POLONYA ÜLKE RAPORU. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü. AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Hande TÜRKER

Transkript

1 POLONYA ÜLKE RAPORU Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Hande TÜRKER Ekim 2018

2 1. GENEL BİLGİLER Resmi adı : Polonya Cumhuriyeti Başkenti : Varşova Yüzölçümü : 312,685 km 2 Nüfusu : (2015 tahmini) Dil : Lehçe % 97,8 Para Birimi : Zloty; 1 dolar: 3.65 Zloty (Ekim 2017) Devlet Başkanı : Andrzej DUDA ( ) Başbakan : Beata SZYDLO ( ) T.C. Varşova Büyükelçisi : Tunç Üğdül Polonya Ankara Büyükelçisi : Maciej Lang Temel Ekonomik Bilgiler (2016) GSYH : milyar dolar (Dünya Bankası) GSYH nin kompozisyonu : Tarım % 2,7, Sanayi % 38,5, Hizmetler % 58,8 Tarım ürünleri : Patates, meyve, sebze, buğday, yumurta, domuz, süt ürünleri Sanayi : Makine, demir-çelik, madencilik, gemicilik, kimya, gıda işleme, cam, tekstil Büyüme : % 2,8 İş Gücü : milyon Kişi başı Milli Gelir : ,42 dolar (Dünya Bankası) Enflasyon Oranı : % -0.6 İşsizlik Oranı : % 9,6 İhracat : milyar dolar İthalat : milyar dolar Başlıca İhracat Ortakları : Almanya (%27,3), İngiltere (%6,6), Çek Cumhuriyeti (%6,6), Fransa (%5,4), İtalya (%4,8), Hollanda (%4,5) Başlıca İthalat Ortakları : Almanya (%28,3), Çin (%7,9), Hollanda (%6), Rusya (%5,8), İtalya (%5,3), Fransa (%4,2), Çek Cumhuriyeti (%4,1) Başlıca İhraç Ürünleri : Makine ve Ulaşım Araçları (%37.8), ara malları (%23.7), çeşitli mamul mallar (%17.1), gıda ve canlı hayvan (%7.6) Başlıca İthal Ürünleri : Makine ve Ulaşım Araçları (%38), ara malları (%21), Kimyasal Ürünler (%15), Mineraller, yakıtlar, gres ve ilgili materyaller (%9) Kaynak: CIA World Factbook, Dünya Bankası 2. POLONYA NIN GENEL EKONOMİK DURUMU Polonya önemli ölçüdeki yüzölçümü, nüfus ve ekonomik potansiyeli ile orta büyüklükte bir Avrupa ülkesidir. GSYİH da son yıllardaki artış nedeniyle dünya ekonomisindeki önemi ve payı yükselmektedir. Özelleştirme uygulamaları neticesinde, ülke Merkezi ve Doğu Avrupa

3 Ülkeleri içerisinde en fazla doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına konu olan ülke durumundadır. Ülkede, 1989 yılından sonra serbest piyasa ekonomisine geçiş yönünde ekonomik politikalar izlenmiştir. Bu dönemde izlenen Balcerowitz Planı piyasa ekonomisine geçiş için sistematik bir dönüşümü öngörmüştür. Uygulanan politikalar neticesinde, ilk anda işsizlik ve enflasyon artmış, ancak yıllar itibarıyla düşüş göstermeye başlamıştır yılından itibaren hızla iyileşme göstermiştir. GSYİH artışının arkasında özellikle başarılı ihracat performansı yatmaktadır. Zaman içinde iç talebin güçlenmesi, özel tüketim ve sabit yatırımların artması da hızlı büyümenin temel dinamikleri olmuştur. Ülkede alt yapı yatırımlarının hız kazanması, doğrudan yabancı sermayenin pazara olan ilgisinin kesintisiz devam etmesi ve tüketim harcamalarının mali krizden nispeten daha az etkilenmesi gibi nedenlerden ötürü Polonya, son yıllarda pozitif büyüme gösteren yegane AB üyesi ülke olmuştur. Ekonomik büyümedeki yavaşlama, sabit yatırım miktarındaki azalma ve zayıf dış talebe bağlanmaktadır. Polonya nın ekonomisi, dış pazarlarındaki gelişmelere ve dış kaynaklı kredilere ulaşma imkanlarına, iç piyasaya, sanayi üretimindeki gelişmelere, tüketici güveninde ve perakende satışlara bağlı olacaktır. Polonya nın sanayi üretimi, işsizlik veya perakende satışlar gibi göstergeleri aynı zamanda Avrupa pazarında yaşanacak gelişmeler, para birimi Zloti de aşırı dalgalanmalar ve Polonya Merkez Bankası nın referans faiz oranını yükseltmesi, önümüzdeki dönemin de Polonya ekonomisinde belirleyici olması beklenmektedir. Ülkede AB fonları kaynaklı alt yapı yatırımlarının devam etmesi, doğrudan yabancı sermayenin Polonya pazarına olan ilgisinin devam etmesi ve tüketim harcamalarının diğer Avrupa ülkelerine göre mali krizden nispeten daha az etkilenmesi gibi nedenlerden ötürü, Polonya ekonomisinin önümüzdeki dönemde de pozitif büyümesi muhtemeldir. Polonya, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Azerbaycan gibi eski SSCB ülkeleri ile Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Sırbistan gibi civar ülkeleri hedef pazarlar olarak belirlemiş ve bu ülkelere yönelik resmi ve ticari heyet ziyaretlerini yoğunlaştırmış, benzeri girişimleri Günye Kore, Suudi Arabistan ve Katar gibi Uzak Doğu ve Korfez Ülkelerinden yabancı sermaye yatırımlarının çekilmesi için de gerçekleştirmiştir. Fırsatlar: 3. POLONYA PAZARININ FIRSAT VE ZORLUKLARI Polonya nın ülkemiz müteahhitlik sektörü için önemli bir potansiyel arz etmesine rağmen, sektördeki zorlu rekabet koşulları, düşük kar marjları ve bürokratik güçlükler gibi nedenlerle 2009 yılına kadar kamu ihalelerinden önemli pay alınması mümkün olamamıştır. Ülkemiz kökenli müteahhitlik firmaları, geçmiş dönemde daha çok kendi imkânlarıyla iş merkezleri, toptancı halleri, alışveriş merkezleri, ofis ve konut inşaatlarıyla iştigal etmişlerdir.

4 Ayrıca ülkemiz firmaları, Polonyalı veya AB firmaları tarafından ihalesi kazanılan altyapı projelerine giderek artan bir şekilde taşeron olarak katılmaktadırlar. Halen birçok ülkemiz firması Polonya nın çeşitli bölgelerinde atık su, kanalizasyon ve çevre düzenlemesi projelerinde faaliyette bulunmaktadırlar. Polonya kamu ihale prosedürlerinin AB kuralları çerçevesinde serbestleştirilmesi ve basitleştirilmesi, AB fonlarının özellikle altyapı ve çevre projeleri için giderek artan ölçüde Polonya ya aktarılmasıyla birlikte ülkemiz firmalarının Polonya pazarındaki şansını arttırmaktadır. Zorluklar: Polonya daki hemen tüm sektörlerde, bilhassa perakende piyasasında yabancı firmaların hakimiyeti gözlenmektedir. Pazarda büyük alıcılar, giderek artan toptancı-perakendeci işbirliği dikkati çekmektedir. Bu durum yeni satıcıların piyasaya girmesini güçleştirmektedir. Narenciye, zeytin ve zeytinyağı, kuru üzüm gibi geleneksel tarım ürünleri ihracatımızda AB nin Akdenizli üyelerinin (bilhassa İtalya, İspanya ve Yunanistan) rekabeti söz konusudur. Uzun yıllardır Polonya pazarında en önemli ihraç kalemi olan tekstil ve konfeksiyon mamullerinde Çin ve Hindistan gibi Asya ülkelerinin artan rekabeti ile karşılaşılmaktadır. Bu itibarla, firmalarımızın bir yandan büyük AB firmalarının rekabetine hazır olmaları, diğer yandan da markalı ve kaliteli ürünlerle Polonya pazarına girmeleri mevcut pazar payının korunması açısından giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu noktada, Polonya da artan gelir seviyesine bağlı olarak batı mal ve standartlarına yönelindiği de göz ardı edilmemelidir. Polonya da yabancı dil bilen kalifiye işgücünün Polonya daki düşük ücret seviyesi nedeniyle başta İngiltere ve İrlanda olmak üzere AB ülkelerine göçü, yatırımcılara istihdam açısından güçlük yaratmaya başlamıştır. Buna mukabil, Polonya, yabancı işgücüne çalışma izni sağlanması konusunda halen esnek davranmamaktadır. Polonya da şirket kuran Türk vatandaşları şirket sahibi olsalar dahi çalışma izni almak zorundadırlar. İki ülke arasında sigorta primlerinin birleştirilmesine yönelik bir sosyal güvenlik anlaşması yapılması konusundaki Türk tarafı önerisine Polonya tarafının isteksiz yaklaşımı, işadamlarımızı emeklilik ve sağlık harcamaları bakımından güçlükle karşı karşıya bırakmaktadır. Polonya Sosyal Güvenlik Kuruluşuna (ZUS) prim ödeyen çalışanlarımızın bu primleri SSK tarafından doğrudan kabul edilmemektedir. Polonya da firmaların ticaret odalarına kayıt yükümlülüğü bulunmaması, alacakların takibinde güçlük yaratmaktadır. Bu nedenle, firmalarımızın ticari ilişkiye girecekleri Polonya firmalarının güvenilirliği hakkında önceden bilgi edinmeleri, mal mukabili ödemeden kaçınmaları ve uyuşmazlıkların çözümüne yönelik hükümler içeren yazılı sözleşme ile hareket etmeleri faydalarına olacaktır. Polonya Ticaret Odası firma güvenilirliği konusunda ücretli bir hizmet vermektedir. Diğer taraftan süt ve sütlü ürünler, her türlü sığır eti, işlenmemiş kanatlı eti ve sofralık yumurtaların Türkiye den AB ye ihracatının halen yapılamamakta olması dolayısıyla Polonya pazarında da bu ürünlere ilişkin ülkemizin ihracat imkanı bulunmamaktadır.

5 4. POLONYA TÜRKİYE İLİŞKİLERİ Polonya nın 2004 yılındaki AB üyeliğine kadar 23 Nisan 1974 tarihli Ticaret Anlaşması ve 4 Ekim 1999 tarihli Serbest Ticaret Anlaşması çerçevesinde şekillenen Türkiye-Polonya ticari ilişkileri, bu tarihten itibaren Gümrük Birliği esasına dayanarak yürütülmektedir. Türkiye ile Polonya arasındaki ticaretin hacmi 2000 yılından itibaren düzenli bir artış göstermiş olup, yılları arasında Polonya ya ihracatımız 15 kat, Polonya dan ithalatımız ise 19 kat büyümüştür. Ancak iki ülke arasındaki ticaret dengesi 2004 yılında ülkenin AB ye üye olmasından itibaren ülkemiz aleyhine gelişmektedir. Bu durum, büyük ölçüde AB ve diğer gelişmiş ülkeler kaynaklı yabancı sermaye yatırımları sonucu ülkemizin ihtiyacı bulunan mamul ve yarı mamul ürünlerin Polonya dan tedarik edilmesiyle açıklanabilmektedir. Polonya nın Türkiye ye ihraç ettiği başlıca ürünler: Sıkıştırmayla ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlar (dizel ve yarı dizel) Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları (ham) Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Hasat ve harman, çim biçme makinaları ile yumurta ve tarım ürünlerini büyüklüklerine göre ayıran ekipmanlar Türkiye'nin Polonya ya ihracatındaki baskın sektörler: Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) Kadınlar ve kız çocuklar için bluzlar, gömlekler ve gömlek-bluzlar Ev veya çamaşırhane tipi yıkama makinaları (yıkama ve kurutma tertibatı bir arada olanlar dahil) TÜRKİYE POLONYA DIŞ TİCARETİ (milyon $) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge

6 (Ocak-Temmuz) (Ocak-Temmuz) Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Web Sitesi, TÜİK İZMİR DEN POLONYA YA YAPILAN İHRACAT ($) Toplam Kaynak: TÜİK POLONYA-TÜRKİYE YATIRIM İLİŞKİLERİ İki ülke arasındaki yatırım faaliyetleri yönünden özel önem taşıyan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 21 Ağustos 1991 tarihinde imzalanmış olup, 19 Ağustos 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yine karşılıklı yatırımların teşviki bakımından önem taşıyan Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 4 Kasım 1993 tarihinde Varşova da imzalanarak 1 Ocak 1998 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkede büyük bir bölümü hazır giyim sektöründe olmak üzere yaklaşık olarak 150 Türk firması faaliyet göstermektedir. Bavul ticareti ile başlayan, sonraları ise toptan satışa geçen bu firmaların yine büyük bir bölümü İstanbul Laleli-Merter piyasasından mal getirmekte ve Polonya daki ithalatçılar olarak da yine kendi firmaları gözükmektedir. Ayrıca yaş meyve-sebze, helva, kuru meyve ve şekerleme, iplik boyaması ve bilgi teknolojileri alanında halihazırda Varşova, Gdansk ve Lodz şehirlerinde faaliyet göstermekte olan Türk firmaları bulunmaktadır. Restoran ve küçük dönercilik işletmeleri ise Türk firmalarının bir diğer faaliyet alanıdır. Yukarıda sayılanlar dışında, ev tekstili, kumaş ve döşemelik kumaş, mermer ve doğal taş, gıda, sabun, kablo, ambalaj malzemeleri, kauçuk conta vb. gibi ürünlerin ülkemizden ithalat ve dağıtımını yapmakta olan Türk firmaları mevcuttur. Ayrıca ülkemiz firmaları, Polonyalı veya AB firmaları tarafından ihalesi kazanılan altyapı projelerine giderek artan bir şekilde taşeron olarak katılmaktadırlar. Halen birçok ülkemiz firması Polonya nın çeşitli bölgelerinde atık su, kanalizasyon ve çevre düzenlemesi projelerinde faaliyette bulunmaktadırlar.

7 Polonya nın 2004 yılındaki AB üyeliği sonrasında finans sektöründeki yabancı hakimiyeti de ülkemiz firmaları için Polonya içinden kredi temini ve dolayısıyla yeni iş imkanlarını zorlaştırmıştır. Diğer taraftan, Polonya kamu ihale prosedürlerinin AB kuralları çerçevesinde serbestleştirilmesi ve basitleştirilmesi, AB fonlarının özellikle altyapı ve çevre projeleri için giderek artan ölçüde Polonya ya aktarılması ülkemiz firmalarının Polonya pazarındaki şansını arttırmaktadır. Türkiye de tarihi itibariyle 130 adet Polonya sermayeli firma bulunmaktadır. İzmir de ise 5 adet Polonya sermayeli firma bulunmaktadır. TÜRKİYE VE POLONYA ARASINDA İMZALANMIŞ ANLAŞMALAR Ekonomik ve Teknik İşbirliğinin Geliştirilmesine Dair Anlaşma ( ), Sınai Projelerin Yürütülmesine Dair Anlaşma ( ), (Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallarının İnşasına İlişkin Anlaşma), Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ( ), ( tarihinde yürürlüğe girmiştir), Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması ( ), ( tarihinde yürürlüğe girmiştir), Polonya Özel Hesaplarının İşleyişine İlişkin Mutabakat Zaptı ( ), Karma Ekonomik Komisyon X. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( ), Gümrük İşbirliği Anlaşması ( ), Türkiye-Polonya Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı Protokolü ( ), ( tarihinde yürürlüğe girmiştir), Türkiye-Polonya Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı Protokolü ( ), Türkiye-Polonya Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı Protokolü ( ), Türkiye-Polonya İkili İşbirliği Deklarasyonu ( ), Türkiye-Polonya Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı Protokolü ( ), Türkiye-Polonya 1. Ekonomik İstişare Toplantısı Mutabakat Zaptı ( ), Türkiye-Polonya Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı Protokolü ( ). NOTLAR: İzmir Ekonomi Üniversitesi nde Polonya uyruklu öğrenci bulunmamaktadır. Türk Hava Yollarının İstanbul-Varşova arası direkt uçuşları bulunmaktadır. Polonya dan herhangi bir kurumla işbirliği anlaşmamız mevcut değildir. Polonya dan ülkemize 2016 yılında turist geldiği kaydedilmiştir.