KANUN YARARINA BOZMA

Transkript

1 KANUN YARARINA BOZMA 1 KANUN YARARINA BOZMA Kanun yararına bozma Madde 309 (1) Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir. (2) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargılayın ilgili ceza dairesine verir. (3) Yargılayın ceza dairesi ileri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü kanun yararına bozar. (4) Bozma nedenleri: a) 223 üncü maddede tanımlanan ve davanın esasım çözmeyen bir karara ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkeme, gerekli inceleme ve araştırma sonucunda yeniden karar verir. b) Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilir. Bu hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz. c) Davanın esasını çözüp de mahkûmiyet dışındaki hükümlere ilişkin ise, aleyhte sonuç doğurmaz ve yeniden yargılamayı gerektirmez. d) Hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektiriyorsa cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiriyorsa bu hafif cezaya Yargıtay ceza dairesi doğrudan hükmeder. (5) Bu madde uyarınca verilen bozma kararına karşı direnilemez s.k md. Tasarı 344.

2 KANUN YARARINA BOZMA 2 HÜKÜMET TASARISI GEREKÇESİ Maddeye göre, hâkim veya mahkemece verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümde hukuka aykırılık olduğunu öğrenen Adalet Bakanı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini açıklayarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirilecektir. Olağanüstü temyiz de denilen bu kanun yoluna, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşmiş bulunan kararlarda, gerek maddî hukuka ve gerek usul hukukuna ilişkin aykırılıkların giderilmesi için başvurulabilir. Böylece kanunun eşit uygulanması ve sanığın aleyhine olmamak koşuluyla, hukuka aykırılıkların, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi amaçlanmıştır. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Adalet Bakanınca bildirilen nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtay ceza dairesine verir. Yargıtay ileri sürülen nedenleri yerinde görmezse istemi reddeder, yerinde görürse karar veya hükmü kanun yararına bozar. Bozma, nci maddede belirtilen ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkeme gerekli inceleme ve araştırmayı yapar, buna göre yeniden karar verir. 2. Mahkûmiyet hükmünün davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğurmuş usul işlemlerine ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkeme yeniden yargılama yapıp önceki mahkûmiyetten daha ağır olmamak koşuluyla yargılama sonucuna göre hüküm kurar. 3. Davanın esasını çözen, ancak mahkûmiyet dışında kalan hükümlere ilişkin bozmalar aleyhte sonuç doğurmaz ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmez. 4. Eğer hükümlünün cezasının kaldırılması veya daha hafif bir cezanın verilmesi gerekiyorsa, Yargıtay bu hususta doğrudan hüküm verir. Kanun yararına başvuru üzerine verilen bozma kararlarına karşı ilk derece mahkemelerinin direnme hakları yoktur. Komisyon Gerekçesi Tasarının "Kanunyararına bozma" başlıklı 344 üncü maddesi ile "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kanun yararına başvurması" başlıklı 345 'inci maddesi sistematik açıdan daha uygun olacağı düşüncesiyle "Kanun Yararına Bozma" başlıklı İkinci Bölüm altında düzenlenmiştir. AÇIKLAMALAR 1412 sayılı Kanunun 343. maddesindeki yazılı emir denilen olağanüstü kanun yolu, kısmen değiştirilerek kanun yararına bozma olarak maddeye alınmıştır. Kanun yararına bozma, yargıç veya mahkeme tarafından verilip de, istinaf veya temyiz denetiminden geçmeksizin kesinleşen karar ve hükümlere karşı başvurulan bir kanun yoludur. Kanun yararına bozmaya başvurulabilmesi için, her hangi bir süre şartı öngörülmemiştir. Sözkonusu kararların istinaf veya Yargıtaydan geçmemesinin nedeni CMK nın 272/3 ve 286/2. md. hükümleri karşısında kesin olması veya olanaklı bulunmasına karşın, istinaf veya temyiz

3 KANUN YARARINA BOZMA 3 yoluna başvurulmamış bulunması olabilir. Bölge adliye mahkemesi veya Yargıtayın incelemesinden geçerek kesinleşen kararlara karşı, kanun yararına bozma yoluna gidilmesi olanaksızdır. Ancak temyiz edilen kararla ilgili miktar, süre veya taraf sıfatı bulunmadığı gibi gerekçelerle temyiz isteminin reddedilmesi halinde, dosya esas yönünden incelenmemiş olduğundan kanun yararına bozma yoluna başvurulabilecektir. Bölge adliye mahkemesi veya Yargıtaydan geçip kesinleşen kararlar aleyhine ancak yargılamanın yenilenmesi ya da Yargıtay C.Başsavcılığınca itiraz yoluna gidebilmesi mümkündür. Kanım yararına bozma yoluna başvuru yetkisi Adalet Bakanlığına aittir. Ancak bu yetki bağımsız olarak Yargıtay C.Başsavcısına da tanınmıştır (CMK md.). Adalet Bakanı, kesinleşen karar veya hükümlerin hukuka aykırılığından haberdar olması üzerine, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini Yargıtay C.Başsavcılığına yazılı olarak bildirir. Bu yazılı bildirimde karar veya hükmün bozulmasını gerektiren yasal nedenlerin belirtilmesi gerekir. Adalet Bakanlığının haberdar olması adalet müfettişleri aracılığıyla olabileceği gibi, sanığın başvurusu veya yerel mahkemenin istemi üzerine olması da mümkündür. Kanun yararına başvurma için yazılı bildirim, doğrudan Adalet Bakanı tarafından yapılırken ve Bakanlık müsteşarı veya diğer görevlilerinin yazılı bildirim yapmaya yetkileri yokken 5560 SK la yapılan değişiklikde (Adalet Bakanı) yerine (Adalet Bakanlığı) sözcüklerine yer verilmekle, yazılı bildirim bizzat Adalet Bakanı tarafından ve onun imzasıyla yapılabileceği gibi Adalet Bakanı adına onun yetki verdiği müsteşar ya da bir görevli tarafından da yapılabilir hale gelmiş olmaktadır. Yazılı bildirimi alan Yargıtay C.Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir. Yargıtay C.Başsavcısının, hüküm veya kararın yasaya uygunluğundan söz ederek, yazılı bildirimi geri çevirmeye yetkisi yoktur. Ancak temyiz incelemesi ve denetimi hususunda uzmanlaşmış bir kurum olan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, Bakanlığın istem yazısı haricinde dosyada gördüğü hukuka aykırılıklara tebliğnamede yer verememesi kanuni bir boşluğa işaret etmektedir. Kanun yararına başvurma yoluna, maddi hukuka aykırılık nedeniyle gidilebileceği gibi, yargılama hukuku (usul hükümlerine) kurallarına aykırılık nedeniyle de, başvurması olanaklıdır. Usul hükümlerinin esasa müessir olması veya savunma hakkının kısıtlanması gibi önemli hususlara ilişkin olması gerekir. Kanun yararına başvurma ile kanunun eşit uygulanması ve sanığın aleyhine olmamak koşuluyla, hukuka aykırılıkların, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi amaçlanmıştır. Yargıtay ceza dairesi incelemesini dosya üzerinde duruşmasız olarak yapar. İleri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü kanun yararına bozar. İleri sürülen nedenleri yerinde bulmadığı taktirde ise, istemi reddeder. Temyiz

4 KANUN YARARINA BOZMA 4 yolunda verilebilecek dört tür karar (red, düzeltme, düşme ve bozma) bu yolda da verilebilecekken, yazılı emirde ilginç olan husus, bu yola gerek yargıç kararları ve gerek mahkemelerin, hem uyuşmazlığın esasını çözen hem de çözmeyen kararlarına karşı başvurulabilmesidir. Bozmadan sonra bozma nedenine göre yapılacak işlem ve verilecek kararlar dört ayrı biçimde olabilir. a. Bozma, CMK nın 223. maddesinde belirtilen ve davasın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise (örneğin, görevsizlik, yetkisizlik, itiraz üzerine verilen merci kararları vs.), kararı veren yargıç veya mahkeme gerekli inceleme ve araştırmayı yapar, buna göre yeniden kararını verir. Yeni karar sanık aleyhine sonuç doğurabilir. b. Bozma, mahkumiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne (örneğin; görevsizlik, yetkisizlik) veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin ise, kararı veren yargıç veya mahkemece, yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre, gereken hüküm verilir. Yargıç veya mahkemenin bu kez usul hükümlerine uygun davranması gerekir. Yeniden kurulan hükümdeki ceza, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz. Yargıtayın bozma kararında, bozma üzerine verilen karardaki cezanın daha ağır olamayacağı belirtilir. c. Bozma, davanın esasını çözen mahkumiyet dışındaki kararlara ilişkinse (beraat, davanın reddi, düşme, ceza verilmesine yer olmadığı, güvenlik tedbiri vs.) bozmalar aleyhte sonuç doğurmaz ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmez. d. Bozma, eğer hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektiriyorsa cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiriyorsa, bu hafif cezaya Yargıtay ceza dairesi doğrudan hükmeder. Yargıtay bu durumda yerel mahkemenin yerine geçerek hüküm vermek suretiyle bu mahkemeye iş bırakmamış olmaktadır. Bozma kararı üzerine, a ve b. bentlerdeki durumlarda yeniden karar verilir. Bu kararları önceki kararı veren yargıç veya mahkeme tarafından verilir. 3. bentteki durumda herhangi bir karar verilmez. Yargıtay yalnızca yasaya aykırılığı belirtmekle yetinir. 4. bentteki durumda ise yeni karar Yargıtayca verilir. Kanun yararına başvuru üzerine verilen bozma kararlarına karşı, mahkemelerin direnme yetkileri yoktur. Direnmişler ise, inceleme YCGK.da yapılıp red dolunur. (CMK nın 309/5) Kararın incelenmesi, kanun yararına başvuruda ileri sürülen nedenlerle sınırlı olup, yerinde görüldüğü taktirde bozulacak, yerinde görülmemesi durumunda ise reddi gerekecektir. Yargıtay öne sürülen husus dışına çıkarak bozma

5 KANUN YARARINA BOZMA 5 kararı veremez. Eğer Yargıtay başka sebepler olduğuna kanaat getirirse, yeni bir müracaat yapılmasını sağlamalıdır. 53 Yeni müracaat Adalet Bakanlığınca yapılabileceği gibi, cezanın azıltılması veya kaldırılmasını gerektiriyor ise doğrudan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca da yapılabilir. Yargıtay C. Başsavcısı, daire kararına karşı itiraz yoluna (CMK md.) gidebilir. İtiraz öncelikle kararı veren daire tarafından incelenir. Dairenin kararını değiştirmemesi halinde dosya incelenmek üzere Ceza Genel Kuruluna gönderilir. Kanun yararına bozma yoluna bir başka yasa yolu olanağının bulunmadığı durumlarda gidilebilir. Kesinleşmiş hükümlere karşı başvurulan olağanüstü bir yol olduğundan, yasaya aykırılığın ciddi boyutlarda olması gerekir. İnfaz aşamasında verilecek bir kararla hukuka aykırılık giderilebilecek ise bu yola başvurulamaz. Duruşmanın devamı sırasında verilen ara kararlara karşı da bu yola başvurulması mümkün değildir. Kanıtların değerlendirilmesi ve takdirinde yanılgıya düşüldüğü gerekçesiyle kanun yararına bozma yoluna gidilemez. Ancak yerel mahkemece yapılan değerlendirmenin açık bir hukuka aykırılık içermemesi gerekir. Eksik kovuşturma yapılarak hüküm verilmiş olması, hükmün kanun yararına bozma yoluyla bozulmasını haklı kılmamakta, böyle bir durumda ancak yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilmesi gerekmektedir. Fransız hukukundan alınan kanun yararına bozma yolu, salt hukuk! konularda yapılan yanılgılarla sınırlı olması ve kanıt değerlendirilmesiyle ilgili bulunmaması nedeniyle olağan dışı bir yasa yoludur. Sanığın yokluğunda verilmiş ve kendisine tebliğ edilmemiş bulunduğu için henüz kesinleşmeyen karar, kanun yararına bozma yoluyla incelenemez. Benzer şekilde karara karşı temyiz veya itiraz yetkisi bulunan katılana tebligat yapılmamış ise, karar henüz kesinleşmediğinden kanun yararına bozma istemi reddedilmelidir. Ayrıca taraflara tebligat yapılmış olmasına karşın, tebligatın usulsüz olması halinde de eski hale getirme hakkı baki olduğundan istem reddedilmelidir. Kesinleşen bir hükmün sanık yararına bozulabilmesi için, cezanın bütünüyle kaldırılmasını ya da hafifletilmesini gerektiren bir nedenin bulunması gerekir. Leh ve aleyhteki bütün kanıtların mahkemece tartışılmasından ve aleyhteki lerin reddedilmesinden sonra, beraat hükmü verilmesi durumunda, kanun yararına bozmayı gerektiren bir yön düşünülemez. Beraat kararı kanun yararına CMK nın 309/c md. bendi uyarınca aleyhe etkilememek koşuluyla bozulması halinde, dava dosyasının işlemden kaldırılması gerekir. Yeniden duruşma yapılarak verilen hükümlülük kararı geçersiz olduğundan, böyle bir kararın temyiz yeteneği de yoktur.

6 KANUN YARARINA BOZMA 6 Kanun yararına başvuru yoluyla sanık yararına yapılan bozmada varit görülen bozma nedenleri cezanın tamamıyla kaldırılmasını gerektirmeyip hafif bir cezanın uygulanmasını öngörmekte ise, uygulanması gereken cezanın neden ibaret olduğunun belirlenmesi CMK nın 309. maddesinin d.bendinin buyurucu hükmü gereğidir. Kanun yararına bozma konusu yapılamayacak kararlar: - Savcılık kararları, - Duruşmanın devamı sırasında verilen ara kararlar, - Koruma tedbirleri, - Temyiz incelemesinden geçmiş kararlar, - İstinaf incelemesinden geçmiş kararlar, - Kesinleşmemiş kararlar, - Usulsüz tebligat nedeniyle eski hale getirme imkanı bulunan kararlar, - Başka bir kanun yoluyla hukuka aykırılığın giderilebilme imkanı olan kararlar, - Yok hükmündeki (hukuken geçersiz) kararlar, - Karara karşı temyiz veya itiraz yoluna başvurulan kararlar, - Esasa etkili olmayan maddi hatalar, - Yargılamanın yenilenmesini gerektiren kararlar, - Mahkemenin takdirine ilişkin konular (takdire ilişkin hususlar açık bir hukuka aykırılık içermiyorsa) KANUN YARARINA BOZMA TALEPLERİNDE UYULMASI GEREKEN USUL VE ESASLAR HAKKINDA GENELGE (CEZA İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ) T.C. ADALET BAKANLIĞI Ceza İşleri Genel Müdürlüğü Sayı: B.03.0.CİG / /15 01/01/2006 Konu: Kanun yararına bozma taleplerinde uyulması gereken usul ve esaslar GENELGE No: 16 Kanun yararına bozma talepleriyle ilgili olarak gönderilen dosyalarda bir kısım aksaklıklar görülmekle birlikte, özellikle Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından "hukuka aykırılık hâlinin bulunup bulunmadığına ilişkin" gerekçeli görüşün dosyaya eklenmediği, dağınık ve kapsamlı dosyaların dizi pusulasına bağlanmaksızın, eksiklikleri varsa giderilmeden ve üst yazıya bağlanmadan derkenar havale ile ağır

7 KANUN YARARINA BOZMA 7 ceza Cumhuriyet başsavcılıkları da aracı kılınmaksızın Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderildiği ve gereksiz yazışmalara sebebiyet verilerek işin sonuçlanmasının gecikmesine sebebiyet verildiği gözlenmektedir. Bilindiği üzere; kanım yararına bozma 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 309 ve 310'uncu maddelerinde düzenlenmiş olup, hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlere karşı başvurulan olağanüstü bir kanun yoludur. Bu olağanüstü kanun yolu ile kanunların eşit biçimde uygulanması, Yargıtay denetiminden geçmeden kesinleşen kararlardaki hukuka aykırılıkların giderilmesi, Yargıtayın kanunları yorumlayarak içtihat birliğini oluşturmak görevini yerine getirmesinin sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca; Yargıtayın yerleşmiş içtihatlarında da vurgulandığı gibi, bu amacın gerçekleştirilmesi için kanun yararına bozmada ortaya konan hukuka aykırılığın ciddî boyutlara varması gerekir. Keza 26/10/1932 tarihli ve 29/12 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında da belirtildiği üzere, uygulamadaki hatalardan başka esas ve hükme etkili olan usul hatalarından dolayı da kanun yararına bozma yoluna gidilebilecektir. Ancak olağanüstü ve istisnaî olma özelliğinden dolayı kanun yararına bozma yoluna başvurulabilmesi için, mahkemelerin asıl ceza davasını çözmeye devam etmesinin artık imkansız hale gelmiş olması ve kanuna aykırılığın ortadan kaldırılabilmesi için kanun yararına bozma yolundan başka imkân bulunmamasının gerekli olduğu da muhakkaktır. Bu nedenle; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 309'uncu maddesi uyarınca, kanun yararına bozma talebi ile Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilecek olan dosyalarda dikkat edilmesi gereken hususların hatırlatılmasında yarar görülmüştür. Bu itibarla; 1- Öncelikle karar ve hükümlerin 7201 sayılı Tebligat Kanunu'nun ilgili hükümlerine göre taraflara usulüne uygun şekilde tebliğ edilerek kesinleşip kesinleşmediğinin, özellikle anılan Kanun'un 21 ve 35'inci maddeleri uyarınca yapılan tebligatta bu maddelerde aranan şartlara uyulup uyulmadığının kontrol edilmesi, 2- Hâkim ve mahkeme kararlarında hukuka aykırılık bulunması durumunda öncelikle, itiraz ve temyiz kanun yollarına müracaat edilmesi, bu yollar kullanılmadan kararın kesinleşmesi ve kanun yararına bozmada ortaya konan hukuka aykırılığın ciddî boyutlarda bulunduğunun tespiti durumunda olağanüstü ve istisnaî kanun yolu olan kanun yararına bozma yoluna başvurulması, 3-01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 310'uncu maddesinde, kanun yararına bozma yoluna başvurma yetkisinin, anılan Kanun'un 309'uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (d) bendindeki hükümlünün cezasının kaldırılması veya daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiren hâllere özgü olmak üzere; re'sen Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından da kullanılabileceğinin belirtilmiş olması karşısında, başvuru sahiplerinin bu yöndeki taleplerinin merciince değerlendirilmek üzere dosyanın; Bakanlık aracı kılınmaksızın Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, ilgili Cumhuriyet başsavcılığınca bu yola başvurulacak ise Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesi gerektiği, Kovuşturmaya yer olmadığı kararlarına yönelik itiraz üzerine verilen merci kararları, adlî sicil kaydının silinmesine ilişkin kararlar ile iddianamenin iadesi gibi kararların (d) bendi kapsamı dışında kaldığının hatırdan çıkarılmaması,

8 KANUN YARARINA BOZMA 8 4-Kanun yararına bozma talebine konu kararı kapsayan dosyanın eksikliklerinin (nüfus kaydı, doktor raporu, bağlantılı dosya ve belgeler) giderilmesi, dağınık ve kapsamlı dosyaların düzene sokulması ile gönderilen tüm dosyaların dizi pusulasına bağlanması, 5- Cumhuriyet başsavcılığı tarafından "Hukuka aykırılık hâlinin bulunup bulunmadığına ilişkin" olarak düzenlenecek gerekçeli görüşün dosyasına eklenmesi, 6- Cezaların infazı aşamasında hükümlüler tarafından verilen kanun yararına bozma talebini içeren dilekçelerin, mahkûmiyet kararına ilişkin olması ve bu kararı ver en mahkemenin de infazın yapıldığı yerden başka bir mahalde bulunması hâlinde, dilekçenin ilgili mahkemenin bulunduğu yer Cumhuriyet başsavcılığına iletilerek dosya sı ile birlikte Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesinin sağlanması, 7- Dosyanın veya ilgili evrakın gözden geçirilerek, belgelerin takılı ve bağlantılı dosyalar da eklenmek suretiyle (icra takip dosyalan, vb.) düzenli olarak, 02/11/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun bir üst yazı ekinde ağır ceza Cumhuriyet başsavcılığı aracılığıyla Bakanlığımız Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilmesi, Konularında gereken dikkat ve özenin gösterilmesini rica ederim. Bakan KARARLAR Erteleme istemi hakkında olumlu ya da olumsuz bir kararı kapsayan, ya da yasal gerekçe gösterilmeden bu isteklerin reddine ya da kabulüne ilişkin olan ve temyiz edilmeden kesinleşmiş bulunan hükümlere karşı, yasaya aykırılıkta bulunulduğundan söz edilerek Adalet Bakanlığınca verilen yazılı emre dayalı ihbarnameyi kabule değer bulma olanağı yoktur. (İBK,, ,3 2) Yargıtay yoluna gidilmeden kesinleşen beraat ve mahkûmiyet hükümlerinin, esası çözümleyen kararlardan olduğu ve bunlar hakkında Adalet Bakanlığınca yazılı emir verilebileceği daha önce içtihadı birleştirme kararında kabul edilmiş olmasına göre, aynı konuda yeniden içtihadı birleştirme yoluna gidilmesine gerek yoktur. (İBK., , 8 2) Bir ceza hükmüne karşı yapılan temyiz, harç tarifesi yasasına göre alınan yargılama giderlerini de kapsar ve Yargıtayca incelenir. C. Savcılarının harçla ilgili kararları temyize yetkisi vardır. Bu bakımdan harca ilişkin kararların yasaya aykırılık nedeniyle bozulması için usulün 343. maddesi gereğince yazılı emir verilebilir. (İBK., ,128 1) 1- Zamanaşımı, genel af ve davadan vazgeçme gibi düşme sebeplerinden birine dayanılarak verilen ve Yargıtaydan geçmeksizin kesinleşen mahkeme kararları davanın esasını çözümleyen ve suçlular hakkında kazanılmış hak sağlayan kararlardandır. 2- Yazılı emir üzerine bozulan bu gibi kararlarda yargılama tekrarlanamaz. (İBK., ,129 11)

9 KANUN YARARINA BOZMA 9 1- Adalet Bakanının, uygulamadaki yanlışlıklardan başka esas ve hükme etkili olan usul yanlışlıklarından dolayı da yazılı emir vermeğe yetkisi vardır. 2- Yazılı emir ile bozulan mahkeme hükmü davanın esasını çözümlüyorsa yargılamanın tekrarlanmaması, davanın esasını çözümlemiyorsa yargılamanın tekrarlanması gerekir. (İBK., ,29 12) Özü: CMK nın 223/7. maddesi uyarınca verilen davanın reddi kararlarının davanın esasını çözmeyen kararlardan olması nedeniyle, yerel mahkemece sanık hakkında verilen ve temyiz edilmeksizin kesinleşen davanın reddine ilişkin hükmün Özel Dairece CMK nın 309/4 a maddesi kapsamında kabul edilerek kanun yararına bozulmasına karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır Özel Daire ile Yargıtay C.Başsavcılığı arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; 5271 sayılı CMK nın 223/7. maddesi uyarınca verilen davanın reddi kararının, aynı Kanunun 309. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendi mi yoksa (c) bendi kapsamında mı kaldığının belirlenmesine ilişkindir. İncelenen dosya kapsamından; Hakkında bakaya kalma suçundan askeri savcılık tarafından kamu davası açılan sanığın Kara Kuvvetleri Komutanlığı 8. Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesince bu suçtan cezalandırılmasına karar verildiği, yokluğunda verilen kararın tebliği üzerine sanık tarafından süresi içinde tarihinde temyiz edildiği, yapılan yasal değişiklik nedeniyle aynı askeri mahkeme tarafından görevsizlik kararı verilerek dosyanın Hozat Sulh Ceza Mahkemesine gönderildiği, yerel mahkemece de mahkumiyet hükmünün temyiz edildiği gözetilmeden askeri mahkeme tarafından verilen kararın kesinleştiği gerekçesiyle CMK nın 223/7. maddesi uyarınca davanın reddine karar verildiği ve bu kararın temyiz edilmeksizin kesinleştiği anlaşılmaktadır. Öğretide olağanüstü temyiz olarak adlandırılan kanun yararına bozma 5271 sayılı CMK nın 309 ve 310. maddelerinde düzenlenmiştir sayılı CMK nın 309. maddesi uyarınca, hâkim veya mahkemece verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde, maddî hukuka veya muhakeme hukukuna ilişkin hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini yasal nedenlerini açıklayarak, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirecektir. Bunun üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da hükmün veya kararın bozulması istemini içeren yazısına bu nedenleri aynen yazarak Yargıtay ceza dairesine verecek, ileri sürülen nedenlerin Yargıtay ca yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm kanun yararına bozulacak, yerinde görülmezse istem reddedilecektir. Böylece ülke sathında uygulama birliğine ulaşılacak, hakim ve mahkemelerce verilen karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıklar, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilecektir. Karar veya hükmün kanun yararına bozulması sonrası yapılacak işlemler ve bu işlemleri gerçekleştirecek merciler ile bozma kararının etkileri, bozulan hüküm veya kararın türü ve bozma nedenlerine göre aynın yapılarak 309. maddenin 4. fıkrasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre bozma nedenleri; 5271 sayılı Kanunun 223. maddesinde tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, 309. maddenin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca; kararı veren hâkim

10 KANUN YARARINA BOZMA 10 veya mahkemece gerekli inceleme ve araştırma sonucunda yeniden karar verilecektir. Bu halde yargılamanın tekrarlanması yasağına ilişkin kurallar uygulanamayacağı gibi davanın esasmı çözen bir karar bulunmadığı için verilecek hüküm veya kararda lehe ve aleyhe sonuçtan da söz edilemeyecektir. Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin olması halinde ise, anılan fıkranın (b) bendi uyarınca kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilecek, ancak bu halde verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamayacaktır. Davanın esasını çözen mahkûmiyet dışındaki diğer hükümlerin bozulmasında ise, (c) bendi uyarınca aleyhte sonuç doğurucu herhangi bir işlem yapılamayacağı gibi, tekriri muhakeme yasağı nedeniyle kanun yararına bozma kapsamında yeniden yargılama da yapılamayacaktır. 4. fıkranın (d) bendi gereğince bozma nedeninin hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektirmesi halinde, cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektirmesi halinde ise, bu hafif cezaya Yargıtay ceza dairesince doğrudan hükmedilecektir. Bu halde de yargılamanın tekrarlanması yasağı bulunduğundan Yargıtay ceza dairesince hükmün bozulması ile yetinilmeyip, gereken kararın doğrudan ilgili daire tarafından verilmesi gerekmektedir. Görüldüğü gibi bir karar veya hükmün kanun yararına bozulmasının, ilgili aleyhine sonuç doğurup doğurmayacağı, bozma sonrasında kararı veren hakim veya mahkemede yeniden inceleme, araştırma ve yargılama yapılıp yapılamayacağı, hangi hallerde Yargıtayın doğrudan hükmetme yetkisinin bulunduğu, CMK nın 309. maddesinde sıralı ve ayırıcı biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, kanun yararına bozmanın sonuçlan ve bozma sonrasındaki uygulama saptanırken karar ve hüküm ayrımı gözetilmiş, ayrıca mahkûmiyet hükmü ile davanın esasını çözen veya çözmeyen diğer hükümler bakımından farklı uygulama ve sonuçlar öngörülmüştür. CMK nın 223. maddesine göre; "mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararları birer hükümdür. Yine adlî yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik görevsizlik kararları da kanun yolu bakımından hüküm sayılır. Bunlardan mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine hükmedilmesine dair hükümlerin uyuşmazlığı sona erdiren, davanın esasını çözen nitelikteki hükümler oldukları konusunda öğretide ve yargısal kararlarda genel bir kabul bulunmaktadır gün ve 9 11 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında da; zamanaşımı, genel af ve davadan vazgeçme gibi düşme nedenlerinden birine dayanılarak verilen mahkeme kararlarının da davanın esasını çözümleyen kararlardan olduğu vurgulanmıştır. Öte yandan, Ceza Genel Kurulunun gün ve sayılı kararında da belirtildiği üzere, adlî yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik görevsizlik kararlarının, kanun yolu bakımından hüküm sayılmakla birlikte, davanın esasını çözen nitelikteki kararlardan olmadığı açıktır. Ayrıca, CMK nın 223. maddesinde sayılan hüküm çeşitleri arasında yer almayan durma kararları da davanın esasını çözen kararlardan değildir. CMK nın 223. maddenin 7. fıkrasında; "Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa davanın reddine karar verilir" şeklindeki düzenleme ile hüküm çeşitleri arasında sayılmış olan davanın reddi, aynı fiil

11 KANUN YARARINA BOZMA 11 nedeniyle aynı sanık hakkında daha önceden verilen bir hüküm ya da açılmış bir dava olup olmadığının tespitine ilişkin bir karardır. Bu yönüyle davanın reddi kararlarının davanın esasını çözmeyen kararlardan olduğu kabul edilmelidir. Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu ele alındığında; CMK nın 223/7. maddesi uyarınca verilen davanın reddi kararlarının davanın esasını çözmeyen kararlardan olması nedeniyle, yerel mahkemece sanık hakkında verilen ve temyiz edilmeksizin kesinleşen davanın reddine ilişkin hükmün Öz el Dairece CMK nın 309/4 a maddesi kapsamında kabul edilerek kanun yararına bozulmasına karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. CGK., , Özel Daire ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık: verilen idari gara cezasının yapılan başvuru üzerine kaldırılmasına ilişkin mahkeme kararlarının kanun yararına bozulması halinde, bozmanın aleyhe sonuç doğurup doğurmayacağının belirlenmesine ilişkindir. Öğretide olağanüstü temyiz denilen, 1412 sayılı CMUK'nda yazılı emir olarak adlandırılan bu olağanüstü kanun yolu, 5271 sayılı CMK nın 309 ve 310. maddelerinde kanun yararına bozma olarak yeniden düzenlenmiştir sayılı CMK nın 309. maddesi uyarınca hâkim veya mahkemece verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde, maddî hukuka veya muhakeme hukukuna ilişkin hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtay ca bozulması istemini, kanuni nedenlerini açıklayarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirecektir. Bunun üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da hükmün veya kararın bozulması istemini içeren yazısına bu nedenleri aynen yazarak Yargıtay ilgili ceza dairesine verecek, ileri sürülen nedenlerin Yargıtay ca yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm kanun yararına bozulacak, yerinde görülmezse istem reddedilecektir. Böylece ülke genelinde uygulama birliğine ulaşılacak, hakim ve mahkemelerce verilen cezaya ilişkin karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıkların, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi sağlanacaktır. Bozma sonrası yapılacak işlemler ve bu işlemleri gerçekleştirecek merciler ile bozma kararının etkileri ise, bozulan hüküm veya kararın türü ve bozma nedenlerine göre ayrıma tabi tutularak bu husus maddenin 4. fıkrasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre bozma nedenleri; 5271 sayılı Kanunun 223. maddesinde tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, 309. maddenin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca; kararı veren hâkim veya mahkemece gerekli inceleme ve araştırma sonucunda, yeniden karar verebilecektir. Bu halde, yargılamanın tekrarlanması yasağına ilişkin kurallar uygulanamayacağı gibi, davanın esasını çözen bir karar da bulunmadığı için verilecek hüküm veya kararda, lehe ve aleyhe sonuçtan da söz edilemeyecektir. Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran, usul işlemlerine ilişkin olması halinde anılan fıkranın (b) bendi uyarınca, kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilecek, ancak bu halde verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamayacaktır.

12 KANUN YARARINA BOZMA 12 Davanın esasını çözen mahkûmiyet dışındaki diğer hükümlerin bozulmasında ise,(c) bendi uyarınca aleyhte sonuç doğurucu herhangi bir işlem yapılamayacağı gibi, yeniden yargılama yapılması yasağı nedeniyle kanun yararına bozma kapsamında yeniden yargılama da gerekmeyecektir. Aynı kanun maddesinin 4. fıkrasının (d) bendi uyarınca, bozma nedeninin hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektirmesi halinde cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektirmesi halinde ise bu hafif cezaya Yargıtay ilgili ceza dairesince doğrudan hükmedilecektir. Bu halde de yargılamanın tekrarlanması yasağı bulunduğundan, Yargıtay ceza dairesince hükmün bozulması ile yetinilmeyip gereken kararın doğrudan ilgili daire tarafından verilmesi gerekmektedir. Görüldüğü üzere, bir karar veya hükmün kanun yararına bozulmasının, ilgili aleyhine sonuç doğurup doğurmayacağı, bozma sonrasında kararı veren hakim veya mahkemede yeniden inceleme, araştırma ve yargılama yapılıp yapılamayacağı, hangi hallerde Yargıtay ın doğrudan hükmetme yetkisinin bulunduğu, 5271 sayılı CMK nın 309. maddesinde sıralı ve ayırıcı biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, kanun yararına bozmanın sonuçları ve bozma sonrasındaki uygulama belirlenirken karar ve hüküm ayrımı gözetilmiş, ayrıca mahkûmiyet hükmü ile davanın esasını çözen veya çözmeyen diğer hükümler bakımından farklı uygulama ve sonuçlar öngörülmüştür. CMK nın 223. maddesinde kararlardan hangilerinin hüküm olduğu açıklanmıştır. Buna göre; "mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşme kararları birer hükümdür. Yine adlî yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik görevsizlik kararları da kanun yolu bakımından hüküm sayılır. Bunlardan mahkûmiyet, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine hükmedilmesine dair hükümlerin uyuşmazlığı sona erdiren, davanın esasını çözen nitelikteki hükümler oldukları konusunda öğretide genel bir kabul bulunmaktadır. Uyuşmazlık konusunun, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu uyarınca başvuru üzerine yerel mahkeme tarafından verilen kararın CMK nın 309. maddesi uyarınca kanun yararına bozulmasına ilişkin olması nedeniyle bu kanun ile 5271 sayılı CMK arasında bağlantı bulunup bulunmadığı, başka bir anlatımla Kabahatler Kanununda hüküm bulunmaması halinde 5271 sayılı CMK hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağının değerlendirilmesi gerekmektedir sayılı Kanunda kabahatler yönünden hem maddi ceza hukuku hem de usul hukuku konularına yer verilmiş ise de, bazı konularda 5237 ve 5271 sayılı Kanun hükümlerine atıf yapılmıştır. Bu kapsamda, zaman bakımından uygulama (md.5), yer bakımından uygulama (md. 6) hata (md. 10), hukuka uygunluk nedenleri ile kusurluluğu ortadan kaldıran nedenler (md.12), teşebbüs (md. 13) konularında 5237 sayılı TCK hükümlerine; 22. maddenin 4. fıkrası ile yer bakımından yetki kurallarına, 28. maddenin 5. fıkrasında ise, tanıklığa, bilirkişi incelemesine ve keşfe, tarihinde yürürlüğe giren 6217 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 29. maddenin 1. ve 5. fıkralarında itiraza ilişkin konularda 5271 sayılı CMK hükümlerine atıfta bulunulmak suretiyle, kabahatler konusunda, 5237 sayılı TCK ile 5271 sayılı CMK hükümlerinin uygulanacağı açıkça belirtilmiştir sayılı Kanunun 22. maddesinde, genel olarak idari yaptırım kararı verme, 23 ve 24. maddelerinde ise Cumhuriyet savcısı ve mahkemenin karar verme yetkisi düzenlenmiştir.

13 KANUN YARARINA BOZMA 13 İdari yaptırımlarla ilgili kanun yollarına gelince; 5326 sayılı Kanunun 27. maddesinde "başvuru" kanun yolu düzenlenmiştir: 1- İdari yaptırım kararının, kanunda açıkça gösterilen, idari kurul, makam veya kamu görevlileri tarafından verilmesi ve kanunda aykırı hüküm bulunmaması halinde, bu karar aleyhine onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurabilecektir (27/1. md.). Ancak, idari yaptırım kararı ile birlikte idari yargının görev alanına giren kararların da verilmiş olması halinde, idari yaptırım kararına karşı yapılan başvuru, idari işlemin iptali istemiyle birlikte idari yargı mercilerince karara bağlanacaktır (27/8. md.). 2- İdari yaptırım kararının mahkeme tarafından verilmesi halinde, bu karara karşı yedi gün içinde yargı çevresinde yer aldığı ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilir (27/5. md.), ancak, kovuşturma konusu fiilin suç oluşturmaması nedeniyle verilen idari yaptırım kararı ile birlikte fiilin suç oluşturmaması nedeniyle beraat kararı verilmişse ve bu beraat kararına karşı kanun yoluna başvurulmuş ise, idari yaptırım kararına yönelik itiraz da bu kanun yolu mercii tarafından incelenecektir (27/7. md.) 3- İdari yaptırım kararının Cumhuriyet savcısı tarafından verilmesi halinde, bu karar aleyhine onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Ancak idari yaptırım kararı ile birlikte kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilmiş ise ve kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karara itiraz edilmişse, idari yaptırım kararına karşı itiraz da, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararı inceleyen, Cumhuriyet savcısının görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi tarafından incelenecektir (27/6. md. ve CMK nın 173. md.). Başvuru üzerine, mahkemece yetkisi olmadığının anlaşılması halinde dosya yetkili sulh ceza mahkemesine gönderilecek, başvurunun süresi içinde yapılmadığı, söz konusu kararın sulh ceza mahkemesince incelenebilecek kararlardan olmadığı veya başvuranın buna hakkının olmadığının saptanması halinde başvurunun bu nedenlerle reddine karar verilecektir. Bu usuli eksikliklerin bulunmadığının belirlenmesi halinde ise; mahkemece son karar olarak, idari yaptırım kararının hukuka uygun olması halinde başvurunun reddine, hukuka aykırı olması halinde ise idari yaptıran kararının kaldırılmasına karar verilecek, maddenin 9. fıkrasındaki şartların bulunması halinde ise, başvuru mercii idari para cezasının miktarında değişiklik yapmak suretiyle başvurunun kabulüne karar verebilecektir. Mahkemenin verdiği son karara karşı ise 29. madde uyarınca yedi gün içinde, daha önce yargı çevresinde yer aldığı ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilecek iken, tarihinde yürürlüğe giren 6217 sayılı Kanunun 27. maddesiyle yapılan değişiklikle itirazın CMK hükümlerine göre yapılacağı hükmü getirilmiştir. İdari yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde de bu mahkemenin kararına karşı yine 6217 sayılı Kanunun 27. maddesiyle yapılan değişiklik sonucu CMK hükümlerine göre itiraz edilebilecektir sayılı Kabahatler Kanununun 27. maddesinde başvuru, 28. maddesinde başvurunun incelenme yöntemi, 29. maddesinde ise itiraz kanun yoluna ilişkin hükümlere yer verilmiş olup, her üç hükümde başvurulacak kanun yollarının şartlan ve sonuçlan ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu hükümler uyarınca, tarihinde yürürlüğe giren 6217 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesinde Liraya kadar (2.000 Lira dahil), değişiklik sonrasında ise Liraya kadar (3.000 Lira dahil) idari para cezasına ilişkin idari yaptırım kararlarına karşı başvuru üzerine sulh ceza mahkemesince verilen karar ile,

14 KANUN YARARINA BOZMA 14 Bu miktardan fazla idari para cezasına ilişkin idari yaptırım kararlarında ise yapılan başvuru üzerine sulh ceza mahkemesince verilen kararların itiraz üzerine, itiraz merciince denetlenmesi sonucu verilen karar ile, İdari yaptırım kararının mahkemece verilmesi halinde, itiraz üzerine itiraz merciince verilen karar ile, 5326 sayılı Kanunda öngörülen olağan kanun yolu süreci tamamlanacaktır. C. Savcılığınca eylemin suç oluşturaıayıp kabahat oluşturduğu belirlenerek, suç nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi halinde, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karara itiraz edilmesi üzerine, bu kararın Cumhuriyet savcısının görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi tarafından inceleneceğinden, ağır ceza mahkemesince verilen karar, hem suç soruşturması ile ilgili yapılan işlemleri hem de idari yaptırım kararını kapsadığından, bu karar olağanüstü kanun yolu olan kanun yararına bozma kanun yoluna konu edilebilecektir. Yine aynı şekilde, mahkemelerce eylemin suç oluşturmaması nedeniyle suçtan dolayı beraat, kabahat nedeniyle de idari yaptırım kararı verilmesi halinde, bu şekilde kesinleşen bir beraat kararı, eylemin suç oluşturduğu iddiasıyla kanun yararına bozma konusu yapılabilecektir. Görüldüğü gibi 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile getirilen sistem CMK hükümlerinden farklı kendine özgü bir sistem olup, bu kanunda CMK'na atıflar yapılması da kendisine özgü bir sitem öngörüldüğü gerçeğini değiştirmeyecektir. Kabahatler Kanununun getirdiği kendine özgü sistem nedeniyle idari para cezasına ilişkin idari yaptırım kararma başvuru ya da itiraz üzerine adlî mercilerce verilen kararlara karşı kanun yararına bozma isteminde bulunulup bulunulamayacağı tartışmalara ve yargısal kararlara konu olmuş, Ceza Genel Kurulunun gün ve , gün ve ile gün ve sayılı kararlarıyla, bu kararlara karşı da kanun yararına bozma yoluna gidilebileceği kabul edilmiştir. Bu kararların bir sonucu olarak CMK'nda öngörülen karar ve hükümlere uygun olarak düzenlenmiş bulunan 309. maddesinin, Kabahatler Kanunu uyarınca verilen kararlar açısından ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Zira, tamamen kendine özgü bir sistem getiren Kabahatler Kanununa göre verilen kararların, CMK'nda yer alan düzenlemelere göre değerlendirilerek 309. maddesi açısından sonuçlar çıkarılması, hakkaniyete aykırı sonuçların doğmasına yol açabilecektir. Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde; Kabahatler Kanunu gereğince yapılan başvuru üzerine sulh ceza mahkemesince verilen idari para cezasının kaldırılmasına ilişkin kararın, CMK mn 223. maddesinde sayılan hükümlerden olmadığında ve 309. maddesinin 4. fıkrasında yer alan 4 bendin hiçbirisinin doğrudan kapsamına girmediğinde tereddüt bulunmamaktadır. Ancak kendine özgü bir sistem getiren Kabahatler Kanununa göre, idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvuru üzerine yerel mahkemece verilen ve idari yaptırımın miktarına göre kesin nitelikte olan kararın, davanın esasını çözen bir karar olduğu da gözardı edilmemelidir. Bu durumda, Kabahatler Kanunu hükümleri uyarınca başvuru üzerine yerel mahkemece idari yaptırım kararının kaldırılmasına dair verilen kesin nitelikteki kararın, davanın esasını çözmesi ve mahkûmiyet hükmü olmaması nedeniyle CMK nın 309/4 c maddesi kapsamında kabul edilmesi, hakkaniyete uygun bir kabul olacaktır. Bu itibarla, yerel mahkemece başvuru üzerine verilen idari yaptırım kararının kaldırılmasına ilişkin kararın Özel Dairece CMK nın 309/4 c maddesi uyarınca aleyhe tesir

15 KANUN YARARINA BOZMA 15 etmemek üzere kanun yararına bozulmasına karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığından, itirazın reddine karar verilmelidir. CGK., , /290 (Not: CGK nın gün ve , gün ve /406 sayılı kararları da aynıdır) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ile Özel Daire arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık, kanun yararına bozma nedeninin sanık hakkında daha az ceza verilmesini gerektirmesi halinde, lehe olan cezaya Özel Dairece mi yoksa yerel mahkemece mi hükmolunacağının belirlenmesine ilişkindir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ile Özel Daire arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık, kanun yararına bozma nedeninin sanık hakkında daha az ceza verilmesini gerektirmesi halinde, lehe olan cezaya Özel Dairece mi yoksa yerel mahkemece mi hükmolunacağının belirlenmesine ilişkindir. Öğretide olağanüstü temyiz denilen, gün ve 5320 sayılı Kanunun 18. maddesi ile yürürlükten kaldırılan 1412 sayılı CMUK'da ise yazılı emir olarak adlandırılan bu olağanüstü kanun yolu, 5271 sayılı CMK nın 309 ve 310. maddelerinde kanun yararına bozma olarak yeniden düzenlenmiştir sayılı CMK nın 309. maddesi uyarınca hakim veya mahkemece verilip, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde, maddî hukuka veya muhakeme hukukuna ilişkin hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtay ca bozulması talebini, kanuni nedenlerini açıklayarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirecektir. Bunun üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da hükmün veya kararın bozulması talebini içeren yazısına bu nedenleri aynen yazarak Yargıtay ilgili ceza dairesine verecek, ileri sürülen nedenlerin Yargıtay ca yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm kanun yararına bozulacak, yerinde görülmezse talep reddedilecektir. Böylece ülke genelinde uygulama birliğine ulaşılacak, hakim ve mahkemelerce verilen cezaya ilişkin karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıkların, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi sağlanacaktır. Bozma sonrası yapılacak işlemler ve bu işlemleri gerçekleştirecek merciler ile bozma kararının etkileri ise, bozulan hüküm veya kararın türü ve bozma nedenlerine göre ayrıma tabi tutularak bu husus maddenin 4. fıkrasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre bozma nedenleri; 5271 sayılı CMK nın 223. maddesinde tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, 309. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca; kararı veren hâkim veya mahkemece gerekli inceleme ve araştırma sonucunda, yeniden karar verilecektir. Bu halde, yargılamanın tekrarlanması yasağına ilişkin kurallar uygulanamayacağı gibi, davanın esasını çözen bir karar da bulunmadığı için verilecek hüküm veya kararda, lehe ve aleyhe sonuçtan da söz edilemeyecektir. Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin olması halinde ise, anılan fıkranın (b) bendi uyarınca, kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilecek, ancak bu halde verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamayacaktır.

16 KANUN YARARINA BOZMA 16 Davanın esasını çözen mahkûmiyet dışındaki diğer hükümlerin bozulmasında ise, (c) bendi uyarınca aleyhte sonuç doğurucu herhangi bir işlem yapılamayacağı gibi, yeniden yargılama yapılması yasağı nedeniyle kanun yararına bozma kapsamında yeniden yargılama da gerekmeyecektir. Aynı kanun maddesinin 4. fıkrasının (d) bendi uyarınca, bozma nedeninin hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektirmesi halinde cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektirmesi halinde ise bu hafif cezaya Yargıtay ilgili ceza dairesince doğrudan hükmedilecektir. Bu halde de yargılamanın tekrarlanması yasağı bulunduğundan, Yargıtay ceza dairesince hükmün bozulması ile yetinilmeyip, gereken kararın doğrudan ilgili daire tarafından verilmesi gerekmektedir. Görüldüğü üzere, bir karar veya hükmün kanun yararına bozulmasının, ilgili aleyhine sonuç doğurup doğurmayacağı, bozma sonrasında kararı veren hakim veya mahkemede yeniden inceleme, araştırma ve yargılama yapılıp yapılamayacağı, hangi hallerde Yargıtay ın doğrudan hükmetme yetkisinin bulunduğu, 5271 sayılı CMK nın 309. maddesinde sıralı ve ayırıcı biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, kanım yararına bozmanın sonuçlan ve bozma sonrasındaki uygulama saptanırken karar ve hüküm ayrımı gözetilmiş, ayrıca mahkûmiyet hükmü ile davanın esasmı çözen veya çözmeyen diğer hükümler bakımından farklı uygulama ve sonuçlar öngörülmüştür. Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; Katılan M...'ye karşı fiziki bir temas olmaksızın kullandığı cep telefonundan katılanın kullandığı cep telefonuna; "ay çok tatlı alo deyişin var ya, tanışmak ister misin" şeklinde mesaj gönderen sanık hakkında yerel mahkemece 5237 sayılı TCK nm 105. maddesi yerine, aynı kanunun 103/1. maddesi uyarınca 2 yıl 6 ay hapis cezasına hükmolunması isabetsiz olup, Özel Dairece kanun yararına bozma isteminin kabulüne ve kararın bozulmasına karar verilmesi kanuna uygundur. Ancak, bu aykırılık 5271 sayılı CMK nın 309/4 d maddesi kapsamında kalmakta olup, yargılamanın tekrarlanması yasağı bulunduğundan, belirlenen hukuka aykırılığın Özel Dairece 5237 sayılı TCK nın 105. maddesi uygulanarak cezanın belirlenmesi suretiyle giderilmesine karar verilmesi yerine, hükmün bozulduktan sonra müteakip işlemlerin mahkemesince yapılmasına karar verilmesinde isabet bulunmamaktadır. Bu itibarla, haklı nedene dayanan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazmın kabulüne, belirtilen hukuka aykırılığın giderilmesi için 5271 sayılı CMK nın 309/4 d maddesi uyarınca karar verilmek üzere dosyanın Özel Daireye gönderilmesine karar verilmelidir. CGK., , /255 Özel Daire ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı arasında oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; kanun yararına bozma talebi üzerine, sanık hakkında hükmedilen kısa süreli hapis cezasının 5237 sayılı TCK nm 50. maddesinin 3. fıkrası uyarınca aynı maddenin 1. fıkrasında sayılan seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi zorunluluğuna uyulmamasına ilişkin bozma nedeninin, CMK nın 309/4 d maddesi kapsamında kalıp kalmadığının belirlenmesine ilişkindir. Temyiz edilmeksizin kesinleşen hükümle ilgili olarak, hükmolunan hapis cezasının aynı kanunun 50/3. maddesi uyarınca 1. fıkrada sayılan seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesinin zorunlu olduğu gerekçesiyle Adalet Bakanlığınca kanun yararına bozma yoluna başvurulduğu,

17 KANUN YARARINA BOZMA 17 Özel Dairece kanun yararına bozma talebindeki düşünce yerinde görülerek yerel mahkeme hükmünün bozulmasma ve müteakip işlemlerin mahallinde yerine getirilmesine karar verildiği, Anlaşılmaktadır. Öğretide olağanüstü temyiz denilen, gün ve 5320 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında kanunun 18. maddesi ile yürürlükten kaldırılan 1412 sayılı CMUK da ise yazılı emir olarak adlandırılan olağanüstü kanım yolu, 5271 sayılı CMK nın 309 ve 310. maddelerinde kanun yararına bozma olarak yeniden düzenlenmiştir sayılı CMK nın 309. maddesi uyarınca hâkim veya mahkemece verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümlerde, maddî hukuka veya muhakeme hukukuna ilişkin hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtay ca bozulması talebini, kanuni nedenlerini açıklayarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirecektir. Bunun üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da hükmün veya kararın bozulması talebini içeren yazışma bu nedenleri aynen yazarak Yargıtay ilgili ceza dairesine verecek, ileri sürülen nedenlerin Yargıtay ca yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm kanun yararına bozulacak, yerinde görülmezse talep reddedilecektir. Böylece ülke genelinde uygulama birliğine ulaşılacak, hakim ve mahkemelerce verilen cezaya ilişkin karar veya hükümlerdeki hukuka aykırılıkların, toplum ve birey açısından hukuk yararına giderilmesi sağlanacaktır. Bozma sonrası yapılacak işlemler ve bu işlemleri gerçekleştirecek merciler ile bozma kararının etkileri ise, bozulan hüküm veya kararın türü ve bozma nedenlerine göre ayrıma tabi tutularak bu husus maddenin 4. fıkrasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre bozma nedenleri; 5271 sayılı CMK nın 223. maddesinde tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, 309. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca; karan veren hâk im veya mahkemece gerekli inceleme ve araştırma sonucunda, yeniden karar verilecektir. Bu halde, yargılamanın tekrarlanması yasağına ilişkin kurallar uygulanamayacağı gibi, davanın esasını çözen bir karar da bulunmadığı için verilecek hüküm veya kararda, lehe ve aleyhe sonuçtan da söz edilemeyecektir. Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin olması halinde ise, anılan fıkranın (b) bendi uyarınca, kararı veren hakim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilecek, ancak bu halde verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamayacaktır. Davanın esasını çözen mahkûmiyet dışındaki diğer hükümlerin bozulmasında ise,(c) bendi uyarınca aleyhte sonuç doğurucu herhangi bir işlem yapılamayacağı gibi, yeniden yargılama yapılması yasağı nedeniyle kanun yararına bozma kapsamında yeniden yargılama da gerekmeyecektir. Aynı kanun maddesinin 4. fıkrasının (d) bendi uyarınca, bozma nedeninin hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektirmesi halinde cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektirmesi halinde ise bu hafif cezaya Yargıtay ilgili ceza dairesince doğrudan hükmedilecektir. Bu halde de yargılamanın tekrarlanması yasağı