı KKD Tipleri veya Sınıflarının Uyumu İmalatçı Tarafından Verilecek Bilgiler İmalatçının veya yetkili temsilcisinin isim ve adresi, Depolama, kullanım, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte etmeye ilişkin bilgiler Söz konusu KKD'nin sağladığı korumanın sınıfını ya da seviyesini ölçmek için uygulanan teknik testlerde kaydedilen performans sonuçları, Söz konusu KKD'ye uygun aksesuarların ve yedek parçaların özellikleri, Farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen kullanım limitleri, KKD veya belirli parçalarının kullanma ömrü veya son kullanma tarihi, Taşımaya uygun paketleme şekli, Üzerindeki İşaretlerin anlamı KKD'lerin tasarımını yapan onaylanmış kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik numarası. Bu bilgiler, anlaşılır, kesin ve Türkçe olmalı veya diğer bir üye ülkede piyasaya arz ediliyorsa o üye ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır. KKD'nin Kullanma Ömrü Yeni bir KKD' nin işlevinin zamana bağlı olarak önemli oranda azaldığı biliniyorsa, üretim tarihi ve mümkünse son kullanma tarihi her bir KKD parçasının ve değişebilen bölümlerinin üzerine, hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde, açıkça belirtilmeli ve bu bilgiler ambalaj üzerine de yazılmalıdır. SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ Bu Yönetmelik hükümleri; Diğer bir mevzuatla özel olarak atıfta bulunulmadıkça; tehlikeli maddelerin, preparatların, ürünlerin veya malzemelerin piyasaya arzında kullanılan işaretlemelerde, Kara, demir, deniz, hava ve iç suyolu taşımacılığının düzenlenmesinde kullanılan işaretlemelerde, uygulanmaz. Dayanak 9258EEC sayılı Avrupa Birliği Parlamentosu ve Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. Bilgilendirme işareti: Yasak işareti, uyarı işareti, emredici işaret, acil çıkış ve ilkyardım işaretleri dışında bilgi veren diğer işaretleri, El işareti: Çalışanlar için tehlike oluşturabilecek manevra yapan operatörleri yönlendirmek üzere ellerin veveya kolların önceden anlamları belirlenmiş hareket veveya pozisyonlarını, Emredici işaret: Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işareti, Güvenlik rengi: Güvenlik açısından özel bir anlam yüklenen rengi, Işıklı işaret: Saydam veya yarı saydam malzemeden yapılmış, içeriden veya arkadan aydınlatılarak ışıklı bir yüzey görünümü verilmiş işaret düzeneğini, İşaret levhası: Geometrik bir şekil, renkler ve bir sembol veya piktogramın kombinasyonu ile özel bilgi ileten ve yeterli aydınlatma ile görülebilir hale getirilmiş levhayı, Operatör: İşareti izleyerek araç ve gereci kullanan kişiyi, Sağlık ve güvenlik işaretleri: Özel bir nesne, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk, sesli veya ışıklı sinyal, sözlü iletişim ya da el-kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi ya da talimat veren veya tehlikelere karşı uyaran işaretleri, Sembol veya piktogram: Bir durumu tanımlayan veya özel bir davranışa sevk eden ve bir işaret levhası veya ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan şekli, Sesli sinyal: İnsan sesi ya da yapay insan sesi kullanmaksızın, özel amaçla yapılmış bir düzenekten çıkan ve yayılan kodlanmış ses sinyalini, Sözlü iletişim: İnsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, önceden anlamı belirlenmiş sözlü mesajı,

101 Uyarı işareti: Bir tehlike kaynağı veya tehlike hakkında uyarıda bulunan işareti, Yasak işareti: Tehlikeye neden olabilecek veya tehlikeye maruz bırakabilecek bir davranışı yasaklayan işareti, İŞYERİNDE KULLANILAN SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER İşaret çeşitleri Sabit ve kalıcı işaretler Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil kaçış yollarının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için kullanılacaktır. Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı şekilde işaretlenecektir. Konteynır ve borular üzerindeki işaretler Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı şekilde belirlenecektir. Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenecektir. Geçici işaretler Gerekli hallerde ve işaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanılma imkanı da dikkate alınarak; tehlike sinyali vermek, gerekli önlemlerin alınması için ilgili kişinin çağrılması ve çalışanların acil tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller veveya sözlü iletişim kullanılacaktır. Aynı derecede etkili ise, aşağıdaki işaretlerden herhangi biri kullanılabilir: Engel veya düşme tehlikesi olan yerlerde; işaret levhası veya güvenlik rengi Işıklı işaret, sesli sinyal veya sözlü iletişim El işaretleri veya sözlü iletişim Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir. Işıklı işaret ve sesli sinyal Işıklı işaret ve sözlü iletişim El işaretleri ve sözlü iletişim Renk Anlamı veya Amacı Talimat ve Bilgi Kırmızı Yasak işareti Tehlikeli hareket veya davranış Tehlike alarmı Dur, kapat, düzeneği acil durdur, tahliye et Yangınla mücadele ekipmanı Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve tanımlanması Sarı Uyarı işareti Dikkatli ol, önlem al, kontrol et Mavi (1) Zorunluluk işareti Özel bir davranış ya da eylem Kişisel koruyucu donanım kullan Yeşil Acil çıkış, ilk yardım işareti Kapılar, çıkış yerleri ve yolları, ekipman, tesisler Tehlike yok Normale dön Mavi: Sadece dairevi bir şekil içinde kullanıldığında emniyet rengi olarak kabul Parlak turuncu: edilir. Emniyet işaretleri dışında sarı yerine kullanılabilir. Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında floresan özellikli bu renk çok dikkat çekicidir. Çok sayıda işaret birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilmeyecektir. Karıştırılma ihtimali olan iki ışıklı işaret aynı anda kullanılmayacaktır. Işıklı bir işaret bir diğer ışıklı işaretin çok yakınında kullanılmayacaktır. Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmayacaktır. Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmayacaktır. Işıklı işaret veveya sesli sinyallerin çalışmaya başlaması, yapılacak işin veya hareketin başlayacağını belirtir. Yapılan iş veya hareket süresince ışıklı işaret veya sesli sinyal çalışmasına devam edecektir. Işıklı işaret ve sesli sinyal kullanılıp durmasından hemen sonra tekrar çalışabilir olacaktır. İŞARET LEVHALARIYLA İLGİLİ ASGARİ GEREKLER İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik hükümleri

102 saklı kalmak şartıyla, doğal ışığın zayıf olduğu yerlerde floresan renkler, reflektör malzeme veya yapay aydınlatma kullanılacaktır. Kullanılacak işaret levhaları Yasaklayıcı işaretler Temel nitelikler Daire biçiminde, Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 35'ini kapsayacaktır) Sigara içmek ve açık Sigara İçilmez alev kullanmak Yaya giremez yasaktır Uyarı işaretleri Temel nitelikler Üçgen şeklinde Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar işaret alanının en az % 50'sini kapsayacaktır) Aşındırıcı madde Radyoaktif madde Asılı yük

103 İyonlaştırıcı olmayan radyasyon İş makinası Elektrik tehlikesi Tehlike Lazer ışını Oksitleyici madde Zararlı veya tahriş edici madde Düşme tehlikesi

104 Kuvvetli manyetik alan Engel Biyolojik risk Düşük sıcaklık Emredici işaretler Temel nitelikler Daire biçiminde, Mavi zemin üzerine beyaz piktogram (mavi kısımlar işaret alanının en az %50'sini kapsayacaktır) Eldiven giy Gözlük kullan Maske kullan Yaya yolunu kullan İş ayakkabısı giy Genel emredici işaret (gerektiğinde başka işaretle birlikte kullanılacaktır) Koruyucu elbise giy Yüz siperi kullan Acil cıkıs ve ilkyardım işaretleri

105 Temel nitelikler Dikdörtgen veya kare biçiminde, Yeşil zemin üzerine beyaz piktogram (yeşil kısımlar işaret alanının en az %50'sini kapsayacaktır) Acil çıkış ve kaçış yolu Yönler (Yardımcı bilgi işareti)

106 İlk Yardım Sedye Güvenlik duşu Göz duşu Acil yardım ve ilk yardım telefonu Yangınla mücadele işaretleri Temel nitelikler Dikdörtgen veya kare biçiminde, Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 50'sini kapsayacaktır) Yönler (Yardımcı bilgi işareti) BORU VE KAPLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları ihtiva eden veya taşıyan, görünür borular; meri mevzuata uygun olarak, renkli zemin üzerinde piktogram veya sembol bulunan etiket ile işaretlenir. İşaretler; katlanmaz, kendinden yapışkanlı ya da boyama biçiminde yapılır ve görünür yüzeylere yerleştirilir. ENGELLER, TEHLİKELİ YERLER VE TRAFİK YOLLARINI BELİRLEMEK İÇİN KULLANILAN İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler Engellere çarpma, düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesinin bulunduğu yerler ile işletme tesisleri içinde çalışanların çalışmaları esnasında dolaştıkları bölgeler, birbirini takip eden sarı ve siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenir. İşaretlerin boyutu, engelin ya da tehlikeli bölgenin büyüklüğü ile orantılı olur. Sarı-siyah ya da kırmızı-beyaz şeritler yaklaşık olarak 45 derece açıyla ve aynı büyüklükte boyanır. Örnek: Trafik yollarının işaretlenmesi Çalışma yerlerinin kullanım biçimi ve ekipmanlar, çalışanların korunmasını gerektiriyorsa; araç trafiğine açık yollar, zemin rengi de dikkate alınarak, açıkça seçilebilir şekilde, sarı ya da beyaz renkli sürekli şeritlerle belirtilir. Şeritler; araçlar ile araçlara yakın bulunabilecek nesneler arasında ve araçlarla yayalar arasında, emniyetli bir mesafeyi belirtecek şekilde çizilir. Tesislerin açık alanlarındaki sürekli trafiğin olduğu yollar, uygun bariyerler ve kaldırımlar yoksa, uygulanabilir olduğu ölçüde, yukarıda belirtildiği şekilde işaretlenir. IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR Işıklı işaretlerin, kullanım amacına ve şartlarına uygun olarak, bulunduğu ortama göre iyi görünür ve seçilir olması, aşırı ışık nedeniyle parlamaması veya yetersiz ışık nedeniyle görünürlüğünün azalmaması sağlanır.

107 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr 2016 Işıklı işaretlerin sinyal gönderen ışıklı alanı, tek renk ya da belirli bir zemin üzerinde piktogramdan oluşur. Özel kullanım kuralları Bir aygıt hem sürekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret sürekli işaretin belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da daha acil olarak yapılması istenenemredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. Aralıklı gönderilen ışıklı işaret için, ışığın yanık kalma süresi ve yanıp sönme sıklığı, mesajın tam olarak anlaşılmasını sağlar diğer ışıklı işaretlerle veya sürekli yanan ışıklı işaretlerle karışmaz. Yanıp sönen ışıklı işaret, sesli sinyal yerine ya da sesli sinyalle birlikte kullanılıyorsa, aynı kodlama kullanılacaktır. Ciddi bir tehlikeyi bildiren yanıp sönen ışıklı işaretler, özel olarak gözlem altında tutulacak ve yedek bir lamba bulundurulacaktır. SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR Sesli sinyaller; Ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve Teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır. Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak yapılması istenenemredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. Tahliye işaretleri sürekli olacaktır. SÖZLÜ İLETİŞİM İÇİN ASGARİ KURALLAR Bir veya birden fazla kişiler arasında yapılan sözlü iletişimde; belirli bir formda veya kodlanmış haldeki kısa metinler, cümleler, kelime veya kelime grupları kullanılacaktır. Sözlü mesajlar mümkün olduğunca kısa, yalın ve açık olmalıdır. Konuşanın konuşma becerisi ve dinleyenin duyma yeteneği güvenilir bir sözlü iletişime uygun olacaktır. Sözlü iletişim doğrudan insan sesi veya uygun bir vasıtayla yayınlanan insan sesi ya da yapay insan sesi ile olacaktır. Özel kullanım kuralları Sözlü iletişimde yer alan kişiler, sağlık ve güvenlik açısından istenilen davranışı yapabilmeleri için sözlü mesajı doğru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanılan dili bileceklerdir. Sözlü iletişim, el-kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda verilen komutlar kullanılacaktır. başlat: bir işlem veya hareketi başlatmak için dur: bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için tamam: bir işlemi sona erdirmek için yukarı: bir yükü yukarı kaldırmak için aşağı: bir yükü aşağı indirmek için ileri - geri - sağ - sol: (Bu komutlar uygun el hareketleri ile eşgüdümlü olacak şekilde kullanılacaktır.) kes: acil olarak durdurmak için çabuk: güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin bir şekilde farklı olacaktır. Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir harekette sadece bir işaret verilecektir. Özel kullanım kuralları İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el-kol hareketleri kullanacaktır. İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel olarak izleyebilmelidir. İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki çalışanların güvenliğini sağlamaktır. Şartlar yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi konuşlandırılacaktır. Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda yürütmekte olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir. Yardımcı unsurlar:

108 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr 2016 Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir. İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giyecek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır. Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel olacaktır. Kodlanmış işaretler. Genel hususlar Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır. A. Genel İşaretler Anlamı Tarifi 3. Kodlanmış işaretler. Genel hususlar Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır. A. Genel İşaretler Anlamı Tarifi Şekil BAŞLAT Hazır ol Başlama komutu DUR Kesinti / ara Hareketi durdur Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol yere paralel Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol yukarı kalkık TAMAM İşlemin sonu Her iki kol göğüs hizasında eller kenetli B. Dikey hareketler Anlamı Tarifi Şekil KALDIR Sağ kol avuç içi öne bakacak şekilde yukarı kalkıkken yavaşça daire çizer İNDİR DÜŞEY MESAFE Sağ kol avuç içi içeri bakacak şekilde yere doğru indirilmişken yavaşça daire çizer Mesafe her iki elin arasındaki boşlukla ifade edilir C. Yatay Hareketler Anlamı Tarifi Şekil

109 İSG SINAVINA HAZIRLIK SPOT NOTLAR isgonline.web.tr 2016 İLERİ GERİ SAĞ İşaretçinin sağı* SOL İşaretçinin solu* YATAY MESAFE Her iki kol avuç içleri yukarı bakacak şekilde bel hizasında bükülüyken kollar dirsekten kırılarak yukarı hareket eder Her iki kol avuç içleri aşağı bakacak şekilde göğüs önünde bükülüyken kollar dirsekten kırılarak yavaşça gövdeden uzaklaşır Sağ kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel sağa uzatılmışken sağa doğru yavaşça küçük hareketler Sol kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel sola uzatılmışken sola doğru yavaşça küçük hareketler Eller arasındaki boşluk mesafeyi ifade eder D. Tehlike Anlamı Tarifi Şekil KES Acil dur. Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol yukarı kalkık HIZLI YAVAŞ Bütün hareketler daha hızlı Bütün hareketler daha yavaş KALDIRMA ARAÇLARIYLA YAPILAN İŞLEMLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLİLİKLER D. Tehlike Kaldırma makinalarında yüklerin kaldırılmaları, indirilmeleri veya taşınmaları, yetiştirilmiş işaretçiler tarafından verilecek el ve kol işaretlerine göre yapılır.