ESKi YUGOSLAVYA YI OLUŞTURAN ÜLKELER VE EKONOMiLERi COUNTRIES AND ECONOMIES OF OLD YUGOSLAVIA

Transkript

1 ESKi YUGOSLAVYA YI OLUŞTURAN ÜLKELER VE EKONOMiLERi COUNTRIES AND ECONOMIES OF OLD YUGOSLAVIA ÖZET: Yugoslavya, Balkanlar ın batısında 20. yüzyılda, üç defa farklı yapı ve idari şekille kurulmuş olan bir devlettir. Aynı zamanda yıllarında çeşitli idari yapılarda varlığını sürdürmüş bir Balkan devletidir yılında son olarak Kosova nın ayrılmasıyla 7 ülkeye bölünmüştür. Yugoslavya nın dağılmasından sonra kurulan cumhuriyetler, güvenlik, siyasi ve ekonomik sebepler çerçevesinde uluslararası kuruluşlara katılmıştır. Ekonomisi iyi olan Slovenya ve Hırvatistan Avrupa Birliği üyesi olmuştur. Türkiye bağımsız olan bu 7 ülkeyi bağımsızlıklarından hemen sonra tanımıştır. Kısa sürede diplomatik ve ticari girişimde bulunmuştur. Bu ülkelerin hepsinin Türkiye ile ortak tarihi bulunmaktadır. Bu çalışmada Yugoslavya ve yerine kurulan ülkeler hakkında bilgiler verilmiştir. Bu ülkelerin Türkiye açısından büyük öneme sahip olduğu bulguları elde edilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Yugoslavya, Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Makedonya, Sırbistan, Karadağ, Kosova ABSTRACT: Yugoslavia is a state established in the 20th century west of the Balkans with three different structures and administrative structures. It is also a Balkan state which continued its presence in various administrative structures between 1918 and In 2008, it was divided into 7 countries with the last departure of Kosovo. The republics formed after the disintegration of Yugoslavia joined international organizations in the context of security, political and economic reasons. Slovenia and Croatia, which are good economies, have become members of the European Union. Turkey identifies these 7 independent countries immediately after their independence. In a short time he was involved in diplomatic and commercial ventures. All of these countries have a common history with Turkey. This study provided information on Yugoslavia and the countries established in its place. The findings of these countries that Turkey had a large precaution were obtained. KEYWORDS: Yugoslavia, Slovenia, Croatia, Bosnia and Herzegovina, Macedonia, Serbia, Montenegro, Kosovo Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 37

2 1- Bir Devrin Sonu: Yugoslavya 1 Yugoslavya kelime anlamı olarak Yug ve Slav kelimelerinin birleşmesiyle güney Slavlar anlamını taşımaktadır. Ülke, 1918 yılında kurulmuştur yılında isminin tamamen haritadan silinmesiyle son bulmuştur. 85 yıl hayatta kalan Yugoslavya nın o dönemdeki komşularını İtalya, Avusturya, Macaristan, Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya oluşturmaktadır. Coğrafi alan olarak Yugoslavya km 2 lik yüz ölçüme sahiptir. Yugoslavya nın kurulması Balkanlardaki Osmanlı egemenliğinin son dönemlerindeki Avusturya Macaristan ile Sırbistan arasındaki ihtilaflara dayanmaktadır. Balkan savaşları sonrasında olduğu gibi I. Dünya Savaşı sonrasında da Sırbistan en kârlı çıkan devletlerden biri olmuştur. Almanya ve Bulgaristan ın saldırısına uğrayan Sırbistan bu savaştan epeyce yorgun çıkmıştır. Ancak savaşın ardından Avusturya - Macaristan İmparatorluğu nun dağılması ve ayrılan Slavların Sırbistan la birleşmesiyle birlikte Yugoslavya nın kuruluşu için ilk zemin hazırlanmıştır. Slavların birleşmesi neticesinde 1 1 Yugoslavya nın Dağılışı: Bir Devrin Sonu Stratejik Ortak BÖL- GELER AVRUPA derlenmiştir. Aralık 1918 tarihinde anayasa ile yönetilen Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı olarak görülen Yugoslavya devleti kurulmuştur (İslam ansiklopedisi, 2013, 574). İkinci Dünya Savaşı nın başlamasıyla 1941 yılında Almanya, İtalya, Macaristan ve Bulgaristan orduları Yugoslavya yı işgal etmişlerdir. İşgal ile birlikte Yugoslavya Kralı ülkeyi terk etmiştir. Bu işgal esnasında halk - özellikle Müslüman kesim - çok acı çekmiştir. Ülke içinde işgale büyük direniş söz konusu iken, ülkede iktidar mücadelesi de iyice kızışmıştır. İktidar mücadelesinde büyük kısmını Sırpların teşkil ettiği Josip Broz TİTO 2 öncülüğündeki parti zaferle çıkmıştır. TİTO nun liderliğindeki Partizanlar işgalcilere karşı giriştiği mücadelede zafer elde etmişlerdir. 2 Aralık 1945 tarihinde Yugoslavya Demokratik Federal Cumhuriyeti kurulmuştur yılında yürürlüğe giren yeni anayasa ile Yugoslavya nın ismi Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Devlet başkanı TİTO sosyalist rejimi her ne kadar benimse de devlet yönetiminde Sovyetler Birliği siyasetinden farklı bir siyaset izlemiştir. TİTO Yugoslavya sının kuruluşunda, Müslüman ve Türk toplumlarına verilen sözler tutulmamıştır. TİTO döneminde Müslümanlar ve Türkler baskı altında yaşamışlardır yılında kabul edilen anayasaya göre merkezi yönetimden vazgeçilip Cumhuriyetlerin yetki ve sorumlulukları artırılmıştır. Ayrıca Özerk Bölge konumunda olan Kosova ve Voyvodina ya bir takım yeni statü ve yetkiler verilmiştir. 4 Mayıs 1980 tarihinde Josip TİTO nun ölümünden sonra 1974 anayasası gereğince Cumhuriyetlere tanınan haklar neticesinde, Cumhuriyetler ekonomik ve siyasi bakımdan neredeyse merkezden ba- 2 Josip Broz Tito, Marksist - Leninist görüşlere sahip Yugoslav devlet ve siyaset adamı. On beş çocuklu fakir bir köylü ailesinin yedinci çocuğudur. Babası Hırvat, annesi Sloven dir. Doğum tarihi: 7 Mayıs 1892, Kumrovec, Hırvatistan Ölüm tarihi ve yeri: 4 Mayıs 1980, Ljubljana, Slovenya Defin tarihi ve yeri: 8 Mayıs 1980, Kuća Cveća Kitaplar: Yugoslavia s Foreign Policy, The Essential Tito ğımsız birer cumhuriyetmiş gibi davranmaya başlamışlardır de Kosova da başlayan siyasi amaçlı gösteri ve eylemler zamanla öteki cumhuriyetlere de sıçramıştır. Cumhuriyetler arasında gerginleşen ilişkiler parti ve devlet kademelerinde de sarsıntıya yol açarak sık sık hükumet değişikliklerini getirmiştir. Yugoslavya yı yöneten komünist parti içerisindeki çatışma ortamı, ekonomik bunalım ve özellikle parti içerisindeki çatışmada TİTO nun reformistleri desteklemesi sonucu yapılan reformlarla birlikte merkezi yapının zayıflaması ve özerk yönetimlerin güçlenmesi, ülkeyi oluşturan etnik grupların(1981 de 8.1 milyon Sırp; 4.4 milyon Hırvat; 2 Milyon Boşnak (Müslüman); 1.7milyon Sloven; 1.7milyon Arnavut; 1.3 milyon Makedon; 1.2 milyon Yugoslav; 579.bin Karadağlı) farklı ve çeşitli olması, Sırp ve Hırvat radikallerin yıkıcı ve baskıcı faşizan tutumları neticesinde farklı ulusları sosyalizm çatısı altında bir arada tutan Yugoslavya da 1990 yıllarda birlik bozulmuş ve Yugoslavya Sosyalist Federatif Halk cumhuriyeti dağılmıştır Yugoslavya nın Dağılması 1991 yılına gelindiğinde artan devlet borçları, Cumhuriyetlerin ekonomik ve siyasi bakımdan merkezi yönetimden uzaklaşmaları Yugoslavya nın dağılmasına hız kazandırmıştır. 25 Haziran 1991 tarihinde ilk önce Slovenya nın bağımsızlığını ilan etmesi ve aynı gün Hırvatistan ın bağımsızlık kararı alması dağılmayı hızlandırmıştır. Sırbistan her ne kadar Hırvatistan ı işgal etse de Avrupa devletlerinin desteğini alan Hırvatistan, topraklarının kontrolünü sağlamıştır. 8 Eylül 1991 tarihinde Makedonya ve Bosna Hersek bağımsızlık kararı almışlardır. Bosna Hersek 1992 yılında yapılan referandum sonrasında bağımsızlığını tamamen ilan etmiştir. Bosna Hersek in bağımsızlığı başta Avrupa 3 Yugoslavya nın Dağılışı: Bir Devrin Sonu Stratejik Ortak BÖL- GELER AVRUPA alınmıştır Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 38

3 ülkeleri, ABD ve BM tarafından tanınmıştır. Bosna Hersek hem Hırvatlarla hem de Sırplarla savaşmıştır. Özellikle Sırplarla yapılan savaşta birçok Boşnak vatandaşı katliam ve soykırıma uğramıştır. Yugoslavya devletini oluşturan ülkeler sırasıyla bağımsızlıklarını ilan etmişler ve birlikten ayrılmışlardır. Dağılma süreci aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir. Slovenya: 1991 bağımsızlığını ilan etti Hırvatistan: 1991 bağımsızlığını ilan etti Makedonya: 1991 bağımsızlığını ilan etti Bosna-Hersek: 1992 bağımsızlığını ilan etti Sırbistan-Karadağ: 1993 te Yugoslavya yerine Sırbistan-Karadağ Federasyonu kuruldu. Karadağ: 2006 da bağımsızlığını ilan etti. Kosova: 2008 de bağımsızlığını ilan etti. 3- Eski Yugoslavya Ülkeleri ve Ekonomik Yapısı Tablo 1. Eski Yugoslavya yı oluşturan ülkelerin kısa özeti 4.1 Slovenya Cumhuriyeti Slovenya Cumhuriyeti Orta Avrupa nın güney kısmında yer almaktadır. Komşularını İtalya, Adriyatik Denizi, Hırvatistan, Macaristan ve Avusturya oluşturmaktadır. Etnik yapı olarak ülke nüfusunun büyük kısmını Slovenler oluşturmaktadır. Ülkede azınlık olarak başta Sırplar olmak üzere Hırvatlar, Boşnaklar ve İtalyanlar yaşamaktadır. Adriyatik Denizi kıyılarında yumuşak iklim görülse de ülke genelinde genel olarak karasal iklim hüküm sürmektedir. Tabii kaynak olarak ülkenin büyük kısmı ormanlarla kaplıdır. Başta kömür ve cıva madenleri olmakla birlikte çeşitli maden yataklarına rastlanılmaktadır. Ülke ekonomisi genel olarak Göstergeler Slovenya Hırvatistan Makedonya Bosna - Hersek Karadağ Sırbistan Kosova Başkent Lübliyana Zagreb Üsküp Saraybosna Podgoritsa Belgrad piriştine Nüfus (milyon) Yüz ölçüm (km 2 ) Dil Slovence Hırvatça Makedonca Boşnakça, Sırpça, Hırvatça Karadağca Sırpça, Arnavutça, Din Hristiyan Hristiyan İslam, İslam, Hristiyan İslam, Hristiyan Hristiyan İslam, Hristiyan Etnik Yapı Sloven Hırvat Makedon, Arnavut, Boşnak, Sırp, Karadağ, Sırp, Sırp, Macar, Türk Hırvat Boşnak Romen GSMH (milyar Avro 43, dolar) KBDMG (dolar) Avro Para Birimi Avro Hırvat Kunası Denar Mark Avro Sırp Dinarı Avro Enflasyon Oranı % İşsizlik Oranı % Kaynak: Ülke Raporlarından Derleme tarıma dayalıdır. En fazla üretilen tarım ürünleri arasında tahıl, patates ve meyveler yer almaktadır. Sanayi dalında ise metalürji ve dokumacılık gelişmiştir. Kış sporları ise çok sayıda turisti ülkeye çekmektedir. Kış turizmi önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Eski Yugoslavya nın bir parçasını oluşturan Slovenya Avrupa Birliğine katılan ilk ülkedir yılında bağımsızlığını kazanan Slovenya, kısa sürede piyasa ekonomisine geçiş reformlarını tamamlayarak 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa birliğine katılmıştır. Slovenya kısa sürede BM, NATO, AB, Avrupa Konseyi, AGİT, OECD, DTÖ, IMF, Dünya Bankası, GDAÜ gibi uluslararası kuruluşlara üye olmuştur. Türkiye Slovenya ilişkileri 6 Şubat 1992 tarihinde Türkiye nin Slovenya nın bağımsızlığını tanımasıyla başlamıştır. İki ülke arasın- Sırpça, Türkçe daki ilişkiler başta iktisadi, kültürel ve Arnavut, Sırp, eğitim alanında olmak üzere tüm Türk alanlarda hissedilmektedir yılı TÜİK verilerine göre iki ülke arasındaki karşılıklı ticaret hacmi 4 Slovenya - Coğrafi Özellikleri - Coğrafya Dünyası gen.tr/siyasi/devletler/ slovenya.htm Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 39

4 1,1 milyar ABD dolar seviyesindedir. Ticaret hacminin arttırılması hususunda gerekli çalışmalar yapılmaktadır. 4.2 Hırvatistan Cumhuriyeti Hırvatistan coğrafi konum olarak Balkan Yarımadasının kuzeybatısında yer almaktadır. Komşularını ise, Slovenya, Macaristan, Bosna Hersek ve Sırbistan oluşturmaktadır. Ayrıca Adriyatik Denizine uzun bir kıyısı bulunmaktadır. Dalmaçya kıyı tipine sahip olan ülke, birçok ada ve adacıklara sahiptir. Ülkenin harita görüntüsü bir hilale benzemektedir. Bitki örtüsü olarak ülkenin yüzde 37 si ormanlarla kaplıdır. Adriyatik denizi kenarında ise maki bitki örtüsüne rastlanılmaktadır. İklim olarak kıyı kesimde Akdeniz iklimi hüküm sürerken iç bölgelere gidildikçe karasal iklim hakim olmaktadır. Yeraltı kaynakları olarak kömür ve boksit madenleri mevcuttur. Hırvatistan ekonomisi tarım ve sanayiye dayalıdır. İkinci Dünya Savaşı öncesi tarım ve hayvan besiciliği ön planda iken, savaş sonrası sanayi sektörü hızla gelişmiştir. Özellikle başkent Zagreb önemli sanayi merkezidir yılındaki iç savaş turizm sektörünü önemli ölçüde etkilemiştir. Ülkede yaşanan iç savaş ekonomi ve turizm sektörlerinde istikrarsızlıklara yol açmıştır 5. 5 Hırvatistan - Coğrafi Özellikleri - Coğrafya Dünyası hirvatistan.htm Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 40 Bağımsızlık sonrası Hırvatistan ekonomisi mütevazı büyüme hızı, düşük enflasyon oranı, istikrarlı para birimi gibi olumlu verilere paralel olarak, yüksek bütçe açığı ve dış borç oranı, düşük rekabet gücüyle tanımlanan ve sübvansiyonlara dayalı bir ekonomik yapı görünümü kazanmıştır yılında Hırvatistan bağımsızlığını kazanmasından sonra Avrupa Birliği kapsamında yapılan sosyal ve ekonomik reformlar, özelleştirmede kaydedilen gelişmeler büyüme hızına ivme kazandırmıştır. Günümüzde işsizlik ise ülkenin temel sorunu olarak devam etmektedir. Bağımsızlık sonrası geçen 24 yıl içinde Hırvatistan NATO ve AB ye katılım hedefine başarılı şekilde ulaşmıştır. Türkiye Hırvatistan ın NATO ya katılımını güçlü biçimde desteklemiştir. 4.3 Bosna Hersek Cumhuriyeti Bosna-Hersek, Balkan yarımadasında ve güney doğu Avrupa da yer alan kilometrekarelik yüz ölçümü olan bir ülkedir. Komşularını Sırbistan, Karadağ ve Hırvatistan oluşturmaktadır. Neretva Nehri nin denize döküldüğü yerde, 24 km lik deniz sahili bulunmasına rağmen, uluslar arası sulara açılan bir limanı yoktur. Topraklarının yarıdan fazlası ekilebilir durumdadır. Verimli araziler ülkenin kuzeyinde yer almaktadır. Ülkenin başkenti Sarayevo (Saraybosna)dur. Bosna, adını Sava Nehri nin bir kolu olan Bosna çayından almıştır. Bosna çayının kıyısında kurulmuş bulunan en önemli yerleşim merkezleri; başkent Saraybosna, Zenitsa ve Doboy dur. Hersek adı ise, ortaçağda burada kurulan Hersegovina Dükalığı ndan almıştır. Hersek bölgesinin en önemli merkezi, halen tipik bir Osmanlı şehri görünümünü taşıyan Mostar şehridir. Mimar Sinan ın öğrencisi olan Mimar Hayrettin in inşa ettiği köprüyle simgeleşen Mostar şehrinin Osmanlı dönemindeki adı Köprülü olarak bilinmektedir. Büyük Osmanlı vezir ailesi Köprülülerin ismi bu şehirden gelmektedir (Kondo, 2003: 3). Bosna Hersek ülke olarak iki ana bölgeden oluşmaktadır. Kuzey kısım Bosna ve güney ise Hersek olarak adlandırılmaktadır. Bosna bölgesini yüz ölçümü kilometrekare, Hersek in yüz ölçümü ise kilometrekaredir (Kondo, 2003: 3). İklim olarak Bosna Hersek te karasal iklim tipi yaşanmaktadır. 24 km lik deniz kıyısında ise Akdeniz iklimi görülmektedir. Bosna nın orta ve Sırbistan a bakan doğu kesimleri çam, kayın ve meşe ormanlarıyla kaplıdır. Yer altı zenginliklerinin kaynaklarını ise, kömür, demir, bakır, manganez, kurşun, cıva ve gümüş oluşturmaktadır 6. Bosna-Hersek ekonomisi tarım, hayvancılık ve orman ürünlerine dayanmaktadır. Başlıca tarım ürünleri tahıl ve patatestir. Ayrıca sebze, şekerpancarı, keten ve tütün de yetiştirilmektedir. Ormancılık ve orman ürünleri ve koyun besiciliği ekonomide önemli yer tutmaktadır. Bosna nın orta ve kuzey kesimlerinde meyvecilik oldukça gelişmiş durumdadır. Hersek te ise bağcılık gelişmiştir. Sanayi ürünleri arasında kereste, demir - çelik, tütün, deri ve şeker fabrikaları önemli yer tutmaktadır 7. 6 Bosna Hersek - Coğrafi Özellikleri - Coğrafya Dünyası 7 Bosna Hersek - Coğrafi Özellikleri - Coğrafya Dünyası

5 4.4 Sırbistan Cumhuriyeti Sırbistan Avrupa nın güney doğusunda ve balkan yarımadasının orta bölgesinde yer almaktadır kilometre karelik yüzölçümü ile eski Yugoslavya dan ayrılan en büyük ülkedir. Konum olarak Avrupa ile Asya yı birbirine bağlayan Pan Avrupa koridorunda bulunmaktadır. Sırbistan ın komşularını Macaristan, Hırvatistan, Bosna Hersek, Makedonya, Kosova, Romanya ve Bulgaristan oluşturmaktadır. Karadağ ın Sırbistan dan ayrılmasıyla ülkenin denize açılan bir sınırı bulunmamaktadır. Bundan dolayı ülke kapalı bir havza tipindedir. ülkede karasal iklim hakimdir 8. Sırbistan ı büyüme potansiyeline sahip bir ülke olarak tanımlamak mümkündür. Bununla birlikte ülkedeki kurumların yeterince güçlü olmaması ve demografik yapıda gözlenen bozulma ekonomik büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Ülke pazar büyüklüğü açısından güneydoğu Avrupa da Romanya ve Bulgaristan dan sonra 3. sırada yer almaktadır. Fakat diğer taraftan, bulunduğu bölgede gelir düzeyi en düşük ülkeler arasında yer almaktadır. Son on yılda yaşanan savaşlar, uygulanan uluslararası yaptırımlar, uluslararası askeri müdahaleler ekonomik ve sosyal açıdan gerilemeye ve altyapının tahrip olmasına yol açmıştır. Yaşanan olaylar Sırbistan daki yaşam standartlarını olumsuz yönde etkilemiştir. Söz konusu dönemde GSYİH % 50 oranında gerilemiş ve yoksulluk büyük oranda artmıştır yılında yapılan bir araştırmaya göre kişi yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır fakat bu rakamın daha fazla olduğu düşünülmektedir. Hükümet 2004 yılında yoksulluk oranının 2010 yılında % 7 ye düşürebilmek amacıyla IMF ile bir anlaşma imzalamıştır. Söz konusu anlaşmada GSYİH nın yıllık % 4 4,5 arasında artırılması hedeflenmiştir. Anlaşma çerçevesinde oluşturulan stratejinin temel amacı ise istikrarlı bir 8 Sırbistan Coğrafi Konum Sırbistan,... - Sırbistan Nakliye posts/ makroekonomik ortam oluşturarak, yatırımlar açısından pazarı daha elverişli hale getirmek suretiyle büyümenin sağlanmasıdır. Yaşanan ekonomik krize bağlı olarak büyüme hızının yıllarında sınırlı kalması ve işsizlik oranının da yüksek seyretmesi beklenmektedir. Sırbistan ın ekonomik yapısı, gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi, tarım ve sanayiden hizmetler sektörüne doğru kaymaya devam etmektedir yılında tarımın GSYİH içindeki payı % 12,9, sanayinin % 22,6 ve hizmetler sektörünün %64,5 olarak hesaplanmıştır. Sırbistan, kimya, tekstil, otomobil üretimi, mobilya ve gıda işleme gibi sektörler dahil olmak üzere güçlü bir sanayiye sahiptir. Çoğunluğu ülkenin kuzey kısmındaki Voyvadina da yer alan geniş tarım sektörünün önemini koruması beklenmektedir (Sırbistan Ülke Raporu, 2011). 4.5 Makedonya Cumhuriyeti Balkan yarımadasında yer alan kilometre karelik yüz ölçüme sahip küçük bir ülkedir. Komşularını ise, Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Kosova ve Sırbistan oluşturmaktadır. Makedonya, fiziki olarak, tektonik yer değiştirmelerin gençleştirdiği çok yaşlı yükseltilerle kaplı dağlık bir araziye sahiptir. Orta Vardar Vadisinin iki yakası boyunca uzanan Makedonya topraklarını 2000 metreyi geçen Sar Planina, Pelisten ve Osogova dağları engebelendirir. Ohri, Dorian ve Prespa göllerinin büyük bir bölümü ülke sınırları içinde kalır. En önemli akarsuları İnce Kara ve Vardar nehirleridir 9. 9 Makedonya - Coğrafi Özellikleri - Coğrafya Dünyası Ülke nüfusu 2 milyon civarında olup, nüfus yoğunluğu olarak kilometre kareye 79 kişi düşmektedir. Yugoslavya nın dağılması neticesinde sınır belirlemeleri yüzünden yeni oluşan ülkeler arasında göçler olmuştur. Bu göç neticesinde Makedonya nüfusunda yirmi yıl azalma kaydedilmiştir. Son yıllarda ise ülke nüfusunda az da olsa artmalar söz konusudur. Genel olarak ülke nüfusunun yüzde 54 ü şehirlerde yaşarken yüzde 46 lık kısmı ise kırsal kesimde yaşamaktadır. Etnik yapı olarak ülke nüfusunun büyük kısmını Makedonlar, Arnavutlar ve Türkler oluşturmaktadır. Ülke ekonomisi genel olarak tarım ve sanayiye dayalıdır. Yine orman ve orman ürünleri ve madencilik ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Ülkede meyve ve sebze üretimi oldukça gelişmiştir. Bundan dolayı Avrupa ülkelerinin meyve ve sebze deposu olarak nitelendirmek mümkündür. Başlıca tarım ürünlerini buğday, üzüm, mısır, patates, pamuk, tütün, haşhaş, susam, pirinç, elma, şeftali ve erik oluşturmaktadır. Dağlık ve kırsal kesimlerde hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır. Koyun, sığır, ve tavuk en çok beslenen hayvanlar makedonya.htm Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 41

6 arasında yer almaktadır. Göllerde ve nehirlerde ise balıkçılık yapılmaktadır. Ülke topraklarında bulunan bakır, kurşun, çinko, kaolin, dolomit, jips, kireçtaşı, demir, gümüş madenleri çıkartılıp işlenmektedir. İnce karasu Irmağı üzerinde bulunan santrallerden elektrik enerjisi üretilmektedir. Denizlere kapalı olan Makedonya da ulaşım genel olarak karayolları ile sağlanmaktadır. Karayollarının uzunluğu yaklaşık 11 bin kilometre olup, 693 kilometre demiryoluna sahiptir. Ülkede uluslara arası niteliğinde bir havaalanı bulunmaktadır. 4.6 Karadağ Cumhuriyeti Karadağ, 2006 yılında yapılan referandum sonucunda Sırbistan ve Karadağ Devlet Birliği nden ayrılarak bağımsızlığını kazandığından günümüzde yüzünü batıya çevirmiş, parlamenter demokratik sistemini geliştirmeyi, komşularıyla iyi geçinmeyi ve mevcut sorunları suhuletle aşmayı, serbest piyasa ekonomisini yerleştirmeyi ve Avrupa - Atlantik kurumlarıyla bütünleşmeyi hedeflemiştir 10. Karadağ, 13 bin 812 kilometre karelik alan ve 625 bin nüfusu ile eski Yugoslavya nın Güney doğusunda bulunmaktadır. Etnik yapı olarak çoğunluğunu Karadağlılar (% 45), Sırplar (% 29), Boşnaklar (%9) ve % 5 ile Arnavutlar oluşturmaktadır. Sırbistan dan ayrılan küçük bir ülke olan Karadağ ın ekonomik yapısı, turizm de dahil olmak üzere hizmet sektörü ağırlıklıdır. Ülkede sanayi ve tarım sektörleri pek fazla gelişme göstermemiştir. Alüminyum başta olmak üzere birkaç ürün dışında imalat sektörü ön planda değildir. Tarım sektörü de hizmetler sektörünün gerisinde kalmaktadır. Karadağ, Milosevic döneminde ekonomisini federal kontrolden ve Sırbistan dan ayırarak kendi merkez bankasını kurmuştur. Resmi para birimi olarak Yugoslav Dinarı yerine önce Alman Markını daha sonra da Avro yu 10 Karadağ ın Siyasi Görünümü / T.C. Dışişleri Bakanlığı Dış Politika Bölgeler Avrupa Karadağ benimsemiş, kendi gümrük tarifelerini oluşturup, kendi bütçesini kendisi idare etmeye başlamıştır 11. Türkiye Karadağ ı 12 Haziran 2006 tarihinde tanımış (7. ülkedir), 3 Temmuz 2006 tarihinde ise iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulmuştur. Türkiye, öncelikli dış politika hedefi Avrupa ve Avrupa - Atlantik kurumlarıyla bütünleşme olan Karadağ ın bu yöndeki çabalarına destek vermektedir. Karadağ da ülkemize yakınlık duymakta, bölgesel ve uluslararası platformlarda ülkemizle dayanışma sergilemektedir. Türkiye ile Karadağ arasındaki ilişkilerin diğer bir önemli unsuru da, Karadağ nüfusunun yüzde 19 unu oluşturan Boşnaklar, Karadağlı Müslümanlar ve Arnavutların varlığıdır. Karadağ dan çeşitli tarihlerde ülkemize göç eden akraba toplulukların mevcudiyeti de ikili ilişkilerimiz için ayrı bir potansiyel ve teşvik unsurudur Kosova Cumhuriyeti Kosova Cumhuriyeti yüz ölçüm olarak 10 bin 908 kilometre kare ile yaklaşık 2 milyon nüfusa sahip eski Yugoslavya dan ayrılan en son Cumhuriyettir (Sırbistan). Başkent Priştine dir. Resmi dil Arnavutça ve Sırpça olup, Türkçe de uygun olarak Kosova daki Türk toplumunun yoğun olarak yaşadığı bölgelerde resmi dil olarak kullanılmaktadır. Etnik yapı olarak büyük çoğunluğu Arnavut (%93), Sırp (%1,5), Türk( %1), Boşnak (%1,6) oluşturmaktadır. Kosova ekonomisinin başlıca kaynakları arasında dış bağışlar, gümrük gelirleri, işçi dövizleri ve Kosova da yaşayan uluslararası personelin kira / tüketim harcamaları bulunmaktadır. Üretimin çok sınırlı olduğu ülkede, doğal koşullar son derece elverişli olmasına rağmen tarım ve hayvancılık 11 faces/home/disiliskiler/ulkeler/ulke.../ Karadağ 12 Karadağ ın Siyasi Görünümü / T.C. Dışişleri Bakanlığı tr Dış Politika Bölgeler Avrupa Karadağ sektörleri de yeterince gelişmemiştir. Ülkede işsizlik oranı yüzde 45 düzeyindedir. Kosova yeraltı kaynakları açısından zengin bir ülkedir. Kurşun, çinko, bakır, gümüş, altın ve kömürün bol miktarda bulunduğu Kosova, linyit rezervi bakımından da Avrupa da Almanya ve Polonya dan sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Ancak bu kaynaklar verimli bir şekilde işletilememektedir. Ticaret ve hizmet sektörünün hâkim olduğu Kosova ekonomisinde, milli gelirde yüzde 20 paya sahip sanayi sektörü 1999 öncesine göre oldukça geri planda kalmıştır. Milli gelirin de yüzde 30 unu özellikle Almanya ve İsviçre de yerleşik Kosovalı çalışanların gönderdiği dövizler oluşturmaktadır Kosova nın Kısa Tarihi Kronolojisi 13 M.Ö İllir Halkı Rusya İskandinavya tarafından gelip Kosova ya yerleşmiştir Rusya üzerinden gelen Slavlar Kosova ya göç etmeye başlamıştır Kosova, Sırbistan Krallığı nın bir parçası haline gelmiştir I. Kosova Savaşı gerçeklemiş ve Osmanlı Devleti, Kosova yı fethetmiştir Kosova yı geri almak için Sırp ve Macarlara karşı II. Kosova Savaşını da kazanan Osmanlı Devleti, bölgede yönetimini sağlamlaştırmıştır II. Viyana Kuşatmasının başarısızlığa uğramasının ardından, Osmanlı İmparatorluğu bölgede saldırı pozisyonundan savunmaya geçmiştir i aşkın Sırp, Kosova dan Sırbistan a göç etmiştir. Bölgeye Arnavutlar gelmeye başlamıştır Edirne Anlaşmasıyla birlikte Yunanistan bağımsızlığını kazanırken, Sırbistan ve Kosova otonom bölge ilan edilmiştir. 13 KOSOVA CUMHURİYETİ Ülkeler - Tarihi Olaylar kosova-158 alınmıştır Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 42

7 Harbinin Osmanlı Devleti tarafından kaybedilmesinin ardından Berlin Anlaşması imzalanmıştır Berlin Anlaşmasına göre Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsızlıklarını kazanmıştır Balkan Savaşları sırasında Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir Balkan Savaşları başlamış ve Osmanlı İdaresinin bölgedeki gücü iyice kırılmıştır Londra da gerçekleştirilen Sefirler Toplantısı nın ardından Kosova, Sırbistan a bağlanmıştır I. Dünya Savaşından sonra Sırp Sloven Hırvat Krallığı kurulmuştur Versay Anlaşması ile birlikte Kosova resmi olarak Sırbistan a bağlanmıştır Çıkarılan yasa ile birlikte Kosova, Metohija kenti olarak ilan edilmiştir Yugoslavya Sosyalist Halk Cumhuriyeti Federasyonu kurulmuş ve Kosova bunun bir parçası haline gelmiştir Çıkarılan yasa ile birlikte Kosova nın özerklik statüsü en düşük seviyeye indirilmiştir Kosova ya tekrardan geniş bir özerklik tanınmıştır Tito Slovenya nın başkenti Ljubljana daki bir klinikte, 88 yaşında yaşamını kaybetmiş ve Yugoslavya parçalanma sürecine girmiştir Miloseviç darbe ile birlikte Yugoslavya Komünist Partisini başına geçmiştir Miloseviç tarafından özerkliği elinden alınan Kosova, Sırp belediyesine dönüştürülmüştür Kosova nın ilk siyasi partisi Kosova Demokratik Ligi (LDK), İbrahim Rugova önderliğinde kurulmuştur Kosova bağımsızlığını ilan etmiştir İbrahim Rugova Cumhurbaşkanı seçilmiştir Kosova Kurtuluş Ordusu nun kuruluşu gerçekleşmiştir Kosova Kurtuluş Ordusu nun kuruluşu gerçekleşmiştir Kosova da NATO Hava Harekatı başladı ve Sırp Ordusu geri çekilmiştir Yugoslavya tamamen yıkılmış ve yerine Sırbistan-Karadağ Cumhuriyeti kurulmuştur Kosova resmi olarak bağımsızlığını ilan etmiş ve dünyaca tanınmıştır Türkiye - Kosova ilişkileri İki arası ilişkiler ortak tarihi geçmiş ve dostluk bağları temelinde seyretmektedir. Türkiye, 17 Şubat 2008 tarihinde bağımsızlığına kavuşan Kosova Cumhuriyeti ni, 18 Şubat 2008 tarihinde tanımıştır. Kosova Türk Toplumu nun yoğun olarak yaşadığı Prizren de muvazzaf Başkonsolosluğumuz 1 Eylül 2015 tarihi itibariyle faaliyete geçmiştir. Türkiye bu suretle Kosova da Başkonsolosluk açan ilk ülke olmuştur. Ülkemiz, Kosova nın istikrarına, toprak bütünlüğüne, kalkınmasına, Avrupa ve Avrupa - Atlantik yapılarıyla bütünleşmesine, ayrıca bölgesinde dostane ve yapıcı komşuluk ilişkileri tesis etmesine önem vermektedir. Kaynakça 1. BEKTAŞ, B. (2011), Sırbistan Ülke Raporu, Ankara - April, 2011 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı(İGEME) 2. Bosna Hersek Ülke Raporu, 2012, Konya Ticaret Odası 3. Hırvatistan Ülke Raporu, Hırvatistan Ülke Raporu, Kosova Ülke Raporu, 2015, Konya Ticaret Odası 6. Makedonya Ülke Raporu, 2012, Mart 7. MATTO SIRBİSTAN RAPORU, 2016, Makedonya Türkiye Ticaret Odası 8. Slovenya ülke Raporu, İslam ansiklopedisi, 2013, Josip Broz Tito - Vikipedi tr.wikipedia.org/wiki/josip_broz_ Tito 11. The Economist Intelligence Unit / World Factbook (2014) 12. Kosova - Vikipedi BÖLGELER AVRUPA nın_dağılması Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Sayı 55 Ekim 2017/ 43