Finansal Piyasalar ve Bankalar

Transkript

1 Finansal Piyasalar ve Bankalar

2 Genel Olarak Finansal Piyasalar Piyasa neresidir?

3 Finansal Piyasaların Ekonomi İçindeki Yeri

4 Finansal Sistemi Oluşturan Piyasalar Finansal Piyasalar Para Piyasaları Sermaye Piyasaları Birincil Piyasa İkincil Piyasa

5 Para Piyasası Vadesi en fazla 1 yıla kadar olan fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Para piyasasında fonların aktarılması, bir yıldan kısa vadeli bonolar, çekler gibi finansal araçların kullanılması ile meydana gelir. Hazine Müsteşarlığı nın bir yıldan kısa vadeli devlet iç borçlanma senetleri de para piyasası araçları arasında sayılır.

6 Merkez Bankasının, para piyasası üzerinde önemli bir etkisi vardır. Merkez Bankasının piyasaya emisyon yoluyla para sürüp para arzını arttırması, para piyasasında borç verilebilir fonları artırabilir. Merkez Bankasının zorunlu karşılık oranlarını değiştirmesi de, finansal aracıların en önemlileri olan bankaların verebilecekleri borç miktarını etkileyecektir. Zorunlu karşılıkların artması bankanın verebileceği/kullandırabileceği borç miktarını azaltacak, azalması ise tam tersi etki gösterecektir.

7 Para piyasasına geçici ve mevsimlik nakit sıkıntısının giderilmesi için başvurulur. Fonlar, vadeli ve vadesiz mevduattan oluşur.

8 Sermaye Piyasası Vadesi 1 yıldan daha fazla olan orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin (aracı kurumlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak) karşılaştığı piyasalardır. Sermaye piyasalarının oluştuğu yere Menkul Kıymetler Borsası adı verilir. Bu piyasalarda fon alış verişi, tahvil, bono, hisse senedi gibi kâğıtlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Kısa vadeli fonlar hazine bonosuna, orta vadeli fonlar tahvile, sonsuz vadeli fonlar ise hisse senetlerine tekabül eder.

9 Sermaye piyasasına sabit yatırımlar ve devamlı işletme sermayesinin finansmanı için başvurulur. Fonlar, devamlılık arz eden tasarruflardır. Sermaye Piyasası Kanununa göre, sermaye piyasasının başlıca kurumları; Aracı kuruluşlar (yetki belgesi almış bankalar ve aracı kurumlar) Yatırım ortaklıkları Yatırım fonları Sermaye piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlarıdır.

10 Bu kurumlardan aracı kuruluşlar, her bir faaliyet için Sermaye Piyasası Kurulu ndan yetki belgesi almak suretiyle; Kurul kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık yapmak, Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alım satımı, Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere, dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımının yapılmasına aracılık, Repo ve ters repo işlemlerine aracılık, Yatırım danışmanlığı, Portföy işletmeciliği veya yöneticiliği, yapabilirler.

11 Yukarıda sayılan işlemleri yapmak için yetki alabilecek kurumlar esas olarak aracı kurumlardır ve bu kurumlar bankalar ve diğer finansal aracılardan farklı olarak kurulmaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu 1981 yılında yayımlanmıştır. Kanunun amacı; tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak, halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamak amacıyla sermaye piyasasının güven, açıklık, kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını düzenlemek ve denetlemektir. Kanununun kapsamı; sermaye piyasası araçları, bu araçların ihracı, halka arzı ve satışı, borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalar, sermaye piyasası faaliyetleri, sermaye piyasası kurumları, sermaye piyasası kurulu.

12

13 Birincil Piyasa Hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerleri ihraç eden şirketler ile alıcıların yani tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Buna hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez sürülüp "ihraç"tan alındığı piyasa da denilebilir.

14 Birincil Piyasa Kamuoyu açısından birincil piyasalar pek bilinen piyasalar değildir. Çünkü menkul kıymetlerin ilk alıcılara satış işlemleri genellikle kapalı kapılar ardında olur. Birincil piyasada menkul kıymetlerin ilk kez satışına yardımcı olan en önemli kurum yatırım bankalarıdır. Bir yatırım bankasının yaptığı işleme underwriting işlemi denilmektedir. Yatırım bankası, bir şirketin çıkarttığı menkul kıymetlere fiyat garantisi vermekte ve daha sonra bunları piyasada satmaktadır.

15 İkincil Piyasa Bir kişi veya kuruluş ikincil piyasada bir hisse senedi aldığında, hisse senedini satan kişi bunun karşılığında para elde ederken, menkul kıymeti çıkarmış olan şirket bu yeniden satış işleminden yeni bir fon elde etmemektedir. Bu durumda bir şirket çıkardığı hisse senedi (genel olarak menkul kıymet) birincil piyasada ilk kez satıldığı zaman yeni bir fon elde edebilmekte, ikincil piyasalarda gerçekleşen alış-satış işlemlerinden şirketin elde edebileceği bir fon söz konusu olmamaktadır.

16 İkincil Piyasa İkincil piyasalar, menkul kıymeti ihraç eden şirkete yeni bir fon sağlamıyorsa neden bu piyasaya gereksinim duyulmaktadır?

17 İkincil Piyasa Menkul kıymetleri ihraçtan alanlar, bunları tekrar paraya çevirmek istediklerinde, hisse senetlerinde hiçbir zaman, tahvillerde ise vadeden önce bunları ihraç eden kuruluşa müracaat edemezler. İkincil piyasa bu durumdaki menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan piyasadır ve menkul kıymet borsaları bu piyasayı tanımlamada en iyi örnektir.

18 İkincil Piyasa İkincil piyasa, menkul kıymetlerin likiditesini arttırarak birincil piyasaya talep yaratır ve gelişmesini sağlar. Birincil piyasa daha çok sermaye piyasası bilinciyle, ikincil piyasa ise menkul kıymetler piyasası bilinciyle çalışır.

19 Finansal Sistemi Oluşturan Unsurlar 1. Fon arz/talep edenler 2. Finansal aracılar 3. Finansal araçlar 4. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar

20 Finansal Piyasalarda Kimler İşlem Yapar? Piyasada Kimler Var? insanlar (hane halkı) özel kesim şirketleri yabancılar hükümet

21 Finansal Sistem Aracılığı İle Fon Akımı Nasıl Sağlanır?

22

23 Kim Bu Finansal Aracılar?

24 Finansal Piyasalara (Bankalara) İhtiyaç Duyulmasının Nedenleri?

25 Finansal piyasalar fon fazlası olanlardan fon ihtiyacı olanlara satın alma gücü transfer eder. Böylece ekonomik etkinlik artar.

26 Finansal piyasalar, piyasada işlem yapanların daha iyi durumda olmalarını sağlar ve refah düzeyinin yükselmesini sağlar.

27 Finansal piyasalar, bilgi toplanması ve üretilmesi konusunda önemli rol oynarlar.

28 Finansal piyasalar, işlem maliyetlerinin azalmasını sağlar. İşlem maliyeti, finansal işlemlerin gerçekleştirilmesinde harcanan para ve zamana verilen addır.

29 Finansal piyasalar para politikasının uygulanmasında etkinlik sağlarlar.

30 Büyük ölçekli projelerin finansmanını kolaylaştırmak amacıyla tasarruf birikimi ve risk dağıtım sistemi oluşturarak mülkiyetin tabana yayılmasını sağlarlar.

31 Finansal Sistemin Baş Aktörü Bankalar

32 Bankanın Tanımı Banka, Kuruluş ve faaliyete geçmek için resmî izne tâbi, Hisse senetlerinin tamamı ada yazılı ve kendi ödenmiş sermayesi en az otuz milyon Türk Lirası olan, Anonim şirket şeklinde kurulan, Bir yandan kendi veya müşterilerinin tasarruf olarak biriktirdikleri paraları toplayarak, bunları faiz karşılığında diğer müşterilerine ödünç vererek yatırıma katkıda bulunan, Diğer yandan yurt içi ve yurt dışı ödeme işlemlerini kolaylaştıran, Bankacılık Kanununa tâbi bir ticarî işletmedir.

33 Bankanın Fonksiyonları Aracılık Kaynaklarda Akıcılık Sağlama Fonları Hareketlendirme Kaynak Kullanımını İyileştirme Hizmet Fonksiyonu Kısa Süreli Fonları, Büyük Ölçekli Uzun Süreli Fonlar haline Dönüştürme Kaydi Para Yaratma Para ve Sermaye Piyasalarında Oynadığı Etkin Rol Uluslararası Ticareti Geliştirme Gelir ve Servet Dağılımını Etkileme

34 Aracılık (Fon Aktarma) Bankaların, Aracılık fonksiyonunu yerine getirebilmesi için öncelikle fon sağlamaları gerekmektedir. Ticari bankalar fonları iki şekilde sağlamaktadırlar; öz kaynaklardan ve yabancı kaynaklardan. Öz kaynaklar bankaların kendi kaynaklarından sağladıkları fonları ifade ederken, yabancı kaynaklar borçlanmak suretiyle üçüncü şahıslardan sağlanan fonları ifade etmektedir. Ticari bankaların fon kaynaklarının büyük bir kısmını yabancı kaynaklar oluşturmaktadır.

35 Aracılık (Fon Aktarma) Fon Aktarma fonksiyonunun diğer tarafı ise, sağlanan fonun kullanımıdır. Ticari bankalar sağladıkları fonları plasman işlemleri yardımıyla kullanmaktadır. Bankalar sağladıkları fonları kredi vermek, menkul kıymet almak, sabit varlıklara yatırım yapmak ve işletmeler iştirak etmek yoluyla kullanırlar.

36 Bir Banka Bilançosu Y BANKASI TARİHLİ BİLANÇOSU AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Nakit 15 Vadesiz Mevduat 30 Menkul Kıymetler 20 Vadeli Mevduat 55 Krediler 60 Diğer Pasifler 10 Diğer Aktifler 5 Net Sermaye 5 AKTİF TOPLAMI 100 PASİF TOPLAMI 100

37 Kaynaklarda Akıcılık Sağlama Bankalar ulusal ve uluslararası hatta fon fazlası olan yörelerden fon açığı olan yörelere fon aktarmak yoluyla, fonlara akıcılık sağlarlar.

38 Kaynak Kullanımını İyileştirme Bankalar, (kıt) kaynakların iyi (etkin) kullanılmasını sağladıkları zaman ekonomik gelişme ve ekonomik kalkınmaya katkı sağlarlar.

39 Hizmet Fonksiyonu Mevduat ve katılım fonu kabulü Nakdî, gayrinakdî her cins ve surette kredi verme işlemleri Nakdî ve kaydî ödeme ve fon transferi işlemleri, muhabir bankacılık veya çek hesaplarının kullanılması dâhil her türlü ödeme ve tahsilât işlemleri Çek ve diğer kambiyo senetlerinin iştirası işlemleri Saklama hizmetleri Kredi kartları, banka kartları ve seyahat çekleri gibi ödeme vasıtalarının ihracı ve bunlarla ilgili faaliyetlerin yürütülmesi işlemleri

40 Hizmet Fonksiyonu Efektif dâhil kambiyo işlemleri; para piyasası araçlarının alım ve satımı; kıymetli maden ve taşların alımı, satımı veya bunların emanete alınması işlemleri Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı; vadeli işlem sözleşmelerinin, opsiyon sözleşmelerinin, birden fazla türev aracı içeren basit veya karmaşık yapıdaki finansal araçların alımı, satımı ve aracılık işlemleri Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı ile geri alım veya tekrar satım taahhüdü işlemleri

41 Hizmet Fonksiyonu Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık işlemleri Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık maksadıyla alım satımının yürütülmesi işlemleri Başkaları lehine teminat, garanti ve sair yükümlülüklerin üstlenilmesi işlemleri gibi garanti işleri Yatırım danışmanlığı işlemleri Portföy işletmeciliği ve yönetimi

42 Hizmet Fonksiyonu Hazine Müsteşarlığı ve/veya Merkez Bankası ve kuruluş birlikleri nezdinde oluşturulan bir sözleşme kapsamında üstlenilen yükümlülükler çerçevesinde alım satım işlemlerine ilişkin piyasa yapıcılığı Faktöring ve forfaiting işlemleri Bankalararası piyasada para alım satımı işlemlerine aracılık Finansal kiralama işlemleri Sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık hizmetleri

43 Kısa Süreli Fonları, Büyük Ölçekli Uzun Süreli Fonlar Haline Dönüştürme Bankalar vade dönüşümü yaparak, elde ettikleri kısa vadeli fonları daha uzun vadeli fonlara dönüştürdükleri gibi, ölçek dönüşümü yaparak küçük ölçekli birikimleri büyük ölçekli kredilere dönüştürebilmektedirler.

44 Kaydi Para Yaratma

45 Kaydi Para Yaratmak! Kaydi para yatırmak kavramı; Para basmak anlamında değil, Mevduattan ve muhasebe kayıtlarından para yaratmak, anlamında kullanılmaktadır.

46 Kaydi Para Veya... Kaydi para yerine uygulamada, Banka Parası Mevduat Parası Hayali Para Kısmi Rezerv Bankacılığı adları da kullanılmaktadır.

47 Kısmi Rezerv Bankacılığı Y BANKASI TARİHLİ BİLANÇOSU (Milyon TL) AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Nakit 15 Vadesiz Mevduat 30 Menkul Kıymetler 20 Vadeli Mevduat 55 Krediler 60 Diğer Pasifler 10 Diğer Aktifler 5 Net Sermaye 5 AKTİF TOPLAMI 100 PASİF TOPLAMI 100

48 Bilançonun Özet Analizi Bankanın toplam 100 Milyon TL kaynağı vardır. Toplam kaynaklarının; 5 Milyon TL.sı özkaynak, 95 Milyon TL.sı ise yabancı kaynaktır. Banka kaynaklarının en büyük bölümünü kredi olarak kullandırmakta, kalan kısmını; Menkul kıymetlerde, sabit varlıklarda ve kasasında tutmaktadır.

49 VARSAYIM: Vadesiz mevduatın tümü aynı anda çekilsin! Bankanın vadesiz mevduatların tümünü ödeyecek nakdi (rezerv) bulunmamaktadır. Bankanın vadesiz mevduatları (kısa vadeli borçları) ödeme gücü; 15/30=0.50 Bankanın vadeli ve vadesiz mevduatları (genellikle kısa vadeli borçları) ödeme gücü; 15/85=0.18

50 Gerçek Durum Herkesin mevduatlarını aynı anda çekmesi küçük bir olasılıktır. Normal yaşamdaki bir günde, mevduat sahiplerinin bir kısmı bankadan para çekerken, bir kısmı ise para yatırmaktadır. Mevduat sahiplerinin büyük bir bölümü ise mevduatlarına dokunmamaktadırlar. BU NEDENLE BANKALAR (VADESİZ MEVDUATLARINA GÖRE ÇOK KÜÇÜK BİR MİKTARDA NAKİT TUTARAK FAALİYETTE BULUNABİLMEKTEDİRLER.

51 Mutlak Rezerv Bankacılığı Y BANKASI TARİHLİ BİLANÇOSU (Milyon TL) X BANKASI TARİHLİ BİLANÇOSU (Milyon TL) AKTİF PASİF AKTİF PASİF Rezervler Krediler Vadesiz Mevduat Net Sermaye Rezervler Krediler Vadesiz Mevduat Net Sermaye AKTİF TOPLAMI 2500 PASİF TOPLAMI 2500 AKTİF TOPLAMI 2500 PASİF TOPLAMI 2500

52 Bilançoların Özet Analizi X Bankası kredilerin küçük bir oranını ortakların koyduğu sermayeden, büyük bir oranını ise mevduat yatıran müşterilerin paraları ile gerçekleştirmektedir. X Bankası fon transferine aracılık etme fonksiyonunu yerine getirmektedir. Y Bankası kredi olarak kullandırabileceği miktarı, rezerv olarak tuttuğu için kredi verememekte ve faiz gelirinden ve kardan vazgeçmiş olmaktadır. BU DURUMUN ALTERNATİF MALİYETİ YÜKSEKTİR.

53 Bankaların Rezervleri SERBEST REZERVLER Bankaların ihtiyatlı davranmaları sonucunda tutulan rezervlerdir. Menkul kıymet faiz oranları (ters yönlü), mevduat giriş ve çıkış değişkenliği (doğru yönlü), bekleyişler, ekonomik istikrarsızlık vb. etkenler tarafından belirlenir. ZORUNLU REZERVLER Kanun gereği tutulması gereken rezervlerdir. Toplam rezervler, mevduat kredi akımından bir sızıntı olarak değerlendirilmektedir.

54 Mevduat Yaratılması Merkez Bankası bankalara; Reeskont kredisi açarak, APİ işlemler yaparak, rezerv imkanı sağlayabilir.

55 TCMB nin Y Bankasına Reeskont Kredisi Açması Y BANKASI MERKEZ BANKASI AKTİF PASİF AKTİF PASİF Rezervler Reeskont Kredileri Reeskont Kredileri Rezervler (Bankanın MB da bulunan hesabı) (Bankanın MB dan aldığı kredi) (Y Bankasına açılan kredi) (Y Bankasının MB daki mevduatı)

56 TCMB nin Devlet Tahvili Satın Alması Y BANKASI MERKEZ BANKASI AKTİF PASİF AKTİF PASİF Menkul Kıymetler Menkul Kıymetler Rezervler (Bankanın MB na devlet tahvilini satması) (Y bankasının devlet tahvilinin alınması) (Y Bankasının MB daki mevduatı) Rezervler (Bankanın devlet tahvili karşılığında nakit elde etmesi)

57 Mevduatın Genişlemesi (Tek banka) Olay: Merkez Bankası bankacılık sistemindeki tek banka olan Y bankasına 1000 TL.lık reeskont kredisi açması Varsayımlar: Bankacılık sisteminde tek banka vardır. Banka kredilerinde nakit sızıntı yoktur. Bankalar serbest rezerv tutmamaktadırlar. Bankalarda sadece vadesiz mevduat vardır.

58 Banka Bilançosu Y BANKASI AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Zorunlu Rezervler 0 Reeskont Kredileri Serbest Rezervler (MB nın açtığı reeskont kredi sonucu elde edilen nakit) (Merkez Bankasından alınan reeskont kredisi)

59 Banka Tarafından Kredi Açılması Y bankası elde ettiği 1000 TL.lık kaynağın tamamını kredi olarak kullandırmaktadır. Banka açtığı bu krediden doğan nakdi müşterinin Y bankasındaki vadesiz mevduat hesabına yatırır.

60 Banka Bilançosu Y BANKASI AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) Krediler PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Vadesiz mevduat (Serbest rezervdeki paranın kredi olarak kullandırılması) (Krediden doğan nakdin müşterinin hesabına yatırılması)

61 Bankanın Vadesiz Mevduat Hesabına Yatan Parayı Yeniden Kullan(dır)ması Y bankasının bilançosunda vadesiz mevduatları 1000 TL artmıştır. Banka bu kaynağı da kredi olarak kullandıracaktır. Ancak %20 zorunlu karşılık ayırdıktan sonra (200 TL)

62 Banka Bilançosu Y BANKASI AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Zorunlu Rezervler +200 Vadesiz Mevduatlar +800 (%20 zorunlu karşılık) Krediler +800

63 BANKANIN VADESİZ MEVDUAT HESABINA YATAN PARAYI YENİDEN KULLAN(DIR)MASI Y bankasının bilançosunda vadesiz mevduatları 800 TL artmıştır. Banka bu kaynağı da kredi olarak kullandıracaktır. Ancak %20 zorunlu karşılık ayırdıktan sonra (160 TL)

64 Banka Bilançosu Y BANKASI AKTİF (Fon Kullanım Yapısı) PASİF (Fon Kaynak Yapısı) Zorunlu Rezervler +160 Vadesiz Mevduatlar +640 (%20 zorunlu karşılık) Krediler +640

65 Sonuç: Kaydi Para Yaratma Süreci Aşama Mevduatlardaki Artış Kredilerdeki Artış Zorunlu Rezervlerdeki Artış TOPLAM

66 Kaydi Parayı Yaratan Kavram: Basit Mevduat Çarpanı k, basit mevduat çarpanı r, zorunlu rezerv oranı olarak adlandırılırsa, olacaktır. k= 1/r Yani, örneğimizde r=0.20 olduğuna göre, k=1/0.20 k= 5 olacaktır.

67 Basit Mevduat Çarpanı Başlangıçta 1000 TL olarak bankacılık sistemine giren para sistem içindeki süreçte, 5000 TL.lık (kaydi) mevduat yaratmaktadır. Yaratılan kaydi mevduat = basit mevduat çarpanı*sistemdeki ilk vadesiz mevduat artışı = 5 * 1000 = 5000 TL

68 Mevduatın Genişlemesi (Çok sayıda banka) Aşama Mevduatlardaki Artış Kredilerdeki Artış Zorunlu Rezervlerdeki Artış B C D E F TOPLAM

69 MEVDUAT ÇARPANINI ETKİLEYEN UNSURLAR Bankaların serbest rezerv tutma istekleri (serbest rezerv oranı) (e) Halkın nakit tutma isteği (nakit talebi oranı) (c) Kanuni-zorunlu karşılık oranı (r)

70 Kaydi Para Çarpanı 1 r+e+c e: serbest rezerv oranı c: nakit tutma oranı r: zorunlu karşılık oranı

71 Para ve Sermaye Piyasalarında Oynadığı Etkin Rol Merkez Bankaları para politikalarını, hükümetlerin ekonomiye ilişkin kararları çerçevesinde belirler ve uygularlar. Merkez Bankası bu politikaları uygularken elinde çeşitli araçlar bulunmaktadır: reeskont faiz oranları, açık piyasa işlemleri gibi. Bu araçlar, bankaların kredi-mevduat ve faizlerini doğrudan etkiler. Böylece bankalar, para politikalarının piyasaya yansıtılmasında büyük rol oynarlar.

72 Para ve Sermaye Piyasalarında Oynadığı Etkin Rol Örneğin Merkez bankası, piyasaya döviz satarak, dövizi bollaştırılarak kurların fiyatının düşmesinde rol oynarlar. Bankacılık sistemi olmazsa bu durumun (dövizin piyasaya sunulması) piyasaya yansıması çok güç olacak ve para politikası etkin olarak yürütülemeyecektir. Sermaye piyasalarında etkin olarak çalışan bankacılık sistemi, ekonomiye uzun vadeli ve düşük maliyetli kaynak aktarılmasına yardımcı olarak, üretim ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunacaktır.

73 Uluslararası Ticareti Geliştirme Bankacılık sistemi, geliştirdiği, uyguladığı ödeme ve kredilendirme yöntemleri ile uluslar arası ticaretin artmasını sağlar.

74 Gelir ve Servet Dağılımını Etkileme Ticaret bankalarının işlevleri dışında kalkınma ve yatırım bankalarının faaliyetleri, gelir ve servet dağılımını iyileştirmeye yönelik olarak etki gösterirler.