Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar

Transkript

1 Sürdürülebilirlik ve Kaynak Verimliliğine Yönelik Güncel Gelişme ve Yaklaşımlar Prof.Dr. Göksel N. Demirer Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Temiz Gelecek Gençlerle Gelecek Projesi Hitit Üniversitesi, Çorum 1 Mart 2014

2 20. yüzyıl ın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşan teknolojik ve endüstriyel gelişmelerin beraberinde getirdiği çevresel değerlerin tahribi ve yenilenemeyen kaynakların hızla azalması günümüzde ivmelenerek sürmektedir. Endüstrileşme ve yaşam biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman içinde logaritmik bir artış göstermiş ve bu atıklar nedeniyle yaşanılan yerel çevre sorunları küresel bir boyut kazanmıştır. Ozon tabakasındaki incelme, küresel ısınma, asit yağmurları, çeşitli doğal alıcı ortamlara -özümseme kapasitelerinin çok üzerindeki miktarlarda- yapılan toksik ve tehlikeli atık deşarjları bu kapsamda sayılabilir.

3 Çeşitli Tür ve Ölçeklerdeki Çevre Sorunları hızla artmaktadır...

4 Madalyonun Diğer Yüzü: Tükenmekte olan Doğal Kaynaklar ve Artmakta Olan Talep Bulunan Petrol Rezervleri Petrol Talebi Petrol, Doğalgaz ve Kömür Üretim Profilleri

5 Konvansiyonel su kaynakları yakın gelecekte su ihtiyacını karşılayamaz duruma gelecektir.

6 Tükenmekte olan Diğer Doğal Kaynaklar

7 McKinsey Global Institute Resource Revolution: Meeting the world s energy, materials, food, and water needs, Kasım 2011 McKinsey, yüzyılda: dünya nüfusu 4 katına çıkmış, dünyadaki ekonomik büyüklük 20 kat artmış, doğal kaynaklara olan gereksinim % oranında artmıştır. Bu sürecin sonuçlarını 21. yüzyılda gözlemlemekteyiz. Örneğin sadece 2010 yılının ikinci yarısında 44 milyon insan artan gıda fiyatları nedeniyle yoksulluk sınırının altına düştü.

8 2030 Yılına kadar Bugün 1,8 milyar olan orta-sınıf tüketici sayısı 4,8 milyara çıkacaktır. Doğal kaynaklara yönelik mevcut talep ciddi ölçüde artacak, doğal kaynak eldesi giderek daha zor ve maliyetli hale gelecektir. Örneğin çelik ihtiyacı %80 artacaktır. McKinsey, 2011

9 2030 Yılında İklim değişikliği nedeniyle ortaya çıkan yağış rejimlerindeki değişiklikler hidroelektrik kaynaklarının %17 si ve su yoğun pek çok süreç üzerinde olumsuz etkiler yaratacaktır. Toprak erozyonu, yer altı sularının kirlenmesi ve tükenmesi, ormansızlaşma, okyanusların asidifikasyonu, vb. çevre sorunlarının doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkisi giderek artacaktır. Örneğin balık miktarı bugünkü düzeyin 1/3 üne inecektir. McKinsey, 2011

10 2030 Yılında En önemli sıkıntı su ve ekilebilir toprak temininde yaşanacaktır. McKinsey, 2011 Bugüne göre %30 daha fazla su ihtiyacı olacaktır. Dünya nüfusunun çok önemli bir bölümünün enerji, su, gıda gibi temel gereksinimlerinin karşılanamaması söz konusu olabilecektir.

11 Peki ya çözüm?

12 Varolan üretim ve tüketim eğilimlerinin sürmesi durumunda, 2050 yılına kadar büyüklük ve kaynaklar olarak dünyaya denk ikinci bir gezegen bulup, dünya nüfusunun yarısını bu gezegene taşıyacağız KAYNAK: United Nations Environmental Program, Sustainable Consumption and Production (SCP): Making the Connection.

13 Ya da varolan üretim ve tüketim eğilimlerini değiştirip, tek gezegene sığmanın yollarını bulacağız. Peki nasıl?

14 McKinsey Global Institute Resource Revolution: Meeting the world s energy, materials, food, and water needs, Kasım 2011 Gerekli çalışmalar yapıldığı koşulda, 2030 itibarıyla küresel kaynak ihtiyacının % 30 unu kaynak verimliliği uygulamaları ile karşılamak olasıdır. Bunun parasal karşılığı 2,9 trilyon Dolardır. Bunu sağlamaya yönelik olarak 15 temel olanak belirlenmiştir.

15 1. Binalarda enerji verimliliğinin sağlanması 2. Büyük ölçekli çiftliklerde verimliliğin arttırılması McKinsey, Gıda atıklarının azaltılması 4. Evsel su (şebeke, vd.) kayıplarının azaltılması 5. Kentsel yoğunlaşma (ulaşım kaynaklı önemli verimlilik artışları sağlayacaktır) 6. Demir çelik endüstrisinde daha yüksek enerji verimliliğinin sağlanması 7. Küçük ölçekli çiftliklerde verimliliğin arttırılması 8. Ulaşımda kullanılan yakıt verimliliğinin arttırılması 9. Elektrikle çalışan ve hibrit araçların yaygınlaştırılması 10.Toprak erozyonunun azaltılması 11.Çelik kullanım verimliliğinin arttırılması 12.Petrol ve kömür geri kazanımının arttırılması 13.Sulama tekniklerinin geliştirilmesi 14.Karayolu taşımacılığından demir ve deniz yolu taşımacılığına geçilmesi 15.Enerji santrallerinde verimliliğin arttırılması Resource Revolution: Meeting the world s energy, materials, food, and water needs McKinsey Global Institute, Kasım 2011

16 Kaynak verimliliğine ilişkin olanakların %70-85 i gelişmekte olan ülkeler için söz konusudur. McKinsey, 2011

17 ÖZETLE: Hızla tükenmekte olan doğal kaynakların sürdürülebilir olarak yönetilebilmesi için: Bu süreçte doğal kaynakların verimli kullanımı, atıkların azaltılması, geri kazanım uygulamalarının arttırılması, vd. ya da diğer bir deyişle doğal kaynak kullanımı ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin yeniden tanımlanması gereklidir.

18 Ekonomik Etkinlik Kaynak Kullanımı Çevresel Etki Kaynak Kullanımı Çevresel Etki Son yıllarda bu hedefe ulaşmaya yönelik olarak pekçok yaklaşım, yöntem ve araç geliştirilmiştir.

19 Sürdürülebilirlik kavramı ekonomik, sosyal ve çevresel gelişimi paralel olarak sağlamayı hedefleyen bir kavramdır. Ekonomik kalkınma, toplumsal refah, çevresel kalite, kaynak verimliliği, vb.yi sağlamaya yönelik olarak pekçok araç ve yaklaşım geliştirilmiştir.. Sürdürülebilirlik Politikası Sürdürülebilir Sistemler Alt Sistemler Yaklaşımlar Toplum Prensipler Çevre Ekonomi Sürdürülebilir Kalkınma Glavic P. ve Lukman R., Review of sustainability terms and their definitions, Journal of Cleaner Production, 15,

20 Bu araçların bir bölümü gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. Ancak resmin bütünsel olarak algılanması ve bu araçların sistematik bir yaklaşım çerçevesinde kullanımı dilenen düzeyde değildir. Üçlü Sorumluluk Endüstriyel Ekoloji (Simbiyoz) Tedarik Zinciri Yönetimi Sürdürülebilir Tüketim Sürdürülebilir Üretim Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Yaşam Döngüsü Analizi Eko-Tasarım Temiz Üretim İşçi Sağlığı ve İşyeri Güvenliği Faktör X Geri Dönüşüm Yeniden Kullanım Eko-Verimlilik

21 Bu araçların bir bölümü gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. Ancak resmin bütünsel olarak algılanması ve bu araçların sistematik bir yaklaşım çerçevesinde kullanımı dilenen düzeyde değildir. Üçlü Sorumluluk Endüstriyel Ekoloji (Simbiyoz) Tedarik Zinciri Yönetimi Sürdürülebilir Tüketim Sürdürülebilir Üretim Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Yaşam Döngüsü Analizi Eko-Tasarım Temiz Üretim İşçi Sağlığı ve İşyeri Güvenliği Faktör X Geri Dönüşüm Yeniden Kullanım Eko-Verimlilik

22 Avrupa Birliği ve Sürdürülebilirlik Politikaları Avrupa topluluğu ülkelerinin sanayi kirliliği üzerine oluşturduğu ilk yasal düzenlemeler 80 li yıllarda ortaya çıkmıştır yılında yayımlanan 3. Çevre Eylem Programı ise kirlilik kontrolü yaklaşımından kirlilik önleme yaklaşımına geçişin ilk izlerini taşımaktadır AB 16 Temmuz 2008 tarihinde Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim ve Sürdürülebilir Sanayi Politikası (SCP/SIP) Eylem Planı nı yayınlamıştır. Bu Eylem Planı ile dünya çapında sürdürülebilirliğin sağlanabilmesine yardımcı olacak sürdürülebilir tüketim ve üretim politikalarının geliştirilmesi; düşük karbon ve sürdürülebilir teknoloji, ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi; tüketici davranışlarının kaynak verimliliği, ürün performansı ve eko-inovasyon gibi kavramların gelişmesi sağlayacak biçimde değiştirilebilmesinin özendirilmesi sağlanılmaya çalışılmaktadır.

23 İlgili Avrupa Birliği Politika Dökümanlarına Örnekler

24 Kaynak yönetimini geliştirmeye yönelik olan bu araçlar, sadece çevresel koruma değil, değer yaratma süreçleri için de yaygın olarak kullanılmaktadır.

25 YEŞİL BÜYÜME: Kaynakları verimli kullanarak ve daha temiz teknolojilerle, krizlere dayanaklılığın artırılması ve büyüme süreçlerinin yavaşlatılmadan gerçekleştirilmesidir (Dünya Bankası). Son dönemde ülkemizde de tartışılmaya başlanan Yeşil Büyüme kavramı, sürdürülebilirlik konusunda 1992 Rio Zirvesi ile tartışılmaya başlanmış Temiz Üretim, Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim, Endüstriyel Simbiyoz, vb. kavramları ile büyük ölçüde örtüşen bir kavramdır.

26 TEŞEKKÜRLER Çevre Mühendisliği Bölümü Orta Doğu Teknik Üniversitesi Tel: Faks: e.posta: