MACARİSTAN ÜLKE RAPORU

Transkript

1 MACARİSTAN ÜLKE RAPORU Eylül 2018 Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü AB Şefliği Hande Türker

2 1. GENEL BİLGİLER Resmi adı : Macaristan Cumhuriyeti Başkenti : Budapeşte Yüzölçümü : km 2 Nüfusu : (2017) Dil : Macarca Para Birimi : Forint 1 Dolar Forint (2017) Devlet Başkanı : Janos ADER (2012- ) Başbakan : Viktor ORBAN (2010- ) T.C. Budapeşte Büyükelçisi : Ahmet Akif Oktay Macaristan Ankara Büyükelçisi: Gabor KISS Macaristan İzmir Fahri Konsolosu: Christopher Dologh 2. GENEL EKONOMİK DURUM (2017) GSYiH : milyar dolar (2016 WB) Büyüme Oranı : % 4 Kişi başı Milli Gelir : dolar (2016 WB) Enflasyon Oranı : % 2,4 İşsizlik Oranı : % 4,4 İhracat : milyar dolar İthalat : milyar dolar Başlıca İhracat Ortakları : Almanya %27,7, Romanya %5,4, İtalya %5,1, Avusturya %5, Slovakya %4,8, Fransa %4,4, Çekya %4,4, Polonya %4,3 Başlıca İthalat Ortakları : Almanya %26,2, Avusturya %6,3, Çin %5,9, Polonya %5,5, Slovakya %5,3, Hollanda %5, Çekya %4,8, İtalya %4,7, Fransa % 4 Başlıca İhraç Ürünleri : makine ve ekipman %55,8, diğer ürünler %32,7, gıda ürünleri %6,8, hammadde %2,4, yakıt ve elektrik %2,3 Başlıca İthal Ürünleri : makine ve ekipman %45,4, diğer ürünler %34,3, yakıt ve elektrik %12,6, gıda ürünleri %5,3, hammadde %2,5 Kaynak: CIA World Factbook, Economic Intelligence Unit, Dünya Bankası 31 Mart 1994 tarihinde tam üye olmak üzere Avrupa Birliği ne başvuran Macaristan ın AB üyelik süreci de Macaristan ekonomisine göreceli bir dinamizm kazandırmıştır. Bu süreçte liberalleşme, özelleştirme ve istikrarın sağlanması öncelikleri oluşturmuştur. 90 lı yılların başında dış ticaretle ilgili idari engeller kaldırılmış, doğrudan yabancı dış yatırımlar için uygun ortam yaratılmış, dövizle işlemler aşamalı olarak liberalleştirilmiş, Macar para birimi Forint 1996 da konvertibl hale getirilmiş ve dövizle işlemlerin liberalleştirilmesi süreci 2001 de tamamlanmıştır yılında AB ye tam üye olan Macaristan, geçtiğimiz dönemde yabancı yatırımcıların ilgi odağı olmuş, doğrudan sermaye yatırımları ve likidite girişleri ile bölge ülkelerine göre daha hızlı bir ekonomik başarım yakalamıştır. Ekonomisi ve demokrasiye geçilmesi bağlamında ilerleme sağlanmış olsa da, sürecin henüz tamamlanmadığı görülmektedir. Bu bağlamda özellikle, eğitim, sağlık, ulaşım, belediye hizmetleri gibi alanlara önemli miktarda devlet kaynağının aktarılması ve özellikle, bu kaynakların etkinlikten uzak kullanımı, ekonomi üzerinde önemli yük oluşturmuştur.

3 Macaristan küresel ekonomik krizden en fazla etkilenen Avrupa ülkesi olmuştur. Bunun sonucunda ortaya çıkan yüksek bütçe açıkları nedeniyle, ekonomi yavaşlamış, büyüme hızı azalmış ve ekonomik göstergeler giderek olumsuz bir seyir izlemeye başlamıştır. Ekonomideki yavaşlama eğiliminin, Macar Hükümeti tarafından bütçe açığının azaltılmasına yönelik olarak alınan ekonomik önlemlerin yanı sıra, fiyatlar ve ücretler arasında iç talebin azalmasına yol açan etkileşimden kaynaklanmış olabileceği değerlendirilmiştir. Son yıllarda Macar ekonomisi, finansal sürdürülebilirlik ile ekonomik istikrarın temini yönünde önemli gelişmeler kaydetmiştir. Bu çerçevede, uygulanan mali programlar sayesinde, finansal sürdürülebilirlik ile ekonomik istikrarın temini yönünde önemli gelişmeler kaydetmiştir. Bu kapsamda, bir taraftan, kamu harcamaları azaltılarak şeffaf bir hale getirilirken bir taraftan da finansal sektörde, bankacılık faaliyetleri takibe alınmış ve piyasaları güçlendirmeye yönelik bankacılık düzenlemelerinin çerçevesi oluşturulmuştur. Macar ekonomisinde 2013 yılında yeniden canlanma sağlanmış ve büyüme % 1,5 civarında olmuştur yılında Macar ekonomisi % 3,7 oranında büyümüştür yılından beri gerçekleşen en hızlı yıllık büyümedir yılında yatırımlar ve özel tüketimdeki artışlar ekonominin büyümesini sağlayan en önemli faktörlerdir. Ekonomi 2015 yılında % 3, 2016 yılında %2,2, 2017 yılında ise %3,9 büyümüş, yılları arasında yıllık ortalama büyümenin% 2,5 olacağı tahmin edilmektedir. Macaristan ın iç pazarı nispeten küçüktür. Bununla beraber ülke ekonomisi büyüklük bakımından halen bölge ülkeleri arasında Polonya ve Çek Cumhuriyeti nden sonra bölgede 3. sırada yer almaktadır. Macaristan Avrupa ya ticaret ve yabancı yatırım yolu ile sıkı şekilde bağlanmış önemli sektörleri ile bölgedeki en açık ekonomiye sahip ülkedir. Mal ihracatının ¾ ü AB ye yapılmaktadır. AB ülkelerinin güçlü talebi ülke ekonomisi üzerinde net etkiye sahiptir. Bu durum, batılı üreticilerin üretim faaliyetlerini Macaristan a konuşlandırmaları sayesinde AB nin büyüme hızının düştüğü ve ülke parası Forint in değerlendiği dönemlerde bile devam etmiştir. Macaristan ekonomisinin nasıl bir seyir izleyeceği, büyük ölçüde bağımlı olduğu AB ekonomilerinin göstereceği performansla ve iç talepteki artışın büyüklüğü ile yakından ilgilidir. İhracata yönelik üretim yapan imalat sektörünün göstereceği performansın bu hususta belirleyici olacağı düşünülmektedir. 3. TÜRKİYE-MACARİSTAN DIŞ TİCARETİ (Milyon Dolar) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge

4 (Ocak-Haziran) (Ocak-Haziran) Kaynak: TÜİK 1997 yılında imzalanan STA ve 2004 yılında iki ülke arasında tesis edilen Gümrük Birliği, iki ülke ticaret hacmine olumlu katkı sağlamıştır. Ülkemiz ile Macaristan arasında ikili ticaret hacmi hızla artarken, diğer yandan da ilk başlarda dengeli bir seyir izleyen ticaretin, özellikle 2004 yılından sonra, ülkemiz aleyhine her sene artan oranlarda açık verir hale gelmiştir. Genel olarak bakıldığında, Macaristan a yönelik ihracatımızın % 97,5 ini sanayi ürünleri, % 2,5 ini ise tarım ürünleri oluşturmaktadır. İhracatımızda olduğu gibi, Macaristan dan yapılan ithalatta da sanayi ürünlerinin payı yüksektir. İhraç Ettiğimiz Başlıca Ürünler Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Kara taşıtları için aksam, parçaları Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) Demir/çelikten diğer eşya Bakırdan ince, kalın, örme vb. Halatlar (elektrik-izole hariç) İthal Ettiğimiz Başlıca Ürünler Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Canlı sığır Kara taşıtları için aksam, parçaları Diğer azot gruplu bileşikler Otomatik kontrol ve ayar alet ve cihazları Kaynak: 4. MACARİSTAN PAZARINDAKİ FIRSATLAR VE ZORLUKLAR Macaristan ın Mayıs 2004 tarihinde AB ye tam üye olması sonrasında, iki ülke arasında Gümrük Birliği tesis edilmiştir. Bu çerçevede, ikili ticari ilişkilere dair konuların büyük bir kısmı, AB nezdinde gündeme gelen ve çözüm aranan konular haline gelmiş bulunmaktadır. Bu nedenle, Macaristan ile Türkiye arasında ticari ilişkilerde yapısal bir sorun bulunmamaktadır. Genellikle firmalarımız, Macar makamları tarafından yapılan yanlış uygulamalar, firmalarımızın yapmakta oldukları bazı hatalar, alacakların tahsil edilmesi ve taşımacılıkta (geçiş belgelerinin yetersizliği, ödül geçiş belgesi ve kesilen cezaların yüksekliği gibi) konusunda zaman zaman sıkıntılar ortaya çıkmaktadır.

5 Ayrıca pazarın küçük olması, ithalatçıların taleplerinin de küçük olmasına neden olmaktadır. Bu da maliyetleri yükseltmektedir. Bundan dolayı ihracatçılarımız Macar pazarına ihracatı tercih etmemektedirler. Macar ithalatçılar da Türk ürünlerini Almanya, Avusturya gibi ülkelerden tedarik yoluna gitmektedir. Diğer taraftan süt ve sütlü ürünler, her türlü sığır eti, işlenmemiş kanatlı eti ve sofralık yumurtaların Türkiye den AB ye ihracatının halen yapılamamakta olması dolayısıyla Macaristan pazarında da bu ürünlere ilişkin ülkemizin ihracat imkanı bulunmamaktadır. Bankacılık sisteminin teknoloji olarak Batı Avrupa ülkelerindeki kadar olmasa da gelişmiş olduğu ancak teknoloji kullanımında hala problemler yaşandığı ve ödeme aktarımlarının gecikebildiği bildirilmiştir. Macaristan da hizmet veren bir Türk bankası bulunmamakla beraber, Türkiye Halk Bankası nın Volksbank Hungary Rt. de % 10 civarında bir hisseye sahip olması nedeniyle anılan Bankada Türk masası bulunmaktadır. 5. İZMİR DEN MACARİSTAN A YAPILAN İHRACAT 2012 $ 2013 $ 2014 $ 2015 $ 2016 $ 2017 $ Toplam Kaynak: TUİK 6. TÜRKİYE-MACARİSTAN YATIRIM İLİŞKİLERİ 2017 yılı Aralık ayı itibariyle Türkiye de 79 adet Macaristan sermayeli firma bulunmaktadır. Macaristan sermayeli firmalar ticaret, turizm, enerji, kimyasal ürünler, cam ve cam ürünleri ve gıda alanlarında faaliyet göstermektedirler. Bunlardan 2 tanesi İzmir de faaliyet göstermektedir. Macaristan dan Türkiye ye döneminde yapılan doğrudan yatırımlar 23 milyon dolar; Türkiye den Macaristan a aynı dönemde yapılan doğrudan yatırımlar 45 milyon doları bulmuştur. Macaristan Türk Akımı ve TANAP'ta (Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi) Macaristan kullandığı doğalgazın %80 ini Ukrayna üzerinde Rusya dan almaktadır. AB nin Rusya ya yaptırımlarda bulunması nedeniyle Rusya Ukrayna üzerinden gönderdiği gazı kesmiştir. Macaristan da mecburen doğalgazını güvence altına almak için farklı projelere yönelmiştir. Bu yönelim kapsamında Macaristan 63 milyar metreküp kapasiteli Türk Akımı ve Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi TANAP projelerinde yer almak istemektedir. Türkiye nin enerji sektöründe stratejik partneri olmaya gönüllüdür. Macaristan yüksek basınçlı doğalgaz iletim sistemi ve yer altı gaz depolama olanakları ile bölgede bir dağıtım merkezi rolünde. Nükleer endüstrisinde 30 yıllık deneyimi bulunuyor. Macar Enerji Bakanı. Türkiye'nin önümüzdeki on yıllık dönemde kurmayı planladığı nükleer enerji santralleri için bu tecrübeyi paylaşmaya hazır olduklarını açıklamıştır yılı başlarında, Başbakanlığımızın Macaristan ı ziyareti vesilesiyle ülkelerimiz arasında Ticaret hacmimizi 5 milyar dolara çıkarmak için enerji ve eğitim konularında anlaşmalar imzalanmıştır.

6 Türk Akımı ve TANAP gibi bu tür uluslararası projelertürkiye'nin önemini ve değerini artıracak projelerdir. TANAP, 21 ilden geçecek. 6 ayrı büyük şantiyede 5 bine yakın istihdamla Türkiye'nin ekonomisine hemen hemen 10 milyar dolara yakın para girişi sağlayacaktır. 7. TÜRKİYE İLE MACARİSTAN ARASINDA YÜRÜRLÜKTEKİ ANLAŞMALAR Türkiye-Macaristan dış ticaretinde, tamamıyla AB-Türkiye Gümrük Birliği anlaşması uygulanmaktadır. Bu nedenle Türk sanayi ürünlerinin Macaristan a ithalatından gümrük vergisi alınmamakta ve Türk mallarının ithalatında A.TR belgesi gerekmektedir. 1 Mayıs 2004 itibariyle Macaristan ın AB üyeliği neticesinde ülkemiz ile Macaristan arasındaki 1997 tarihli Serbest Ticaret Anlaşması fesih edilmiş ve yerine gümrük birliği tesis edilmiştir. Bu tarihten itibaren Macaristan ile ticaretimiz gümrük birliği kuralları çerçevesinde yürütülmeye başlanmış ve sanayi ürünlerimizin önündeki gümrük ve eş etkili vergiler olabilecek en alt düzeye indirilmiştir. Tarım ürünlerinde daha önce STA kapsamında kısıtlı bir liste ile karşılıklı tavizli ticaret hakkı uygulanan tarım ürünleri de Macaristan ın Ortak Tarım Politikası uygulamalarına dahil olması ile AB ile aynı doğrultuda gerçekleştirilmeye başlamıştır. Türkiye ile Macaristan arasındaki ekonomik ilişkilerdeki kilometre taşlarına bakıldığında iki ülke arasında 1997 yılında imzalanan ve 1 Nisan 1998 itibariyle yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması (STA) nın ikili ticarete ivme kazandıran ilk düzenleme olduğu görülür. Söz konusu Anlaşma ile sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri ithalatındaki gümrük vergisi ve eş etkili vergiler karşılıklı olarak sıfırlanmıştır. Ayrıca, bazı tekstil ve hazır giyim ürünlerinde getirilen istisnalar da 2000 yılı sonu itibariyle aşamalı olarak kaldırılmıştır. STA kapsamında ayrıca, iki ülke menşeli bazı kısıtlı sayıdaki tarım ürününe tavizli vergi uygulanmıştır. Bir diğer önemli gelişme ise, 1 Mayıs 2004 itibariyle Macaristan ın AB ye üyeliği neticesinde iki ülke arasında feshedilen STA nın yerine Gümrük Birliğinin tesis edilmesidir. Gümrük Birliği sonrasında, ikili ticari ilişkilerin yeni bir ivme kazandığı ve dış ticaret hacminin hızla arttığı görülmektedir. Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 14 Eylül 1968 Ticaret Anlaşması 12 Kasım 1974 Uzun Vadeli Ekonomik, Teknik, Sınai ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması 11 0cak 1977 Türk-Macar Ekonomik, Teknik İşbirliği Karma Komitesi 8. Dönem Protokolü 14 Eylül 1989 Karayolu Ulaştırma Protokolü Haziran 1992 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 14 Ocak 1992 Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması 10 Mart 1993 Serbest Ticaret Alanı Anlaşması 8 Ocak 1997 Ekonomik İşbirliği Anlaşması 12 Mayıs 2005 NOTLAR Macaristan ın Pecs kenti İstanbul ve Almanya nın Essen kenti ile beraber 2010 Avrupa Kültür Başkentlerinden biridir. İzmir Ekonomi Üniversitesi nin Miskolc Üniversitesi ile akademik işbirliği mevcuttur.

7 Türkiye den Budapeşte ye direkt uçuşlar mevcuttur. Odamız 2007 yılında Macaristan ın Hajdu-Bihar Şehri Ticaret ve Sanayi Odası ile kardeş oda anlaşması imzalamıştır.