International Congress of the New Approaches and Technologies for Sustainable Development September 21-24, 2017 Isparta / TURKEY

Transkript

1 1

2 Academia Scientific Meeting International Congress of the New Approaches and Technologies for Sustainable Development September 21-24, 2017 Isparta / TURKEY 2

3 Honor Committee Prof. Dr. İlker Hüseyin ÇARIKÇI Prof. Dr. Murat Ali DULUPÇU Prof. Dr. Sedat AKTAN Prof. Dr. Mehmet SALTAN Prof. Dr. Nihat AYYILDIZ Süleyman Demirel University Rector Süleyman Demirel University Vice Rector Süleyman Demirel University Vice Rector Süleyman Demirel University Vice Rector Süleyman Demirel University Vice Rector Asst. Prof. Dr. Vahdettin AYDIN Süleyman Demirel University Secretary-General Congress Chairman Prof. Dr. Recep KÜLCÜ Assoc. Prof. Dr. Nilüfer NEGİZ Süleyman Demirel University, KAKAD Süleyman Demirel University Assoc. Prof. Dr. Nuri ÖMÜRBEK Süleyman Demirel University Organizing Committee PhD. Aylin Zeren ALAGÖZ PhD. Nazlı Ceyla ANADOLU KILIÇ Teaching Asst. İbrahim GENÇ Teaching Asst. İsmail İlke KÖSE Expert Erhan ÖZKAN Expert Oğuz ÖZTÜRK Ahmet SÜSLÜ Cihannur CİHANALP Ekin YURDAKUL Boğaziçi University, KAKAD Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Süleyman Demirel University Boğaziçi University, KAKAD Fatıma ÇELİK Boğaziçi University, KAKAD Scientific Committee Prof. Dr. Ali Kemal YAKUT Prof. Dr. Arif Emre ÖZGÜR Prof. Dr. Arzu ŞENCAN ŞAHİN Prof. Dr. Ayşe FİLİBELİ Prof. Dr. Can ERTEKİN Prof. Dr. Dilek SANİN Prof. Dr. Gökhan ORHAN Prof. Dr. Günay KOCASOY Prof. Dr. Hüseyin GÜL Dokuz Eylül University, KAKAD, Turkey Akdeniz University, Turkey METU, KAKAD, Turkey Bandırma Onyedi Eylül University, Turkey Boğaziçi University, KAKAD, Turkey i

4 Prof. Dr. Irena ZEMAITAITYTE Prof. Dr. İsa İPÇİOĞLU Prof. PhD. John GATHEGI Prof. Dr. Leta DROMANTIENE Prof. Dr. Mehmet ÖZHANLI Prof. Dr. Nevzat ÇEVİK Prof. Dr. Nuray BALKIS Prof. Dr. Nuri AZBAR Prof. Dr. Osman YALDIZ Prof. Dr. Özgür KÜLCÜ Prof. Dr. Recep KÜLCÜ Prof. Dr. Reşat SELBAŞ Prof. Dr. Songül SALLAN GÜL Prof. PhD. Eng. Sorin BIRIS Prof. Dr. Şahin FİLİZ Assoc. Prof. Dr. Ahmet KABUL Assoc. Prof. Dr. Ahmet MUTLU Assoc. Prof. Dr. B. SALUNKHE Assoc. Prof. Deniz YILMAZ Assoc. Prof. Dr. H. Eylem KAYA Mykolas Romeris University, Lithuanian Şeyh Edebali University, Turkey South Florida University, USA Mykolas Romeris University, Lithuanian Akdeniz University, Turkey İstanbul Universiy, KAKAD, Turkey Ege Universtiy, KAKAD, Turkey Akdeniz University, Turkey Hacettepe University, Turkey Univeristy of Politehnica Bucharest, Romania Akdeniz University, Turkey Ondokuz Mayıs University, Turkey Center of Botany, INDIA, India Assoc. Prof. Dr. Hilmi Cenk BAYRAKÇI Assoc. Professor Dr. Hrvoje STANCIC Assoc. Prof. Dr. Ionut Virgil ŞERBAN Assoc. Prof. Dr. İsmail TOSUN Assoc. Prof. Dr. Mehmet KAŞKA Assoc. Prof. Dr. Murat FIRAT Assoc. Prof. Dr. Nilüfer NEGİZ Assoc. Prof. Dr. Nuri ÖMÜRBEK Assoc. Prof. Dr. Ümit AKCA Asst. Prof. Dr. Ahmet ÖZSOY Asst. Prof. Dr. Cristina ILLIE Asst. Prof. Dr. M. Ziya YAKUT PhD. Eng. Mihai MATACHE University of Zagreb, Croatia University of Craiova, Romania University of Craiova, Romania INMA Bucharest, Romania ii

5 PhD. Eng. Valentin VLADUT PhD. Tolga ÇAKMAK INMA Bucharest, Romania Hacettepe University, Turkey Res. Asst. Şahika EROĞLU Hacettepe University, Turkey Congress Secretary Asst. Prof. Dr. Ömer ERDOĞAN Süleyman Demirel University iii

6 CONTENTS Fracture Toughness Evaluation of Nanoparticle Modified Laminated Composites Using Single Edge Notched Bending (SENB) Specimens... 5 Nanoparçacık Modifiyeli Tabakalı Kompozitlerin Kenar Çentikli Eğilme Numunesi Kullanılarak Kırılma Tokluklarının Değerlendirilmesi... 5 Domates Yetiştiriciliğinde Çiftlik Gübresi, Yeşil Gübre, Mikrobiyal Gübre Ve Bitki Aktivatörü Kullanımının Yaprakların Besin Elementi İçeriği Üzerine Etkisi... 9 The Influence of the Use of Farm, Green and Microbial Manures and Plant Activators on the Minerals Content of Leaves in Tomato Cultivation... 9 Havalimanlarındaki Akülerin GSM Modülü İle Kontrolü Control Of Batteries In The Airports With GSM Module Güneş Enerjili Kesintisiz Güç Kaynağı Tasarımı Ve Uygulaması Solar Powered Uninterruptible Power Supply Design And Application Üniversite bize ne veriyor? Sektör bizden ne bekliyor? Örnek Bir Uygulama What Does University Give us? What Does the Sector Want from us? A Case Study Effects of Some Milk Compounds on Growth Performance in Holsteın Calves Non-Genetıc Factors Affectıng Colostrum Qualıty And Effects Of Barnıng Type And Colostrum Qualıty On Growth Performance Of Holsteın Calves Kekliklerde (Alectoris Chukar) Yetiştirme Sistemi, Kesim Yaşı ve Cinsiyetin Bazı Et Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi The Effects of Production System, Slaughter Age and Gender on Some Meat Quality Traits in Partridges (Alectoris Chukar) Örnek Bir Gaz Türbininin Enerji ve Ekserji Analizi Example an Energy and Exergy Analysis of a Gas Turbine Örnek Bir Trijenerasyon Sistemin Enerji Analizi Example an Energy Analysis of a Trigeneration System Harmanlama ve Ayırma Düzeni için PLC Tabanlı Kontrol Sistemi Tasarımı ve Geliştirilmesi Design and Development of PLC-Based Control System for Threshing and Separation Unit Ülkemizde Yeşil Çatı Sistemlerinde Yetiştirme Ortamı Olarak Kullanılabilecek Yerel Maddelerin Değerlendirilmesi

7 Assessment of local materials as growing substrates in green roof systems in Turkey Aspir (Carthamus tinctorius L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Fide Dönemlerinde Tuz Dozlarına Tepkileri Reactions of Safflower (Carthamus tinctorius L. ) Cultivars to Salt Doses During Their Germination and Seedling Growth Sürdürülebilir Tekstil İçin Geri Dönüşüm Recycling For Sustainable Textile V Tipi Bir Stirling Motoruna Ait Tasarım, İmalat ve Performans Testleri The Design, Manufacture and Performance Tests of a V-Type Stirling Engine Beta Tipi Rejeneratörlü Bir Stirling Motorunun Tasarımı ve Testleri The Desing and Tests of A Beta Type Stirling Engine Kent Parklarının Sürdürülebilirlik ve Ekolojik Yaklaşım Çerçevesinde Değerlendirilmesi Evaluation of Urban Parks in the Framework of Sustainability and Ecological Approach Tema Parklarında Sürdürülebilirlik Ve Ekolojik Yaklaşım Açısından Bir Araştırma: Vialand Tema Park Örneği A Survey on Sustainability and Ecological Approach in Theme Parks: The Case of VialandTheme Park GRI Raporlama Çerçevesinde Hazırlanan Sürdürülebilirlik Raporlarında Açıklanan Performans Göstergeleri ve BİST te İşlem Gören Şirketlere İlişkin Bir Uygulama Performance Indicators Explained in the Sustainability Reports Prepared in the GRI Reporting Framework and a Practice Related to the Companies Acted in Istanbul Stock Exchange Samsun İlinde Bir Konutun Enerji İhtiyacının Rüzgâr Enerjisi ile Karşılanması Providing of Energy Demand by Wind Energy for a Household in Samsun Province Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi: Türk Devletleri Örneği Health Expenditures And Economic Development Relation: The Case of Turkish States

8 Sürdürülebilir Kalkınmada Ekolojik Sanayi Bölgelerinin Rolü: Ülke Örnekleri ve Türkiye İçin Değerlendirme The Role of Ecological Industrial Zones in Sustainable Development: Country Examples and Evaluation for Turkey Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Öğrencilerinin Çevre Etiği ve Mevzuatları Konusundaki Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi Evaluation of the Approaches of the Students of Political Science and Public Administration on Environmental Ethics and Legislation Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Çevre Etiği Konusundaki Yaklaşımlarının Belirlenmesi Determination of Environmental Ethics Approach of Vocational High School Students Daha Temiz Deri Üretimi; Kireç ve Sülfür İçermeyen Kıl Giderme ve Kireçlik İşlemi Cleaner Leather Production; Lime and Sulfide Free Dehairing and Liming Process Çevre Dostu Krom Tabaklama; Transglutaminaz Enzimi ile Atık Krom Minimizasyonu Eco-Friendly Chrome Tanning; Waste Chrome Minimization by Transglutaminase Enzyme Perception and Implementation of Sustainability: An Assessment Regarding Turkish Companies Sürdürülebilirliğin Algılanması ve Uygulanması: Türkiye deki İşletmelere Dönük Bir Değerlendirme Hastane Projelerinin Otopark Planlamasında Dikkate Alınacak Hususların İncelenmesi Examination of Issues to be Considered in the Parking Lot Planning of Hospital Projects Otoparklarda Kullanılan Yeni Teknolojilerin Türkiye de Uygulanabilirliğinin Araştırılması Investigation of Applicability of New Technologies Used in the Parking Lots in Turkey Multi Criteria Decision Making For Selection of Renewable Energy Sources

9 Ekolojik Sürdürülebilirlik Kapsamında Binalarda Kullanılan Çevre Dostu Isı Yalıtım Malzemeleri ve Bunlara Bağlı Yenilenebilir Yakıt Tüketimi Environment-Friendly Heat Insulation Material Used in The Scope of Ecological Sustainability and Renewable Fuel Consumption Related to These Factors Sürdürülebilir Çevre için Binalarda Yalıtım Uygulamasının Etkisi The Impact of Insulation Implementation in Buildings For a Sustainable Environment Sürdürülebilir Kalkınmada Ekolojik Sanayi Bölgelerinin Rolü: Ülke Örnekleri ve Türkiye İçin Değerlendirme The Role of Ecological Industrial Zones in Sustainable Development: Country Examples and Evaluation for Turkey Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Öğrenci Bakış Açısıyla Değerlendirilmesi Evaluation of Perspective of Students with University-Industry Collaboration Yeniden Yapılandırılabilir Üretim Sistemleri için Literatür Araştırması Reconfigurable Manufacturing Systems Literature Review

10 Electrical, Electronics and Instrumentation Engineering (An ISO 3297: 2007 Certified Organization) Vol, 3. Yılmaz, E., Katrancıoğlu, S Designing programmable logic controller (PLC) experiment set with internal experiment blocks. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 28, Ülkemizde Yeşil Çatı Sistemlerinde Yetiştirme Ortamı Olarak Kullanılabilecek Yerel Maddelerin Değerlendirilmesi Mert EKŞİ 1,*, Orhan SEVGİ 2, Serdar AKBURAK 2, Hüseyin YURTSEVEN 3,İlker ESİN 4 1 İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Teknikleri Anabilim Dalı, İstanbul, TÜRKİYE 2 İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı, İstanbul, TÜRKİYE 3 İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Ölçme Bilgisi ve Kadastro Anabilim Dalı, İstanbul, TÜRKİYE 4 İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Meslek Yüksekokulu, Sulama Teknolojisi Programı, İstanbul, TÜRKİYE * Sorumlu yazar e-posta: merteksi@istanbul.edu.tr ÖZET Yeşil çatı sistemleri, son yıllarda fiziksel çevrede içeresindeki olumlu etkileri nedeniyle kentlerin önemli bileşenleri haline dönüşmüşlerdir. Bu sistemler, yapılaşmayla kaybedilmiş bitkisel yüzeylerin binaların üzerinde tekrar yaşatılması yaklaşımı ile oluşturulmakta ve kentlerde çeşitli olumlu etkileri nedeniyle kullanılmaktadırlar. Ülkemizde bu sistemlerin uygulamalarında çoğunlukla yurtdışı kaynaklı yapı malzemelerinin ve yetiştirme ortamlarının yaygın biçimde kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, açık sahada gerçekleştirilen deneyler yardımıyla İstanbul ikliminde yeşil çatı sistemlerinde yetiştirme ortamı olarak kullanılması olası atık malzemelerin (kompost, cüruf, tuğla ya da beton kırığı) yeniden kullanımı ve yerel malzemelerin (perlit, ponza, zeolit) bu sistemlere uygunluğu sürdürülebilirlik ilkesi kapsamında araştırılmıştır. Yeşil çatı uygulamalarında bu tip malzemelerin kullanımı ile kaynakların verimli kullanımı ve yerel iklime uyumlu sistemlerin geliştirilmesi mümkün olacaktır. Anahtar kelimeler: Kent, Yeşil Çatı Sistemleri, Yetiştirme Ortamı, Sürdürülebilirlik, Istanbul 116

11 Assessment of local materials as growing substrates in green roof systems in Turkey ABSTRACT Green roof systems have become important components in urban areas because of their positive effects in the built environment. Green roofs are used to sustain lost vegetation due to urbanization and because of their benefits in urban environment. In Turkey, mostly foreignbased construction layers and growing materials are being widely used in green roof applications. In this study, through experimental research methods on an open field usage possibilities of various waste materials (compost, sawdust, slag, crushed brick or concrete) and local materials (perlite, pumice, and zeolite) as growing substrates in Istanbul climate were investigated in terms of sustainability principles. Efficient usage of resources and development of local climate compatible systems will be possible by using those type of materials in green roof applications, Keywords: Green Roof Systems, Growing Media, Sustainability, Istanbul. GİRİŞ Yapılar üzerindeki bitkilendirme uygulamaları tarihte ilk olarak M.Ö yılında kurulan antik Sümer şehirlerinden Ur un büyük Ziggurat ve mabetlerinde tespit edilmiştir (Osmundson,1999). Görsel amaçlı gerçekleştirilen bu uygulamalar, uzun yıllar içerisinde değişim göstermiş ve günümüzde doğaya uyumlu yerleşimin önemli bir bileşeni haline dönüşmüştür. Yeşil çatı sistemlerinin yapısal çevredeki olumsuz etkileri gidermek amacıyla kullanımı ilk olarak 18. yüzyılda Kuzey Avrupa da görülmüştür. Bu bölgede yaşayan insanlar evlerine ısı yalıtımı sağlamak amacıyla çatılarını toprakla kaplamış ve bu toprağı sabitlemek amacıyla otsu türlerle bitkilendirmeler gerçekleştirmişlerdir (Getter ve Rowe, 2006). Günümüzde yeşil ya da bitkilendirilmiş çatı sistemleri olarak isimlendirilen bu sistemlerin işlevler ve amaçları geçmişteki uygulamalara göre farklılık kazanmıştır. Bu işlev ve amacı karşılayan günümüz tanımı ise; yeşil çatılar bir dizi kök koruma ve su yalıtım katmanları üzerine yerleştirilen bitkisel doku ve yetişme ortamından oluşan tasarlanmış ekosistemlerdir (Oberndorfer vd., 2007). Türkiye deki uygulamaları kısa bir geçmişe sahip olan yeşil çatı sistemleri, kentleşmenin olumsuz etkilerini azaltma konusunda önemli bir işlev üstlenmektedirler. Yeşil çatı sistemleri yapısal yüzeylere sağladığı serinletme (Fioretti vd., 2010; Castleton vd., 2010; Barrio vd., 1998; Butler ve Orians, 2011), yüzeysel akışı dengeleme (Vanwoert vd., 2005; Dunnett vd., 2008; Berndtsson vd., 2006), hava kirliliğini azaltma (Johnson ve Newton,1996; Currie ve Bass, 2008) yalıtım ve üzerinde yetişen bitkiler ile kent atmosferindeki CO2 emisyonlarını düşürme (Getter vd., 2009) özellikleri nedeniyle kent ekosisteminin önemli bir bileşeni haline dönüşmüştür. Gerçekleştirilen bilimsel araştırmalar ve sivil toplum faaliyetleri dikkate alındığında, dünyada yeşil çatıların bir kent politikası olarak uygulanması yaklaşımı gittikçe önem kazanmaktadır. Almanya da geliştirilen bu yaklaşım, diğer ülkelerde de kabul görmeye başlamıştır (Ngan, 2004). Bu sistemlerin ana vatanı olarak kabul edilen Almanya da, Kohler ve Keeley (2005) in belirttiğine göre teras çatı yüzeylerinin %14 ünün bitkisel doku ile kaplı olduğu tahmin edilmektedir. Yeşil çatı sistemleri 1960 lı yıllarda Kuzey Avrupa da ticari 117

12 olarak yaygınlık kazanmaya başlamış ve bu dönem içerisinde günümüzün katmanlı sistemleri ortaya çıkmıştır li yılların başlarında çatı bahçelerinin uygulama kıstaslarının belirlenmesi amacıyla Almanya da FLL [Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.v.- Peyzaj Araştırma, Geliştirme ve Konstrüksiyon Topluluğu] tarafından geliştirilen esaslar (FLL, 2008) çatı bahçelerinde kullanılan yapım tekniklerinin belirlenmesini sağlamıştır (Obendorfer vd., 2007). Dünyada bu uygulama esasları yeşil çatılarda yegâne uygulama ölçütü olarak kabul edilmektedir. Günümüzde bu sistemler intensif (yoğun ya da gelişmiş) ve ekstensif (basit) olmak üzere iki sınıfta değerlendirilmektedirler. İntensif (yoğun ya da gelişmiş) sistemler çoğunlukla kamusal alanlara benzer biçimde tasarlanan ve yer seviyesindeki bir bahçeye benzer biçimde ağaç, çalı ve yapısal yüzeyleri içerebilen sistemlerdir (Rowe, 2011). İntensif sistemler üzerindeki bitkileri destekleyebilmek için 15 cm den daha derin yetişme ortamlarına (McIvor vd., 2013) ve bu sistemin sürekliliği için yoğun bir emeğe ihtiyaç duymaktadırlar (Weiler ve Scholz-Barth, 2009; Snodgrass ve McIntyre, 2010). İntensif sistemler, basit ya da gelişmiş sistemler olarak adlandırılabileceği gibi (Ekşi, 2014), kısaca çatı bahçesi olarak da tanımlanabilirler. Ekstensif (basit) sistemler, değişken iklim şartlarına uyum sağlayan bitki türlerinin tercih edildiği, bakım ve uygulama maliyetleri ile binaya gelen yapısal yükü belirgin ölçüde azaltan, yetişme ortamı derinliği 15 cm den az olan, gelişmiş altyapı sistemleri içermeyen, genellikle üzerinde bulunduğu yapıya ve çevresine sağladığı bazı faydalar nedeniyle tesis edilen alanlardır (Obendorfer vd., 2007; Ekşi, 2012). Bu sistemler, yeşil çatı sistemleri olarak da tanımlanabilirler. Yeşil çatı sistemlerde kullanılan yetişme ortamı karışımları belirli ilkeler kapsamında değerlendirilmektedir. Zengin organik maddelerce desteklenen yer seviyesindeki bahçelerden farklı olarak yeşil çatı sistemlerinde bitkiler, oksijen ve suyu tutan, besin maddelerini bünyesinde sürekli barındırabilen ve aynı zamanda bitkilere sağlam bir zemin oluşturabilen hafif ve gözenekli bir yetişme ortamına ihtiyaç duymaktadır (Snodgrass ve Snodgrass, 2006). Getter ve Rowe (2006) a göre yeşil çatı sistemleri için en uygun yetişme ortamı iyi drene olan, hafif, yeterli su ve besin maddesi tutma kapasitesine sahip ve zaman içerisinde küçük parçalara ayrışarak dağılmayacak bir karışımdan oluşmalıdır. Yeşil çatı sistemlerinde kullanılan yetişme ortamlarının ana bileşenleri genellikle genleştirilmiş şist, kil ya da arduaz gibi mineral-tabanlı malzemelerdir (Getter ve Rowe, 2006). Diğer inorganik malzemeler kum, ponza, perlit, vermikulit ve tuğla kırıkları da olabilirler (Beattie ve Berghage, 2004; Dunnett ve Kingsbury, 2010). Son yıllarda sürdürülebilirlik ve doğaya uyumlu yerleşim kavramlarının temelinde yer alan yerellik yaklaşımı, tüketim ve karbon salınımını azaltmak anlamında önem taşıyan bir etmendir. Bu nedenle yakın çevre kaynaklarının kullanımı ile geri dönüştürülmüş ya da atık kapsamındaki malzemelerin yeniden kullanımı ile ilgili araştırmalar çevre açısından önem taşımaktadır. Dolayısıyla dünyada yerel yetişme ortamlarıyla ilgili arayışlar, uluslararası çalışmalarda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Dünyadaki araştırmalar incelendiğinde bu sistemlerde kullanım imkanı olabilecek organik maddeler; vermikompost ya da solucan gübresi (Atiyeh vd., 2000; Lavenhar vd., 2013), hayvansal gübreler (Monterusso vd., 2005; Rowe vd., 2006; Pérez-Esteban vd., 2012); orman altı örtüsü (ölü örtü); talaş (Retzlaff vd., 2008; Davis ve Whiting, 2013); odun kömürü (biochar) (Beck vd., 2011); çeltik kavuzu (Papafotiou vd., 2001); çay artığı (tea waste); kentsel atıklardan üretilen belediye kompostu (Mays vd., 1973; Mkhabela ve Warman, 2005; Yıldız vd., 2009), bitki artıklarından elde edilen kompost (Ekşi vd., 2015), (), inorganik maddeler ise; kum (Durhman ve Rowe, 2007; McIvor ve Lundholm, 118

13 2011), zeolit (Ayan, 2001), ponza (Ntoulas vd., 2013), perlit (McIvor ve Lundholm, 2011), volkan tüfü (Alsup v.d., 2010), tuğla (Nagase ve Dunnett, 2013), çimento, seramik (Graceson vd., 2014; Ekşi ve Rowe, 2016), cüruf (Williams vd., 2010), köpük haline getirilmiş cam atıkları (Ekşi ve Rowe, 2016) olarak tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalar ile bulunduğu bölgeye uyum sağlayabilen yeşil çatı sistemlerinin oluşturulması ve bu sistemlerde kullanılan yetiştirme ortamlarının uluslararası ölçütlere (FLL, 2008) uygun karışımlar olması hedeflenmektedir. Ülkemiz ölçeğinde yeşil çatı sistemleriyle ilgili birçok uygulama örneği bulunmakla birlikte, kullanılan iki temel unsur olan yetişme ortamı ve bitki ile ilgili araştırmalar oldukça sınırlı düzeydedir. MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Yeşil Çatı Araştırma Projesi (İÜYAP) kapsamında 2010 yılından beri sürdürülen araştırmalar ışığında ülkemizde yeşil çatı sistemlerinde yetiştirme ortamı olarak kullanılabilecek yerel maddelerle ilgili bir değerlendirme sunmayı hedeflemektedir yılından bu yana açık hava koşullarında sürdürülen deneysel araştırmalar, ülkemiz ve İstanbul koşullarında yeşil çatı sistemlerinde yetiştirme ortamı ve bitki seçimi konusunda veri üretmeyi amaçlamıştır. Çalışma alanı, İstanbul un Kuzey kesiminde, Bahçeköy Sarıyer bölgesinde, İ.Ü. Orman Fakültesi içerisinde yer almaktadır. Araştırma sahası, bir yeşil çatı sisteminin küçük birer modeli olacak şekilde metal tezgahlar üzerine yerleştirilen 60x80 cm ölçülerinde ve taşınabilir özellikteki deney kutuları ile alan içerisinde yer alan 24 m2 boyutlarındaki tek katlı yapıyı kapsamaktadır. Yapı üzerinde yer alan ölçüm cihazları ile tüm iklim değişkenleri (hava sıcaklığı, yağış, rüzgar, basınç, bağıl nem, güneş ışınımı) kayıt altına alınmaktadır (Şekil 1). Şekil 1: Deney alanının görünümü 119

14 Araştırma alanında, çeşitli yetiştirme ortamı maddeleri ya da karışımları, bitki gelişimi, besin maddesi miktarı, tane dağılımı gibi etmenler ekseninde değerlendirilmiştir. Kullanılan yetiştirme ortamı karışımları ticari ürünler, doğal ya da yerel maddeler ile atık kapsamdaki yetiştirme ortamı maddelerini içermektedir. Elde edilen değerler, uluslararası ölçütler düzeyinde bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Zaman içerisinde çeşitli araştırmalarda denemesi gerçekleştirilen yetiştirme ortamları, farklı derinliklerde ve farklı bitki türlerinin kullanımını içerecek şekilde kullanılmıştır. Araştırmalarda bitki türü olarak hem doğal hem de egzotik bitki türlerinden faydalanılmıştır. Çalışma kapsamında değerlendirilen yetiştirme ortamı maddeleri Tablo 1 de listelenmiştir. Tablo 1. Yetiştirme ortamı maddelerinin ve deneme yapılan karışımların özellikleri Yetiştir e Orta ı Özellik Ta e çapı Tekstür Derinlik (mm) Sulama Bitki türleri Bileşi Zincolit Ti a i ü ü Orta 40 X Zincolit Ti a i ü ü Orta 55 X Sedum tü le i Zincolit Ti a i ü ü Orta 70 X Zincolit Ti a i ü ü Orta 100 X Zincolit Ti a i ü ü Orta 80 X Ponza Doğal İ i 40 X Tuğla kı ığı, ponza ve organik madde + %10 OM Ponza Doğal İ i 70 X + %10 OM 120

15 Ponza Doğal İ i 100 X Ponza Doğal İ e 80 X Cü uf Atık Orta 80 X Zeolit Doğal İ e 80 X Beto kı ığı Atık Çok i i 80 X Tuğla kı ığı Atık Orta 80 X çeşitli otsu itkiler + %10 OM + %10 OM + %10 OM + %10 OM + %10 OM + %10 OM Kompost Atık /OM İ e Gü e Doğal /OM İ e * OM: Organik Madde ARAŞTIRMA BULGULARI İstanbul Üniversitesi Yeşil Çatı Araştırma Projesi araştırma alanında çalışmaların başladığı 2010 yılından günümüze kadar olan dönemde, ticari bir yetiştirme ortamı karışımı olan zincolit ile ilgili çeşitli gözlemler gerçekleştirilmiştir. Bu karışım, tuğla kırığı, ponza ve organik madde karışımının belirlenen tane dağılımına göre özelleştirilmesi sonucu elde edilen bir yetiştirme ortamıdır. Dünyada çok yaygın bir biçimde kullanılan bu ürün, ilk olarak alandaki yapının üzerine uygun yapısal katmanlar üzerine 55 mm derinliğinde serilerek, üzeri çeşitli Sedum türleriyle (S.reflexum, S.spirium, S.album) bitkilendirilmiştir. Bu sisteme, 7 yıllık dönemde herhangi bir sulama yapılmamış, 2-3 yıllık dönemlerle genel bakımları gerçekleştirilmiştir. Yeşil çatı sistemlerinin yıkanma sonucu içeriğindeki bazı besin maddelerini kaybettiği bilinmektedir. Bu nedenle, bitki türlerinin gelişimi ya da görünüşündeki bozulmalar tespit edildiğinde, uzun dönemli aralıklara doğal gübre takviyesi yapılarak bakım tamamlanmaktadır. Bu dönem içerisinde, sistem kendi kendine yeten bir ortam oluşturmuş ve uzun kurak dönemlerde dahi yeşil kalabilmeyi başarmıştır. Burada 121

16 karışımın yeşil çatı sistemlerine özel olarak tasarlanmış bir ürün olması, düzgün tane dağılımı ve dengeli kimyasal özellikleri önem taşımaktadır Aynı karışımın, farklı derinliklerde çeşitli bitki türleriyle de kullanımı gerçekleştirilmiştir. Bu deneylerde 40, 70, 80 ve 100 mm lik derinliklerde, farklı bitki türlerinin bu ortam üzerindeki gelişimleri takip edilmiştir. Derinliğin artması, genel olarak yetiştirme ortamının nem miktarını korumasına, sıcaklık ve güneş ışınımı gibi etkilerden daha az etkilenmesine ve sistemden tahliye edilen su miktarının düşürülmesine imkan sağlamaktadır. Ayrıca karışımın toz ve kil oranının yani karışım içerisindeki en küçük tanelerin %4-5 oranında olması, nem tutma özelliğine de katkı sağlamaktadır (Tablo 2). Genel olarak Sedum dışındaki bitki türlerinin de bu ortamda iyi geliştiği tespit edilmiştir. Ancak organik madde miktarı ve çeşitli besin maddelerine fazlaca ihtiyaç duyan türler için karışım içerisindeki organik madde miktarı zaman zaman yetersiz kalabilmektedir. Bu nedenle bu karışım, bitki türüne bağlı olarak organik madde açısından FLL (2008) ölçütlerini aşmayacak biçimde organik madde ile takviye edilebilir. Tablo 2. Yetiştirme ortamı karışımlarının özellikleri Değer* Birim Bk Cr Pe Po Tk Ze Zi Kompost Fı ı ku usu ha i ağı lık g/lt ,7 Nem Tutma Kapasitesi hacmen % ph ph İ filt as o o a ı mm/dk Bk: Beto kırıkları; Cr: Cüruf; Pe: Perlit; Po: Po za; Tk: Tuğla kırıkları; Ze: Zeolit, Zi: Zi olit *Verile değerler, u addeleri ko post ile elde edile karışı a alizleridir. Gerçekleştirilen araştırmalarda, ponza maddesi ve bu maddenin iki farklı tane çapına sahip türü, farklı derinliklerde denenmiştir. Önceki karışıma benzer olarak 40, 70, 80 ve 100 mm lik derinliklerde, farklı bitki türlerinin bu ortam üzerindeki gelişimleri takip edilmiştir. Bu madde ülkemizde doğal olarak yer alan volkanik bir kayaçtır. Gözenekli yapısı sayesinde yeşil çatı sistemlerinde ve peyzaj çalışmalarında su tutma, toprağı havalandırma ve hafiflik özellikleri nedeniyle tercih edilmektedir. Doğal bir kayaç olması nedeniyle, bu madde deney deseninde yer almıştır. Denemesi gerçekleştirilen ilk ponza tipi, mm tane boyutuna sahip, iri tane yapılı bir ponza tipidir. Bu madde inorganik yapısı nedeniyle, organik maddeyle karıştırılarak yetiştirme ortamı olarak kullanılmıştır. İri tane yapılı ponza, çok gözenekli ve bu nedenle köklerin gelişimi için imkan veren bir özelliğe sahiptir. Sığ derinliklerde (40 mm) ise, bu yapısı nedeniyle bitki türlerinin gelişimi için yeterli nem miktarını sağlamakta zorlanmıştır. Ancak maddenin gözenekli yapısı, bu maddenin dış ortam sıcaklığından daha az etkilenmesine imkan vermektedir. Bu durum sıcaklık salınımını azaltarak, bitki köklerine daha sağlıklı bir ortam oluşturabilir. 122

17 Çalışma deseninde yer alan 4-8 mm tane çapındaki ponza, bitki gelişimi için kaba taneli ponzaya göre daha bir ortam sağlamıştır. Bu madde, özellikle su tutma özelliğiyle öne çıkmaktadır. Bu sayede kurak dönemlerde bitkiler için sağlıklı bir ortam oluşturmaktadır. Çalışmada denemesi gerçekleştirilen ponza tabanlı karışım, tane dağılımı ve infiltrasyon oranı bakımından uluslararası ölçütlere uygunluk göstermiştir. 80 mm derinlikteki bu yetiştirme ortamı karışımı, çeşitli çok yıllık otsu bitki türleri için uygun bir ortam sağlamıştır. Ponzanın kuru ağırlığının düşük olması nedeniyle özellikle mevcut yapılar üzerine uygulaması gerçekleştirilecek yeşil çatı sistemlerinde kullanım olanağı bulabilecektir. Denemeye tabi tutulan doğal maddelerden zeolit, ponzaya benzer biçimde ülkemizde yer alan doğal bir kayaçtır. Çalışmada kullanılan zeolit ince taneli bir zeolit türüdür. Bu özelliği nedeniyle, yukarıda belirtilen karışımlara göre hava boşluğu ve gözenekliliği daha düşüktür. Tane yapısının ince olması, bu maddenin eşit derinlikteki bir ponzaya göre yapıya daha fazla ağırlık getirmekte ve bazı bitki türlerinin kök gelişimini kısıtlayıcı ve havalanmayı azaltıcı bir etki yapmaktadır. Bu maddenin özellikle yüksek nem tutma kapasitesi nedeniyle yetiştirme ortamı olarak kullanımı mümkündür. Ancak daha iri taneli bir zeolit karışımının doğuracağı sonuçların gelecekte araştırma kapsamına alınması faydalı olacaktır. Elde edilen bilgiler, endüstride ve çevre teknolojilerinde yaygın kullanımı bulunan zeolit maddesi için yeni bir kullanım alanı daha eklenmesine imkan tanımaktadır. Cüruf maddesi, orta irilikte bir tane yapısına sahiptir. Bu özelliğiyle uluslararası ölçütlerin dışında bir tane dağılımı göstermektedir. Cürufun hacim ağırlığının düşük olması yeşil çatılarda kullanılma olanağını arttırmaktadır. Ancak tane yapısı nedeniyle su tutma açısından biraz yetersiz kalmaktadır. Ayrıca bu madde hava sıcaklığındaki değişimlerden hızlı bir biçimde etkilenmektedir. Bu durum bitki gelişimini olumsuz etkileyebilecek bir özelliktir. Ancak yine de doğru bitki seçimi, uygun derinlik ve karışım oranlarında tercih sebebi olabilecek bir maddedir. Atık maddeler olarak çalışmalarda denemeye tabi tutulan beton ve tuğla kırıkları, hacim ağırlıkları yüksek olan ve yapıya belirgin bir yük getirebilecek maddeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu maddelerin kullanım olanaklarının değerlendirilmesinin ana nedeni, özellikle inşaat faaliyetlerinin fazla olduğu bölgelerde bu tip maddelerin atık özelliğinden çıkartılarak, daha iyi şekilde kullanılması için çözüm yollarının aranmasıdır. Bu maddeler arasından özellikle beton kırıklarının, ağırlıkları nedeniyle çatı ortamlarında kullanım olanağı bulmaları zordur. Ancak yük taşıma amacı olmayan işlemlerde, çakıl ya da kırma taş gibi üretimi doğal alanlara baskı oluşturan ürünler yerine, bu tip atık maddelerin kullanımının teşvik edilmesi olumlu olacaktır. Bu madde yetiştirme ortamı olarak değerlendirildiğinde, kaba taneli yapısı nedeniyle çok süzek ve su tutma özellikleri zayıf bir maddedir. Ancak buna rağmen çeşitli otsu bitki türlerinin bu madde içerisinde iyi bir gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışmada değerlendirilen tuğla kırıkları da hacim ağırlığı açısından ağır maddeler sınıfında değerlendirilebilir. Bunun yanı sıra bu maddenin düzensiz ve köşeli yapısı, hem yetiştirme ortamında havalanmayı kısıtlamakta hem de sıkışık yapısı nedeniyle ağırlığı arttıran bir özelliğe kavuşmaktadır. Sonuç olarak bu madde geri dönüşümün teşvik edilmesi amacıyla, uygun tane aralığında ve biçiminde ve çeşitli başkaca yetiştirme ortamı maddeleriyle karıştırılarak yeşil çatı sistemlerinde değerlendirilebilir. Çalışmada kullanılan organik maddelerden kompost, İSTAÇ (İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Çevre Yönetimi Sanayi ve Ticaret A.Ş) tarafından, kentin evsel atıklarından üretilmiştir. İstanbul da bazı peyzaj uygulamalarında da kullanılan bu maddenin, ayrışma özelliği nedeniyle kimyasal açıdan durağan bir yapısı bulunmamaktadır. Bu durum 123

18 yeşil çatı sistemlerde kullanılan organik maddelerin tümünde görülebilmektedir. Rowe (2011) yeşil çatı sistemlerinde yetiştirme ortamlarının yıkanması nedeniyle bu sistemlerden besin maddesi kaybının görüldüğünü bildirmektedir. Bu nedenle yeşil çatı sistemlerinde yer alan organik maddeler belirli bir oranla sınırlandırılmakta, canlı faaliyetinin yüksek olduğu bahçe toprağı ise çökme ve ayrışma özelliklerinin yüksek olması nedeniyle tercih edilmemektedir. Genel değerlendirmede, yetiştirme ortamı karışımına uygun oranda katılan kompost ya da gübre maddelerinin bitki gelişimi için uygun bir ortam sağladığı tespit edilmiştir. TARTIŞMA VE ÖNERİLER Ülkemiz koşullarında yeşil çatı sistemleri uygulamalarında sıklıkla tercih edilen ve yurtdışında gerçekleştirilen araştırmalar sonucu elde edilen çeşitli patentli yetişme ortamlarının başarılı sonuçlar verdiği bilinen bir gerçektir. Bu ürünlerin ortaya çıkış noktalarının ise geri dönüşüm yaklaşımına dayandığı görülmektedir. Dolayısıyla, ülkemizde kentsel dönüşüm, madencilik ormancılık faaliyetleri ya da insan yaşamında ortaya çıkan atık maddelerin, geri dönüşüm ya da yeniden kullanım amaçlı olarak yeşil çatı sistemlerinde yer alması mümkündür. Bunun yanı sıra, yerel maddelerin bu sistemlere uyumlu hale getirilmesi yerel kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlayacaktır. Günümüzde yeşil çatı sistemleri konusundaki çalışmalar, bu sistemlerin yapısal katmanları ve yetiştirme ortamlarının geri dönüştürülmüş maddelerden elde edilmesini, sulama gerektirmeyen bir bitki örtüsü ile mümkün olduğu kadar doğal bitki türünün kullanımının sağlanmasını ve mevcut yapılara bu sistemlerin uygulanmasını amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra kentleşmenin getirdiği çeşitli çevre sorunlarının azaltılmasında bir araç olarak görülen bu sistemler, dünyadaki gelişmiş ülkelerde, bir kent politikası olarak uygulama imkanı bulmaktadırlar. Yeşil çatı sistemleri bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde, ülkemiz ölçeğinde daha iyi bir konuma gelecektir. Bunun gerçekleşebilmesi için konuyla ilgili yoğun bir çalışma ve araştırma faaliyetinin gerçekleştirilmesi gerektiği ortadadır. Doğal kaynakların verimli kullanılması ve yerel iklimsel değişkenlere uyumlu yeşil çatı uygulamalarının, gerçekleştirilmesi açısından atık malzemelerin yeniden kullanımı ve yerel malzemelerin bu sistemlere uygunluğunun denetlenmesi gerekmektedir. Bu sayede ekonomik, estetik ve ekolojik ayağı olan yeşil çatı sistemleri hayata geçirilebilecektir. TEŞEKKÜR Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi İÜBAP-5181, İÜBAP , İÜBAP numaralı ve TÜBİTAK 215O854 numaralı araştırma projeleri ile desteklenmiştir. Proje ekibi olarak bu çalışmaya vermiş olduğu destekten ötürü TÜBİTAK TOVAG ve İÜBAP a teşekkür ederiz. Bunun yanı sıra çalışmanın tüm aşamalarında büyük bir özveriyle çalışan, İÜ Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü lisans öğrencilerinden bursiyer Eslem Şura CAĞALOĞLU, bursiyer Yasemin İrem CANDAN ile gönüllü yardımları için Sümeyya AKDAĞ, Pavel İOKHİM, H.Ezgi Sakızcı, Arzu ÖZDEMİR, Zeliha TAŞLIÇAY, Emine AYDIN, Züleyha Ece YILDIZ, Busenaz BİNGÜL, Halmirza TUNA, Betül ŞİŞDAĞ ile İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Programı yüksek lisans öğrencisi Nigar KÜÇÜK e teşekkür ederiz. Projemize malzeme ya da bitki temini konusunda katkı sağlayan, Sayın Ahmet ALAŞ a, başta Sayın Metin KARAKUŞ ve Sayın Şenol SEVİL 124

19 olmak üzere Yeşil Vadi Fidanlığı ailesine, Sayın Atila GÜRSES ve Onduline Avrasya A.Ş. çalışanlarına, bitki temini konusunda desteklerini esirgemeyen ancak çalışma sırasında hakkın rahmetine kavuşan Nergis Peyzaj firmasının ın sahibi Sayın İsmail Sadım a, Sayın Baki AYHAN ve İSTAÇ A.Ş., Rota Madencilik A.Ş ve NetYapı Ltd.Şti. ailesine teşekkürü bir borç biliriz. Bunun yanı sıra burada ismi geçmemesine rağmen projemize doğrudan ya da dolaylı destek veren herkese teşekkür borç biliriz. KAYNAKLAR Alsup, S., Ebbs, S., Retzlaff, W The exchangeability and leachability of metals from select green roof growth substrates. Urban ecosystems, 13(1), Atiyeh, R.M., Subler, S., Edwards, C. A., Bachman, G., Metzger, J. D., Shuster, W Alsup, S., Ebbs, S., Retzlaff, W The exchangeability and leachability of metals from select green roof growth substrates. Urban ecosystems, 13(1), Atiyeh, R.M., Subler, S., Edwards, C. A., Bachman, G., Metzger, J. D., Shuster, W Effects of vermicomposts and composts on plant growth in horticultural container media and soil, Pedobiologia, 44(5), Ayan, S., Bitki yetiştirme ortamı olarak Zeolitin kullanılabilirliği, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi, 7, Barrio, E. P. D Analysis of the green roofs cooling potential in buildings, Energy and buildings, 27(2), Beattie, D. J., Berghage, R Green roof media characteristics: the basics, In Proceedings of 2nd North American Green Roof Conference: Greening Rooftops for Sustainable Communities, Portland, OR, pp Beck, D.A., Johnson, G.R., Spolek, G.A Amending greenroof soil with biochar to affect runoff water quantity and quality, Environmental Pollution 159(8-9): Berndtsson, J.C., Emilsson, T., Bengtsson, L The influence of extensive vegetated roofs on runoff water quality, Sci Total Environ, 355, Butler, C., Orians, C.M Sedum cools soil and can improve neighboring plant performance during water deficit on a green roof, Ecological Engineering, 37(11), Castleton, H. F.,Stovin, V.,Beck, S. B. M., Davison, J. B Green roofs; building energy savings and the potential for retrofit, Energy and Buildings 42(10): Currie, B. A., Bass, B Estimates of air pollution mitigation with green plants and green roofs using the UFORE model, Urban Ecosystems, 11(4), Davis, J.G., Whiting, D Choosing a Soil Amendment, Colorado State University Extension, Fact Sheet No Dunnett, N., Kingsbury, N Planting green roofs and living walls, (Vol. 254). Portland, OR: Timber Press. Dunnett, N., Nagase, A., Booth, R., Grime, P Influence of vegetation composition on runoff in two simulated green roof experiments, Urban Ecosystems, 11(4), Durhman, A.K., Rowe, D.B., Rugh, C.L., Effect of substrate depth on initial growth, coverage, and survival of 25 succulent green roof plant taxa, HortScience, 42(3),

20 Ekşi M., Rowe D., Green roof substrates: Effect of recycled crushed porcelain andfoamed glass on plant growth and water retention, URBAN FORESTRY & URBAN GREENING, vol.20, pp.81-88, Ekşi M., Rowe D., Fernandez-Canero R., Cregg B.M., Effect Of Substrate Compost Percentage On Green Roof Vegetable Production, Urban Forestry & Urban Greening, vol.14, pp Ekşi, M Yeşil çatı sistemlerinin su ve enerji dengesi açısından değerlendirilmesi: İstanbul örneği, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. Fioretti, R., Palla, A., Lanza, L. G., Principi, P Green roof energy and water related performance in the Mediterranean climate, Building and Environment, 45(8), FLL (Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau - Society of Landscape Development and Landscape Design), Guidelines for the planning, construction, and maintenance of green-roof sites, FLL, Bonn, Germany. Getter, K.L., Rowe, D.B The role of extensive green roofs in sustainable development, HortScience, 41(5), Getter, K.L., Rowe, D.B Substrate depth influences Sedum plant community on a green roof, HortScience, 44(2), Graceson, A., Hare, M., Hall, N. Monaghan, J Use of inorganic substrates and composted green waste in growing media for green roofs, Biosystems Engineering, 124, 1-7. İSTAÇ (İstanbul Çevre Yönetimi San. ve Tic. A.Ş.) İSTAÇ Çevre Laboratuvarı Kompost Deney Raporu, İstanbul. Johnson, J., Newton, J Building green, a guide for using plants on roofs and pavement, The London Ecology Unit, London. Köhler, M., Keeley, M The green roof tradition in Germany: The example of Berlin, Pages in Hoffman, L. and W. McDonough, editors. eds. Green Roofs Ecological Design and Construction. New York: Schiffer. MacIvor, J.S., Lundholm, J.T Performance evaluation of native plants suited to extensive green roof conditions in a maritime climate, Ecological Engineering, 37(3), MacIvor, J.S., Margolis, L., Puncher, C. L., Carver Matthews, B.J Decoupling factors affecting plant diversity and cover on extensive green roofs, Journal of environmental management, 130, Mays, D.A., Terman, G.L., Duggad, J.C Municipal compost: effects on crop yields and soil properties, Journal of Environmental Quality, 2(1), Mkhabela, M.S., Warman, P.R The influence of municipal solid waste compost on yield, soil phosphorus availability and uptake by two vegetable crops grown in a Pugwash sandy loam soil in Nova Scotia, Ecosystems and Environment 106, Monterusso, M.A., Rowe, D.B., Rugh, C.L Establishment and persistence of Sedum spp. and native taxa for green roof applications, HortScience, 40(2), Nagase, A., Dunnett, N Performance of geophytes on extensive green roofs in the United Kingdom, Urban Forestry & Urban Greening, 12(4), Ngan, G Green roof policies: tools for encouraging sustainable design, landscape architecture, Canada Foundation, Kanada.

21 Ntoulas, N., Nektarios, P. A., Charalambous, E., Psaroulis, A Zoysia matrella cover rate and drought tolerance in adaptive extensive green roof systems, Urban Forestry & Urban Greening, 12, Oberndorfer, E., Lundholm, J., Bass, B., Connelly, M., Coffman, R., Doshi, H., Dunnett, N., Gaffin, S., Kohler, M., Lui, K., Rowe, D.B Green roofs as urban ecosystems: ecological structures, functions, and services, BioScience 57(10), Osmundson, T Roof gardens: history, design and construction, Norton Company, 1999, New York, ISBN: Papafotiou, M., Chronopoulos, J., Kargas, G., Voreakou, M., Leodaritis, N., Lagogiani, O., Gazi, S Cotton gin trash compost and rice hulls as growing medium components for ornamentals, Journal of Horticultural Science & Biotechnology, 76(4), Pérez-Esteban, J., Escolástico, C., Masaguer, A., Moliner, A Effects of sheep and horse manure and pine bark amendments on metal distribution and chemical properties of contaminated mine soils. European Journal of Soil Science, 63(5), Retzlaff, W., Ebbs, S., Alsup, S., Morgan, S., Woods, E., Jost, V., Luckett, K What is that running off my green roof, Proceedings: green roofs for healthy cities, greening rooftops for sustainable communities. Baltimore, MD, April. Rowe, D.B Green roofs as a means of pollution abatement. Environmental Pollution 159(8-9): ( Rowe, D.B., Monterusso, M.A., Rugh, C.L Assessment of heat-expanded slate and fertility requirements in green roof substrates, HortTechnology, 16(3), Snodgrass, E.C., McIntyre, L The green roof manual: a professional guide to design, installation, and maintenance, Timber Press. Snodgrass, E.C., Snodgrass, L.L Green roof plants: a resource and planting guide,timber Press. VanWoert, N. D., Rowe, D.B., Andresen, J. A., Rugh, C.L., Xiao, L Watering regime and green roof substrate design affect Sedum plant growth, HortScience, 40(3), Weiler, S., Scholz-Barth, K Green roof systems: a guide to the planning, design, and construction of landscapes over structure, John Wiley & Sons. Williams, N.S., Rayner, J.P., Raynor, K.J Green roofs for a wide brown land: Opportunities and barriers for rooftop greening in Australia, Urban Forestry & Urban Greening, 9(3), Yıldız, Ş., Ölmez, E., Kiriş, A Kompost teknolojileri ve İstanbul daki uygulamaları, Kompostlaştırma Sistemleri ve Kompostun Kullanım Alanları Çalıştayı, Haziran Eresin Topkapı Hotel, İstanbul.