T.C. MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI

Transkript

1 T.C. MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI PERGAMON KRALLIK SİKKELERİ Serdal AKYURT Yüksek Lisans Sunumu Prof Dr Oya YAGIZ 2015

2

3 İÇİNDEKİLER 1. PERGAMON UN KONUMU, TARİHİ VE ÖNEMİ Pergamon un Konumu Pergamon un Tarihlemesi Konumun önemi Pergamon un Önemi 2 2. KRALLAR HANEDANI DÖNEMİ Philetairos (MÖ ) Eumenes (MÖ ) I.Attalos (MÖ ) II. Eumenes (MÖ ) II. Attalos (MÖ ) III. Attalos (MÖ ) 5 3. APAMEIA 5 4. PERGAMON KRALİYET SİKKELERİ Mysia: Pergamon MÖ yıllarına ait Sikkeler Numaralı Sikke 8

4 Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke 13

5 Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar 17

6 Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar 22

7 Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar 27

8 Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar Numaralı Sikke Ön Yüz Arka Yüz Teknik Detaylar 30 KAYNAKÇA 33 LEVHALAR LİSTESİ 35 LEVHALAR 36

9

10

11 1. PERGAMON UN KONUMU, TARİHİ VE ÖNEMİ 1.1. Pergamon un Konumu Pergamon, günümüzde Türkiye nin batısında, Ege bölgesinin batı kıyısında yer alan İzmir ilinin Bergama ilçesinde yer alır. Antik Dönemlerdeki adıyla Pergamon, Elaia körfezinden 28, Dikili sahilinden de 26 km uzaklıktaki bir konumda yer alır ve doğu- batı yönünde Kaikos Irmağı nın katettiği vadi içindeki bir yarık kıyısında bulunmaktadır. Kuzeyde Kozak Dağları (1243 m; antik: Pindasos ), güneyde Yund Dağı (782 m; antik: Aspordenon ) bulunur 1 (Levha 1, I) 1.2. Pergamon un Tarihlemesi Pergamos veya Pergamon çok eski bir isim olup kale veya müstahkem mevki anlamlarını taşır. Mysia bölgesinde yer alır (Levha 2,1). Kale Dağı nda MÖ 3. ve 2. bin yıllarında Yunan öncesi döneme ait herhangi bir kanıt yokken, Kaikos Ovası nda, Pergamon Kale Dağı nın eteklerinde Tunç Çağına ait buluntuların bulunduğu çok sayıda prehistorik yerleşim tepesi vardır. Bu tepelerin hiçbiri bu güne kadar kazılamamıştır. Asklepion da da prehistorik seramik parçaların ele geçmiş olması bölgenin tarihlendirilmesi hakkında bizlere bilgi sunabilmektedir 2. Esas Kaleye ait erken dönem Duvarlarının bir çok yerlerde kalıntılarını bulmak mümkündür ancak bunun tarihlendirilmesi çok da kolay olmamıştır. Çünkü teknik olarak taş ustalarının üçgen çıkıntı yaratması Helenistik döneme benzemekle beraber bir çok defa restorasyon görmüş olması duvarların MÖ 7. yüzyıl mı yoksa 6. veya 5. yüzyıl mı olduğu tamamen ayırt edilememektedir Radt 2001, 16 Radt 2001, 21 3 Radt 2001, 54 1

12 1.3. Konumun önemi Kaikos Ovası nın bir graben vadisi özelliği göstermesini, eski çağlardaki gibi günümüzde de hala ılıca olarak kullanılan cok sayıda sıcak su kaynağı ispatlamaktadır 4 Selinus ve Ketios un uçurum tabanına benzer doğal vadiler, bölgeye olası saldırıları zorlaştırıcı bir yanı vardı 5 (Levha 2,1). Deniz kıyısına yakın olmadığı için denizden gelebilecek saldırılara uğrama tehlikesi bulunmayan bir kaleye sahip olduğu için önemli bir yerdi 6. Çanakkale Boğazından İzmire kıyıdan devam eden, orduların kullandığı büyük kara yolunun da yakınında bulununuyordu Pergamon un Önemi Pergamonda bulunan Asklepios Kutsal alanı, adını Apollo nun iyileştirici tanrı ve mitolojik doktor ünvanına sahip olan oğlu Asklepios dan almaktadır 8. Antik dönemde Asklepion Kutsal alanı,bir hastane gibi şifa dağıtan bir merkez gibiydi. Asklepios un burada uyguladığı tedaviler her yerde konuşulur olmuştu 9. Antik dönemlerde bir çok hasta şifa bulmak için bu merkezi kullanmıştır. 2. KRALLAR HANEDANI DÖNEMİ 2.1. Philetairos (MÖ ) İskender Anadoluyu ele geçirdikten sonra Pers satraplıklarına Makedonyalı Subaylarını vali olarak atadı. İskenderin ölümünden sonra ise halefleri Diadokhlar arasında ardıllık savaşlarında eski bir Makedonyalı general olan ve artık Trakya Kralı sıfatını taşıyan Lysimakhos, MÖ 301 den itibaren Radt 2001, 16 Radt 2001, 18 Radt 2001, 25 Radt 2001, 26 Wilkinson 2011, 28 9 Tekin 2012, 154 2

13 içinde Pergamonun da bulunduğu Mysia bölgesi hükümdarlığını ele geçirdi. Ardından Pergamon kalesi ne nöbetçi olarak daha önce hısmı Antigonos un emrinde bulunan Philetairos adlı subayı atadı. Philetairos MÖ 343 yılında Orta-Kuzey Anadolu da doğmuş olup Makedon asıllı olduğu sanılmaktadır (Levha 4, I,e). Çünkü babasının adı bir Makedon adı olan Attalos idi 10. Piletairos Pergamonda özellikle Lysimakhos un Antigonos dan aldığı savaş ganimetlerinin önemli bir bölümüne bekçilik etmişti, bu 9000 gümüş talentlik (1 talent =yaklaşık 20 kg) bir hazine demekti. 11 Philetairos, Lysmachos a yaklaşık 20 yıl sadık bir vali olarak hizmet etmiş olsa da MÖ 282 yılında Anadoludaki pek çok yönetici gibi kraliçenin entrikaları sonucu, kale ve hazine ile birlikte Lysimakhos un hasmı Seleukos a iltica etmiştir 12. Seleukos ile Lysimakhos un karşılıklı mücadele ve ölümlerinden sonra Philetairos, üzerinde Büyük iskenderin resmi bulunan sikkeleri Lysimakhos adına darp ederek, elinde tuttuğu gümüş hazinesi ile beraber hükümranlığını ilan etmişti. Daha sonra da Seleukos un Lysimakhos a karşı kazandığı zaferden sonra, muzaffer hükümdar Seleukos un adını taşıyan bir seri para darpetti ancak Seleukos un da ölümünden sonra tekrar iskender portreli sikke darbına geri döndü Eumenes (MÖ ) Anadolu kıyılarında MÖ 262 de geniş alanları ele geçirimiş olan (Miletos ve Ephesos) dahil Mısırın Diadoch kralı II Ptolemaios dan aldığı cesaretle, I. Eumenes, güçlü komşusu Seleukos hükümdarı I. Antiokhos a Sardeis yakınlarında saldırıp onu yener. Bu zafer ile Pergamon Kuzey, doğu ve güneybatı yönlerine doğru geniş topraklara sahip olur 14. Güç dengelerinin değiştiğini yine sikkelerden izlemek mümkün olmuştur. Pergamon artık Seleokos lara bağlı olmadıgından Radt 2001, 25 Radt 2001, 25 Radt 2001, 25 Radt 2001, Radt 2001,

14 Seleokos un tasviri, kahramanlaştırılan Philitarios un portresi ile değiştirilmiştir (Levha 4, I,f). Bu dönem için bir bilgi kesintisi olmalıdır. Zira Anadoluda Ptelemaioslar ile Seleokoslar arasında savaşlar sürüyor, bir de bunlara muhtemelen muhtemelen Eumenes zamanında başlayan Galat saldırıları ekleniyordu. Eumenes gücünü içeride tamamen sağlamıştır ancak henüz kral ünvanını almamıştır I.Attalos (MÖ ). MÖ. 269 da doğmuştur ve I.Eumenes in evlatlık edindiği yeğeniydi. Eumenes in halefi olmuştur. İlk işi Galatları mağlup etmesiydi. Seleukos lar bile kendilerini haraç vermek zorunda gördükleri Galatları yenmek büyük başarıydı. Attalos bu tarihten itibaren Kral ünvanını aldı. Kendisine onursal kurtarıcı (soter ) ünvanı verildi (Levha 4, I,h). Philippos ve Rodosa karsı mücadelelere girmiştir. 197 de romalılar tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Böylelikle topraklarının bir kısmını da yitirmiştir II. Eumenes (MÖ ) Bu dönemde deniz filosu ile Pergamon önemli bir krallık oldu.efesosta konuslanıyor. MÖ 190 yılında Spylos Dağı önündeki Magnesia Ovasında Birleşik Roma ve Pergamon orduları Galatlar ile ittifak kurmuş olan SLEUKOS III. ANTİOCHOS u zorlu bir çekişmeden sonra yendiler. Eumenesin öldürülmesi girişimi üçüncü Makedonya savası nedeni olur. MÖ 171 den MÖ 168 yılına kadar bir kaç savaş ve çekişmeler olur ancak MÖ 168 yılında (son Makedon Kralı Perseus sikkeleri) Roma ittifakı ile Makedonyalılar yenilir (Levha 4, I,g). 4

15 2.5. II. Attalos (MÖ ) MÖ 220 de doğdu. Kardeşi II. Eumenes ölünce vasisi III. Attalos küçük olduğundan, ağabeyinin karısı kraliçe Stratonike ile evlenerek kral oldu. Romalılarla iyi ilişkiler içindeydi. Krallığı sırasında Seleukos, Makedonya ve Bitinya krallıklarıyla savaştı. Bir yandan ülkesinin sınırlarını genişletirken bir yandan da ülkeyi büyüttü. bu süreçte Romalılar ve Kappadokia Krallığıyla birlikte davrandı. Filedelfia (Alaşehir -Manisa-) ve Attalia (Antalya) kentlerini kurdu III. Attalos (MÖ ) Hastalık derecesinde aşırı bir süphesi ile bilinmektedir. Kendini tıbbi bitki yetiştirmeye vermişti. M.Ö. 133 yılında öldüğünde, bir vasisi olmadığından, geriye, Pergamon Krallığıni Romaya bırakan bir vasiyet bırakmıştır. Strabon'un, Kraliyet ailesine mensup saygın bir kişi olarak tanıttığı, kendini II. Eumenes'in oğlu olduğunu söyleyen Aristonikos bu kararı tanımamış ve Pergamon Kralı III. Eumenes adı ile Romalılara isyan etmiştir. Ancak Romalılar tarafından yenilip, yakalanıp idam edilmiştir. 3. APAMEIA M.Ö. 334 yılında Büyük İskender tarafından fethedilen Hellenistik dönem Apameia kenti, İskender in ölümünden sonra Seleukoslar ın (M.Ö ) eline geçmişti. M.Ö. 190 yılında ise Seleukosların eline geçen kent diğer kentlerin kaderini paylaşmış ve aşağıda da söz edeceğimiz üzere Magnesia Savaşı ile önce Pergamon Krallığı nın daha sonra (M.Ö 133) Romalılar ın idaresine geçmiştir. 5

16 III. Antiokhos un M.Ö 190 yılında Magnesia ad Spylum da Romalılara yenilmesinden yaklaşık iki yıl sonra M.Ö. 188 yılında yapılan Apameia Barışı uyarınca Seleukosların kontrolündeki tüm bölgelerin Roma ya destek sağlayan Pergamon Krallığı kontrolüne devredilmesi kapsamında Hellespontos Phrygia sı, Büyük Phrygia ile birlikte Apameia da Pergamon Krallığı nın denetimine geçti. Öte yandan, Pergamon kralı II. Eumenes e (M.Ö ) verilen toprakların içinde yer alan Lampsakos (Lapseki), Dardanos (Maltepe), Ilion (Hisarlık), Aleksandreia Troas (Eski İstanbul), Kyme (Nemrut Limanı), Smyrna (İzmir), Kalazomenai (Urla), Erythrai (Ildırı) ve Notion (Ahmetbeyli) gibi kentlere ise özgürlük ve vergi muafiyeti tanındı. Roma ya karşı III. Antiokhos ile işbirliği yaptığı saptanan Temnos, Teos (Sığacık), Lebedos (Ürkmez) ile Kolophon (Değirmendere) da bağlımlı hale getirildi. Apameia kenti ile Attaloslar arasındaki ilişkileri göstermesi bakımından bu dönemde Apameia da darp edilen sikkeler de büyük önem taşımaktadır. Roma nümismatlarından Howgego Sikkelerin Işığında Eskiçağ Tarihi olarak Türkçeye çevrilen eserinde 15 Pergamon daki Attaloslar hanedanının Seleukoslar imparatorluğunun zayıflığından yararlanarak M.Ö. III. ve II. yüzyıllarda Küçük Asya da büyük bir güç haline geldiğini belirtmekte. Hanedanlığın kurucusu Philetairos tan (M.Ö ) M.Ö. 190 lara kadar olan süreçte ise darp edilen krali sikkelerin para piyasasında önemli bir rol oynamadığından söz ederek daha sonra yani M.Ö 190 ların sonları ile 170 lerin sonları arasında kistophor sikkelerin basılmasıyla önemli bir değişikliğin gerçekleştiğini açıklamaktadır. Hatta söz konusu sikkelerin bağımlı kentlerin de içinde yer aldığı Attaloslar ülkesinde dolaşımda olduğu yorumunda bulunarak Apameia nın da bastığı en eski paraların kistophor sikkeler olduğuna dikkat çekmektedir. Apameia, Kistophorlar Birliği nin üyesi bir kent olarak o dönemde kistophorlar darp etmiştir. Apameia kistophorları üzerlerindeki işaretlere göre kronolojik olarak üç ayrı grupta 15 Howegego 1998,

17 değerlendirilmekte. Dolayısıyla kentte darp edilen bu sikkeler, Apameia ile Pergamon Krallığı arasındaki ilişkileri gösteren önemli birer kanıt olarak karşımıza çıkmaktadır 16 Örnek vermek gerekirse; M.Ö tarihlerini taşıyan birinci grup Apameia kistophorları, üzerlerinde şehir monogramı olan A lejandı yanında çelenk, yıldırım, arı, fil başı, yıldız, cornucopia gibi değişik betimler de taşıyarak günümüze kadar gelebilmişlerdir. M.Ö. 133 ten sonra darp edilen ikinci grup kistophorlarda ise bu kez şehir monogramı olarak yazı ile birilikte aulos (flüt/kaval) ve genetivus durumunda magistratus isimleri görülmektedir. Üçüncü ve son grubu oluşturan kistophorlar ise Proconsular kistophorlar olarak da bilinir. Özellikle M.Ö arasında darp edilen sikkeler üzerinde Latin harfleri ile birlikte o dönemin proconsul isimleri bulunmaktadır. Bu durumda Hellenistik çağda kentte çıkarılmış en eski sikke örnekleri olan bu kistophor örnekleri hiç şüphesiz Apameia kentinin Pergamon Krallığı na bağımlı bir kent statüsünde olduğunu kanıtlayan en güzel nümismatik örnekler olarak bilinmektedir. 16 BMC Phyrygia 69-72; SNG Cop.158 7

18 4. PERGAMON KRALİYET SİKKELERİ 4.1. Mysia: Pergamon MÖ yıllarına ait Sikkeler Numaralı Sikke Ön Yüz Yıldız ile süslenmiş, sorguçlu ve miferli Athena başı profilden görünmektedir. Atena nın savaşçı yanına vurgu yapıldığı görülmektedir. Athenanın yanaklarında hafif bir tebessüm bulunmaktadır Arka Yüz Ayakta duran kanatlı Nike figürü izlenmektedir. Nike her iki ayağını biraz açmış ve bir platformun üzerinde durmaktadır. Nike nin elinde bir çelenk, palmiye tutmaktadır. Nikenin sol tarafında bir yazı bulunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 8

19 Numaralı Sikke Ön Yüz Sorguçlu ve miferli Athena başı profilden görünmektedir. Atena burada 359 nolu sikkede bulunan tebessümden uzak olarak darpedilmiştir Arka Yüz Kanatlarındaki kas ve kanat dallarının belirgin olarak gösterildiği bir Nike figürü izlenmektedir. Ayakta duran Nike başı ile profilden, vücudu ile de hafif soluna dönmesine rağmen cepheden betimlenmiştir. Sağ ayağını arkaya doğru attığı görülen Athena bir platformun üzerinde tasvir edilmiştir. Nike nin elinde bir çelenk bulunmaktadır. Nike nin sol tarafında Nike figürüne paralel olarak uzanan bir yazı bulunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 9

20 Numaralı Sikke Ön Yüz Athenanın miferli başı profilden gösterilmiştir. Burada farklı olarak paranın bir nevi tescili anlamına gelen ve tedavül haline ait bir iz olan kontrmark kullanılmıştır. Atena nın miferine denk geldiği görülen bir oyuk içindeki simge görülmektedir. Athena hafif bir gülümseme içinde tasvir edilmiştir Arka Yüz Ayakta duran ve bir platform üzerinde tasvir edilen Athena sag bacağını dizden bükerek arkaya doğru uzatmaktadır. Athenanın Sağ tarafındaki kanadının tam olarak izlenmesine karşın sol tarafı silik çıkmıştır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 10

21 Numaralı Sikke Ön Yüz Profilden Görüntülenen Athena Başında bir mifer bulunmaktadır. Athena nın Yüzünde tebessüm bulunmamaktadır Arka Yüz Kanatlı bir Nike fügürü bulunmaktadır. Nike sag bacağını arkaya uzatmaktadır. Uzun bir giysi giymektedir. Hemen önünde tamamı okunan bir yazı bulunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 11

22 Numaralı Sikke Ön Yüz Pergamon un iyileştirici tanrısı Asklepios Ön yüzde görülmektedir. Tipik bir Pergamon sikkesidir. Pergamon sahip olduğu Asklepion Kutsal Alanının sahibini sikkenin ön yüzünde betimlemiştir. Askleğpios profilden görünmektedir. Saçı sakalına karıştığı görülen bilge sağlık tanrısı burada başında bir taç ile betimlenmiştir. Yaşlı ve Bilge olarak tasvir edilmiştir Arka Yüz Pergamon un ün kazanmasını sağlayan etmenlerden birisi de kuşkusuz Tıp alanındaki eglişmeleriyle Antik dönemde bir Tıp alanı olan Pergamon, burada Tıp dünyasının halen kullandığı yılan betimine yer vermiştir. Yılan Sarmal bir halde Sağlık Tanrısının asasına sarılmış bir halde tasvir edilmiştir. Yılanın tombul olarak gösterildiği izlenebilmektedir. Tek bir yılanın kullanıldığı bu erken örnek Pergamon un Sağlık Tanrısına ve asasına yer vermiştir. Önemli bir ayrıntı olarak yılanın vücudunun asaya sarmal durumu gayet simetrik ve bedeninin her kıvrımı birbirine paralel olarak gösterilmiştir. Ayrıca Yılan her asayı dolandığında gerçeğe uygun olarak asanın etrafını dolaştığı izlenimi ayırt edici bir şekilde detaylandırılmıştır. Bu yüzde bir yazı da bulunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 12

23 Numaralı Sikke Ön Yüz Sağlık Tanrısı Asklepios un profilden betimlemesi ön yüzde dalgalı saçlar ve kalın dalgalara sahip bir sakalı ile gösterilmiştir. Kaba gösterilmeye çalışılan bir sakal motifi görülmektedir. Bu da Döneme uygun olarak bilgeliğe işaret etmektedir Arka Yüz Pergamon un Sağlık Tantısı Asklepios un asasına gelişigüzel ve simetrisiz bir şekilde sarılmaktadır. Yılanın vücut ebatlarına bakıldığında birbirinden farklı ölçülere sahip olduğu izlenebilmektedir. Bu yüzde bir yazı buunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 13

24 Numaralı Sikke Ön Yüz Defne Yaprakları ile taçlandırılmış Asklepios dalgalı saçları ve dalgalı sakalları ile profilden izlenmektedir Arka Yüz Cepheden gösterilen bir Kartalher iki kanadını yarım açmıs ancak sağındaki kanadının nispeten sol kanadından daha az açıldığı izlenmektedir. Kartalın başı gövdesinin tersine sola doğru profilden gösterilmiştir. Kartalın vücudu ve kanatlarındaki dalgalar detaylı bir şekilde izlenebilmektedir.kartalın vücudu S şeklinde kıvrımlıdır ve düz bir durumda dik durmamaktadır. Güc ve Kudretin işareti olan kartal Zeus a işaret etmiş olsa gerek bir şimşek demeti üzerinde durmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 14

25 Numaralı Sikke Ön Yüz Asklepios un başının profilden gösterildiği ve saçlarının örülü olduğu izlenmektedir. Dalgalı saç ve sakalları ile bilge bir ifadeye sahip olduğu düşünülebilir Arka Yüz Cepheden görülen bir Kartal, şimşek demetini pençeleri ile tutmaktadır.kanatları yarım açık ve vücudu düz bir şekilde, pürüzsüz, olarak görülmektedir. Şimşek demetine paralel olarak, pençelerin hemen altında bir yazı bulunmaktadır Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 15

26 Numaralı Sikke Ön Yüz Asklepios un kızlarından HYGIEA nın profilden resmi bulunmaktadır. kalın dalgalara sahip saç örgüsü dikkat çekmektedir. Pergamon un Sağlık Tanrısı nın kızını da tasvir ettiği görülen bu sikke değişik bir Pergamon sikkesi olarak karşımıza çıkmaktadır Arka Yüz Artık Asa yerine kendi üzerinde ve bedeninin halkalar oluşturarark kendi üzerinde duran ve başını adeta hamleye hazır halde bekleten bir yılan motifi bu sikkede ortada tasvir edilmiştir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 16

27 Numaralı Sikke Ön Yüz Athena bir savaş başlığı ile izlenmektedir. Profilden olan portrenin etrafı nokta nokta kabartmalardan oluşan bir çember içindedir. Baykuş un kanatları kapalı ve bir platformun üzerinde durduğu izlenmektedir Arka Yüz Zeytin çelengi içinde bir Baykuş cepheden görünmektedir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 17

28 Numaralı Sikke Ön Yüz Atena profilden izlenmektedir. K o r i n t m i f e r i i l e i z l e n e n Athena nın başındaki miferin arkasından püskülünün uzandığı izlenmektedir. Atenanın miferinde bir taç bulunmaktadır Arka Yüz Savaş başlığı, zırh ve askeri giysilerden oluşan bir zafer anıtı izlenmektedir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 18

29 Numaralı Sikke Ön Yüz Başında miferi ile Athena profilden izlenmektedir Arka Yüz Savaş başlığı, zırh ve askeri giysilerden oluşan bir zafer anıtı görülmektedir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 19

30 Numaralı Sikke Ön Yüz Athena savaş başlığı ile farklı olrark sol profilden izlenmektedir. Savaş başlığı topuz gibi görünmektedir Arka Yüz Pergamon un Sağlık Tanrısı, ASklepios cepheden izlenmektedir. Sağ elinde tutuğu asasına yılanların dolandığı ve sol elini beline doğru attığı görülmektedir. Uzun giysisi ve dalgalı uzun saçıyla tasvir edilmiştir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 20

31 Numaralı Sikke Ön Yüz ASklepios Profilden izlenmektedir Arka Yüz Yılanların sarmal halde olduğu asanın eğri olması diğerlerinden farklı bir betimlemeye sahip olduğunu göstermektedir. Asa ve yılanların oluşturduğu ana betimlemenin noktalı kabartmaların oluşturduğu bir cember içinde izlenmektedir Teknik Detaylar AE SNG Cop. 12 h 21

32 Numaralı Sikke Ön Yüz Asklepios un profilden betimlendiği görülmektedir Arka Yüz Farklı bir yılan sarmalının izlendiği görülmektedir. Asanın da yılanın da eğri bir sarmal oluşturduğu ve yılanın yukarıya doğruasadan uzaklasarak kıvrımlar yaptığı görülmektedir Teknik Detaylar AE 4.14 SNG Cop. 12 h 22

33 Numaralı Sikke Ön Yüz Pergamon un Kraliyet sikkelerinin en önemlilerinden olan Cista Mysticaların en öenmli özelliklerinden birisiyarım açılmış bir sepet kapağının içinden bir yılanın çıkmasıdır. Yılan selamlama pozisyonunda çoğunlukla izlenmektedir. Burada da bir çelenk ile çember şeklinde sarılmış olan bir sepetten bir yılan aşağıya doğru kıvrımlarıyla çıkmaktadır. İnsana dair bir betimleme olmayan Cista Mysticalar marina, faunal ve hayvansal etmenlerin tasvirinden oluşmaktadırlar Arka Yüz Bir asaya sarılı olduğu görülen yılanların kıvrımları ile oluşturduğu boşlukta bir marine betimi olan ve gemilerin arka kısımlarının ifadesi olan Aplustre izlenmektedir.yılanların kuyruklarının birbirlerini ve ve gövdelerinin de Aplustreyi sardığı izlenmektedir. Sikkenin üzerinde bir monogram bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Cop. 12 h 23

34 Numaralı Sikke Ön Yüz MÖ 133 yıllarına denk gelen bu Cista Mystica da ön yüzde kapağı yarım açılmış bir sepetten, sandukadan bir yılan çıkmaktadır ve aşagıya doğru indiği görülmektedir. Çevresinde de bir celenk ile cepe çevrelenmiştir Arka YüzAplustrenin etrafında bulunan yılanların selamlaşma sahnesinde bulundukları ve yılanların cüsselerinin dolgun oldugu ve sarmal halde bulundukları izlenmektedir. Üzerinde bir yazı ve yıldız bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Cop. 12 h 24

35 Numaralı Sikke Ön Yüz M.Ö yıllarına ait olan ve I. Eumenes dönemine ait bu tetradrahminin ön yüzünde Philetairos saçına takılı bir band ile şişman bir yüz ile tasvir edilmiştir. Dalgalı ve düzgün saçlarını olduğu görülmektedir. Kaşları çatılmamasına rağmen asabi bir ifade bulunmaktadır. profilden verilen bu portrenin etrafı noktalı kabartmalar tarafından bir çember halinde çevrelenmektedir Arka Yüz Başında miferi ile oturur pozisyonda tasvir edilen Athena sağ eli ile bir ucu yerde bulunan kalkanını yere dik bir açıyla tutmaktadır. Athena sol profilden gösterilmiştir. Giysisi dalgalanmış halde tasvir edilmektedir. Athena nın arkasında bir yazı ve bu yazının arkasında da bir yay bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Von Aulock Tetradrahmi 25

36 Numaralı Sikke Ön Yüz I. Attalos Dönemine aittir. Philetairos un başında bir band bulunduğu ve saçlarının 1354 nolu sikkedeki betimlemeye nazaran daha dalgalı olduge ve yüz ifadesinin de yine 1354 nolu sikkeye nazaran daha yumuşak olduğu görülebilmektedir. Philetairos un yüzünün, 1354 nolu sikkeye nazaran daha zayıf oldugu izlenmektedir Arka Yüz Athena nın oturduğu ve sag elini havaya kaldırdığı görülmektedir. Athena nın havaya kaldırdığı dirseğinin altında bir monogram bulunmaktadır nolu sikkeden farklı olarak Athena nın kalkanı bu sefer de arkasında yer almaktadır. ve yine Athena nın arkasında bir yay bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Von Aulock Tetradrahmi 26

37 Numaralı Sikke Ön Yüz II. Eumenes Dönemine ait bu sikkede Philetairos profilden gösterilmiştir. Saçları dağınık ve yüzü traşlı haldedir Arka Yüz Athena başında miferi ile oturur pozisyondadır. Arkasında yayı ve kalkanı bulunmaktadır. Giysisinin beline dogru kıvrımlandığı görülmektedir. Sikkede bir monogram bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Von Aulock Tetradrahmi 27

38 Numaralı Sikke Ön Yüz II. Attalos dönemine aittir. Philetairos profilden görüntülenmekte ve saçında bir band bulunmaktadır Arka Yüz Athena yine başında miferi ile oturur pozisyonda bulunmaktadır. Arkasında kalkan ve yay bulunmaktadır Teknik Detaylar AR SNG Von Aulock Tetradrahmi 28

39 Numaralı Sikke Ön Yüz M.Ö. 133 yıllarına ait bu sikkede Athena profilden görünmektedir Arka Yüz Pergamon un Sağlık Tanrısı Asklepios tahtta oturu bir şekilde görünmektedir Teknik Detaylar AE SNG Von Aulock Tetradrahmi 29

40 Numaralı Sikke Ön Yüz Cista Mystica da ön yüzde kapağı yarım açılmış bir sepetten bir yılan çıkmaktadır ve aşagıya doğru indiği görülmektedir. Çevresinde de bir celenk ile cepe çevrelenmiştir Arka Yüz Aplustrenin etrafında bulunan yılanların selamlaşma sahnesinde bulundukları ve yılanların cüsselerinin dolgun oldugu ve sarmal halde bulundukları izlenmektedir. Yılanların birbirine baktıkları ve selamlaştıkları görülebilmektedir Teknik Detaylar AE SNG Von Aulock 30

41 31

42 32

43 KAYNAKÇA Howgego, C Sikkelerin Işığında Eskiçağ Tarihi (çev;tekin, O), İstanbul 1998 Radt,W Pergamon, İstanbul 2001 SNG Cop SNG MYSIA, Copenhagen 1945, Plate SNG V.Aulock SNG MYSIEN, Berlin 1957, Tafel SNG Fitzwilliam, 1965 SNG ASIA MINOR, PHRYGIA, volume IV, London 1965, Plate LXXX Wilkinson, P Efsaneler & Mitler, İstanbul

44 34

45 LEVHALAR LİSTESİ LEVHA 1 Resim I -Pergamon Devletinin Genişleme Haritası, Radt 2001, 32 Resim II -Pergamon çevresinin Haritası, Radt 2001, 32 LEVHA 2 Resim I -Pergamon Kent Planı Rekonstrüksiyonu, Radt 2001, 56 LEVHA 3 Resim I -Google Aplustre, Resim II -Kent Kazılarında (1987) ele geçen hazine buluntusu, Radt 2001, 286 LEVHA 4 Resim I -Pergamon un para politikalarındaki değişiklik ve önemli Hükümdarların portrelerini gösteren tablo, Radt 2001, 26 35

46 36