GÜNÜMÜZ TÜRKiYE'SİNDE İSLAM ULUSLARARASI SEMPOZYUM. ISLAM IN CONTEMPORARY TURKEY INTERNATiONAL SYMPOSIUM

Transkript

1 ı, ERCiYES ÜNiVERSiTESi ilahiyat FAKÜLTESi ERCİYES UNiVERSITY FACULTY OF THEOLOGY UNIVERSITAT ERCIYES, THEOLOGISCHE FAKULTAT GÜNÜMÜZ TÜRKiYE'SİNDE İSLAM ULUSLARARASI SEMPOZYUM ISLAM IN CONTEMPORARY TURKEY INTERNATiONAL SYMPOSIUM ISLAM IN DER MOilERNEN TÜRKEI INTERNATIONALES SYMPOSIUM Ekim 20Ü9:)<AYSERi ITÜRKiYEf:...-. :.: : October 2009 KAYSERi /TUR~EY ;-... ~.. _:_. ~-. ' ac.9.0ktober 2ÖÖ9 KAYSERi /:TÜRKE.I :. :' ~',;;',,c~... : Erciyes Ü. Sabancı Kültür Sitesi Erciyes U. Sabancı Culture Centre Unıversıtat Ercıyes Sabancı Cultur Zentrum E. Ü. ilahiyat Fakültesi H.M. Bayraktar Konferans Salonu EU, Faculty of Theology H. M. Bayraktar Conference Hall UE, Theologısche Fakultath M. Bayraktar Konferenz Saal

2 Yrd. Doç. Dr. Saadettin Özdemir AB Giriş Sürecinde ilahiyat Faltü!teie;lrıde Yer. i Bit BöHim Ö;-ıerisi: Dini Sosyal Hizmetler Bölümü A Suggestion for a new Department at Faculty oftheologies in the Joiniııg Process to EU: Department of Rel!gioııs Social Servkes Türkiye'de sosyal hizmetleri e ilgilenen herkes bu alanda pek çok eksiklikler olduğu hususunda hem fikirdir. AB'ne giriş sürecinde belki de önemli adımlar atılması, çözüme kavuşturulması gereken alanların başında sosyal hizmet alanları gelmektedir. Çünkü sosyal devlet olmanın gereği, ancak vatandaşı na tüm sosyal hakları sağlamaktan geçer. :~ Sosyal hizmet alanları çok çeşitlidir ve birçok dallara ayrılmıştır. Daha kaliteli hizmet sunumu açısından da bu gereklidir. Sosyal hizmet alanları bir taraftan mevcut sorunlarla uğraşmakta diğer taraftan muhtemel problemlere çözüm bulmaya çalışmaktadır. Bu sorunlar arasında maddi ve manevi problemierin çözümü, sosyal haklar, imar düzenlemeleri, iş imkanları, kamu ve özel sektörde kabul görme gibi hususları sayabiliriz. Sosyal hizmet alanlarından birisi de hiç şüphesiz "Dini Sosyal Hizmet" alan larıdır. Genel aril<ı.mda "Dini Sosyal Hizmetler"in faaliyet alanı içerisinde SHÇEK'e bağlı Yuva, Yurt, Huzurevleri ve Rehabilitasyôn merkezleri, Çezaevleri ve Hastaneleri saymak mümkündür. Türkiye ile AB ülkeleri karşılaştırıldığında, sosyal hizmetler alanında farklılıklar ol- / d uğu görülecektir. AB ülkelerinde özellikle "Dini Sosyal Hizmetler" alanı meslek olarak kabul edilip uzmanlığı gerektirirken, (bu konuda çok sayıda yetişmiş elamanları bulunmaktadır. Almanya'da 35 bin civarında "Sosyalllahiyatçı" vardır.) ülkemizde yoğun bir ihtiyaç olmasına rağmen henüz bu alanda somut bir adım atılmamıştır. Tebliğimizde söz konusu ettiğimiz "Dini Sosyal Hizmetler" bölümü mezun verdiğinde, sosyal hizmetler alanında ilgili kurum ve kuruluşlarda hizmet alan, sosyal yardıma muhtaç insanlara moral motivasyon, terapi destek açısından büyük yararlar sağlayacaktır. Bahse konu hizmetin verilebilmesi için hem ilahiyat hem de Sosyal hizmet alanında birtakım formasyana sahip olmak gerekir. Buna da mevcut eğitim sistemi içerisinde bir çözüm görülmemektedir. işte bunun bize göre çözümü, ilahiyat Fakültelerinde programında %40 ilah iyat, %40 Sosyal Hizmetler ve% 20 oranında diğer kültür derslerinin yer aldığı bir bölüm ün açılmasıyla karşılanabilir diye düşünüyoruz. Tebliği m izde açılmasının gerekli olduğu kanaatini taşıdığımız "Dini Sosyal Hizmetler Bölümü" açılmasının amacı ve gerekçesi ni, istihdam alanlarını, ders programını, ders içeriklerini AB ülkelerindeki benzer bölümlerden ve ülkemizdeki Sosyal Hizmetler tecrübesinden yararlanarak ortaya koymaya çalışacağız.

3 AB Giriş Sürecinde ilahiyat Fakültelerinde Yeni Bir Bölüm Önerisi: "Dini Sosyal Hizmetler Bölümü" veya "Sosyal ilahiyat Bölümü"* Türkiye'de sosyal hizmetlerle ilgilenen herkes bu alanda pek çok eksiklikler olduğu hususunda hem fikirdir. AB 'ne giriş sürecinde belki de önemli adımlar atılması ve çözüme kavuşturulması gereken alanların başında, sosyal hizmet alanları gelmektedir. Çünkü sosyal devlet olmanın gereği, ancak vatandaşına tüm sosyal hakları sağlamaktan geçer. Sosyal hizmet alanları çok çeşitlidir ve birçok dallara ayrılmıştır. Daha kaliteli hizmet sunumu açısından da bu gereklidir. Sosyal hizmet alanları bir taraftan mevcut sorunlarla uğraşmakta diğer taraftan muhtemel problemlere çözüm bulmaya çalışmaktadır. Bu sorunlar arasında maddi ve manevi problemierin çözümü, sosyal haklar, imar düzenlemeleri, iş imkanları, kamu ve özel sektörde kabul görme gibi hususları sayabiliriz. Sosyal hizmet alanlarından birisi de hiç şüphesiz "Dilli Sosyal Hizmet" alanlarıdır. Genel anlamda "Dilli Sosyal Hizmetler"in faaliyet alanı içerisinde; Müftülükler, Cezaevleri ve Hastaneler, Huzurevleri ve Rehabilitasyon Merkezleri, SHÇEK'e bağlı Yuva ve Yurtları vb kuruluşları saymak mümkündür. 1 Türkiye ile AB ülkeleri karşılaştırıldığında, sosyal hizmetler alanında farklılıklar olduğu görülecektir. AB ülkelerinde özellikle "Dini Sosyal Hizmetler" alanı meslek olarak kabul edilip uzmanlığı gerektinrken (Avrupa ülkelerinin bu konuda çok sayıda yetişmiş elemanları bulunmaktadır. Örneğin Almanya'da çok sayıda "Sosyal İlahiyatçı" olduğu bilinmektedir.), ülkemizde yoğun bir ihtiyaç olmasına rağmen henüz bu alanda somut bir adım atılmamıştır. Dini sosyal hizmetler, sosyal hizmet götürülen veya bu hizmeti isteyen hedef kitlenin maddi-manevi açıdan huzur ve mutluluğuna katkı yapmayı, acılarını hafıfletmeyi, yaralarını sarmayı ve manevi rehabilitasyonu hedeflemektedir. Manevi çalışmayla, fertlerin iç dünyalarında oluşan tahribatın, fıtrata uygun ve ahlaki değerlere göre tamir edilmesi, kişinin kendisiyle ve toplumla barışık yaşaması, karşılaştığı problemlerle başa çıkmayı becerebilmesi hedeflenmektedir. 2 Dini Sosyal Hizmetler, fertlerin ve toplumun, her zaman ve zeminde bilinçlenmesini, sağlıklı ve mutlu olmasını, rohl konularda karşılaşılan problemierin çözümlenmesini hedeflemektedir. Dilli Sosyal Hizmetler, kişilerin manevi riskiere karşı uyanık olmasını, * Yrd Doç Dr, SDÜ İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Din Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi e mail :saadettinozdemir07@gmail.com K as ım 1993 tarihinde yapılan l. Din Ş uras ı'nda Başkanlığın "Dini Konularda Toplumu Aydınlatma ile İlgili B aşkanlık Görllşü ba ş lı ğı altında takdim edilen bilgiler de yukarıda sözü edilen kurumlar Diyanet İşleri Başkanlığının bir hizmet alanı olarak gösterilmiştir. I. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri 1-5 Kasım 1993, Ankara I 995, s. 63,64. 2 Ali Seyyar, Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakım, Şefkatli Eller Yayınları, Ankara 2007, s ı

4 tutarlı tutum ve davranış geliştirmesini, kişinin kendisiyle ve toplumla barışık, hurafe, batıl inanç ve bilgilerden uzak durmasını, benliğini ve iradesini geliştirmesini, toplum kaynaklı problemleri çözebilme yeteneği ve gücünü geliştirmesini sağlar 3 Tebliğimizde söz konusu ettiğimiz "Dini Sosyal Hizmetler" bölümü mezun verdiğinde, sosyal hizmetler alanında ilgili, kurum ve kuruluşlarda hizmet alan, sosyal yardıma muhtaç insanlara moral, motivasyon ve terapi desteği açısından büyük yararlar sağlayacaktır. Bahse konu hizmetin verilebilmesi için hem İlahiyat, hem de Sosyal hizmet alanında birtakım formasyana sahip olmak gerekir. Buna da mevcut eğitim sistemi içerisinde bir çözüm görülmemektedir. İşte bunun bize göre çözümü, ilahiyat Fakültelerinde %40 İlahiyat, %40 Sosyal Hizmetler ve % 20 oranında diğer kültür derslerinin yer aldığı bir bölümün açılmasıyla karşılanabilir. Tebliğimizde açılmasının gerekli olduğu kanaatini taşıdığımız "Dini Sosyal Hizmetler Bölümü" açılmasının amacı ve gerekçesini, istihdam alanlarını, ders programını, ders içeriklerini, AB ülkelerindeki benzer bölümlerden ve ülkemizdeki Sosyal Hizmetler tecrübesinden yararlanarak ortaya koymaya çalışacağız. 1. BÖLÜM AÇlLMASININ AMACI Bu programın amacı; ülkemizde hizmet alanlarına göre her türlü ortamda, kamuda ve özel sektörde, sivil toplum örgütlerinde, dini sosyal hizmetlerle ilgili programları planlamak, düzenlemek ve uygulamaktır. Programın açılmasıyla, dini sosyal hizmet eğitimi almış profesyonel elemanlara duyulan ve giderek artmakta olan ihtiyaç karşılanacak ve bu alana önemli bir katkı sağlanacaktır. Aynı zamanda dini sosyal hizmetler alanında bilimsel etkinliklerde bulunma imkanı ortaya çıkacaktır. Açılması önerilen programla; Eğitim sürecinde programa kaydolan öğrencilerin, eğitimle amaçlanan hedeflere ne derece yaklaştıkları, yapılacak sınavlada ölçülmüş olacaktır. Mezunların istihdam edildikleri dini sosyal hizmet alanlarındaki faaliyetlerinin takip edilmesiyle ne derece başarılı ve verimli oldukları, dolayısıyla programın amacına ne derece ulaştığı belirlenecektir. Bölümde akademisyen olarak görev yapacak olan öğretim elemanlarının yapacakları bilimsel araştırma, ulusal ve uluslar arası yayınların, nicelik ve nitelik itibariyle ulaştığı seviye, aynı zamanda programın amacına ne kadar ulaştığının göstergesi olacaktır. Açılması önerilen programda, hizmet alanları göz önünde bulundurularak bir yapılanmaya gidilecektir. Branşlaşma ve uzmaniaşmanın ön plana çıktığı bir çağda yaşadığımızı düşünürsek, artık her hizmet alanına uygun bir takım alan bilgisi ve formasyonunun olması kaçınılmazdır. Cezaevlerinde görev yapacak bir görevlinin suç, suçlu, suçlu psikolojisi, farklı suç türünü işleyenierin psikolojik durumu, cezaevi şartları, rehabilitasyonun önemi gibi kavram ve konularda bilgi sahibi olması, hizmette kaliteyi artırıcı bir unsur olacaktır. Diğer taraftan Huzurevlerinde görev yapacak din hizmetleri uzmanının, Yaşlı Psikolojisi, Gelişim Dönemi 3 Seyyar, Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakım, s

5 Özellikleri, Bakım Hizmetleriyle ilgili bilgi ve formasyona sahip olması gerekir. Yine aynı şekilde hastanelerde görev yapacak bir görevlinin hasta psikolojisi, yardım ve destek hizmetleri; SHÇEK'e bağlı kuruluşlarda görev yapacak kişinin çocuk, genç ve ergen psikolojisi, gençlik dönemi problemleri ve çözüm önerileri gibi konularda; Rehabilitasyon merkezleri gibi kuruluşlarda görev yapacak personelin de, engeliilik veya özürlülük gibi hususlarda bilgi sahibi olması gerekir. 2. BÖLÜM AÇlLMASININ GEREKÇESi Sosyal hizmetler; herkesi kapsayan evrensel bir hizmet olarak nitelendirilmektedir. Nitelikli sosyal hizmetlerin gerçekleştirilmesi, ancak vasıflı, iyi yetişmiş sosyal hizmet uzmanları, güçlü bir sosyal devlet ve iyi organize olmuş bir sosyal hizmet (özel ve resmi) ağının yanında, birlikte bütüncül sosyal hizmet konseptine uygun farklı ihtiyaçları karşılayan çok çeşitli sosyal hizmet türleriyle mümkün olacaktır. Bu bağlamda Sosyal hizmetlerin bir bölümünü oluşturan Dini Sosyal Hizmetlerde de verimli ve kaliteli hizmet sunabilmek için bu alanda yetişmiş nitelikli elemanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Dini Sosyal hizmet alanlarını -farklı hizmet ve meslekler açısından değerlendirildiğinde- şartları ağır, rehabilitasyon hizmeti sağlamada bir takım güçlükleri olan, fakat bir o kadar da zevkli, insana haz ve mutluluk veren, insanın, insana verdiği hizmetlerin en güzeli olarak vasıflandırmak mümkündür. Dini Sosyal Hizmetlerin verimli olabilmesi, bu hizmeti verecek elemanların niteliğiyle doğrudan ilgilidir. Zira sadece yetişmiş uzman kişiler, verimli ve her açıdan beğenilen bir hizmeti sunabileceklerdir. Dini Sosyal Hizmetler alanında vasıfsız ve sosyal hizmet nosyonuna sahip olmayan kişilerin, ne kadar iyi niyetli olurlarsa olsunlar, başarılı olmaları ve kaliteli hizmet sunmaları, her zaman tartışılabilecek bir durumdur. Ülkemizde verilmekte olan Dini Sosyal Hizmetler incelendiğinde; en başta gelen sorunun bu alanda yetişmiş ve nitelikli elemanın olmayışıdır. Bunun tek sebebi belki de Üniversitelerimizde bu alanda eleman yetiştirecek bir bölümün olmamasıdır. SHÇEK tarafından düzenlenen Birinci Sosyal Hizmet Şurası, Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Sosyal Hizmetlerin Yeniden Yapılanmamn Temel İlkeleri'nin 8. maddesinde şöyle denilmektedir. "Sosyal hizmet alanında gereksinim duyulan profesyonel elemanların yetiştirilmesi konusunda, sektörde yer alan uygulayıcı kurumlar ve üniversitelerarasında daha etkili bir işbirliği ve eşgüdüm olanakları yaratılmalıdır." 4 Konuyla ilgili Birinci Sosyal Hizmetler Şurası Sonuç Bildirgesinin ll. maddesinde yer alan ifade aynen şöyledir. "Şura, sosyal hizmetler ve sosyal yardım alanında kalifiye insan gücü yetersizliğinin hızlı bir biçimde giderilmesini ve halen iki Üniversitede bulunan "Sosyal 1 Birinci Sosyal Hizmetler Şurası, "Avrupa Birligine Giriş Sürecinde Sosyal Hizmetlerin Yeniden Yapılandırılması", Ön Komisyon Raporu, s.91, TC Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlügü, Birinci Sosyal Hizmetler Şurası, Nisan

6 Hizmetler Eğitim "programının çoğaltılarak kısa sürede üniversitelere yaygınlaştırılmasını önermektedir. 5 AB 'ye uyum süreci çerçevesinde, Avrupa ülkelerinde Sosyal Hizmet kuruluşlarında Sosyal İlahiyatçı olarak hizmet vermekte olan mesleklerin karşılıklarının bizde de oluşturulmasının, bir gereklilik olduğu kanaatindeyiz. Bunu sadece Avrupa'da olduğu için aynen taklit etme şeklinden öte insanımıza bir hak, bir hizmet olarak vermenin doğru bir karar olacağını düşünmekteyiz. Ülkemiz insanına sunulan Dini Sosyal Hizmetlerin, her açıdan en üst seviyede olabilmesi, doğru sağlıklı bilgilere dayanılarak verilebilmesi, hizmetin aksamaması ve her türlü olumsuzlukların ortadan kaldırılabilmesi için, kalifiye eleman olan Dini Sosyal Hizmet Uzmanlarımn, Üniversitelerin ilahiyat Fakültelerinde açılacak bir bölümde yetişmesi, son derece yerinde bir karar olacaktır. Hastanelerde Dini Sosyal Hizmetler Türkiye'de hastanelerde yatarak tedavi gören hastalara yönelik manevi bakım veya din hizmetleriyle ilgili uygulamaların oldukça yeni ve kısa bir geçmişi vardır. Hastanelerde din ve moral hizmetleri, ilk olarak 1994 yılında Sağlık Bakanlığı bütçe görüşmeleri sırasında, Bütçeplan komisyonunda gündeme gelmiştir. Daha sonra Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüklerine vermiş olduğu talimatlarda, müftülüklerle işbirliği sağlanarak yapılacak olan hizmete yardımcı olunması istenmiştir. Bu yazışmalardan sonra DİB Başkanlığı tarihinde il müftülüklerine gönderdiği yazıyla uygulamayı başlatmıştır. Ayrıca gönderilen yazıda uygulamayla ilgili detaylara da yer verilmiştir. Hastanelerde başlatılan din ve moral hizmetlerinin uygulaması açılan bir dava sonucu tarihinde 9129 sayılı genelgeyle resmen sona ermiştir 6 Hastanelerdeki din ve moral hizmetleriyle ilgili uygulama, daha yürürlüğe girdiği andan itibaren eleştirilmeye başlanmıştır. Aslında yapılan eleştiriler arasında haklı olan eleştiriler de vardır, ancak bunlar zamanla aşılabilecek ve ilerleyen süreçte giderilebilecek aksaklıklar olarak düşünülebilir. 7 Hastanelerde kısa süreli yürürlükte kalan din ve moral hizmetlerinin uygulamadan kaldırılmasımn gerekçeleri oldukça zayıftır. Bunların çoğu, siyasi endişeler ve ideolojik yaklaşımlarla konunun değerlendirilmesi ve uygulamadan kaynaklanan olumsuzluklar ya da uygulamamn toplumsal, kültürel, felsefi, hukuki, antropolojik-insanl temelinin olmaması değildir. Hastanelerde kısa bir süre uygulanan din ve moral hizmetleri, hasta yakınları, hastalar, hemşireler ve diğer hastane personeli ve uygulamayı yapan görevliler tarafından olumlu 5 Birinci Sosyal Hizmetler Şurası (19-21 Nisan 2004) Basın Toplantısı ( Dedeman Oteli Ankara) 6 Nurullah Altaş, "Hastanelerde Dini Danışmanlık Hizmetleri (Türkiye Uygulaması Üzerine Deneysel Bir Araştırma)" AÜ ilahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara 1999, s Altaş, Hastanelerde Dini Danışmanlık Hizmetleri s. 600; Serpil Başar, "Diyanet İşleri Başkanlığının YürüttUğü Cami Dışı Din Hizmetleri Kapsamında Hastanelerde Din Hizmeti ihtiyacı", I Din Hizmetleri Sempozyumu, 3-4 Kasım 2007, Ankara 2008, I, s

7 karşılanırken 8, bir kısım doktorlar tarafından, farklı gerekçelere dayanarak ihtiyatla karşılanmıştır. 9 Hastanelerde din ve moral hizmetleri dünyada birçok ülkede, özellikle Avrupa'da var olan bir uygulamadır. 10 Bu uygulamalar, bilimsel bir şekilde değerlendirmeye tabi tutularak irdelenmeli ve ülkemizde de uygulanabilirliği üzerinde çalışmalar yapılmalıdır. Mutlaka ülke şartları ve din farklılıklarının getirdiği bazı değişiklikler olacaktır. Bu da normal bir durumdur. Kaldı ki bu dönemde hastanelerde din ve moral hizmeti veren görevliler (hastaneyle ilgili) hiçbir formasyonasahip olmadan bu görevlere atanmışlardır. Hatta bazı yerlerde atanan görevliler, Fakülte mezunu bile olmayıp imam, müezzin, kayyım gibi görevlerde bulunanlardır. 11 Herhangi bir formasyon ve eğitim düzeyi yeterli olmadan yapılan bir hizmetten ne kadar verimlilik beklenebilir. Takdirlerinize arz ediyorum. İşte biz uygulamadan kaynaklanan bazı yanlışlıkların giderilmesi, kaliteli bir hizmetin, amatörce değil profesyonelce yapılması ve hastaya moral-motivasyon desteği ve rehabilite hizmetlerinin sunulabilmesi için böyle bir programın gerekliliğine inanıyoruz. Cezaevlerinde Dini Sosyal Hizmetler Cezaevlerinde manevi rehabilitasyon amaçlı din hizmetleri, 1950'lerde başlamış ve değişik aşamalardan geçerek günümüze kadar gelmiştir. Bazen aksamalar olsa da, uygulamada bir devamlılığın olduğu görülmektedir. Adalet Bakanlığının DİB'e gönderdi~i tarih ve ı 7565 sayılı yazısı ile başlayan DİB ve Adalet Bakanlığı işbirliği 1, sonucu 15 Mayıs 200 ı tarihinde yürürlüğe giren ve bugün h la yürürlükte olan protokolle son şeklini almış ve uygulama buna göre devam etmektedir. 13 Adalet Bakanlığı ile DİB arasında yapılan yazışmalardan, cezaevlerinde yapılmak istenen dini sosyal hizmetlerle, manevi rehabilitasyonun amaçlandığı görülmektedir. Bu amaç, vaizlerin yapacağı irşad ve tebliğ göreviyle, mahkumların işlemiş oldukları suçlardan pişmanlık duymaları, topluma kazandırıldıktan sonra tekrar suç işleyerek cezaevine geri dönmemeleri ve iyi bir insan, iyi bir vatandaş olabilmelerinin sağlanması, suçu meslek haline getirmelerinin engellenmesidir. 8 Altaş, Hastanelerde Dini Danışmanlık Hizmetleri s ; Serpil Başar, "Diyanet İşleri Başkanlığının Yürüttüğü Cami Dışı Din Hizmetleri Kapsamında Hastanelerde Din Hizmeti ihtiyacı", I, s Al taş, Hastanelerde Dini Danışmanlık Hizmetleri s Ayşegül İlhan, Dünya Hastanelerinde Din Hizmetleri, ÖNDER Raporlar Serisi 2, ; Larry Vande Creek, "Mahalle Papazlarının Hastanede Yatan Kilise Üyelerine Yönelik Dua Vaizliği" Çeviren: Ali Rıza Aydın, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi III, (2003) sayı:1, / ll s Altaş, Hastanelerde Dini Danışmanlık Hizmetleri s. 615, Geniş bilgi için Bkz: Şuayip Özdemir, Cezaevlerinde Din Eğitimi, Arı Sanat yayınları, İstanbul2006, s http.adalet.gov.tr

8 Yapılan araştırmalar cezaevlerinde bulunan mahkumların din eğitimi hizmetlerine ihtiyaç duydukları, onlara verilecek din eğitimi hizmetlerinin, onların rehabilitesine önemli katkılarının olacağı sonucunu ortaya koymaktadır. 14 Cezaevlerinde görev yapacak olan DİB görevlileri genelde vaizler arasından seçilmektedir. Vaizlerin olmadığı yerlerde ise; ilçe müftüleri bu görevi yerine getirmektedirler. Görevleri ise kanunla düzenlenmektedir. 15 Cezaevinde görev yapan vaizlere 'Cezaevi V aizi' denilmektedir. 16 Cezaevinde görev yapan Cezaevi V aizleri zaman zaman bazı kurslara tabi tutulmuşlardır. Ancak bu etkinlikler sonucu istenen eğitim düzeyinin yakalanması mümkün değildir. Bunların geçici çözümler olarak kabul edilebileceğini düşünüyorum. Cezaevinde halen görev yapmakta olan "Cezaevi Vaizleri" ilahiyat Fakültesi (veya Yüksek İslam Enstitüsü ve İslami İlimler Fakültesi) mezunudurlar. Fakültelerdeki dersler itibariyle cezaevini tanıtıcı herhangi bir ders almamaktadırlar. 17 Kaldı ki biz bu sorunun öğrencinin Fakülte'de lisans eğitimi sırasında alacağı bir-iki teorik dersle çözülebileceği kanaatinde de değiliz. Cezaevi Vaizliğinin bir ihtisas alanı olduğunu düşünerek, bu alanda özel formasyana sahip olunması gerektiğini düşünüyoruz. Bu da ancak ilahiyat Fakülteleri bünyesinde açılacak olan bir programla gerçekleşebilecektir. SHÇEK'e Bağlı Kuruluşlarda Dini Sosyal Hizmetler Türkiye'de Sosyal Hizmetlerin devlet eliyle, vatandaşına ulaştığı en önemli ve en organize kuruluş SHÇEK'tir. SHÇEK'in hizmet alanları içerisinde, Çocuk Yuvaları (0-12 yaş arası), Yetiştirme Yurtları (12-18 yaş arası), Rehabilitasyon Merkezleri 18 ve Huzurevleri gibi önemli kuruluşlar bulunmaktadır. Buralarda barınmakta olan ihtiyaç sahibi kişilere maddi ve manevi ihtiyaçların karşılanması adına bir takım hizmetler verilmektedir. Bizim burada üzerinde durmak istediğimiz, SHÇEK'e bağlı kuruluşlarda barınmakta olan insanları manevi ihtiyaçlarının hangi vasıft:a olan kişiler tarafından karşılanmasının daha uygun olacağı sorusuna cevap bulmaktır. Bizim bu tebliğimizde üzerine durmak istediğimiz konu; SHÇEK'teki Din Eğitimi Hizmetleriyle ilgili uygulamanın geçirdiği tarihi süreç değildir. Çünkü uygulamalarda zaman zaman değişiklikler olsa da önemli olan böyle bir ihtiyacın olup olmadığının bilimsel bir 14 Şuayip Özdemir, Cezaevlerinde Din Eğitimi, Arı Sanat yayınları, istanbul2006; Saadettİn Özdemir, "Cezaevlerinde Verilen Din Eğitiminin Yeterliliği Üzerine Bir Araştırma Isparta-Burdur Örneği" SDÜ ilahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:21 yıl: 2008/2 Isparta 2008 ss ; Kemal Karademir, "Suçluların Topluma Kazandırılmasında Din Eğitiminin Rolü," Dokuz EylülÜ., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, (Yayınlanmamıs Doktora Lisans Tezi), Dzmir 1997; Ahmet Pehlivan, "Suçu Engellernede Din Eğitiminin Rolü (Van Kapalı Cezaevi Örneği)", YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı (Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Van tarih ve 83/6920 sayılı kanun, madde 36/A+B. 16 Özdemir, Cezaevlerinde Din Eğitimi, s ilahiyat Fakültesi programları incelendiğinde sadece SDÜ İlahiyat Fakültesinde 5. yarıyılda yer alan "Sosyal Kurumlarda Din Hizmetleri" adıyla okutulmakta olup diğer fakülte programlarında henüz yer almamaktadır. Yine Sosyal Bilimler Enstitüsünde de "Sosyal Hizmetlerde Din Hizmetleri" adıyla 3 kredilik bir ders bulunmaktadır. Bkz; 18 Engeliiierin rehabilitasyon hizmetinde dinin yeri ve önemiyle ilgili olarak bkz; Hüseyin Certel, "Din Psikolojisi Açısından Engeliii er ve Din" tabula rasa, Yıl:5, Sayı: 13, Konya 2005, ss

9 şekilde ortaya konulması 19 ve ihtiyaç tespit edilirse bunun kimler tarafından nasıl ve ne şekilde karşılanacağının, bilimsel bir çalışmayla çözüme kavuşturulmasıdır. Yapılan araştırmalar ve gözlemlerimiz 20 bu kurumlarda böyle bir ihtiyacın olduğu ancak bunun kimler tarafından karşılanacağının belirli olmamasıdır. Kurumda kalmakta olan bir öğrenci, devam etmekte olduğu Orta öğretim kurumunda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersini, Pedagojİk Formasyana sahip ilahiyat Fakültesi mezunundan alıp, daha soma yurda geldiğinde ihtiyaç duyduğu bir konuda yardımı, İmam -Hatip Lisesi mezunu veya ilahiyat Fakültesi mezunu olup ancak Sosyal Hizmetler konusunda altyapısı olmayan bir kişiden öğrenmeye çalışması, çelişkili ve çözüme ihtiyaç duyulan bir durumdur. İşte biz SHÇEK'te çocuk ve gençlerin kişiliklerinin oluşmasında bir boyutu olan dini gelişimlerini, sağlıklı bir şekilde tamamlamaları için, uzman bir görevlinin olması gerektiği kanaatindeyiz. Bu da yine yukarıda sözünü ettiğimiz şekilde ilahiyat Fakülteleri bünyesinde açılacak olan bir programla karşılanabilecektir. Huzurevleri'nde Dini Sosyal Hizmetler Huzurevlerinde sunulmakta olan din hizmetleri, DİB ile SHÇEK arasında yapılan bir protokol çerçevesinde yapılmaktadır? 1 Huzurevlerinde yaygın olan ve her huzurevinde olmasa da bir kısmında uygulanmakta olan Din Eğitimi Hizmetleri, daha ziyade Dini Gün ve Gecelerde yapılan etkinliklerdir. Huzurevlerinde standart bir uygulamanın olmaması, bu kurumların idari ve yönetim olarak farklı kuruluşlar; belediye, vakıf, demek ve tüzel kişiliklere sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bunun neticesi, uygulamalar kişiye, kuruma, vakfa ve derneğe göre değişmekte ve çok farklı uygulamalarla karşılaşılmaktadır. Çünkü yukarıda sözünü ettiğimiz protokol, SHÇEK ile DİB arasında yapılmıştır. Dolayısıyla SHÇEK'e bağlı olan Huzurevleri dışındaki diğer Huzurevlerini kapsayıcı değildir. Hal böyle olunca da Belediye, Vakıf, Demek Tüzel Kişilikler ve Azınlıklara ait Huzurevleri bu konuda tamamen kendi isteklerine bırakılmıştır. Bu durum doğal olarak farklı uygulamaları beraberinde getirmiştir. Huzurevlerinde sunulacak olan Din Eğitimi Hizmetlerini, Batı'daki anlamıyla Manevi Bakım çerçevesinde düşünmek mümkündür. Manevi Bakırnın gerçekleşebilmesi için öncelikle bu alanda yetişmiş elemana ihtiyaç vardır. Manevi Bakım hizmetlerinin sadece gönüllülük esasına göre yürütülmesi doğru değildir. Çünkü iyi niyetle fakat bilinçsizce yapılan işlerden, olumlu netice elde edilmesi beklenirken, bazen hayal kırıklığı yaşanabilmektedir. Onun için Manevi Hizmetler kavramının çerçevesinin ne olacağı, nasıl yürütüleceği, kimlerin bu hizmeti vereceği gibi hususların çok iyi belirlenmesi gerekir? 2 Huzurevlerinde verilecek olan Din Eğitimi Hizmetlerinin, sağlıklı bir zemine oturtulmasının 19 Saadettİn Özdemir, Korunmaya Muhtaç Gançlerin Din Öğretimi ihtiyaçları, Tuğra Matbaası Isparta 2002, Orhan Demir, Yetiştirme Yurdu Gençliği ve Din Eğitimi, Düşünce Kitabevi, İstanbul Bu konudaki gözlemlerim, Doktora çahşmalarım, Engeliilere yönelik Özel bir Derneğin hem kurucu üyesi, bir dönemde yöneticisi ve ayrıca İl Sosyal Hizmetler Kurulu Üyesi olarak bulunmamdan kaynaklanmaktadır tarihinde DİB ile SHÇEK arasında yapılan protokole göre Din Hizmetleriyle ilgili bazı 22 düzenlemeler yapılmıştır. Konuyla ilgili geniş bilgi için bknz; Ali Seyyar, Sosyal Hizmetlerde Manevi Bakım, Şefkatli Eller yay., Ankara 2007; Manevi Sosyal Hizmetler, Editör: Ali Seyyar, Rağbet yay., İstanbul 2008; Fatma Aktuğ ve arkadaşları, "Hasta ve Yaşlı Bakım Elemanı Yetiştirme Projesinde "Din Hizmetleri Eğitimi" Örneği" I. Din Hizmetleri Sempozyumu, cilt:2,dib Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Ankara 2008 s

10 ve sunulacak olan hizmetlerin kaliteli olmasının, bir uzmanlığı gerektirdiğini düşünmekteyiz. Bu da diğer Sosyal Hizmet Alanlarında olduğu gibi, meslek! bir eğitimi gerektirmektedir. Halen bu konuda eleman yetiştiren bir bölüm veya program olmadığına göre, böyle bir programın açılması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan bizim burada açılmasını önerdiğimiz "Dilli Sosyal Hizmetler" veya "Sosyal İlahiyat" Bölümü benzerlerinin bazı AB ülkelerinde 23 olduğunu biliyoruz. Bu örneği sırf AB' de olduğu için değil, bu hizmetin insanımıza sunulmasının insani bir hizmet vermek olduğunu düşündüğümüz için öneriyoruz. Ayrıca bu programın diğer İslam ülkeleri için de bir model olacağını ümit diyoruz. 3. BÖLÜM MEZUNLARININ İSTiHDAM ALANLARI Bu bölüm mezunları, Müftülükler, Cezaevleri, Hastaneler (Kamuya, Özel Demek ve Vakıflara, Yabancılara, Belediyelere, Üniversitelere ait olan Hastaneler), SHÇEK'e bağlı tüm kuruluşlar (Çocuk Yuvaları, Yurtlar, Rehabilitasyon Merkezleri ve Huzurevlerinde (SHÇEK'e bağlı olanlar, Özel Vakıf ve Derneklere ait olanlar, Gerçek ve Tüzel kişilere ait olanlar, Belediyelere ait olanlar) istihdam edilir. 4. MEZUNLARA VERİLECEK ÜNV AN Bu bölümden mezun olanlar "Din! Sosyal Hizmet Çalışmacısı", Çalışmacı" veya "Sosyal ilahiyat Çalışmacısı" unvanını alacaklardır. 5. BÖLÜM DERS PROGRAMI "Manevi Sosyal 1. Sınıf 1. Sınıf I. Yarı Yıl Dersleri II. Yarı Yıl Dersleri Arapça I Arapça II Kur'an-ı Kerim I Kur'an-ı Kerim II Sosyal Hizmet 2 o 2 Sosyal Antropolojiye Ortamlarında İnceleme Giriş Sosyal Hizmette Çağdaş 2 o 2 Psikolojiye Giriş Yönelimler İslam İnanç Esasları 2 o 2 Sosyolojiye Giriş Türk Dili 2 o 2 İslam ibadet Esasları T.C Atatürk İlk ve İnk 2 o 2 Y. Dil I Tarihi İslam Tarihi I 2 o 2 İslam Tarihi II Sosyal Hizmet Mesleğine 2 o 2 Giriş o 2 2 o 2 2 o 2 2 o 2 6 o 6 2 o 2 23 Ali Seyyar-Saadettİn Özdemir, AB Sürecinde Türkiye'de Dini Sosyal Hizmetlerin Önemi" -Türkiye Almanya Örneği- I Din Hizmetleri Sempozyumu, 3-4 Kasım 2007, Ankara 2008, II, ss

11 2. Sınıf 2. Sınıf III. Yarı Yıl Dersleri IV. Yarı Yıl Dersleri Sosyal Hizmet Kurarn ve 2 o 2 Psikolojik Danışmanlık ve 2 o 2 Yaklaşımları Rehberlik Sosyal Hizmet Mevzuatı 2 o 2 Özüdülere Sosyal Hizmet 2 o 2 Y. Dil II 4 4 Hasta Psikolojisi 2 2 Suçlu Psikolojisi 2 o 2 Cezaevlerinde Din 2 o 2 Hizmetleri Gelişim Psiklojisi 2 2 Yetişkİn Psikolojisi 2 o 2 Hadis 2 o 2 Tefsir Usulü 2 2 İslam Ahlak (Eğitimi ve 2 o 2 Din Öğretiminde 2 o 2 Öğretimi) Yöntemleri Arapça III 4 o 4 Güncel Hadis Yorumları 4 o 4 İslam Felsefesi 4 o 4 3. Sınıf 3. Sınıf V. Yarı Yıl Dersleri VI. Yarı Yıl Dersleri Sosyal Hizmet ı ıo 6 Sosyal Hizmet ı 10 6 Ortamlarında Uygulama (Cezaevlerinde) Ortamlarında Uygulama (Hastanelerde) Dini Danışmanlık ve 2 o 2 SuçlularaSosyal Hizmet 2 o 2 Rehberlik Gerontolojik Sosyal 2 o 2 Hastalara Dini 2 o 2 Hizmet Danışmanlık Hizmetleri Yetişkin Din Eğitimi ve 2 o 2 Ailelere Sosyal Hizmet 2 o 2 Problemleri SHÇEK'de Dini Sosyal 2 o 2 Krizlerde Dini Sosyal 2 o 2 Hizmetler Hizmet Tefsir 4 o 4 Güncel T efsir Yorumları 2 o 2 İslam Hukuk Usulü 2 o 2 İslamHukuk 2 o 2 Din Felsefesi 2 o 2 9

12 4. Sınıf 4. Sınıf VII. Yarı Yıl Dersleri VIII Yarı Yıl Dersleri Sosyal Hizmet ı ıo 6 Sosyal Hizmet ı ıo 6 Ortamlarında Uygulama (Huzurevleri ve Rehabilitasyon Merkez.) Ortamlarında Uygulama (SHÇEK'e Bağlı Kuruluşlarda) Dezavantajlı Gruplar ve 2 o 2 Güncel Fıkıh Problemleri 4 o 4 Problemleri Din Hizmetlerinde 2 o 2 Din Fenomenolojisi 2 o 2 İletişim Dini Musiki 2 o 2 İslam Mezhepler Tarihi 2 o 2 Din Psikolojisi 2 o 2 Din Sosyolojisi 2 o 2 Din Eğitimi 2 o 2 Özel Öğretim Yöntemleri 2 o 2 Günümüz İnanç 2 o 2 Problemleri SECMELİ DERS ADLARI CM ubtelii yarı üstün Zekalıların Din Eğitimi işitme Engelliler ve Din Eğitimi Görme Engelliler ve Din Eğitimi Zihinsel Engelliler ve Din Eğitimi Psikiyatrik Sosyal Hizmetler Dini Sosyal Hizmetlere Giriş Sosyal Hizmetlerin Tarihçesi Türklerde Sosyal Hizmet Anlayışı Din Psikolojisi Din Sosyolojisi Mantık Avrupa' da Sosyal Hizmetler Avrupa' da Dini Sosyal Hizmetler Sosyal Çalışma ve Sosyal Pedagoji Serbest Zaman Sağlık ve Sosyal Hizmetler Yaşlılar Eğitimi Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Güncel Fıkıh Dersleri Dini Pratikler ve Engelliler Dünya Dinleri Tasavvuf Mantık yıllara konula bilecek) ı o

13 Felsefe Tarihi İslam Düşünce Tarihi Engeliilik ve Din Manevi Bakım Dersleri (Tüm diğer din mensupları için) 6. BÖLÜM DERS İÇERiKLERİ Daha önce ilahiyat Programında yer alan derslerin içeriklerini vermeyeceğiz. Sadece ilahiyat alanı dışındaki derslere yer vermeyi düşünüyoruz. 1. SINIF Sosyal Hizmet Ortamlarında İnceleme Öğrencilerin sosyal hizmet örgütlerini ve sosyal hizmetin uygulama ortamlarını ziyaret ederek incelemesi ve bilgi alması. (Sosyal Hizmetler Bölümü) Sosyal Hizmette Çağdaş Yönelimler Bu ders sosyal hizmet alanındaki yeni yaklaşımları öğrenme ve güncel konuları tartışma olanağı sunmaktadır. Ders içeriği, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda güncel konulara göre belirlenir. (BAŞKENT SHYO) Sosyal Antropolojiye Giriş Antropolojinin disiplin olarak kapsamı ve gelişimi: Temel temalar, evrenselcilik, bütüncülük, bütünleşmecilik, uyarianma ve kültürel görelilik; antropolojideki dört alt disiplin yaklaşımının ve sosyal ve kültürel antropoloji ayrımının temeli. Biyolojik evrim,kültür: Kültür kavramını tanımlamadaki güçlüğün nedeni; kültürün temel bileşenleri; kültürünemik ve etik yorumları arasındaki farklılıklar; kültürel süreçler. Antropoloji Teorileri. (Sosyal Hizmetler Bölümü) 2. SINIF Sosyal Hizmet Kurarn ve Yaklaşımları Kamu yönetimine ilişkin temel kavramların ele alındığı bu dersin içeriğinde kamu yönetiminin tanımı ve unsurları, devlet ve hükmet kavramları, kamu hizmetleri, kamu ve özel yönetim arasındaki farklar, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının temel ilkeleri, Türk kamu yönetim sisteminin ve sosyal hizmetler yönetim sisteminin özellikleri gibi konular yer almaktadır. (BAŞKENT SHYO) Sosyal Hizmet Mevzuatı Sosyal refahın ulusal ve uluslar arası hukuksal kaynakları. Gerek sosyal refah hizmetlerini gerekse sosyal hizmet uygulamasını ilgilendiren ulusal ve uluslar arası düzenlernelerin gözden geçirilmesi. (Sosyal Hizmetler Bölümü) Gelişim Psikolojisi Psikolojinin tanımı ve alt alanları, Gelişim psikolojisinin tanımı, Gelişim görevleri ve önemi, Yaşarndaki kritik görevler ve önemi, Piaget'e göre zihin gelişimi, Psikanalitik kurama göre gelişi, dönemleri ve özellikleri, Erikson'un psiko-sosyal gelişim kuramı, Kohlberg'in ı ı

14 ahlak gelişimi kuramı Öğrenme psikolojisinin tanımı, Öğrenme ve öğrenme dışı davranışlar, Öğrenmenin biyolojik ve kimyasal temelleri, Öğrenme kurarnları hakkında genel bilgi, Klasik koşullanma, Edimsel koşullanma Sosyal öğrenme kuramı, Geştalt öğrenme kuramları, Bilgiyi işleme kuramı. / _psikolojisi.html Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin temel kavram ve ilkeler, psikolojik danışma ve rehberliğin tarihçesi, alanı ve dalları, kullanılan araştırma ve değerlendirme yöntemleri, psikolojik danışma süreci, psikolojik danışma kuramları, psikolojik danışma ve rehberlikte etik ve yasal konular. Özürlülere Sosyal Hizmet Özürlülüğe ilişkin kavramsal çerçeve, özürlülük sınıflandırması, özürlülüğe yönelik sosyal hizmet müdahalesi, özürlülere yönelik çağdaş hizmet modelleri, özürlüler ve devlet politikası, özürlülere yönelik toplumsal tutumlar. (Sosyal Hizmetler Bölümü) Hasta Psikolojisi Hasta ve hastalığa ilişkin kavramlar, Hastaların sınıflandırılması, Hastalara yönelik toplumsal bakış açısı, Hastanelerde hastalara verilen hizmetler, Hasta-yaş ilişkisi, hastalıkı çeşitleri ve hastalar konuları yer almaktadır. Cezaevlerinde Din Hizmetleri Cezaevleri, Din, Eğitim, Öğretim, Rehabilitasyon tarihçesi gibi kavramlar hakkında bilgi verildikten sonra, Cezaevlerinde din eğitimi ve öğretiminin tarihçesi, müfredatta yer alan konular ve derslerin veriliş şekilleriyle ilgili yöntemler üzerinde durulacaktır. Yetişkin Psikolojisi Yetişkin psikolojisiyle ilgili temel kavramlar, yetişkin eğitiminin ilke ve yöntemleri, problemleri ve çözüm yolları üzerinde durulacak. Din Öğretiminde Yöntemleri Genel olarak eğitimde kullanılan yöntemler hakkında bilgi verilecek ve bu yöntemlerin din eğitimi ve öğretiminde, özellikle de özel eğitim alanında nasıl kullanılacağı tartışılacaktır 3. Sınıf Sosyal Hizmet Ortamlarında Uygulama (Cezaevlerinde) Öğrenciler cezaevlerinde Cezaevi Vaizi rehberliğinde din eğitimi hizmetlerinde aktif olarak görev alacak, uygulamalar yapacaktır. Sosyal Hizmet Ortamlarında Uygulama (Hastanelerde Öğrenciler Hastane'de hastalara yönelik rehabilitsayon destek hizmetinde görevler alacak, dini dayanaklada hastaların moral motivasyon kazanmalarına katkı sağlayacaklardır. 12

15 Dini Danışmanlık ve Rehberlik Psikolojik danışmanlık kazandırmak ve rehberlik konusunda teorik bilgi ve uygulama becerisi Danışmanlık ile dini danışmanlığın problem alanları konusunda bilgi sahibi olmak ve danışmada dini materyalle/dindar danışanla çalışma konusunda beceriler geliştirmek. (CU ilahiyat Fakültesi ders müfredatı) Gerontolojik Sosyal Hizmet Bu ders, gerontolojik sosyal hizmet için gerekli temel bilgi ve becerileri işlernek üzere tasarlanmıştır. Ders içeriğinde gerontoloji ve gerontolojik sosyal hizmet kavramları; yaşlıları etkileyen biyolojik, psikolojik, sosyolojik, politik ve ekonomik etkenler; yaşlıların karşılaştığı psiko-sosyal sorunlar; gerontolojik sosyal hizmet kapsamında müdahale yöntem ve tekniklerine ilişkin konular yer almaktadır. (BAŞKENT SHYO) Yetişkin Din Eğitimi ve Problemleri Öğrencilere Yetişkin Din Eğitiminin tanımı, amacı ve alanı, metodu hakkında teorik bilgiler verilir Yetişkİn din eğitiminin imkanları ve problemleri üzerinde durulur. SHÇEK'de Dini Sosyal Hizmetler SHÇEK' e bağlı kuruluşlarda barınmakta olan grupların özellikleri, gelişim dönemleri ve özel durumları, çocuklara, gençlere sunulacak olan dini danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin yöntem ve teknikleri konusunda formasyon kazandıniması sağlanacaktır. Suçlulara Sosyal Hizmet Çocuk Hakları Sözleşmesi" ve "İnsan Hakları Bildirgesi" bağlamında suça yönelen çocuk, genç ve yetişkinlerin hakları ve gereksinmeleri. Makro, mezzo, mikro düzey sosyal sistemlerle ilişkili olarak suçluluğun nedenleri. Bütüncü (generalist) sosyal hizmet yaklaşımı içinde çocuk, kadın ve yetişkin suçluluğuna müdahale. Çocuk ve ceza adaleti sistemlerinin özellikleri ve refah, eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik sistemleriyle ilişkileri. Çocuk genç, kadın ve yetişkin suçlularla önleyici ve rehabilite edici sosyal hizmet modelleri. (Sosyal Hizmetler Bölümü) Hastalara Dini Danışmanlık Hizmetleri Hastalara dinden kaynaklanan sorunlarının çözümünde yardımcı olma bilgi beceri ve tekniklerini öğrenir. Dini kaynaklı sorunların çözümüne yardımcı olma bilgi be becerisini kazanır. Ailelere Sosyal Hizmet Değişen toplumda aile, aile politikaları program ve projeler. Aileler arası problemler, aile içi şiddet, eş ve çocuk istismarı, boşanma ve ayrılık, evden kaçma ve terk, ailede kayıp, bütüncül müdahaleler, tedavi ve rehabilitasyon. (Sosyal Hizmetler Bölümü) 13

16 Krizlerde Dini Sosyal Hizmetler Kriz durumlarında ailelerin karşılaştıkları güçlükler, kriz olaylarının psikolojik, fizyolojik ve sosyal yönleri; krizin ve kriz içindeki bireylerin özellikleri ve bunların karşılıklı etkileşimi; kriz durumlarına sosyal hizmet müdahalesi; krize müdahalede sosyal hizmet uzmanının duygusal durumu ve bu duygunun görevine etkisi ve dini argumanların krizin çözümüne katkısı gibi konuları içermektedir. 4. Sınıf Sosyal Hizmet Ortamlarında Uygulama (Huzurevleri ve Rehabilitasyon Merkez.) Huzurevi ve rehabilitasyon merkezi ortamlarında tecrübe kazanır. uygulamalar yapar, deneyim ve Sosyal Hizmet Ortamlarında Uygulama (SHÇEK'e Bağlı Kuruluşlarda) SHÇEK'e bağlı kuruluşlarda uygulamalara katılır, dini danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinde bulunur. Dezavantajlı Gruplar ve Problemleri Bu ders, özürlülerle sosyal hizmet uygulamasının temel amacı, işlevi ve yöntemleri üzerinde odaklaşmaktadır. Ders içeriği, özürlülük ve rehabilitasyon kavramlarımn analizi, özürlülüğün nedenleri ve özürlü tipleri, özürlülüğün sosyal boyutu, özürlü hakları, özürlülerin sosyal ve fiziksel ihtiyaçlarımn karşılanması, özürlülere yönelik çağdaş hizmet modelleri, özürlülerle sosyal hizmet uygulaması, rehabilitasyon hizmetinde ekip çalışması ve sosyal hizmet uzmammn ekip içindeki rolü gibi konuları içermektedir. (BAŞKENT SHYO) Din Hizmetlerinde İletişim Din Hizmetlerinde iletişimle ilgili kavramlar, iletişim türleri, iletişimin temel unsurları, din eğitimi öğretimi faaliyetlerinde bu alandaki problemleri ve çözüm yollanın öğrenir. SECMELİ DERS ADLARI (Muhtelif yarı yıllara konulabilecek) Üstün Zekalıların Din Eğitimi Üstün zekalılar ve sorunları, Üstün zekalıların din eğitimi öğretimiyle ilgili karşılaştıkları güçlükler ve çözümüne ilişkin bilgiler kazanılması sağlanır işitme EngeliHer ve Din Eğitimi işitme Engelliler ve sorunları, işitme Engeliiierin din eğitimi öğretimiyle ilgili karşılaştıkları güçlükler ve çözümüne ilişkin bilgiler kazanılması sağlanır Görme EngeliHer ve Din Eğitimi Görme Engelliler ve sorunları, Görme Engeliiierin din eğitimi öğretimiyle ilgili karşılaştıkları güçlükler ve çözümüne ilişkin bilgiler kazanılması sağlanır 14

17 Zihinsel Engelliler ve Din Eğitimi Zihinsel Engelliler ve sorunları, Zihinsel Engeliiierin din eğitimi öğretimiyle ilgili karşılaştıkları güçlükler ve çözümüne ilişkin bilgiler kazanılması sağlanır Psikiyatrik Sosyal Hizmetler Akıl ve ruh sağlığı yönünden güçlük içinde olan kişilere yönelik sosyal hizmet uygulamaları konusuna odaklanan bu ders içeriğinde, eko-sistem bakışıyla psikopatoloji; akıl hastalıklarının sınıflandırılması; ruh sağlığı ve akıl hastalıkları alanındaki kurarnların incelenmesi; akıl hastalıklarının tedavisi; akıl hastalıklarının toplum ve aile üzerindeki etkisi; ruh sağlığı alanındaki hizmet sistemleri; psikiyatrik sosyal hizmet kavramı ve tarihi gelişimi; psikiyatrik sosyal hizmetin ilke, yöntem ve teknikleri gibi konular yer almaktadır. (BAŞKENT SHYO) Dini Sosyal Hizmetlere Giriş Dini sosyal hizmet kavramının tanımı, alanı, bu alanla ilgili temel kavramlar. Dini sosyal hizmet verilecek kurum ve kuruluşların tanıtımı yapılacaktır. bilim ve disiplin olarak dini sosyal hizmet; dini sosyal hizmetin mesleki nitelikleri, amaçları, işlevleri ve ayırt edici özellikleri gibi konular işlenir.karşılaşılan sorunlar ve bunlarla ilgili çözüm arayışları ele alınır. Sosyal Hizmetlerin Tarihçesi Öğrencileri Türkiye'nin sosyal refah ve sosyal hizmetler sistemlerinin tarihsel kökenieri hakkında bilgilendirmeye yönelik olan bu ders, sosyal refah kurumlarının gelişimini, yapısını ve işleyişlerini incelemekte ve sosyal hizmet mesleğiııin Türkiye'de ve dünyadaki oluşumunu ele almaktadır. (BAŞKENT SHYO) Türklerde Sosyal Hizmet Anlayışı Türklerde tarih boyunca sosyal hizmet anlayışlarıyla ilgili yaklaşımlar, oluşturulan kurum ve müesseseler, bunların işleyiş şekilleri gibi bilgiler verilecektir. Avrupa'da Sosyal Hizmetler Avrupa ülkelerinde sosyal hizmet anlayışları, sosyal hizmet yaklaşımları, takip edilen yöntem ve teknikler üzerinde durulacaktır. Avrupa'da Dini Sosyal Hizmetler Avrupa ülkelerinde sosyal hizmet kurumu olarak nitelendirilen hastane, hapishane, kimsesizler yurdu, güçsüzler yurdu gibi kurumlarda nasıl bir din eğitimi hizmeti verildiği karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır Sağlık ve Sosyal Hizmetler Derste öğrencilere sağlık hizmet ortamları, bu ortamlarda sosyal hizmet uzmanlarının belirgin rolleri, ve çocuklar, kadınlar, yaşlılar gibi belirli müracaatçı gruplarına yönelik sağlık hizmetleri konusunda bilgi verilir. Dersin içeriğinde hastalığın psiko-sosyal sonuçları; hasta hakları ve sorunları; Türkiye'de günümüz sağlık hizmet sistemleri; tıbbi sosyal hizmetin tanımı; tıbbi sosyal hizmetin tarihsel gelişimi; çeşitli sağlık hizmeti ortamlarında bireyler, aileler, gruplar ve hizmet verenlere yönelik sosyal hizmet uygulama beceri ve stratejileri; 15

18 disiplinler arası ekip çalışması ortamında sosyal hizmet uzmanının rolü gibi konular yer alır. (BAŞKENT SHYO) Yaşlılar Eğitimi Yaşlılar eğitimiyle ilgili temel kavramlar, metotları, araştırma alanları, karşılaşılan problemler ve bu problemierin giderilmesiyle ilgili öneriler üzerinde durulacaktır. Dini Pratikler ve EngeliHer Dini pratikler olarak nitelendirilen ibadetlerin yerine getirilmesinde karşılaşılan güçlükler ve bunlarla ilgili çözüm önerileri, ruhsatlada ilgili öğrencilerin bilgi edinmeleri sağlanacaktır. Sosyal Hizmetler Tarihçesi Öğrencileri Türkiye'nin sosyal refah ve sosyal hizmetler sistemlerinin tarihsel kökenieri hakkında bilgilendirmeye yönelik olan bu ders, sosyal refah kurumlarının gelişimini, yapısını ve işleyişlerini incelemekte ve sosyal hizmet mesleğinin Türkiye'de ve dünyadaki oluşumunu ele almaktadır. (BAŞKENT SHYO) 16