SİYASİ TARİH REHBERİ f a t i h v u r a l

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SİYASİ TARİH REHBERİ f a t i h v u r a l"

Aygül Budak
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 SİYASİ TARİH REHBERİ f a t i h v u r a l

5 İÇİNDEKİLER Tunç ve Demir Devri nde Anadolu Hatti...1 Luvi...2 Troya.3 Hitit...4 Pala Kaşka.6 Kizzuvatna...7 Arzava..8 Kaşka Kartveli..9 Mitanni 10 Likya 11 Frig...12 Lidya...13 Urartu..14 Karya 15 Hellen Şehir Devletleri.16 Ortaçağ Öncesi Anadolu Ahameniş İmparatorluğu.18 Makedonya İmparatorluğu.19 Selevkos İmparatorluğu 20 Pontus Krallığı..21 Bergama Krallığı 22 Kommagene Krallığı..23 Roma İmparatorluğu.24 Ortaçağ da Anadolu Bizans İmparatorluğu...26 Anadolu Selçuklu Devleti 27 Kilikya Ermeni Krallığı.28 İlhanlı Devleti 29 Osmanlı İmparatorluğu nun Kuruluş Dönemi 30 Osmanlı İmparatorluğu nun Yükselişi, Gerileyişi ve Sonu Osmanlı İmparatorluğu.32

7 Yazının keşfinden önceki devirlere Tarih Öncesi Çağlar denir. Kabaca dört sınıfa ayrılır: Taş Devri, Bakır Devri (Kalkolitik Çağ), Tunç (Bronz) Devri, Demir Devri. Taş Devri kendi içinde üçe ayrılıyor. Eski Taş Devri ndeki (M.Ö ) en mühim gelişme ateşin keşfi. Alet olarak da taşın aşındırılmasıyla oluşan keskiler, baltalar var. Sonradan kemikten iğneler, mızrak uçları kullanılıyor. Orta Taş Devri nde (M.Ö ) köpek evcilleştirilmiş, gıda biriktirilmeye başlanmış. Yeni Taş Devri nde (M.Ö ) ise insanlar küçük yerleşmeler kurmuşlar. Evler kerpiçten, kapısızdı. Evlere giriş dama dayadıkları merdivenle sağlanıyordu. Kalkolitik (Maden-Taş) Devir de (M.Ö ) bakır aletler ortaya çıkıyor fakat taştan yapılma aletler de sıklıkla kullanılıyor. Bakır alabilmek için başka değerli eşyalar vermek gerektiğinden alışveriş başlamış. Haliyle karşılıklı haberleşme ve kayıt tutma şart olmuş. Bu da yazının gerekliliğini doğurmuş. Tunç Devri nde (M.Ö ) kalay ve bakır karışımından oluşan tunçla alet ve kap yapılmaya başlanmış. Bu devrin en önemli buluşları dört tekerlekli araba ve çömlekçi çarkı olmalı. Çömleklerin makine ile üretilmesi sanayileşmenin ilk adımı olarak görülmeli. Demir Devri, Anadolu da M.Ö den sonra başlamıştır. Kesici aletler ve tarım aletleri farklılaşınca, teknik de farklılaşmıştır. Haliyle tarımda emeğin verimliliği artmış. Verimlilikle beraber gıda, gıdayla beraber nüfus artmış. Üretim beraberinde ticareti getirmiş. Ticaretle beraber varlıklı bir zümre oluşmaya başlamış.

8 Okuma Önerileri Robert J.Braidwood Tarihöncesi İnsanları Ian Hodder Çatalhöyük: Leoparın Öyküsü Güven Arsebük - Geçmişe Doğru Bir Bakış.Fosil İnsanın Gündelik Yaşamından Bazı Kesitler Murat Karakoç - Son Buzul Çağı ve Holosen Başlagıcında Anadolu ve Balkanlar James C. Davis - İnsanın Hikayesi (Taş Devrinden Bugüne Tarihimiz) Banu Doğan Tarihöncesinde Ticaret ve Değiş Tokuş Sevgi Aktüre Anadolu da Demir Çağ Kentleri Sevgi Aktüre Anadolu da Bronz Çağ Kentleri

10 TUNÇ ve DEMİR DEVRİ NDE ANADOLU HATTİ Anadolu nun bilinen en eski adı Hatti Ülkesi dir. Anadolu nun yerli halkı olmalılar. En aşağı M.Ö.3000 den beri küçük krallıklar yahut beylikler halinde yönetilmişler. M.Ö.2000 den itibaren yavaş yavaş Hitit egemenliğine boyun eğmişler. Yine de Hitit Dönemi nde nüfusun büyük çoğunluğu Hatti idi. Okuma Önerileri Ekrem Akurgal Hatti ve Hitit Uygarlıkları 1

11 LUVİ Hakkında bilinen pek az şey var. Bilgi az olunca tahminler çok ve uçuk olabiliyor. Genel görüş Hint-Avrupa kavmi oldukları şeklinde fakat karşı çıkanlar da var. Anadolu nun yerli halkıdır diyen de çok. Muhtemelen Hititler den önce Anadolu da idiler. Troya yı kurdukları iddia ediliyor fakat ikna edici bilgi yok şu an. M.Ö.2300 civarı Anadolu nun batısındaydılar. Nüfusları hayli çok olduğu sanılıyor. M.Ö.1900 civarı krallık güneye ve doğuya doğru taşınmış. 200 sene sonra Çukurova nın batı ve kuzeyinde kalabalıklaşmışlar. M.Ö.1400 civarı kurulan Kizzuvatna Devleti nin nüfusunu büyük oranda Luviler oluşturduğundan, bu devletin kurulduğu tarihte Luvi Krallığı nın yıkıldığı tahmin ediliyor. Okuma Önerileri H.Craig Melchert Luviler (Anadolu'nun Gizemli Halkı) 2

12 TROYA M.Ö.3000 den beri Çanakkale civarındadırlar. Keşfi 1871 de Heinrich Schliemann yaptı. Zamanla görüldü ki aynı yerde yedi kez farklı dönemlerde- kent kurulmuş. Farklı dönemlere ait 33 katman açığa çıkarıldı. Bu yüzden incelemeyi kolaylaştırmak adına Troya Uygarlığı 9 ana bölüme ayrılmıştır. Hint-Avrupa kavimlerinden olmalılar. Mikenler ile akraba olabilirler. Türk diyen var, Hitit kolonisi diyen var, Kelt diyen var, Luviler in bir kolu diyen var. Oldukça spekülatif bir alan. Ege Göçü ile harap olan Anadolu nun kaderinden Troya Krallığı da kaçamamış tabii. Troya VI büyük bir depremle, Troya VIIa ise Ege göçü sonucu yıkılmış. 3

13 HİTİT Avrasya nın kuzeyinde yerleşik Hint-Avrupalılar, bilinmeyen bir nedenle M.Ö.2200 civarında güneye doğru göç ederek, geniş bir alana yayıldılar. Hititler de bu kavimlerdendir. Kendilerine Nesili yani Nesice konuşanlar adını vermişler. Ancak yazılı metinlerde ülkelerini Hatti ülkesi olarak yazmışlar. Dillerinin Hint-Avrupa dili olduğu keşfedilince, Ahd-i Atik te Hittim diye bahsedilen kavmin bu kavim olduğu düşünüldü ve onlara Hititler (Almanca Hethiter, İtalyanca İttiti, Türkçe de eskiden Eti) dendi. Nesice konuşanlar, fethettiği Anadolu yu neden eski adıyla anıyorlardı? Bir, hoşgörü ve barış bu kavmin şiarıydı; iki, bu davranışla kendilerinden üstün bir uygarlık olan Hattiler in varisi olduklarını düşünüyorlardı (Anadolu ya Roma çağından beri Diyar-ı Rum dendiğini hatırlayınız). Eski Krallık hanedanının ilk hükümdarı I.Hattuşili dir (M.Ö ). Halep e kadar varan akınlar düzenledi. Mezopotamya ilişkiler başladı. Bu dönemde Akkad çivi yazısını aldılar. Ardından oğlu I.Murşili gelir. 60 yıllık parlak dönem sonrası 9 kral daha gelir ve 100 yılı aşan süre sonunda güçlerini yitirirler. Durumdan faydalanan Hurriler (M.Ö.3000 den beri Anadolu nun doğusunda yaşayan bir halk) Mitanni Devleti ni kurarlar. Kısa süre sonra Mitanni Devleti nin de eli zayıflar. II.Tuthaliya (M.Ö ) ile birlikte Büyük Hitit Krallığı devri başlar. Kendisi ile başlayan sülale 250 küsür sene krallığı layıkıyla yönetir. Dış politikayı tampon devletçikler kurarak ve bunlarla aralarında evlenme yoluyla yakınlık sağlayarak idare ettiler. Büyük Krallık en parlak dönemini I.Şuppiluliuma (M.Ö ) ile yaşadı. Mitanni Kralı nı yenerek Hurri ülkesini ele geçirdi. M.Ö.1286 da iki süper güç birbirine düştü ve yenişemediler. Mısır ile Kadeş Antlaşması imzalandı. II.Şuppiluliuma (M.Ö ) son kraldı. Kuzey kavimleri ya da deniz kavimleri denen kavimlerin göçü (Ege Göçü diye adlandırılır), Anadolu ve Ortadoğu yu yıkıp geçti. Mısır dışında ayakta kalan olmadı denebilir. En büyük zararı Orta 4

14 Anadolu gördü. M.Ö arasında hiçbir uygarlık izine rastlanmadı. Uygarlık ince bir tabaka olan soyluların tekelindeydi. Halk ise uygarlıktan yoksundu. Hal böyle olunca yeni bir uygarlığın doğuşu için çok zaman gerekti. Okuma Önerileri Ahmet Ünal Hititler Devrinde Anadolu Mahfi Eğilmez Hitit Ekonomisi Haldun Aydıngün - Uygar Dünyanın İlk Yıkılışı M.Ö Diren Çakmak - Hitit İmparatorluğu'nun Toplumsal ve İktisadi Yapısı Barış Gür - Tunç Çağını Sona Erdiren Halklar-Deniz Kavimleri 5

15 PALA KAŞKA Hint-Avrupalı oldukları düşünülüyor. Anadolu ya gelişleri Hititler den sonra olmuş. Kastamonu civarında yaşamışlar. Bunun dışında bilinen pek bir şey yok. Muhtemelen onlardan boşalan yerlere de Kaşkalar gelmişler. 6

KİZZUVATNA Tahminen M.Ö.2000 civarında bağımsız bir krallıktı. Halkını ağırlıklı olarak Hurriler ve Luviler oluşturuyordu. M.Ö.1460 civarında Mitanni Krallığı na boyun eğdiler.

16 KİZZUVATNA Tahminen M.Ö.2000 civarında bağımsız bir krallıktı. Halkını ağırlıklı olarak Hurriler ve Luviler oluşturuyordu. M.Ö.1460 civarında Mitanni Krallığı na boyun eğdiler. Yarım yüzyıl sonrasında Hitit egemenliğine girdiler ancak iç işlerinde bağımsız kaldılar. 7

17 ARZAVA Haklarında çok bilgi yok. Nüfus muhtemelen Luvi kökenliydi. Hitit kaynaklarında Kizzuvatna ile birlikte Luvi diye anılıyorlar. M.Ö.14. yüzyılda Hitit Krallığı zayıflayınca bağımsızlıklarını kazandılar. Kısa zamanda Anadolu da oldukça güçlendiler fakat Ege Göçü onların da sonu oldu. 8

18 KAŞKA - KARTVELİ Kaşkalar bir Güney Kafkas halkı olmalı. Hitit Krallığına çok kez saldırmışlar fakat diş geçirememişler. Karadeniz in Doğu suna kadar çekilmişler. Kolhis ismi ilk kez Urartu kaynaklarında geçer (M.Ö.8. yüzyıl) ve coğrafik bir bölgeyi ifade eder. Muhtemel ki burada iki Güney Kafkas kavmi uzun zaman yanyana yaşamış ve sürekli birbirlerine üstün sağlamaya çalışmışlar. Biri Lazların atası sayılan Kaşkalar (Kolha Krallığı nı kurmuşlar) ötekiler de Gürcüler in atası sayılan Kartveliler (İberia Krallığı nı kurmuşlar). Her iki kavim de Pers, Helen, Roma, Osmanlı egemenliklerini tatmışlar. Çok uzun zamandır Anadolu toprakları içerisinde siyasi bir güç olamadılar. Okuma Önerileri Adem Işık Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi 9

Benzer belgeler

T.C. SİNOP ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLGİLER ENSTİTÜSÜ TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

T.C. SİNOP ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLGİLER ENSTİTÜSÜ TARİH TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI I. YARIYIL II. YARIYIL Adı Adı TAR 501 Eski Anadolu Kültür 3 0 3 TAR 502 Eskiçağda Türkler 3 0 3 TAR 503 Eskiçağ Kavimlerinde