6111 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN SİGORTA PRİM TEŞVİKİ UYGULAMA ESASLARI

Transkript

1 6111 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN SİGORTA PRİM TEŞVİKİ UYGULAMA ESASLARI I. GİRİŞ Umut TOPCU * İstihdamın artırılması, işsizliğin azaltılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi amacıyla, hükümet tarafından farklı zamanlarda hazırlanan yasa tasarıları TBMM ye sunularak yasalaşmıştır. Bilhassa 2008 ila 2010 yılları arasında sigorta prim teşviki ile ilgili 8 teşvik uygulanmıştır. Söz konusu teşviklerin bazılarının nihai bir geçerlilik süresi bulunmazken bazılarının ise nihai süreleri mevcuttu. Örneğin; ülkemizde işsizliğin azaltılması ve istihdamın artırılması amacıyla çıkarılan tarihli ve 5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla; kadınların ve yaş arası gençlerin istihdamını teşvik amacıyla, mevcut istihdama ilave olarak işe alınmaları halinde 5 yıl boyunca kademeli prim indirimi getirilmiş, tarihli ve 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla; teşvikin süresi bir yıl daha uzatılmıştır. Ancak, bu teşvik için başvuru süresi tarihi itibarıyla sona ermiştir. Oysaki söz konusu teşvik kapsamında; 2010/Mart ayı itibariyle SGK kayıtlarından toplamda 30 bin 986 kadın, 29 bin 945 erkek olmak üzere 60 bin 931 kişinin istihdam edildiği görülmektedir. Hatta bu teşvikten ilk uygulama yılında sadece 9 bin 931 işyeri yararlanırken, 2009 yılında bu rakam 19 bin 534 e, Mart ayı itibariyle de 22 bin 82 ye çıkmıştır. Yani teşvikten yararlanma sayısı giderek artmıştır. Bu sebeple bu teşvikin revize edilerek tekrar uygulanmaya konulması kamuoyu tarafından talep edilmiştir. Bu sebeple; kadınların ve gençlerin işgücüne katılımını ve istihdamını artırmak, yeni istihdam yaratılmasını teşvik etmek ve çalışanların vasıflarını yükselterek işsizlik riskini azaltmak, mesleki ve teknik eğitimi özendirmek, kalite ve etkinliğini artırmak amacıyla prim teşviki tarihinde kabul edilen 6111 sayılı Bazı Alacakların * SGK Müfettişi. 297

2 Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 74. maddesi ile 4447 sayılı Kanun a eklenen geçici 10. madde ile yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu teşvikten, ila tarihleri arasında; 1. Yeni işe alınan sigortalılardan, 2. Çalışmakta iken mesleki yeterlik belgesi alanlar ile mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumu nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerden dolayı yararlanılabilecektir. Bahse konu prim teşvikinden yararlanabilmek için gerek sigortalılar yönünden, gerekse bu sigortalıların çalıştığı işyerleri yönünden bazı şartlar aranıldığından, bu yazımızda 6111 sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanun a eklenen geçici 10. maddede öngörülen teşvikten ne şekilde yararlanılabileceği, teşvikten yararlanma süresi ve İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanacak olan sigorta primlerinin hesaplanmasına ilişkin hususlara yer verilmiştir. II. YENİ İSTİHDAM TEŞVİKİNİN KAPSAMI Kamuoyunda adına torba kanun denilen ve tarihinde kabul edilen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 74. maddesi ile getirilen söz konusu teşvik ile bilhassa yaş aralığında olan erkek ve 18 yaşından büyük kadın sigortalılardan yeni işe alınanlara ilişkin işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulamasının sona ermiş olması ve kamuoyu tarafından söz konusu teşvikin uzatılma taleplerinin olması neticesinde işverenler açısından yeni teşvik devreye girmiştir. Genel olarak söz konusu teşvik ile 4447 sayılı Kanun un muhtelif maddelerinde düzenlenen teşviklerin adeta bir revizyonu yapılmış ve neredeyse niteliklerine ve vasıflarına göre istihdama kazandırılan her bir yeni sigortalı için muhtelif şartlarda ve oranlarda teşvik unsuru oluşturulmuştur. 298

3 Buna göre; Torba Kanunla getirilen teşvik düzenlemesi; yaşından büyük kadınlar, yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler, yaşından büyük erkekler, 4. Mesleki yeterlik belgesi sahipleri, 5. Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenler, 6. Mesleki yeterlik belgesi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim ya da Türkiye İş Kurumu işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine sahip olmayanlar, 7. İşverene bağlı işçi olarak çalışmakta iken tarihinden sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler, 8. İŞKUR a kayıtlı işsizler arasından işe alınanlar, 9. İŞKUR a kayıtlı olmadan işe alınanları, kapsamaktadır. III. YENİ İŞE ALINAN SİGORTALILARDAN DOLAYI TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI Geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yeni işe alınan sigortalılardan dolayı yararlanılabilmesi için, Sigortalının; a ila tarihleri arasında işe alınmış olması, b. İşe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük olması, c. İşe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumu na verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması, d. Fiilen çalışması, İşyerinin; a. Yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcunun bulunmaması, b. Sigortalının, ortalama sigorta sayısına ilave olarak işe alınmış olması, gerekmektedir. 299

4 Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Sosyal Güvenlik Kurumu na bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında Kurum a bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunacaktır. Dolayısıyla, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Kurum a bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunan sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması halinde, maddede aranılan diğer şartlarında gerçekleşmiş olması kaydıyla geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılabilecektir. IV. ÇALIŞMAKTA İKEN MESLEKİ YETERLİK BELGESİ ALANLAR İLE İŞGÜCÜ YETİŞTİRME KURSLARINI BİTİRENLERDEN DOLAYI TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI Geçici 10. maddede öngörülen teşvikten, çalışmakta iken mesleki yeterlik belgesi alanlar ile mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi ya da Türkiye İş Kurumu nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerden dolayı yararlanılabilmesi için, a. Sigortalının ila tarihleri arasında mesleki yeterlik belgesini almış/işgücü yetiştirme kursunu bitirmiş olması, b. Belgelerde belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınması veya ça- lışıyor olması c. Fiilen çalışması, d. İşyerinin yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası bor- cunun bulunmaması, gerekmektedir. V. TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ 4447 sayılı Kanun un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten, 1. Yeni İşe Alınan Sigortalılar Yönünden; a. Sigortalının işe giriş tarih itibariyle 18 yaşından büyük ve 29 ya- şından küçük erkek ya da 18 yaşından büyük bayan sigortalı olması durumunda, 300

5 1. Mesleki yeterlik belgesi sahibi ise, kırk sekiz ay süreyle, 2. Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmiş ise, otuz altı ay süreyle, 3. Mesleki yeterlik belgesi sahibi değil ise veya işgücü yetiştirme kursunu bitirmemiş ise, yirmi dört ay süreyle, Sigortalının işe giriş tarihi itibariyle 29 yaşından büyük erkek sib. gortalı olması durumunda, mesleki yeterlik belgesi almış veya işgücü yetiştirme kursunu bitirmiş ise, yirmi dört ay süreyle, Sigortalının (a) ve (b) bentleri kapsamına girmesinin yanı sıra Türc. kiye İş Kurumu na kayıtlı işsizler arasından işe alınmış olması halinde, yukarıda belirtilen sürelere ilave olarak altı ay süreyle, d. Sigortalının işe giriş tarih itibariyle 18 yaşından büyük olmasına rağmen, mesleki yeterlik belgesi almamış veya işgücü yetiştirme kursunu bitirmemiş, ancak Türkiye İş Kurumu na kayıtlı işsizler arasından işe alınmış olması durumunda, altı ay süreyle, 2. Çalışmakta İken Mesleki Yeterlik Belgesi Alanlar İle İşgücü Yetiştirme Kurslarını Bitirenler Yönünden; Sigortalının çalışmakta iken ila tarihleri arasında mesleki yeterlik belgesini almış/işgücü yetiştirme kursunu bitirmiş olması durumunda, on iki ay süreyle, yararlanılabilecektir. Söz konusu teşvikten, her bir sigortalı için yalnızca bir defa yararlanılabilecektir. Dolayısıyla, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılmış olan bir sigortalının teşvikten yararlanma süresi sona ermeden işsiz kalması halinde, sonradan girdiği işyeri işverenince, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılması mümkün olamayacaktır. Ancak, işe giriş tarih itibariyle 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkek ya da 18 yaşından büyük bayan sigortalı olması nedeniyle geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılmış sigortalıların teşvikten yararlanma süresi sona ermeden işsiz kalmaları, ardından yeniden işe alınmaları ve mesleki yeterlik belgesini/işgücü yetiştirme kursunu bu dönemde almaları/ bitirmeleri halinde, bahse konu sigortalılardan dolayı geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yeniden yararlanılabilecektir. Bu durumda teşvikten 301

6 yararlanılmış olan ilk süre ikincisinden düşülecek ve söz konusu sigortalıdan dolayı maddede öngörülen süreden fazla yararlanılması mümkün olamayacaktır. VI. TEŞVİKTEN YARARLANABİLMEK İÇİN ARANILAN DİĞER ŞARTLAR 4447 sayılı Kanun un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten yararlanılabilmesi için; 1. Sigortalıların sahip oldukları mesleki yeterlik, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim kurumları veya Türkiye İş Kurumu nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarına ilişkin belgelerde belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınmaları veya çalışıyor olmaları, 2. İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu na vermeleri, 3. Sigorta primlerinin İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanmayan kısmının tamamının yasal süresi içinde ödenmesi, gerekmektedir. VII. TEŞVİKİN HESAPLANMASI 4447 sayılı Kanun un geçici 10. maddesine istinaden, kapsama giren sigortalının, 5510 sayılı Kanun un 81. maddesinde sayılan ve 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarı, işe alındıkları tarihten itibaren İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanacaktır. Buna göre; teşvik miktarı işyerindeki tehlike-sınıf derecesine göre hesaplanan kısa vade sigorta kolu oranına göre %19,5 ila %25 arasında olmaktadır. Örneğin kısa vadeli sigorta kolları prim oranının %1 olan işyerinde işveren hissesi %19,5 olduğundan kapsamdaki sigortalıların SPEK miktarlarındaki işveren hissesi tamamıyla Fon tarafından karşılanacaktır. Ancak aynı sigortalı için 5510 sayılı Kanun un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde belirtilen ve adına kamuoyunda beş puanlık işveren hissesi denilen sigorta primi teşvik uygulanması durumunda söz konusu destek unsuru, 5510 sayılı Kanun un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranı üzerinden, bu maddede belirtilen esaslar dikkate alınarak uygulanır. 302

7 Örnek: Kısa vadeli sigorta kolu prim oranı 2 olan bir işyerinde tarihinde işe alınan ve 4447 sayılı Kanun un geçici 10. maddesi kapsamına giren bir sigortalının ilgili aydaki; Prim ödeme gün sayısının 30, Prime esas kazanç tutarının ise 1.000,00 TL olduğu varsayıldığında, bahse konu sigortalı için; 1.000,00 x 5 / 100 = 50,00 TL beş puanlık prim indiriminden yararlanılacak tutar olacaktır. Bu durumda, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten 1.000,00 TL nin işveren hissesine isabet eden % 20,5 i üzerinden değil, beş puanlık prim indirimi için yararlanılmış olan 5 puan düşülerek, 20,5 5 puan = % 15,5 i üzerinden yararlanılabilecektir. Dolayısıyla, geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yararlanılacak tutar 1.000,00 x 15,5 / 100 = 155,00 TL olarak hesap edilecektir. Sonuçta, bahse konu sigortalı için tahakkuk eden; 1.000,00 x 34,5 / 100 = 345,00 TL tutarındaki sigorta priminin; 50,00 TL tutarındaki kısmı Hazine ce, 155,00 TL tutarındaki kısmı İşsizlik Sigortası Fonu ndan karşılanacak, 345,00 50,00 155,00 = 140,00 TL tutarındaki kısmı ise (sigortalı hissesi) işveren tarafından ödenecektir. Bununla birlikte söz konusu teşvik Yasa gereği gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacağından bu tutar gider yazılamayacaktır. VIII. SONUÇ Kamuoyunda adına torba kanun denilen ve tarihinde kabul edilen 6111 sayılı Kanun un 74. maddesi ile getirilen söz konusu teşvik ile bilhassa yaş aralığında olan erkek ve 18 yaşından büyük kadın sigortalılardan yeni işe alınanlara ilişkin işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulamasının sona ermiş olması ve kamuoyu tarafından söz konusu teşvikin uzatılma taleplerinin olması neticesinde işverenler açısından yeni teşvik devreye girmiştir. Söz konusu düzenleme ile 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadınların önceki düzenlemede olduğu gibi teşvik kapsamında sayılmasının yanında bu teşvik ile 29 yaşından büyük erkeklerin teşvik kapsamına alınmış, 5510 sayılı 303

8 MALİ Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışmakta iken, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta öğretim ile meslek yüksek okulunu bitirenlerin daha avantajlı olarak yararlanmaları sağlanmıştır. Ayrıca teşvikten yararlanılabilmesi için kapsama giren sigortalıların, ortalama (işe alındığı tarihten önceki altı aylık süredeki) sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmaları ve işyerinin yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcunun bulunmaması gerekmektedir. 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadınların işe alınması ve ayrıca mevcut işçilere ilaveten yeni alınacak işçilerin sigorta primi işveren hissesinin tamamı, İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır. Ayrıca, ihale konusu işler dışında kalan işyerleri için, hem beş puanlık prim indiriminden ve hem de 4447 sayılı Kanun un geçici 7 ve 9. maddelerinde öngörülen teşviklerden de aynı dönemde yararlanma imkanı getirilmiştir. Bunlar, istihdamın artırılması ve teşvik edilmesi bakımından bu Kanunun amaca uygun, olumlu sonuçlar doğulacak doğru ve yerinde yapılmış olan düzenlemelerdir. Ancak söz konusu teşvikle ilgili henüz yönetmelik dahil diğer idari düzenlemeler yapılmamış olması uygulamanın netleşmemesine ve kafa karışıklıklarına sebep olmaktadır. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Ankara : Resmi Gazete (27846 sayılı) 304