Broiler Sevk ve İdare Rehberi

Transkript

1 Broiler Sevk ve İdare Rehberi broiler cobb-vantress.com

2 Giriş Ürün yelpazemizde sağladığımız genetik ilerlemelerle, broiler ve broiler damızlıklarının tüm alanlarındaki potansiyel performanslar, sürekli olarak artmaya devam etmektedir. Ancak, hem genetik potansiyelin yakalanması, hem de istikrarlı bir sürü verimine ulaşmak için, çiftlik sorumlularının öncelikle iyi bir sevk ve idare programına sahip olması gerekmektedir. Cobb broilerlerinin başarısını mümkün kılan en önemli unsur, sıcak veya soğuk iklimler, kapalı veya açık sistem kümesler gibi dünya çapındaki geniş değişim aralıklarinda ırkımıza ait sahip olduğumuz önemli tecrübelerdir. Bu broiler sevk ve idare rehberi, sizin kendi sevk-idare programınızı oluşturmanıza yardımcı olmak üzere tasarlanmıştır. Sevk ve idare, broilerin sadece temel ihtiyaçlarını esas almamalı ayrıca genetik potansiyelinden de sonuna kadar yararlanmayı hedeflemelidir. Önerilen bazı uygulamaların, sizin tecrübelerinizle uyumlu hale getirilmesi gerekebilir. Bu gibi zamanlarda teknik ekiplerimiz, size her konuda yardımcı olacaklardir. Teknik bilgi servisi tarafından hazırlanan Cobb broiler sevk ve idare rehberinde, özellikle sürü performanslarını etkilemesi muhtemel, kritik faktörler üzerinde durulmuştur. Önerilerimiz, mevcut bilimsel bilgilere ve dünya çapındaki pratik deneyimlerimize dayanmaktadır. Bununla beraber, uygulamayı uygun gördüğünüz sevk idare pratiğini etkileyebilecek yerel mevzuatı dikkate almanızın, oldukça önemli olduğunu unutmayınız. Cobb damızlık sevk ve idare rehberi, sizin sürü yönetimi yeteneklerinize referans ve yardımcı olmak üzere tasarlanmıştır. Bu şekilde oluşturacağınız bilgi birikiminiz ve yeteneklerinizle, Cobb ürün ailesinden istikrarli bir sekilde, iyi sonuçlar alacağınızı temenni etmekteyiz. 200 da revize edilmistir. COBB

3 COBB İÇİNDEKİLEr Sayfa. Kümes Tasarımı -8. Yerleşim Sıklığı.2 Perdeli sistem kurulumunda dikkat edilmesi gereken anahtar noktalar 2.3 Yalıtım 2.4 Başlangıç dönemi bölmeleri 3.5 Ekipman 4.5. Suluk Sistemleri Su Ölçerler Su Depoları Yemlik Sistemleri isıtma Sistemleri Havalandırma Sistemleri 8 2. Kümes Hazırlığı-Yerleşim Öncesi Tüm Kümes Civciv Karşılama Kümesin Bir Kısmının Kullanıldığı Karşılama Sistemi Dikkat Çekici işıklar Altlık İdaresi Altlığın Önemli Fonksiyonları Altlık Alternatifleri Altlık Değerlendirme Kriterleri Minimum Altlık Gereksinimleri Civciv Yerleşimi Öncesi Kontrol Listesi 3. Civciv Yerleşimi Sevk ve İdarede Anahtar Gereksinimler Civciv Kalitesi Başlangıç Dönemi Sevk ve İdare Civciv Vücut Sıcaklığı Baslangıç Dönemi Havalandırma 6 4. Civciv Yerleşim Sonrası Dönem Civciv Yerleşim Sonrası Kontrol Listesi Yerleşim Sonrasında Kümes Hazırlık Döneminin Değerlendirilmesi 8 5. Büyütme Dönemi Üniformite Sıcaklık işık Programları işık Programında Dikkate Alınması Gereken Anahtar Noktalar Üç işık Programı 23 ) Standart işık Programı Seçenek : <2.0 kg (4.4 lb) 23 2) Standart işık Programı Seçenek 2: kg ( lb) 23 3) Standart işık Programı Seçenek 3: >3.0 (6.6 lb) işık Programlarının Getirileri 24

4 İÇİNDEKİLEr Sayfa 6. Yakalama İşlemleri Havalandırma Minimum Havalandırma Negatif Basınç Minimum Havalandırmada Anahtar Koşul Hava Giriş Açıklıkları (İnletler) Geçiş Dönemi Havalandırma Tünel Havalandırma Hissedilen Sıcaklık Evaporatif Soğutma Pompaların İdaresi Evaporatif Ped Tasarımı Evaporatif Pedlerin İdaresi Evaporatif Ped Alanı Hesabı islak Altlık ve Yüksek Nemin Ortak Nedenleri Sisleme Sistemleri Doğal Havalandırma Sıcak Koşullarda Sevk ve İdare Teknikleri Perde İdare Teknikleri Perdeli Havalandırma Teknikleri Su İdaresi Mineral İçeriği Mikrobiyal Kontaminasyon Su Sanitasyonu ve Sistem Temizliği Hattın temizliği - Flushing Oksidasyon-Azaltma Potansiyeli (OrP) ph Toplam Çözülmüş Katılar Dönem Arasında Suluk Sistemi Temizliği Su Analizleri Besleme Biyogüvenlik - Çiftlik Temizlik ve Dezenfeksiyonu Biyogüvenlik Çiftlik Temizlik ve dezenfeksiyonu 54. Kanatlı Sağlığı Aşılama Kayıtların tutulması Ekler Notlar 65 COBB

5 . KÜMES TASAriMi Geleneksel & Kontrollü çevre En uygun broiler kümes ve ekipmanlarının seçiminde dikkate alınması gereken bir çok unsur bulunmaktadır. Ekonomik sınırlamalar genellikle daha öncelikli olsa da,ekipmanların uygunluğu, satış sonrası servis ve ürünlerin ömürleri de kritik kabul edilen faktörler arasında bulunmaktadır. Kümesler maliyeti açısından hesaplı, dayanıklı ve denetlenebilir bir ortam sağlamalıdır. Bir broiler kümes inşaatınının planlamasında, öncelikle iyi drene edilebilecek ve doğal hava hareketlerince zengin bir arazi seçilmelidir. Kümes, günün en sıcak saatlerinde yan duvarlara vuracak doğrudan gün ışığı miktarının azaltılması için doğu-batı ekseni doğrultusunda inşa edilmelidir. Asıl amaç, özellikle geceleri dikkat gerektirmekle beraber, günün 24 saatindeki ısı dalgalanmalarını mümkün olduğunca en aza indirmektir. İyi bir sıcaklık kontrolü size, iyi bir yem dönüşümü ve iyi bir büyüme oranı olarak geri dönecektir. Çatı materyali, güneş ışınlarının yaydığı ısının düşürülmesine yardımcı olacak, yansıtıcı bir yüzeye sahip olmalı ve ayrıca iyi izole edilmiş olmalıdır. Isıtma sistemlerinin, mevcut iklime uygun ısıtma kapasiteleri bulunmalıdır. Havalandırma sistemleri, yeterli oksijenin sağlanmasına ve hayvanlar icin optimum sıcaklık şartlarını yerine getirecek şekilde tasarlanmalıdır. Aydınlatma sistemleri, zemin seviyesinde eşit ışık yoğunluğu sağlayacak şekilde düzenlenmelidir.. YErLEşİM SiKLiĞi Doğru bir yerleşim sıklığı, beklenen performansların tutturulması ve başarıya ulaşabilmenin ilk anahtarıdır. Hayvan refahı açısından da yerleşim sıklığının çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Yerleşim sıklığının belirlenmesinde kesinlikle iklim, kümes tipleri, kesim ağırlığı ve hayvan refahı gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Yanlış ayarlanacak yerleşim sıklığı, ayak problemlerine, yaralanmalara ve yüksek ölüm oranına neden olmanın yanında, altlık kalitesinden de ödün vermeyi kaçınılmaz kılacaktır. Sürünün bir kısmının, belirli bir yaşta kesime gönderilmesi yoluyla sürünün seyreltilmesi, optimum hayvan yoğunluğuna ulaşılmasını sağlamaktadır. Bazı ülkelerde yüksek sayıda hayvan kümeslere yerleştirilmekte ve iki farkli canlı ağırlık hedefine göre yetiştirilmektedir. Seyreltme ile, piyasanın belirli bir segmentinin isteklerini karşılamak üzere sürünün %20-50`si kesime gönderilmektedir. Kalan hayvanlar ise hayvan başına düşen daha fazla alanda, daha yüksek bir canlı ağırlık hedefine ulaşacak şekilde yetiştirilmeye devam edilmektedir. Dünya çapında, farklı pek çok yerleşim sıklığı kriteri bulunmaktadır. Ilıman iklimler için 30 kg/m²`lik yerleşim sıklığı ideale yakındır. Genel tavsiyeler; Kümes tipi Havalandırma sistemi Ekipman Yerleşim Sıklığı MAKSİMUM Açık Kümesler Doğal Karıştırıcı Fanlar 30 kg / m 2 Açık Kümesler Pozitif Basınç 60 Derece yan duvar fanları 35 kg / m 2 Kapalı Kümesler Çapraz Havalandırma Avrupa daki uygulama 35 kg / m 2 Kapalı Kümesler Tünel Havalandırma Sisleme 39 kg / m 2 Kapalı Kümesler Tünel Havalandırma Pedlerle Soğutma 42 kg / m 2 COBB

6 .2 PErDELİ SİSTEM KUrULUMUNDA DİKKAT EDİLMESİ GErEKEN ANAHTAr NOKTALAr Perdenin üst kısmı, en az 5 cm, kaçakların olmaması için pencere üst noktasından fazla tutulmalıdır. Kümesin dış kısmında, boyuna ekzende yapılacak 25 cm kadarlık mini perdeler, ana perdenin üst tarafından gerçekleşebilecek sızıntılardan koruyacaktır. 25 cm lik mini perde, ana perdenin duvar baş ve son kısmında içinde hareket ettiği dikey çerceve içine sığacak biçimde olmalıdır. Perdeler açıldığında üç kat halinde üst kısımda toplanıyor olmalıdır. Taban kısmının, zemin seviyesinde, hava kaçaklarından koruyacak şekilde kapatılması gerekmektedir. Yan duvarlardaki ve/veya inlet perdelerindeki bütün çatlak ve delikler mutlaka onarılmalıdır. Perdelerin kapatılması ve açılması, otomatik olarak hem sıcaklık hem de rüzgar hızı esas alınarak yapılıyorsa, istenilen ölçüde açılıp kapanıyor olmalarına olanak sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Saçak ile pencere üst kenarı arasındaki mesafe en az 0,50 m. olmalıdır. Saçak uzantısı.25 m. olmalıdır. Perdenin baş ve son kısımlarda içinde hareket ettiği dikey çerçeveler.3 YALiTiM Kanatlı performansının artırılmasındaki anahtar faktör,özellikle başlatma dönemi olmak üzere, düzenli bir kümes ortamının sağlanmasında yatar. Kümesteki geniş aralıklı sıcaklık değişimleri, civcivlerde strese yol açacak, bunun sonucunda da yem tüketimi düşecektir. Bunun ötesinde bu dalgalanmalar vücut ısısının tutturulması için fazladan enerji harcanmasına da yol açacaktır. En önemli yalıtım gereksinimi çatı kısmındadır. İyi yalıtılmış bir çatı,sıcak günlerde kümese sızan dış ortam sıcaklığından kaynaklanacak ısıyı azaltacak, hayvanlardaki ısı yüklemesini de önleyecektir. Soğuk havalarda iyi yalıtılmış bir çatı, ısı kaybını düşürecek ve civciv gelişiminin en önemli zamanı olan ilk 4 günlük süreçte, civciv için en uygun koşulların yakalanması amacıyla kullanılacak enerji tüketimi de azalacaktır. 2 COBB

7 Çatı Malzemelerinin yalıtım kabiliyetleri R-değerleri ile ölçülür. R değerinin artması, materyalin daha yüksek yalıtım özellikleri olduğunu göstermektedir. Yalıtım materyalini seçerken R değeri başına maliyet, malzemenin kalınlığı başına maliyetten daha önemlidir. Aşağıda bazı yalıtım malzemelerini ve R değerleri verilmiştir. MALZEME Polisitren doldurulmuş örtüler Talaş doldurulmuş örtüler Fiberglas - cam yünü plakalar Düz Polisitren Sadece polistren köpük 2.5 cm ( ) için R-DEĞERİ 2,5 cm için Ortalama-R-3 2,5 cm için Ortalama-R-3,2 2,5 cm için Ortalama-R-3,2 2,5 cm için Ortalama-R-5 2,5 cm için Ortalama-R-6 U değeri-ısı iletimi katsayısıdır ve yansıma olmaksızın bir materyalin ısı kayıp veya kazançlarını gösteren bir ölçüdür. U değerleri bir materyalin, ısının ne kadarını geçirdiğini gösterir. U değerleri genellikle 0,20 ve,20 arasında değişir. Düşük U değeri ürünün ısı geçişine direncinin yüksekliğini ve daha iyi bir yalıtım değerine sahip olduğunu gösterir. U değerinin tersi R değeridir. Önerilen çatı R değeri 20 (metrik olarak 3,5) & U değeri 0,05 dir. Bu, ısıtma maliyetlerinin düşürülmesinde, ısı kaçaklarının düşürülmesinde ve yoğunlaşmanın önlenmesinde rol oynamaktadır..4 BAşLANGiÇ DÖNEMİ BÖLMELErİ Yalıtımı iyi olmayan binalarda, içeride mini bir çadır kurulumuyla, ısı dalgalanmalarının azaltılması söz konusu olabilmektedir. Bu mini branda, saçaktan saçağa bir yalancı tavan oluşturacaktır. Yalancı tavan, ısı kaybını önemli ölçüde azaltıp sıcaklık kontrolünü kolaylaştıracaktır. İkinci bir iç perdenin, dış perdeye metre kadar bir mesafede kurulması gereklidir. İç perde tabanı zemin kısmını, üst tarafı ise yalancı tavanın saçak kısmını tamamen örtmelidir. Bu perde, alt taraftan olmamakla beraber sadece üst tarafından açılabilmelidir. Zemin seviyesinde gerçekleşenen hafif hava hareketleri bile, civcivlerin üşümesine yol açacaktır. Bu ikinci perde erken dönem havalandırmasında kullanılabilmektedir. COBB 3

8 Yalancı tavan ve perdeler Üst kısımdaki açıklık Yalancı Tavan Dış Perde İç Perde.5 EKİPMAN.5. SULUK SİSTEMLErİ İyi bir kanatlı üretiminde uygun akış hızına sahip, serin ve temiz su sağlanması oldukça önemlidir. Yeterli su içilmemesi durumunda yem tüketimi de azalacak ve bundan dolayı kanatlı performansları da baskılanacaktır. Genellikle açık ve kapalı suluk sistemleri kullanılmaktadır. ÇAN VEYA KAP TİPİ SULUKLAR (AÇIK SİSTEMLER) Açık sistem sulukların kurulum maliyeti açısından avantajları bulunsa da, altlık kalitesine ve su hijyenine ilişkin problemler, kapalı sistemlere nazaran daha yaygın görülmektedir. Hayvanların sulukları kontamine etmeleri nedeniyle, su saflığını muhafaza etmek oldukça güçtür ve bu nedenden ötürü sulukların günlük temizlenmeleri gerekmektedir. Bu sadece işgücü gereksinimini arttırmakla kalmamakla beraber ayrıca su israfına da neden olmaktadır. Su basınç ayarlarınızın doğruluğu, altlığınızın yapısından anlaşılacaktır. Suluklarınızın altındaki ıslak altlık, suluklarınızın yere çok yakın olduğunu, su basıncınızın aşırı bir seviyede olduğunu veya suluklarınızda regülatörlerin yetersiz olduğunu işaret edebilmektedir. Eğer altlık fazlasıyla kuru ise muhtemelen su basıncınız düşüktür. Kurulum tavsiyeleri: Çan tipi suluklarda hayvan başına en az 0,6 cm suluk alanı bulunmalıdır. Bütün suluklarda su saçılma miktarının azaltılması için dengeleyici ağırlıkların bulunması gerekmektedir. Suluklara ilişkin öneriler Çan veya kap tipi suluklarda, kenar seviyelerinin hayvanların normal duruş pozisyonlarında, sırt kısmına denk gelecek yükseklikte bulunması hedeflenmelidir. Kontaminasyonun azaltılması için suluk hat yüksekliği, broilerlerin büyüme oranlarına göre düzenli olarak arttırılmalıdır. Günlük civcivlerde su seviyesi 0,5 cm yüksekliğinde iken bu yükseklik kademeli olarak birinci hafta sonunda bir baş parmak tırnağının yüksekliği kadar, yaklaşık,25 cm civarına getirilmelidir. 4 COBB

9 NİPEL SİSTEMLERİ (KAPALI SİSTEMLER) Genellikle kullanılan iki tip nipel sistemi bulunmaktadır: Yüksek debili nipel sulukları ml/dakika debiye sahiptirler. Nipel memelerinin uçlarında damlalar gözükür ve suyun altlığa akmaması için altlarında nipel tasları bulunur. Genellikle yüksek debili nipellerde nipel başına 2 hayvan önerilmektedir. Düşük debili nipel sulukları ml/dakika) debiye sahiptirler. Tipik olarak nipel tasları bulunmaz ve su basıncı ancak broylerlerin ihtiyacına yeterli olacak şekilde ayarlanır. Genellikle düşük debili nipellerde, nipel başına 0 hayvan önerilmektedir. Nipellere ilişkin kurulum tavsiyeleri Nipel sistemlerinin, bir tank veya pompa kurulumu vasıtasıyla belirli bir basınca sahip olması sağlanmalıdır. Eğimli zemine sahip kümeslerde, su basıncının kümesin her yerine ulaşmasını sağlamak amacıyla regülatörlerin, satıcı firma önerilerine göre kurulumunun yapılmış olması gerekmektedir. Hayvanlar suya ulaşmak için 3 m den fazla yol katetmemelidirler. Nipeller merkezlere maksimum 35 cm uzağa yerleştirilmelidirler. Diğer öneriler Nipel sistemleri, açık sistemlere göre daha az kontamine olmaktadırlar. Nipel sistemleri, civciv yüksekliği ve su basıncı göz önüne alınarak ayarlanmalıdırlar. Genel bir kural olarak hayvanlar nipellere hafifçe uzanmalı ancak asla parmaklarının üzerinde yükselecek duruma gelmemelidirler. Ayaklar yerde her zaman düz durumda bulunmalıdır. Nipel sonunda basıncın görülebildiği şeffaf boru bulunan sistemlerde basınç, satıcı firmanın önerilerine göre 5 cm lik arttırmalarla yapılmalıdır. Nipel taslı sistemlerde, yükseklikler, hayvanların nipel taslarından su içmek durumunda kalmayacağı şekilde ayarlanmalıdır. Eğer nipel taslarında su bulunuyorsa bu sistemdeki basıncın fazla olduğuna dair bir göstergedir. Optimum broiler performansı için, kapalı sistem suluklar önerilmektedir. Kapalı sistemlerdeki kontaminasyon açık sistemlerdeki kontaminasyona göre oldukça düşüktür. İsraf olan su, ayrıca bir problem teşkil etmektedir. Ek olarak, kapalı sistemler, açık sistemler gibi günlük temizlik gerektirmemektedir. Ancak bütün nipellerin çalışır halde olduğundan emin olmak için düzenli şekilde akış oranlarının test edilmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir..5.2 SU ÖLÇErLEr Su ölçerler yoluyla su tüketiminin izlenmesi, aralarındaki yüksek ilişkiden dolayı, yem tüketiminin de en güzel şekilde takibine olanak tanır. Su tüketimi hayvanların genel performans çizgilerini ve sağlık durumlarının takibi için, günün aynı saatinde, her gün olacak şekilde takip edilmelidir. Su tüketim miktarında beklenmedik bir değişim, herhangi bir su kaçağı,sağlık problemi veya yem sorunu olabileceği nedeniyle derhal araştırılmalıdır. Su tükemindeki düşüş, sürünün bir problem yaşadığına ilişkin ilk uyarı sinyali olabilmektedir. COBB 5

10 Su tüketimi yaklaşık olarak yem tüketiminin,6-2 katı olmalıdır, ancak unutulmamalıdır ki bu, çevre sıcaklığı, yem kalitesi ve kanatlı sağlığı durumlarına göre değişebilmektedir. Su tüketimi, derece ortam sıcaklığı arasındaki her C derecelik artışta %6 artmaktadır. Su tüketimi, derece ortam sıcaklığı arasındaki her C derecelik artışta %5 artmaktadır. Su tüketimi, 20 derecenin altındaki ortam sıcaklığındaki her C derecelik düşüşte %,23 azalmaktadır. Ortam sıcaklığı ve su tüketim oranı arasındaki ilişki Sıcaklık C / F. 4 / / / / 99 Su ve Yem oranı,7 : 2 : 2,5 : 5 : Singleton (2004).5.3 SU DEPOLAri Ana sistem arızalarına karşı, çiftliklerde yeterli miktarda su depolaması sağlanmalıdır. Bir çiftlikte 48 saat yetecek miktarda su bulundurulması yeterlidir. Depolama kapasitesi, hayvan sayısına ve soğutma pedlerinin ihtiyacı için gerekli olan miktara dayanmaktadır. Aşağıdaki örnek, çiftliklerin su ihtiyaçlarını hesaplamada bir rehber olarak kullanılabilir: Her m² için pompa kapasitesi: 40 lt/dakika içme suyu } 30 lt/dakika sisleyiciler TOPLAMDA = 00 lt/dakika 5 lt/dakika x 2 soğutma hücreleri Eğer su, bir taşıma tankından geliyorsa, besleme pompası kapasitesi hayvanların maksimum su sarfiyatları ve ayrıca sisleyici ve/veya soğutma ped sistemlerinin maksimum gereksinimlerine eşit olmak durumundadır. Dönem aralarında depolar temizlenmelidir. Sıcak iklimlerde depolar, yüksek su sıcaklıklarında tüketim azalacağından dolayı gölgelendirilmiş alanlarda bulunmalıdır. Yeterli su tüketimine ulaşmak için ideal su sıcaklığı 0-4 C dir. 6 COBB

11 .5.4 YEMLİK SİSTEMLErİ Hangi yemlik sistemi kullanırsa kullanılsın, yemlik alanı kesinlikle kritiktir. Eger yemlik alanı yetersiz ise, büyüme oranları düşecek ve üniformite ciddi bir şekilde tehlikeye girecektir. Yem dağıtımı ve yemliklerin hayvanlara yakınlığı, yem tüketim oranlarının yakalanmasında anahtar faktörlerdir. Bütün yemlik sistemleri, yem kaybını en aza indirecek şekilde düzenli ayar yapılmalıdır. A. Otomatik tava tipi yemlikler 33 cm çapındaki tava yemliklerin herbirine hayvan önerilmektedir. Civciv başlangıcında, yüksek akış oranının sağlanması için ayarlamalar yapılmalıdır. Tava yemlikler genelde, kümes içerisindeki hayvan hareketlerini kısıtlamaması, yem dökülme oranının azlığı ve iyi bir yem dönüşüm oranına imkan verdiği için önerilmektedir. Sistemi dolu tutmak için tava yemlikler, her sürü girişinde kurulmalıdır. Eğer hayvanlar tavalara gagalarıyla vuruyorlarsa bu hattın çok yükseğe ayarlandığını göstermektedir. Kümes Genişliği 2,8 metreye kadar 3-5 metre arası 6-20 metre arası 2-25 metre arası Yemlik hattı sayısı 2 Hat 3 Hat 4 Hat 5 Hat B. Otomatik kanal tipi Yemlikler: Hayvan başına en az 2,5 cm yemlik alanı bulunmalıdır yemlik alanı hesaplanırken kanalın her iki yanı da dahil tutulmalıdır. Yemliğin kenar yüksekliği hayvanın sırt yüksekliğine denk olmalıdır. Yemlik hattının bakımına, köşelere ve palet-zincir gerginliğine ayrıca dikkat etmek gerekir. Yemin saçılmasını önlemek için, kazanların içindeki ayar plakalarının düzenli kontrol edilmesi gerekmektedir. C. Yem Siloları: Yem siloları toplam olarak 5 günlük bir ihtiyaca cevap verecek kapasitede olmalıdır. Küflenme ve bakteriyel üreme riskinden kaçınmak için, siloların su geçirmez olması gerekmektedir. Her kümes için iki adet silo kullanılması önerilmektedir. Bu, tedavi gerektiği veya yem çekme durumlarında yemde seri bir değişiklik yapmaya imkan tanımaktadır. Silolar dönem arasında iyice temizlenmelidirler. COBB 7

12 .5.5 isitma SİSTEMLErİ Broylerden beklenen sonuçların elde ediledilmesinin anahtarlarından biri de iyi kümes şartlarını sürekli ve kalıcı bir şekilde tutmaktan geçmektedir. Daha genç hayvanlar için tutarlı bir ortam ve zemin sıcaklığı oldukça önemlidir. Isıtma kapasitesi ihtiyacı, ortam sıcaklığına, çatı izolasyonuna ve kümes yalıtımının derecesine bağlıdır. Öneri: Çatı izolasyonunun R değerine 20 dersek (iyi izole edilmiş bir çatı), toplam ısıtma kapasitesi ihtiyacı ılıman iklimde 0,05 kwh/m³ olan, dış sıcaklığın 0 derecenin altına düştüğü soğuk dönemlerde ise 0,0 kwh/m³ ısıtma kapasitesine ihtiyaç duyan bir kümesi ele alalım. Şu ısıtma sistemleri uygun olacaktır: Hava üflemeli ısıtıcılar: İyi bir ısıtma için, bu tip ısıtıcılar hava hareketinin çok yavaş olduğu, kümesin orta kısmına yakın yerlere kurulmalı ve yerden yüksekliği,4-,5 metre olmalıdır. Üflemeli ısıtıcılar, asla inletlerin önüne yerleştirilmemelidir çünkü bu durumda bu ısıtıcıların,hızla giden havayı ısıtmaya fırsatları olmayacaktır. Bu şekilde yerleştirilmiş ısıtıcılar enerji tüketimini ve dolayısıyla maliyeti oldukça arttıracaktır. Radyant ısıtıcılar: İster yassı tip, ister klasik tipte radyant ısıtıcıları olsun, bunlar kümesteki altlık materyalini ısıtırlar. Bu tip sistemler, civcivlerin rahat edeceği bölgeleri, kendilerinin bulmalarına izin verirler. Su ve yem yakınlarda olmalıdır. Tabandan ısıtma: Bu sistem, sıcak suyun beton içindeki borulardan geçirilmesiyle yapılır. Zemin, talaşı ısıtarak civcivlerin bulunduğu alan ısınmış olur. Öneri: Radyan ısıtıcılar, hava ısıtıcı sistemlerle kordineli olarak çalışmalıdır. Radyan ısıtıcılar, soğuk havalarda hava ısıtan sistemler ek ısı sağlarken, civcivin ilk döneminde ana ısı kaynağı olarak kullanılmalıdır. Sürü yaşı ilerledikçe, hayvanlar kendi iç ısılarını ayarlayabilecek düzeye gelirler. Yaklaşık 4 günlük yaşta hava üflemeli ısıtıcılar ana ısıtma sistemi haline gelebilirler. Genelde iyi izole edilmiş kapalı kümeslerde ana ısıtıcı olarak hava üflemeli sistemler kullanılırken, kötü izolasyona sahip kümeslerde radyan ısıtıcılar kullanılmalıdır..5.6 HAVALANDirMA SİSTEMLErİ Hava kalitesinin önemi: Minimum havalandırmanın ana amacı iyi kalitede hava elde etmektir.kümes ortamında herzaman yeterli oksijen, minimum miktarlarda karbon dioksit (CO 2 ), karbon monoksit (CO), amonyak (NH 3 ) ve toz olmalıdır-hava kalitesi tablosuna bakınız. Yetersiz yapılan minimum havalandırma ve sonucunda kümeste ortaya çıkan kötü hava kalitesi, NH 3, CO 2 ve nemin artmasıyla, asites gibi sendromların ortaya çıkmasına neden olabilir. NH 3 her zaman hayvan seviyesinde ölçülmelidir. Amonyağın olumsuz etkileri: Ayak taban yanıkları, gözlerde yangı, göğüste su toplama/deride tahrişler, düşük canlı ağırlıklar, düşük üniformite, hastalıklara yatkınlık ve körlük. Oksijen % Karbon dioksit Karbon monoksit Amonyak Bağıl nem Solunabilir toz Hava Kalitesi Rehber Değerleri > 9,6 % < 0.3 % / 3,000 ppm < 0 ppm < 0 ppm % < 3,4 mg /m 3 Havalandırmada detaylar için, 7 numaralı konu başlığını okuyunuz 8 COBB

13 2. KÜMESİN HAZirLANMASi YErLEşİM ÖNCESİ Kümes Yapılandırması: İlk 4 günlük başlatma aşamasında farklı yaklaşımlar döz konusu olabilir. Kümes tasarımı, çevresel şartlar, su yem ve ısıtma ile ilgili durumlar, o kümese uygun farklı işlemler yapmayı gerektirebilir. 2. CİVCİVLErİN TÜM KÜMES ALANiNA YErLEşTİrİLMESİ Tüm kümes sistemi, civcivin genelde kapalı kümeslere veya ılıman iklim bölgelerinde karşılandığı sistemdir. Tüm kümese civciv karşılarken önemli olan şey, kümes içinde büyük ölçekte ısı dalgalanmalarına izin vermeyen koşullar yaratabilmektir. 2.2 KÜMESİN Bİr KiSMiNiN KULLANiLDiĞi YErLEşTİrME SİSTEMİ Bu uygulamayla ısıtma masraflarının düşürülmesi amaçlanmaktadır. Bu şekilde ilk yerleştirme alanının düşürülmesiyle, gerekli ısı ihtiyacını ve enerji maliyetini düşürmek mümkündür. Ek olarak, küçük alanlarda, doğru ısı düzeylerini tutturmak daha kolay olmaktadır. Bu sistemde amaç, yerel hava koşullarına göre istenen kümes sıcaklığını tuttururken, ısıtma kapasitesi ve kümes izolasyonunun izin verdiği ölçüde, civcivlere ayrılan alanın mümkün olduğunca geniş tutulmaya çalışılmasıdır. Bu alanın arttırılması, ısıtma kapasitesine, kümes izolasyonuna ve dış ortam sıcaklığına bağlıdır. Hedef, istenen kümes ısısının yakalandığından itibaren en kısa sürede bu alanın genişletilmesi olmalıdır. Açılmadan en az 24 saat öncesinde, kullanılmamış alanın ısı ve havalandırma koşulları istenen düzeye getirilmiş olmalıdır. Aşağıdaki örneği inceleyiniz. 7 güne kadar Kümesin /2'si 8 günden 0 güne kadar Kümesin /2 ile, 3/4 ü arası günden 4 güne kadar Kümesin 3/4 ü Dünya çapında, kümeslerin bölünmesine ilişkin bir çok strateji bulunmaktadır. Kümesi bölmekte, genelde yerden tavana kadar olan perdeler kullanılır. Civcivlerin hava akımından rahatsız olmaması için, tabanda, perdenin önüne 20 cm lik sert bir bariyer yerleştirilmelidir. Bölünmüş kümes yerleşimi, merkeze yerleştirilmiş ısı kaynağı ve civcivlerin dikkatini çekmeye yarayan ışıklar yardımıyla, tüm kümes büyütmeye benzer bir şekilde idare edilebilir. 2.3 DİKKAT ÇEKİCİ işiklar Radyan tipi ısıtıcılarla birlikte kullanılacak bu ışıklar büyütme alanının ortasında ısı kaynağı doğrultusunda civcivleri yem ve suya teşvik etmek üzere kullanılabilmektedir. Bahsi geçen ışıklar, en iyi olarak, civciv karşılamayı takiben ilk 5 gün için kullanılmaktadır. Geri plandaki ışıklar, beşinci günden itibaren, onuncu günde normal ışık düzenine kavuşuncaya kadar kademeli olarak azaltılmalıdır. Bu ışıklar ilk 4 gün yemleme sistemine alıştırmada istenen tablaların üzerine asılarak kullanılabilir. 2.4 ALTLiK İDArESİ Altlık, çok önemsenmeyen, fakat yetiştiricilikte sonucu etkileyen en önemli unsurlardan birisidir. Doğru altlık idaresi broiler sağlığı, performansı ve karkas kalitesinde esastır ve doğrudan üreticilerin ve entegrelerin karını etkilemektedir. COBB 9

14 Altlık; Nemi emmeye yarar ALTLiĞiN ÖNEMLİ İşLEVLErİ Dışkıyı katılaştırarak, hayvanların gübre ile bulaşmasını en aza indirir. Soğuk kümes betonu üzerinde bir yalıtım sağlar. Altlık materyalinde bazı kriterlere dikkat edilmek koşuluyla bir çok alternatif bulunmaktadır. Altlık, emici, hafif, pahalı olmayan ve toksik olmayan bir yapıda olmalıdır. Altlık materyali ayrıca, ileri dönemde gübre veya yakıt olarak kullanılmaya uygun yapıda olmalıdır ALTLiK ALTErNATİFLErİ Çam talaşı-mükemmel emici özelliği bulunmaktadır. Parke talaşı-toksiteye neden olabilecek tanen içerir ve kıymıklar taşlık hasarına neden olabilir. Testere talaşı-genelde yüksek nem içerir, kekleşmeye açıktır. Civcivlerin tüketmesi halinde aspergilloz a neden olabilir. Kıyılmış saman-abzorbe yeteneğinden dolayı buğday samanı arpa samanına göre daha fazla tercih edilebilir. Kaba kıyılmış saman ilk birkaç haftada kekleşmeye açıktır. Kağıt-ıslandığında idaresi oldukça güçtür, kekleşmeye açıktır. Parlak kağıtlar da bu amaçla pek kullanışlı değildir. Pirinç kavuzu-pahalı olmadığı bölgelerde iyi bir altlık alternatifidir. Fıstık kabukları-kekleşmeye açık, ancak idare edilebilir bir yapıdadır. Parçalanmış sazlık, hasır vs otlar-bazı yerler için ucuz bir çözümdür ALTLiK DEĞErLENDİrME KrİTErLErİ Altlığın nem içeriğini değerlendirmek için en iyi yol, bir avuç dolusu altlığı nazikçe sıkmaktır. Altlık hafifçe yapışmalı ve yere düştüğünde ise parçalanmalıdır. Eğer nem fazla ise altlık yere düştüğünde bile parçalanmayacaktır. Eğer altlık çok kuru ise elinizle sıktığınızda bir arada kalmayacaktır. Aşırı nemli altlık (>% 35 ), hayvan refahında ve/veya sağlık koşullarında zorluklara neden olabilmektedir. Göğüste su toplamaları, deride yangılar ve kalite bozuklukları oluşabilmektedir. Yüksek nem düzeyli altlık, ayrıca yüksek amonyak seviyelerinin oluşmasına da katkıda bulunabilmektedir. Eğer, suluklar altındaki altlık ıslaksa, nipel basıncı değerlendirilmeli ve akabinde gerekli önlemler alınmalıdır. Problemin kaynağı çözüldüğü taktirde taze, veya kümesin bir başka tarafından alınacak kuru talaş, problemli bölgeye serilmelidir. Bu işlem hayvanları yeniden bu bölgeleri kullanmaya teşvik edecektir. Yeniden talaş sermede ıslak ve kekleşmiş talaşın çıkarılmış olması gerekmektedir MİNİMUM ALTLiK GErEKSİNİMLErİ Altlık Tipi Odun talaşı Kuru testere talaşı Kıyılmış saman Pirinç kavuzu Ay çiçeği kabuğu Minimum Derinlik veya Hacim 2,5 cm 2,5 cm kg / m 2 5 cm 5 cm 0 COBB

15 2.5 CİVCİV YErLEşİMİ ÖNCESİ KONTrOL LİSTESİ Başarılı broyler yetiştirmenin anahtarı, yerleşimde sistemli ve etkili bir sevk idare programının oluşturulmasıyla başlar. Bu program, daha civciv kümeslere yerleştirilmeden önce başlar. Sevk ve idare programının parçası olarak karşılama öncesi kümes hazırlığı, etkili ve karlı broiler sürülerinin sağlanması için temel oluşturmaktadır. I. Ekipman Kontrolü: Ekipman kapasitelerinin, yerleştirilecek civcivlerin sayılarına hitap edebileceğinden emin olduktan sonra, gerekli civciv karşılama ekipmanlarını kurun ve bütün bu ekipmanların çalışmaya hazır durumda olduğunu kontrol edin. Tüm su, yem, ısıtma ve havalandırma sistemlerinin düzgün ayarlandığından emin olun. II. Isıtıcı Kontrolü: Tüm ısıtıcıların tavsiye edilen yüksekliklerde kurulduğuna ve maksimum düzeyde çalıştığında, sorun olmadığından emin olun. Isıtıcıların kontrolü ve bakımı ön ısıtmadan yeterli bir süre ÖNCE yapılmış olmalıdır. III. Termostad ve Sensörlerin Kontrolü Civciv yerleşim alanının ortasında, civciv yüksekliğinde yerleştirilmelidir. Minimum ve maksimum termometreler, termostada bitişik yerleştirilmelidir. Sıcaklık değişimleri, günlük kayıt altına alınmalı ve bu, 24 saatlik bir periyotta 2 C den fazla olmamalıdır. Bu cihazlar, eğer doğruluğundan şüphe ediliyorsa, yıllık veya daha erken periyotlarla kalibre edilmelidir. IV. Zemin sıcaklığı kontrolü Kümesler, hem sıcaklık (yer&ortam) hem de nem bakımından, yerleşimden 24 saat öncesinde, hazır hale gelebilmesi için önceden ısıtılmalıdır. Hedefe ulaşmak için, ön ısıtmaya civciv yerleşiminden en az 24 saat önce başlanmalıdır. Ön ısıtma zamanı, iklim koşullarına göre değişiklik göstermektedir, ayrıca kümes izolasyonu ve ısıtma kapasitesi kümesten kümese değişecektir. Civcivler kendi vücut sıcaklıklarını ilk 5 gün ayarlama yeteneğinden yoksundurlar ve termo regulasyon, yani sıcaklıklarını ayarlayabilme yeteneklerinin gelişmesi, ilk 4 güne kadar tamamlanmayacaktır. Yerleşimde altlık sıcaklığı olarak, hava üflemeli ısıtıcılar kullanılıyorsa en az 32 C, eğer radyan ısıtıcılar kullanılıyorsa ısı kaynağının altına denk gelen altlıkta 40,5 C ölçülmesi gerekmektedir. COBB

16 Altlık sıcaklığı her yerleşimden önce kayıt altına alınmalıdır. Bu ön ısıtmanın etkinliğini değerlendirmede size yardımcı olacaktır. V. Minimum Havalandırma Kontrolü: Minimum havalandırma, ön ısıtmayı takiben, birikmiş gazların ve nemin atılması için mümkün olduğunca kısa zamanda aktive edilmelidir. Civciv üzerindeki esinti-hava ceryanını bertaraf etmek için hava kaçaklarını kapatın. VI. Sulukların Kontrolü: Her 000 civciv için 4-6 civciv suluğu (nipel kullanılmıyorsa) hesaplanmalı ilave olarak ta 8-0 askılı çan tipi suluk bulundurulmalıdır. Bütün suluklar temizlik maddesi kalıntılarından ari olması için iyice durulanmış olmalıdır. Damlaların akmasına fırsat vermeden, her nipel memesi ucunda su damlası görünecek şekilde, basınç ayarlanmalıdır. Nipel suluklarının civciv göz hizasında olduğuna emin olun. Su mutlaka temiz ve taze olmalıdır. İlave suluklar öyle yerleştirilmelidir ki civcivler, ilave suluklar ile ana sistem arasındaki ilişkiyi anlayabilmelidirler. 2 COBB

17 VII. Yemlik Kontrolü Yem doldurmadan önce temizlik döneminden kalan bütün suyu boşaltın. Ek yemlikler, ilk 7-0 lük dönemde, kağıt, tepsi veya kapaklar şeklinde sağlanmalıdır. Ek yemlikler, ana yemlik ve sulukların ortasında, ısıtıcılara bitişik şekilde yerleştirilmelidir. Tepsilerin her biri için 50 adet civciv hesaplanmalıdır. En önemli nokta, ilave yemlik sistemi kesinlikle boş kalmamalıdır. Bu durumda civcivlerde oldukça büyük stress oluşacak ve buna bağlı olarak yumurta sarısı emilimi oldukça düşecektir. İlave yemliklerin tabanı asla gözükmemelidir. Her zaman yemle dolu olmasına özen gösterin. Civcivler ana yemlik sistemine ulaşabilecek hale gelene kadar ek yemlikler günde 3 kez tazelenmelidir. Bu geçiş, genellikle ilk haftanın sonlarında gerçekleşir. Yem iyi kalitede, granül formda olmalıdır. Yemi veya suyu asla direk ısıtıcı altına koymayın keza bu, su ve yem tüketimini düşürebilmektedir. Otomatik yemlik sistemi, civcivlerin ulaşımını kolaylaştırmak üzere yere oturtulmalıdır. Mümkünse otomatik yemlik sistemini yem ile iyice doldurmak gerekir. Eğer kağıt kullanıyorsanız, yemlik alanı, civciv yerleşim alanının en az %50 lik bir kısmını kaplamalıdır. Civciv başına gr yemin kağıt üzerine serilmesi önerilmektedir. Kağıt, otomatik suluk sisteminin yanına yerleştirilmeli böylece civcivler, kolayca hem yeme hem de suya ulaşabilmelidirler. COBB 3

18 3. CİVCİV YErLEşİMİ 3. SEVK VE İDArEDE ANAHTAr GErEKSİNİMLEr Aynı sürü kaynağı ve yaştan civcivleri aynı kümese yerleştiriniz. Her kümeste yerleşim hepsi içeri-hepsi dışarı şeklinde yapılmalıdır. Yerleşimdeki gecikmeler, civcivlerde dehidrasyona yol açabilir ve bu da civcivlerde yüksek mortaliteye ve daha düşük büyüme oranına neden olabilmektedir. Civciv karşılamada stresi azaltmak için ışıkları kısın. Civcivler dikkatle indirilmelidir ve su ile yemi en yakında bulabilecekleri alanlara dağıtılmalıdırlar. İlave olarak kağıt kullanılıyorsa civcivleri kağıt üzerine dağıtmak gerekmektedir. Kutu sayısının %5 ini tartarak ortalama civciv ağırlığını bulun. Tüm civcivlerin yerleşimi tamamlandıktan sonra ışıkları tamamen açık konuma getirin. -2 saatlik ortama alışma sürecinden sonra, bütün sistemleri kontrol edin ve gerekiyorsa ayarlamalarınızı yapın. İlk birkaç gün civcivlerin dağılımını kontrol edin. Bu, yemlik, suluk, havalandırma ve ısıtma sistemlerinde bir sorun olup olmadığının anlaşılmasına yardımcı olacaktır. 3.2 CİVCİV KALİTESİ Kuluçkaların, broiler performans başarısı üzerine muazzam etkileri bulunmaktadır. Yumurtadan çiftliğe olan kuluçka evresi oldukça stresli olabilmektedir. İyi civciv kalitesine ulaşmakta, stresi minimize etme çalışmaları son derece önemlidir. İyi kalite bir civciv in özellikleri Tüyler kuru, kabarmış bir görünümde olmalı. Parlak, yuvarlak ve aktif gözlere sahip olmalı. Hareketli ve canlı gözükmeli. Göbekleri tamamen kapanmış olmalı. Bacaklar dokunulduğunda parlak ve nemli gibi gözükmeli. Dizlerinde kızarıklık bulunmamalı. Civcivlerde anormallik bulunmamalı (ör: çarpık, bükülmüş bacaklar ve çapraz gaga). 4 COBB

19 3.3 BAşLANGiÇ DÖNEMİ SEVK VE İDArE Başlatma döneminin önemi yadsınamaz. Civciv in ilk 4 günü, ilerideki iyi performansın da belirleyicisi olacaktır. Bu dönemde yapılan her ekstra çaba sonuçta başarı ve karlılığı etkileyecektir. Civcivleri yerleşimden iki saat sonra kontrol edin. Rahat olduklarından emin olun. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz. Uygun Dağılım Tamamiyle Doğru İyi dağılmış ve sürekli cıvıltılı Çok esintili Esintiden kaçmaya çalışan gürültülü civcivler Çok soğuk Isıtıcının altına toplanmış, gürültülü civcivler Çok sıcak Kenarlara kaçmış uyuşuk civcivler Anahtar Civcivler Isıtıcı Parlak ışık etkisi Esinti şekli veya gürültü COBB 5

20 3.4 CİVCİV VÜCUT SiCAKLiĞi Civciv vücut sıcaklığı, daha çok çocuklarda kullandığımız tipteki basit bir kulak termometresiyle ölçülebilir. Kuluçkadan çıkmış civcivlerin vücut sıcaklıkları 40-4 C dir (04-06 F). İlk 5 günde bu sıcaklık, 4-42 C ye (06-08 F) çıkar. Civciv vücut sıcaklığı, 4 C nin (06 F) üstüne çıktığında hızlı soluma başlamaktadır. Civciv vücut sıcaklığı, 40 C nin (04 F) altına düştüğünde civcivin üşümekte olduğu bilinmelidir. Rahat bir civciv burun deliklerinden nefes alıp verir ve ilk 24 saatte yaklaşık -2 gr nem kaybeder. Ayrıca yumurta sarısı -2 gr nem ihtiva ettiği için civciv ağırlık kaybetmesine rağmen dehidre olmaz. Eğer civciv çok hızlı nefes alıp vermeye başlarsa ilk 24 saatlik süreçte 5-0 gr nem kaybetmesi ve sonucunda dehidre olması söz konusu olabilmektedir. Yüksek nem seviyeleri, civcivin kaybettiği nem miktarını düşürebilir ancak civcivin ısı veriş mekanizmasına da zarar verecektir. Bu nedenle doğru sıcaklık hayatidir. Daha genç yumurtalardan çıkan civcivler (daha genç anaçlardan gelen civcivler) taha az ısı ürettikleri için ortamda daha fazla sıcaklığa ihtiyaç duyarlar. Yumurta sarısında enerji kaynağı olarak 2/3 kadar yağ, büyümede kullanılmak üzere, /3 kadar protein bulunmaktadır. Eğer civcivin yeme hızla ulaştırılması mümkün olmaz ise, yumurta sarısında bulunan ve büyümede kullanılacak olan protein, yine yumurta sarısında bulunan yağ ile birlikte civcive enerji sağlamak için yakılır ve büyüme olumsuz etkilenir. 3.5 BAşLANGiÇ DÖNEMİ HAVALANDirMA Doğru sıcaklığa ek olarak havalandırmanın da dikkate alınmış olması gerekmektedir. Doğru havalandırma, ısının bütün kümes boyunca dağılmasını ve kümeste iyi bir hava kalitesi sağlamaya fırsat verir. Civcivler hava kalitesini belirleyen öğelere, daha yaşlı hayvanlara göre fazlaca hassaslardır. Amonyak seviyesinin etkileri, 7 haftalık yaştaki hayvanlarda sınırlıyken, 7 günlük yaştaki civcivlerde canlı ağırlık alımlarında %20 ye varan zararlar verebilmektedir. Amonyak seviyeleri her zaman 0 ppm in altında bulunmalıdır. Ayrıca genç civcivler, hava akımlarına da oldukça hassaslardır. Hava hızı 0,5 m/saniye olan yavaş bir esinti bile civcivlerde önemli bir üşüme etkisi yaratabilmektedir. Eğer karıştırıcı fanlar devrede ise civciv seviyesindeki hava akımını minimize etmek için tavana yönlendirilmelilerdir. Hayvan yaşına göre maksimum hava hızları: Hayvan Yaşı 0-4 gün 5-2 gün gün 28 gün + Metre /Saniye 0,3 0,5 0,875,75-2,5 4 güne kadar, minimum havalandırma pratikleri, civcivlerin üşümesine olanak vermeyecek şekilde ayarlanmalı ve bu konu da dikkatli olunmalıdır. 6 COBB