İlkçağ Anadolu Uygarlıklarında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Kütüphane/Arşiv Kurumu

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İlkçağ Anadolu Uygarlıklarında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Kütüphane/Arşiv Kurumu"

Iskander Demirci
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İlkçağ Anadolu Uygarlıklarında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Kütüphane/Arşiv Kurumu Prof. Dr. Bülent Yılmaz Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü E-posta : byilmaz@hacettepe.edu.tr

Dr. Bülent Yılmaz Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve

2 İçerik Kültürel sürecin temel özellikleri Kültürel sürecin temel özellikleri bağlamında İlkçağ Anadolu su İlkçağ Anadolu sunda Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Arşiv/ Kütüphane Kurumu Sonuç

3 Kültür ve Kültür Süreci Kültür; İnsanın, varlığını geliştirerek sürdürmesini sağlayan maddi ve manevi ürünleri üretme süreci

4 Kültür Sürecinin Özellikleri Kültür, evrenseldir. Yani, bütün insanlığın her coğrafyada, her an ürettiği ortak bir şeydir. Kültür, bir süreçtir. Bir başka deyişle, belli noktada başlayıp biten değil, süregiden, birikimsel nitelikli bir olgudur. Kültür, zamansal ve mekansal etkileşimler içinde üretilir. Her kültür kendinden önceki kültürlerin izleyicisi, sürdürücüsü ve yeniden üreticisidir.

Bir başka deyişle, belli noktada başlayıp biten değil, süregiden, birikimsel nitelikli bir

5 Kültür Sürecinin Özellikleri Bağlamında Anadolu Anadolu: yükseltmek, ortaya çıkarmak, güneşi doğurtmak, bir yıldızın yükselişi, güneşin doğuşu ve gün dönümünde gökyüzünde güneşin doğduğu bölge anlamındadır. Tarihi İ.Ö e dek uzanan Anadolu, dünyanın bilinen ilk neolitik yerleşiminin bulunduğu yer özelliği taşır.

dönümünde gökyüzünde güneşin doğduğu bölge anlamındadır. Tarihi İ.Ö. 600.

6 Kültür Sürecinin Özellikleri Bağlamında Anadolu Anadolu uygarlığının Mısır, Mezopotamya ve Grek uygarlığı ile birbirlerinden etkilenerek ortaya çıktığı söylenebilir. Aka kültürü Girit kültürü ile benzerlikler taşımaktadır. Frigler müzik alanında Hellenlere esin kaynağı olmuşlardır. Pers işgali döneminde Anadolu yaklaşık 200 yıl boyunca doğu-batı arasında bir köprü işlevi görmüştür. Lidya Uygarlığının hem Grek hem de Frig uygarlıklarından etkilenimleri sanatına yansıdığı bilinmektedir. Girit uygarlığının Grek uygarlığına kaynaklık eder, Likya sanatındaki Hitit-Asur etkileri ve Hitit kabartma heykelleri Grek sanatında görülür. Hititlere çok yapılı uygarlık adı da verilir

Pers işgali döneminde Anadolu yaklaşık 200 yıl boyunca doğu-batı arasında bir köprü işlevi görmüştür.

7 Kültür Sürecinin Özellikleri Bağlamında Anadolu Hellen alfabesi büyük ölçüde Fenike kaynaklıdır. Hititlerin mimaride ve kent planlaması alanlarında Miken ve Troya IV ile belli ortak temel özelliklerinin olduğu ortaya konmuştur. Hititlerin Mezopotamya kökenli çivi yazısını alıp, kendi dilleri yanı sıra o dönemde Anadolu da konuşulan diğer dillere de uygulaması bir başka etkileşim örneğidir.

8 Anadolu Uygarlıklarını Yaratan Koşullar Temel ekonomik araç olan toprakların verimli oluşu. Ticarete uygunluğu ve bu anlamda deniz yollarına yakınlığı. Anadolu nun içinden gelenlerin de Batı Anadolu aracılığıyla deniz ticareti yapabilmesi. Hammadde (yer altı kaynakları) açısından çok zengin olması. Diğer uygarlıklara (Mezopotamya, Mısır, Fenike, Kıbrıs, Girit, Ege Denizi adaları, Grek) yakınlığı. Anadolu daki eski üstün uygarlıkların kalıntıları, izleri, gelenekleri ve tekniklerinden yararlanma olanaklarına sahip oluşları.

Anadolu nun içinden gelenlerin de Batı Anadolu aracılığıyla deniz ticareti yapabilmesi.

9 İlkçağ Anadolu Uygarlığında Ekonomik Yapıyı Oluşturan Temel Etkinlikler Tarım çiftçilik ve hayvancılık Ticaret, Madencilik Zanaatlar Sömürgecilik, korsanlık, askerlik vb.

10 İlkçağ Anadolu Uygarlığında Toplumsal Yapı İlkçağ Anadolu su ve çevresi toplumlarda; siyasal yapı genelde kent devleti modelinde, toplumsal yapı çoğunlukla bir kral, soylular sınıfı (üst yöneticiler, din adamları, askeri yetkililer ve zenginler), özgür halk (zanaatkar, çiftçi, esnaf vd.) ile çoğunluktaki kölelerden oluşmaktaydı. Köleci ve dinsel niteliğe sahip toplumsal yapı merkeziydi.

yöneticiler, din adamları, askeri yetkililer ve zenginler), özgür halk (zanaatkar, çiftçi, esnaf

11 İlkçağ Anadolu sunda Arşiv/ Kütüphane Kurumu Değerlendirme 1. Arşiv kurumu İlkçağ kent devletlerinin yönetim birimlerinden biri, kütüphane daha çok eğitim, bilim, sanat, edebiyat, kültür, din vb. toplumsal yaşam alanlarının bir aracıdır. 2. İlkçağ Anadolu su ve çevresi toplumlarda güçlü ekonomik yapıların canlı ve etkili kültürel yaşam ve kurumları yarattığı, bunun da arşiv/kütüphane kurumunun varlık ve gelişimine doğrudan yansıdığı söylenebilir.

edebiyat, kültür, din vb. toplumsal yaşam alanlarının bir aracıdır. 2.

12 Değerlendirme 3. İlkçağ Anadolu su ve çevresi uygarlıklarda arşiv/kütüphane kurumu çoğunlukla kentin ileri gelenleri tarafından (kral, diğer yüksek yöneticiler, zenginler, vd.) prestij, güç ve statü sağlama ve/veya imparatoru, kralı onurlandırma adına bağış yoluyla kurulmakta ve yaşatılmaktaydı.

çoğunlukla kentin ileri gelenleri tarafından (kral, diğer yüksek

13 Değerlendirme 4. Arşiv/kütüphane kurumu kentler arası genel ve özellikle kültürel rekabetin birer aracı olarak varlık ve kimlik kazanmıştır. 5. Arşiv/kütüphane kurumu toplumsal yaşamın önemli alanlarından eğitimin organik bir parçası işlevi görerek varlık kazanmış ve gelişmiştir. 6. İlkçağ Anadolu su, çevresindeki uygarlıkların arşiv/kütüphane kültüründen etkilenmiş, bu etkilenme sözü edilen kurumların varlık nedenlerinden biri olmuştur.

14 Değerlendirme 7. Arşiv/kütüphane kurumu kültür-sanat yaşamının ve politikasının bir aracı ya da parçası olarak görülmesiyle de varlık kazanmıştır. 8. Kültür ve sanatın temel kurumlarından sayılan arşiv/ kütüphane ekonomik (özellikle ticari) yaşama sağladığı dolaylı katkılar nedeniyle varlığını koruyabilmiş ve geliştirmiştir. 9. Arşiv/kütüphane kurumu bilimin organik parçası olma özelliği ile yaşam bulmuş ve kimlik kazanmıştır.

15 Değerlendirme 10. Din ve tapınaklar arşiv/ kütüphaneler için en önemli varlık alanlarından olmuştur. 11. Arşiv/kütüphane kurumu sözü edilen coğrafya ve zamanlarda hamam kültürünün bir uzantısı olarak da varlık kazanmıştır.

16 Sonuç İlkçağ Anadolu su ve yakın çevresindeki toplumlarda arşiv/ kütüphane kurumunun bu toplumların sosyoekonomik ve kültürel yapıları bağlamında varlık kazanıp, gelişim gösterdiği söylenebilir. Arşiv/kütüphane kurumu tarihin ve toplumun bir ürünü olup, bu önerme/sonuç İlkçağ Anadolusu ve çevresi uygarlıklar için de geçerli görünmektedir. Arşiv/kütüphane kurumunun bugüne ilişkin bilgiye eriştirme olan temel işlevinin İlkçağ toplumları için de büyük ölçüde geçerlidir. Bu anlamda, arşiv/kütüphane kurumunun tarihsel ve toplumsal işlevlerinde bir süreklilik ya da değişmeyen bir öz bulunmaktadır.

Arşiv/kütüphane kurumu tarihin ve toplumun bir ürünü olup, bu önerme/sonuç İlkçağ Anadolusu ve çevresi uygarlıklar için de geçerli görünmektedir.

17 Sonuç Mesleki kimliğin kuramsal köklerini besleyici özelliği ile İlkçağ Anadolu sunun arşiv ve kütüphaneleri incelenmeye değerdir.

18 Teşekkürler

Benzer belgeler

İlkçağ Anadolu Uygarlıklarında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Kütüphane/Arşiv Kurumu 1

Türk Kütüphaneciliği 22, 3 (2008), 351-376 İlkçağ Anadolu Uygarlıklarında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı Bağlamında Kütüphane/Arşiv Kurumu *1* The Institution of Library/Archive in the Context of Socio-Economic