Transkript

1

2

3

4

5 0_araçlar ve tavır_ Şablonların dünyası, bir üretim ve yaratım biçimi olarak kısaca var olanın üzerinden ilerlemeyi önerir. Bir bilgiyi olduğu gibi aktarma (çoğaltmak) yada başka bilgilerin üretimi için altlık olarak kullanma (çeşitlemek) sürecinde, belirleyici olan şablonun karakteri ve onla kurduğumuz ilişkinin niteliğidir. Yaratım sürecinde ortaya çıkan olası aynılaşma yada özgünleşme durumunda bu iki nitelik etkili olur. Şablonun, bir bilgiyi önermek ve kullanıma sunmakla beraber aynı anda dikte etmesi ve buna reaksiyon olarak ortaya çıkan herhangi bir ölçüdeki açıklık veya şablonsuzluk durumları özelinde, öncelikle şablonun karakteri ile ilgilenen tasarım eylemine ait bir araştırma alanı ortaya çıkar. Özetle, şablon üzerinden yaratım süreci ilk etapta şablonun yapısı ve tasarımı ile ilgilidir: Özgünleşme ve şablonların dünyasında belirli bir manevra kabiliyeti için daha açık şablonların üretim yollarının araştırılması gerekir. Bienalin çağrısına cevaben yapılan öneri, tasarımcı adına bu araştırmanın önceliğe alınması ile başlar. Gelgelelim, tasarım eylemine ait bu araştırma alanını, sözü edilen ikinci etmenden, yani kullanıma sunulan şablonlarla kurduğumuz ilişkinin niteliğinden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Daha açık şablonların varlığı ve tasarım yollarının araştırılmasının yanı sıra şablon-dışı ilişki kurma biçimlerinin araştırılması ve bunun araştırılabileceği ortamların da mümkün kılınması gerekir. Bu ortam ise, bu iki araştırmanın iç içe geçtiği, üst üste düştüğü aynı mahali betimler. Nasıl aygıtlar ve araçlar, onları kullanma ve onlarla düşünme biçimlerimizden ayrı düşünülemiyorsa, açık-şablon üzerine nitelikli bir tasarım araştırması da, söz konusu açıklığın kendisine arz edildiği kullanım eyleminden özerk olamaz. Aynı şekilde yeni davranış ve kullanım biçimlerinin araştırılması da bir deneyleme ve öğrenme egzersizi olarak bizzat tasarlanmış bir şablonun varlığını gerektirir. Burada, sözü edilen mahalde gerçekleşen, birbirinden ve bir arada öğrenen bir araştırmanın varlığından, birbirini gerektiren bir buluşmadan söz edilebilir. Var olanın tasarımında öngörülmeye çalışılan açıklıkların yanında öngörülmemiş yeni açıklıklar, kullanıma ait yeni bilgiler ve böylece yeni, geçici ve çoklu başka açık-şablonlar, aynı anda ve aynı mahalde araştırılan yeni (denemeye, pvar olanın üzerinde açıklar bulmaya ve öğrenmeye meraklı) davranış ve kullanım alışkanlıklarının yardımı ile keşfedilebilir: bilgi, tavır ve tasarım tek bir araştırma eylemi olarak bir deney ortamında iç içe geçer.

6 Teorik ve tarihsel bir arkaplan olarak, bu iç içe geçen araştırma yaratma ve ögrenme yaşama süreçleri, 50 lerden 68 Paris Hareketlerine uzanan sürede kilit bir rol oynayan avant-garde eylem ve fikir topluluğu Situationist International ın gene birbiri içine geçmiş teori ve pratiklerinde de görünür haldedir. Eğer tüm kültürel üretim alanlarını, sosyal ilişkileri, alışkanlıkları, yapılı çevre ve şehirleri bize sunulan birer şablon olarak görürsek, Durumcular, başka ve belki de şablonsuz bir dünyanın varlığını, bu var olan şablonlar üzerinden araştırmanın ve eşzamanlı olarak yaratmanın yollarını örnekler. Belki de en bilinen örnek olan, bir kişinin zihninden (ve) yeniden üretilmiş olan öznel Paris haritaları 1, şehirde bizzat gerçekleştirilen sürüklenmeler (dérive) ile araştırmanın ve yaratımın aynı anda nasıl gerçekleştiğini gösterir. Burada bu pratiğin ve pratiğin aynı anda ürettiği (kartografik) bilginin arkaplanında daha temel ve hayati bir Durumcu taktiksel tavırdan söz etmemiz gerekir. Kısaca kullanmak, bozmak, alet etmek manalarına gelen détournement, yeni bir yaratım aracı ve kültürü olarak, kişisel bir doğrulama amacıyla var olan tüm bilgi, kültürel materyal ve pratiklerin dilendiği şekilde herkesin kullanımına açık olduğunu öne sürer. 2 Durumcuların özelinde bu tavır ve özellikle dérive hem mevcut sistemin ve şablonlarının (kültürel üretim, yerleşik pratikler, yapılı çevre ve şehircilik) eleştirisini gene sistemi detourn ederek kendi açıkları içerisinden sunarken, aynı anda başka bir yaşantının ve dünyanın olasılığını da bizzat pratik ederek ortaya koyar. Eleştiri, bilgi ve kültür aynı anda üretilir. Günümüzde ve yakın tarih boyunca bu tavrın evrimleşmiş örnekleri ve şablonlardan oluşan bir dünyada şablon-dışı bir tutuma sahip olabilmenin yollarından olan Remix, Open-Source ve Hacker Kültürü gibi bilgi erişim, dağıtım ve kullanım/yaratım modelleri bulunmaktadır. Burada özellikle kültür olarak ifade edilen bu tip örnekler, sahip oldukları bilgilerden çok, genel anlamda Situationist Projenin de özeti olarak, bir bilinç ve davranış kültürünü tarifler. Esas olan kullanılan malzeme ve araçlardan (resource & information) ziyade tutum/tavır ve bir şeyleri yapış biçimidir (attitude/method: how you do things ). Benzer şekilde mevcut şablonları dönüştürücü bir pratik olan dérive de de toplanan bilgilerden öte, önemli olan şehri gezen kişinin maksimum duyarlılıkla bir reseptör halinde gezer hale gelmesi, bir pratik olarak o şekilde yaşamasıdır. Tüm bunlar bize, şablonsuz bir dünyanın tam da, bir deney alanı olarak, mevcut şablonların üzerinde ve arasında olduğunu işaret eder. Sonuç olarak daha mühim olan, açık-şablonların tasarımının yanında, bu modellerin ve tavrın araştırılması ve yaygınlaştırılmasıdır; tasarım eylemi ise ancak bu tavırdan maksimum düzeyde öğrenmekle ve bu deneyi teşvik etmekle yükümlü olabilir.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! "!#$%&!'()*'+!,-.)/-*-.!"012!34*4+(-!563!7'89.(!:'!#;<4+!()='.!8).!.'>>-?!&3'>)!@>A'.!B9.+!/-.-C4+(-+!&.'/)*?)D! 9*-+!!"#$%&'()*&:'!!"#$%&'()*+,-.,-/01+#2"%&$%&'0/#(&"%+,&-"+,./"+"0%,01&2"3"&4560"&780"%"&50)"*"&-,#"6&9(#(0+$0(& :$+(.)(0%(#+$0(&3.4,#/%(5&"%+,&#5+";&#()"<=&7$6>$0&7(0&/$)5)+"&3$/&$+$.)(0(+$0(6(&3$/&%$&/$?@8)&."7+56+"0&A>$0(6%$6&."7+56B%,.,&7(0&*"."6),6,6&?$&A0$)(/(6&:C04$+&/5%$++$0(6(&5+8.)80%8#+"0,&7".+,&7".,6"&7(0&$.6,"/7%4%76&C06$D(%(01& E!@*)!76.!:'!FGH'+%)'!I-.JK!LM'N!M'N!O-83*9+PK!E@)57$0=!7-:)(!B9>'*)/!QR(STK!F;U!V.'>>K!W-?8.)(A'!F->>SK!EX""! QY-**!;>>6'K!!51&FGHTK!>S!Z[S!

7 1_tasarım_ Tasarım pratiğinin bu noktada yaklaşımı ise maksimum bir öngörüsüzlükle açık-şablon, açık-tasarım ve mimarlık özelinde açık-plan modelleri önermekle beraber, önerdiği şablonu bahsedilen deney ortamı haline getirmek, araştırılacak yeni tavırların yaşantısına ev açmak ve Durumcu jargonla da bir durum yaratmak olmalıdır. Bu teşvik edici ortam, Situationist International ın kilit karakteri olan Sekreter Guy Debord tarafından da, gene Durumların İnşasına ait metinlerinde geçen, tetikleyici Durumcu ekip ve uygun geçici çevre yaratımında olduğu gibi daha sonradan ekip ile izleyicilerin yaşayanlar olarak birbirine karışacağı ve başka durumlara evirilecek bir silsilenin başlangıç ivmesine benzer şekilde tetikleyici olarak görev almalıdır. 3 Tasarımın ve tasarımcının, ki tam bu noktada onun kişiliği de kullanıcılar ile birbirine karışmaya başlamaktadır, daha sonra yapacağı ise kenara çekilip bu deneyle üretilen bilgiden maksimum düzeyde öğrenmeye çalışmak olacaktır. Şablon-dışı bir dünyanın yollarına ait hayati durum olan bilinçle ilgili olarak, gene Kolektifin bir diğer önemli ve mimar karakteri olan Constant, her ne kadar mikro ölçekteki yaşantıdan ziyade makro ölçekteki teknoloji, mekan ve altyapı durumlarına dikkat çektiyse de, tamamen başka bir dünya olarak ifade ettiği projesinin asıl özünü hayata ve pratiklere bakmak için bir düşünme modeli olarak tarif eder. 4 Çokça bilinen adıyla New Babylon, fiziksel niteliğinden çok, mevcut pratiklere ve şablonlara yeni sorular sormayı ve mevcutlar üzerinden başka dünyaları yaratmanın olasılığını deneyen bir tavrı hedefler ve önerir. 5 Daha önce sözü edilen Remix ve Hackspace gibi kültürler bir anlamda bu bilincin ürünleri ve farklı eylem modelleri olmaktadır. 2. Uluslararası Mimarlık Bienali için önerilen geçici mekan, var olacak olan şablonları oluşturma (tasarım) bilgisi ile var olanlarla kurduğumuz ilişkilerin bir arada araştırıldığı ortak, iki araştırmanın üst üste geldiği lokali tanımlamaktadır. Bu lokal, bir açık-şablon!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Z!563! 7'89.(K! LV.98*'?>! )+! W9+>/.6G/)+A! -! #)/6-/)9+PK! I()8")(56(4)&J6)$06")(56"+&K6)35+5:*K! H'+! H+-88! Q\':STK! O6.'-6! 9C! V68*)G! #'G.'/>K! O'.J'*'3K! EXX]S! ^.)_)+-*! 3-34+`! LV.98*a?'>! b.c*)?)+-).'>! d! *-! G9+>/.6G/)9+! (<6+'! >)/6-/)9+PK!J6)$06")(56"+$&I()8")(566(4)$!e"K!V-.)>K!f-%).-+!"01[S! g!w9+>/-+/! M)'6N'+,63>K! -*4+/4`! F-.J! I)A*'3K! '564)"6)L4&!$M& N"7*+56O& P3$& Q*<$0BK0@3()$@)80$& 59& 2$4(0$K! h9//'.(-?k!i)//'!('!i)/,!-+(!x"x!v68*)>,'.>k!>s!]e!i!8j%s!()b+9/`!"]gs! 1!O.'+(-+! O3.+'S! L@! W-:-*)'.! f)>/9.3! 9C! ;+/'.:)'N! N)/,! FGH'+%)'! I-.JPK! NNNS.,)%9?'S9.AK! R.)D)?!U-.),)`!]!U'??6%!EX"ZS!!

8 tasarım nesnesi olarak kendisine odaklanmak ve tasarımın kendisine ait özerk bir alanı vurgulamaktan öte bu özerkliğin imkansızlığından hareketle kendisini her türlü müdahale ve kullanıma açarak, açık bir araştırmanın cereyan ettiği yer olmayı seçer; açık bir şablon olarak kendisini kontrolcü değil gözlemci konuma almayı yeğler. Özetle, Öngörülü Öngörüsüz, Constant ın kavramsal düzlemde yarattığı düşünme ortamını, daha mikro bir ölçekte ve fiziksel olarak, var olduğu süre boyunca bir kültürün ve bilincin bir habitat olarak deneylenmesi, yeni bir alışkanlığın araştırılması ve önerilen fiziksel şablon üzerinden yeni mekansal/kullanım bilgilerinin üretilmesi için tesis etmeyi hedefler. 2_deney ortamı_ 2_1_öneri ve program_ Tasarım kendi sorunlarının yanında yaratmak istediği ortamın ve desteklemek istediği deneyin referanslarından bilgi almaya çalışır. Kendi sorunları beklendiği üzere açıklığı ile başlar. Bir yandan belli tutarlılıkta ve manada mekansal ve kullanıma ait bir öneri yaparken kendini ve önerilen mekansal bilgiyi (disipliner bir umutla) tamamen kaybetmeden maksimum düzeyde müdahale ve öngörüsüzlüğe açmayı hedefler. O nedenle beyaz bir sayfa metaforundan çok belli yardımcı çizgileri olan bir kağıttan söz edilmektedir; öneri belirli sınırları olan bir açıklıktır. Bu sınırların derecesi, önerilen mekan bilgisinin kullanırlığı ve deney için doğruluğu bir noktadan sonra muammadır: tasarımcının kenara çekildiği sürede öğrenmek istediklerinden biri de bu sınırlardır. Tasarımın fiziksel olarak önerdikleri özetle şöyledir: Herhangi bir açık hava kamusal alanda yerleştirebilecek yersiz ve yönsüz olmaya çalışan amorf bir zemin, sınırlı bir oyun / çizgili kağıt metaforuna uygun ve evrensel arkitektonik karakterdeki bir grid, önerilen sisteme uyumlu sabit ve bağımsız yapısal elemanlar ve bir ilk durumdur. Bu ilk durumla ilgili olarak, kullanım olarak öngörülen program yada eylem ise kamunun kullanımına açık, belirli oranda gölgelendirilmiş, basitçe toplanma, dinlenme, halka açık küçük etkinlikler düzenlenme gibi (ve programatik şablonlarda da sıkça yer alan) rekreasyon işlevidir. İlk durumda önerilen ise kısmen gölgelendirilmiş bir toplanma / gösterim alanı, serbest oturma / okuma alanları ve bir sergileme alanıdır. Öneri, mekanın yanı sıra bir yandan sergilendiği süre boyunca olacak deneyi de kurgular. Bu noktada ise, tasarımı da bilgilendirecek şekilde, sözü edilen kültüre ait referanslarla ilgilenir: Hackerspace/Hacker faaliyeti ve Open-Source kavramı ile ilişkili olarak, yapısal tüm bilgiler, üretim ve kullanım detayları, malzemeler ve ilk önerinin yapımı da örneklenerek fiziksel ve dijital olarak erişilebilir bir manuelde potansiyel kullanıcılara

9 iletilir. Aynı manuel içerisinde, tasarımcı açısından gene aynı sınır derecesi sorunlarıyla birlikte, olası başka mekan kullanım örnekleri de sunulmaktadır; ancak bunlar tavsiye niteliğindedir. Sistemin çalışmasına ait bilgilendirme ve olası öneriler ile davetli (programlı atölyeler, etkinlikler) yada davetsiz misafirler mekanı değiştirmeleri, elemanları denemeleri ve kullanmaları yönünde teşvik edilmeye çalışılır. 2_2_etkinlikler_ Tasarımın kendisi ile ilgili olarak da sabit parçaların yanında hareketli elemanlar ile mekan deformasyona, yeniden şekillenmeye, öngörülmüş ve öngörülmemiş kullanımlara açıktır. Bu versiyonların yada bozulmaların sayısı kullanım gruplarının ve öngörülmemiş kullanım amaçlarının çeşitliliği ile doğru orantılıdır. Bu sebepten en farklı sosyal grupların bir arada bulunabileceği kamusal alanlara yerleştirilmesi deney için daha olumlu olur. Öneri özellikle kendine öncelikli bir kullanıcı grubu yada kullanım şekli belirlememiştir; her amaçta kullanıma açıktır ve bundan mutluluk duyar. Bunun yanında bahsedildiği gibi belirli gruplarla davetli atölye (mimarlık öğrencileri, bineal katılımcıları, dağcılar, tiyatro klüpleri, ilkokul öğrencileri vb.) ve davetli etkinlikler (sergi, tartışma, toplanma, gösterim, sunum vb.) ile yeni mekansal bilgilerin keşfedilmesi desteklenebilir. Bunun haricinde öneri toplanma etkinlikleri olarak ilerleyen bölümlerde bahsedilen, fiziksel durumun üzerinde teorik bir bilgi üretimi/paylaşımını ve tartışmayı yaratmayı amaçlayan açık kaynaklarla ilişkili olarak şablon-dışı kültüre referans veya paralel konular hakkında (Hackerspace/Hacker Aktivizmi, Medya Teorisi, Remix Culture-Müzik, Katılımcı Mimarlık, Situationist International, Kolaj Sanatı vb.) sunum, gösterim ve tartışma ortamları planlanmaya çalışılacaktır. 2_3_altyapı_ Donanım ve altyapı olarak, yapılacak ve yaratılacak olası kullanımların çeşitliliği ve sürekliliği için belirli sayıda elektrik bağlantı noktası, uzatma kabloları, kablosuz internet bağlantısı, bağlantıya açık ses sistemi ve çıkışları, aydınlatma bulunmaktadır. Bu anlamda araştırılacak başka bir konu da mekanın olası deformasyonu yada yeniden şekillenmesinde altyapısal destek elemanlarının kullanımlar üzerinden yarattığı etki olacaktır. Fiziksel mekanın kendine talep ettiği détournement sağlanan tüm servis sistemleri içinde geçerlidir ve bunun da fiziksel dönüşüme destekçi olması beklenmektedir. Bunun haricinde zemin birimlerinin bir kısmı depolama birimleri olarak ayrılmıştır. Hacimlerde ilk durumda sağlanan ve daha sonradan davetli/davetsiz gruplar için sunulacak olan yapısal elemanlar, çeşitli yeni malzemeler, mobilya elemanları ve servis sistemleriyle ilgili malzemeler (ses, internet, kablo vb.) bulundurulacaktır.

10 2_4_arşiv/açık kaynak ve kayıt_ Bir bilincin ve tavrın yerinde deneylenmesine paralel olarak, bahsedilen güncel üretim kültürlerine ait güncel yayınlar, tarihi referanslarına ve ilişkili üretim alanlarına ait önemli kitap ve metinlerden oluşan dağınık bir zemin kütüphanesi / arşivi oluşturularak süreç boyunca başka türlü bir bilgilenme ve araştırmanın da gerçekleşmesi hedeflenmektedir. Manuelin de bulunduğu ortak bir online arşivden bu kaynaklara erişim de sağlanacak, ziyaretçilerin de katkı ve öneri de bulunabileceği açık bir kaynak dizini oluşturulacaktır. Öneri yarattığı fiziksel durumun yanında bilinçli olarak teorik bir tartışma, paylaşma ve öğrenme ortamını da oluşturmayı arzular. Etkinlik programında önerilen sunum ve tartışmalar da bu süreci destekler. Deney programında son olarak, en önemli amaçlardan olan gözlemci öğrenme ile ilişkili olarak bir kayıt tutma çalışması yapılacak; ortaya çıkan tüm yeni mekansal durumlar, kullanım halleri ve organizasyonlar görsel ve mimari (çizim) olarak kaydedilecektir. Tasarlanan deneyin raporu olacak bu arşiv, maksimum eşzamanlılık içerisinde belgelenecek ve gene açık kaynak olarak sanal ortamda yayınlanacaktır. Aynı sanal ortam ve basit bir arayüz üzerinden yeni mekansal öneriler, plan ve kullanım şemaları da önerilebilecek ve yeni mekansal bilgiler geliştirilip paylaşılacaktır. 2_5_öneri kaynak listesi_ - Sound Unbound, DJ Spooky - A Hacker Manifesto, McKenzie Wark - 50 Years of Recuperation of the Situationist International, McKenzie Wark - Situationist International Anthology, Ken Knabb - Constant s New Babylon: The Hyperarchitecture of Desire, Mark Wigley (Önemli metinler) - Aldo van Eyck: Writings, Aldo van Eyck (Önemli metinler) - Non-Plan: Essays on Freedom, Participation and Change in Modern Architecture and Urbanism, Jonathan Huges & Simon Sadler - Fluxus Scores and Instructions: The Transformative Years : "Make a Salad", Eric Andersen - No-Stop City, Archizoom Associati...

11