XIX Yüzyıl Avrupa ve Amerika. Asepsi ve Antisepsi ve Anestezi, Antibiyotikler X ışınları, Radyoterapi

Transkript

1 1. Bölüm

2 XIX Yüzyıl Avrupa ve Amerika Asepsi ve Antisepsi ve Anestezi, Antibiyotikler X ışınları, Radyoterapi

3 19. Yy Amerikan tıbbı ve asepsi ve antisepsi

4

5 Şerafettin Sabuncuoğlu İlk Türkçe ciddi cerrahi kitap: 1465 Cerrahiye-i İlhaniye Cemil Topuzlu Paşa Rudolf Nissen İstanbul Üniversitesi ANESTEZİ 1846 William Morton ve Henry J. Bigelow İlk kez eter ile genel anestezi ASEPSİ ANTİSEPSİ 1847 Philipp Semmelweis Servis ve ameliyathanede el yıkama 1865 Joseph Lister (Lord) Mikrop kavramı, aletler ve hastanın temizlenmesi 1881 Robert Koch ve Loeffler Ilk buharlı sterilizatörler 1890 William Halsted Ilk cerrahi lastik eldiven 1897 Johann Miculicz Ilk ağız maskesi kullanımı

6 EKİPMAN 1550 ler Ambroise Pare Primitif cerrahi klemp 1888 William Halsted ve Harvey Cushing Klemplerin modernizasyonu 1913 William Halsted Sütür materyali olarak ipek kullanımı EĞİTİM 1850 ler Rudolf Konrad von Langenbeck Alman ekolü 1870 ler Theodore Billroth 1890 lar William Halsted Amerikan ekolü

7 TRANSPLANTASYON 1902 Alexis Carrell Vasküler anastomoz teknikleri 1954 Joseph Murray Insanda ilk başarılı böbrek nakli 1963 Thomas Starzl Insanda ilk başarılı karaciğer nakli 1909 Theodore Kocher Nobel ödülü, tiroid ceraahisi 1912 Alexis Carrell Nobel ödülü, modern vasküler cerrahi tekniği

8 19. Yy da gelişmeler Semmelweis'in uygulaması, ölümünden yaklaşık otuz yıl sonra, Louis Pasteur'un ( ) mikrop teorisi ile beraber yaygın bir kabul görmüştür. O sırlarda İngiliz cerrah Joseph Lister de ( ) Glasgow Üniversitesinde yara infeksiyonu ile ilgileniyordu. Lister, Fransız mikrobiyolog Louis Pasteur un mayalanma deneyi ile ilgili yazısı ve çalışmalarından haberdardı. Pasteur nerede mayalanma ve çürüme varsa, orada mikroskopta görünen küçük canlılar olduğunu, canlıların sayısının mayalanmaçürümenin şiddeti ile doğru orantılı olduğunu söylüyordu.

9 Bu gelişmelerden sonra havadaki bakterilerin çok az ihtimalle yara infeksiyonuna neden olduğu keşfedildi. Bundan sonra ameliyathanelerde karbol asiti spreyinin kullanımı durdu. Karbol asitinin bazan aletlerin sterilizasyonunu tam sağlayamadığı (özellikle kirli olanların), bakteri sporlarını bazan öldüremediği, ellerde yaralara sebep olabildiği için başka arayışlara girildi. Ernst von Bergmann ın aisstanı Curt Theodor Schimmelbusch ( , Alman hekim ve patolog), Robert Koch un deneylerinde gösterdiği ve kimyasal maddelerden daha etkili olan sıcak su buharını pratiğe aktararak buhar sterilizasyonunun (otoklav) mucidi oldu. Bu müthiş bir buluştu çünkü pansuman malzemeleri ve aletler dakikada sterilize edilebiliyordu. Ahşap saplı cerrahi aletler buhara dayanamadığı için, artık tamamen metalden yapılmaya başlandı.

10 Anestezinin Tarihçesi (Tarihi), Bulunuşu On dokuzuncu yüzyılın başında cerrahi işlemler hala oldukça az yapılmaktaydı. Büyük hastanelerde bile haftada 1-2 ameliyat yapılıyordu. Anatominin gelişmesinden sonra anestezive antisepsi, cerrahi dünyasındaki belki de en dramatik tarihi keşiflerdir. Genel anestezide ilk denemeler muhtemelen tarih öncesi dönemde uygulanan bitkisel ilaçlardır. Alkol bilinen en eski sakinleştiricilerden biridir. Binlerce yıl önce eski Sümerler, (Mezopotamya), antik Mısırlılar ve Çinliler afyon ve türevlerini kullanmışlardır.

11 Ameliyat Eldiveni (Cerrahi Eldiven, Aşk Eldiveni!) İlk Cerrahi (ameliyat) eldivenini kimin, nasıl bulduğunun oldukça ilginç bir öyküsü vardır. Cerrahın ellerini buharla sterilize etmesi mümkün değildi. Sıra ameliyat eldivenini icadına gelmişti. William Stewart Halsted ın ( , Amerikalı Cerrah) ameliyathane başhemşiresi ve daha sonra eşi olan Bayan Caroline Hampton un ellerinde, kollarına uzanan egzamalar gelişti. Bu, dezenfeksiyon için kullanılan kimyasallara bağlıydı. Caroline ya ameliyathane-hastane ve de Halsted den ayrılacak yada bir çözüm bulunacaktı. Halsted, Goodyear-Rubber Company ye çok ince ve hafif eldivenler yaptırdı. Eldivenler buharla sterilize edilip tekrar tekrar kullanılıyordu. Bu buluş da kısa sürede yaygınlaştı. Cerrahi eldivenin kullanımına, 1894 yılında John Hopkins Hastahanesi baş cerrahı William Stewart Halsted ön ayak olmuş. Aynı hastanede hemşirelik yapan nişanlısı Caroline Hampton; cerrahi malzemeleri karbolik asitle yıkamaktan deri yangısı olunca Halsted kolları sıvamış ve özel elastik bir eldiven geliştirmiş. Ameliyatlara giren tüm personel için bu eldivenlerin yanında; önlük, maske gibi antiseptik aksesuarları da zorunlu kılmış. Amerikan cerrahisinin öncüsü olarak kabul edilen Helsted in getirdiği bu kural, bugün dünya çapında hâlâ uygulanmakta.

12 Modern asepsinin tarihi, trajik bir görünüm içinde başlar. Modern cerrahinin başlamasından önceki yıllarda lohusalık enfeksiyonu bulundu. Ancak bazı çevreler, bu enfeksiyonla ilgilenmediler. Macar Bilgin Ignaz P. Semmelweis( ), Viyana Üniversitesinin I. Doğum Kliniğinde çalışırken, buradaki lohusalık ölüm hızının diğer bir klinik olan II. Doğum Kliniğinin lohusalık ölüm hızından üç kat daha yüksek olduğunu buldu. Çünkü ikinci klinikte yalnız ebelerin öğretimi yapılıyor, birincisi ise tıp öğrencilerine açık bırakılıyordu. ASEPSİ ve Antisepsi

13 Semmelweis Semmelweis, 1874 yılında birinci klinikteki lohusalık hummasının, otopsi odasından gelen doktorların ve tıp öğrencilerinin elleriyle bulaştığını bildirdi. Bu bilgin, hastayı elle muayene etmeden önce, ellerin klor solüsyonu ile yıkanmasını önerdi. Sonuç olarak, lohusalık ölüm hızında bir azalma oldu. Semmelweis, lohusalık hummasının yara hummasına benzer nedenlerle olduğunu açıkladı. Ancak meslektaşları, onun bu buluşu ile pek ilgilenmediler. Sonunda Viyana daki işinden çıkarılan Semmelweis, Budapeşte ye dönmek zorunda kaldı

14 Semmelweis Semmelweis geç de olsa modern antiseptik yöntemlerinin fikir babalarından biri olarak kabul edildi. Çalışmaları, mikroskobik maddelerin hastalıklara yol açabileceğinin saptanmasında önemli bir paya sahip oldu. Semmelweis, germ teorisi tarihindeki isimlerden biridir; bu teorinin modern tıp bilimi ve uygulamalarına en fazla katkısı olan teori olduğu söylenir. İlginç olarak, Kutsal Kitapta yer alan Musa Kanunu ölü bedenine dokunanların uyması gereken doğru rehberliği yıldan uzun zaman önce sağlamıştı.

15 Semmelweis adlı bir kadın-doğum doktoru. Semmelweis görev yaptığı klinikte kadınların doğum sonrası ölüm oranlarının oldukça yüksek olduğunu fark ediyor. Bu konuyla ilgili araştırmalara başlıyor.

16 Antisepside ilk adımı LİSTER atmıştır. Asepsi ve antisepsi gerçekleştirilirken ayrı ayrı yollara başvurulur. Asepsi fiziki metodlara veya yöntemlere dayanırken, antisepsi kimyasal maddelerle sağlanmaktadır. Her ne kadar ayrı metodlarla yapılsa da birbirlerini tamamlayan uygulamalardır. LİSTER

17 Lister, Edinburgh ve Glasgow'daki ilk yıllarında iltihap, cerahatın meydana gelmesi ve iyileşmekte olan yaralarda kan pıhtılaşmasının mekanizmasını keşfetti. O sıralarda Louis Pasteur, mikroorganizmaları göstermiş ve bunların kokuşma ve fermentasyonda amil olduklarını bulmuştu. Lister, bu mikroorganizmaların aynı zamanda yara infeksiyonlarına da sebep olduğunu ileri sürdü ve dolayısıyla yaralar, bu tesirlerden uzak tutulursa aynı zamanda infeksiyonlardan da uzak tutulacaktı. Pasteur'ün mikroorganizmaları ısı ve filtrasyon ile öldürmesi, cerrahlar açısından pratik olmadığından Lister, bu işi karbonik asit çözeltileriyle yaptı ve cerrahi infeksiyonların sayısında şaşırtıcı bir azalma görüldü. Listerin antiseptik cerrahi düşüncesi, bütün dünyada taraftar kazandı ve günümüze kadar önemli gelişmeler gösterdi. 5 Nisan 1827 Upton, Essex Ölüm 10 Şubat 1912 (84 yaşında) Walmer, Kent

18 Elleri yıkama ve enfeksiyonları önleme

19 Öyle ki, birinci kliniğe kabul edilen hamile kadınlar Semmelweis'a gelip ağlaya ağlaya ikinci kliniğe kabul edilmek için yalvarıyorlarmış. Hatta bazı kadınlar birinci kliniğe alınmak yerine sokakta doğum yapıyor, o sırada hastaneye doğru gitmekte olduklarını söyleyip böylece hastanenin sağlık hizmetlerinden yararlanıyorlarmış. Sokakta doğum yapan kadınların ölüm oranı da oldukça düşük olunca Semmelweis'ın kafası iyice karışmış. Stajyer doktorların nerede yanlış yaptığı üzerine odaklanan Semmelweis çok ilginç bir şey fark etmiş; stajyer doktorlar ameliyatlara girmeden hemen önce anatomi dersinden çıkıyorlarmış.

20 Sonrasında da Fransız kimyacı Antoine-Germain Labarraque tarafından geliştirilen ve yine onun tarafından doktorlara açık yaraların dezenfeksiyonunu sağlamak amacıyla kullanılması önerilen, antiseptik özellik taşıyan bir solüsyonu kullanmaya karar verdi. Semmelweis, veba salgınını önlemek amacıyla Paris'in her tarafının bu klorlu solüsyonla yıkandığını da duyunca, anatomi derslerinin ardından tüm stajyer doktorlardan hem ders sonrası, hem de her doğum sonrası bu solüsyonu kullanmalarını istedi

21 Doğum yapan kadınların ölüm oranı ikinci kliniğe göre bile oldukça düşük bir seviyeye gelmiş, %1'e inmişti. Semmelweis, bunun üzerine hemen o konu üzerine derin araştırmalar yapmaya başladı. Enfeksiyonların belirtilerini, bulaşma yollarını ve nasıl önlenebileceklerini anlatan birçok yazı yayımladı. Yazılarında cerrahlara, her ameliyat öncesi ve sonrasında ellerini kesinlikle bu solüsyonla yıkamalarını ve hijyene dikkat etmelerini öneriyordu.

22 Akın akın gelen tepkiler nedeniyle, çalışmaları üzerine hiçbir deney ve gözlem dahi yapılmadan şanssız doktor üniversite hastanesinden kovuldu. Semmelweis, çalışmalarının tıp dünyasında çığır açacağını ve tüm bilim çevresinden büyük övgüler alacağını düşünürken hiç beklemediği bir tepki dalgasıyla karşılaştı. Dönemin ileri gelen tıp insanları, Semmelweis ile dalga geçmeye başladı. Tüm bu ölümlerinin sebeplerinin kendileri oldukları ihtimali karşısında tepkileri çok sert oluyordu. Sadece basit bir el yıkamanın gayet yeterli olduğunu, solüsyon gibi saçma hijyen önerilerine ihtiyaçları olmadıklarını söylüyorlardı. Kadavralardan hastalık geçemeyeceğini ve iddiaların saçmalık, hadsizlik, abartı olduğunu belirtiyorlardı. Akın akın gelen tepkiler nedeniyle, çalışmaları üzerine hiçbir deney ve gözlem dahi yapılmadan şanssız doktor üniversite hastanesinden kovuldu.

23 Meslektaşları önemli yayın organları ve tıp akademilerine Semmelweis i şikayet ettiler. Üniversiteden atıldığı yetmezmiş gibi, meslekten de uzaklaştırıldı. Sonrasında depresyona giren Semmelweis, zamanla akıl sağlığını da kaybetmeye başladı. Viyana sokaklarında dolaşıyor ve gördüğü bebek bekleyen çiftlere, doğum öncesinde doktorlara mutlaka ellerini yıkamalarını söylemeleri gerektiğini belirtiyordu. Tüm bu gelişmeler sonucunda 1865 yılında akıl hastanesine kapatıldı. Burada her gün şiddete maruz bırakıldı ve kapatılmasından yalnızca 2 hafta sonra, yediği dayaklar sırasında aldığı ölümcül bir darbe nedeniyle hayatını kaybetti.

24 Her işini hakkı ile yapan bilgisini ve görgüsünü artırmaya çalışan hekimin her ayrıntısıyla ibretlik olan bir yaşam Louis Pasteur tarafından, mikroplar üzerinde yapılan detaylı araştırmalar Semmelweis'ı haklı çıkarıyordu. Dönemin en ünlü doktorlarından biri olan Joseph Lister da Semmelweis'ın ölümünün ardından, onun çalışmalarından habersiz olarak aynı konuda, farklı bir deneyim sonucunda aynı fikirleri yayımladı. Lister'ın tanınmış olması neticesinde tepkiler pek sert olmadı, aksine çalışmaları önemsendi ve tüm bunların sonucunda Lister tıp tarihine adını altın harflerle yazdırırken, Semmelweis unutulmaya yüz tuttu. İşte cehaletle, tabularla ve ön yargılarla savaşında trajik bir mağlubiyet alarak hem işinden, hem ününden, hem de hayatından olan talihsiz bilim insanı Ignaz Semmelweis'ın hayatı da böyle. Semmelweis'ın adını alan psikolojik fenomen de tam olarak bunu, yeni bilgilerin cehalet ve ön yargılar neticesinde direkt olarak reddedilmesini ve aşağılanmasını konu alan bir durum.

25 Antibiyotik ve X ışınları ve Radyoterapi

26 X-Işınlarının Bulunuşu ve Tarihçesi Günümüz görüntüleme yöntemlerinin temelini oluşturan ve tıp biliminde yeni bir çağ açan X-ışınları 1895 yılında Alman Fizik Profesörü Wilhelm Conrad Röntgen tarafından keşfedilmiştir. Röntgen; bir Crooks tüpünü indüksiyon bobinine bağlayarak, tüpten yüksek gerilimli elektrik akımı geçirdiğinde, tüpten oldukça uzakta durmakta olan cam bir kavanoz içindeki baryumlu platinsiyanür kristallerinde bir takım pırıltıların oluştuğunu gözlemiş ; bu tür pırıltılara neden olan ışınlara, o ana kadar bilinmemesinden dolayı "Xışınları adını vermiştir.

27

28 Marie Curie (Madam Curie) Polonyalı ünlü kadın fizikçidir. Kanser hastalığını tedavi eden radyoaktivite ışınlarını bulmuştur. Bilim dalında Nobel Ödülü'nü iki kere alan ilk bilim insanı olmuştur.