HIV Enfeksiyonunda Güncel Durum: Deniz Gökengin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Bornova İzmir

Transkript

1 HIV Enfeksiyonunda Güncel Durum: 2020 Yılında DENİZ Hedefine GÖKENGİN Ne Kadar Yakınız? Deniz Gökengin Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Bornova İzmir 1

2 Dünyada HIV : den bu yana yeni HIV enfeksiyonları % den bu yana AIDS ile ilişkili ölümler % den bu yana çocuklarda HIV enfeksiyonları % dan bu yana ART kapsayıcılığı %43 1. UNAIDS. AIDS by the numbers Available at: [Erişim Ağustos 2017]. 2

3 1. ECDC Thematic Report: HIV continuum of care

4 1. AIDS by the Numbers 2016 Available at: (Erişim Ekim 2017) 4

5 Her kişi başına düşen olgular AB/AEA ve DSÖ Avrupa bölgesinde yeni HIV tanıları* ( ) AB/AEA ve DSÖ Avrupa bölgesinde* yıllara göre (ve raporlamadaki gecikmelere göre uyarlanmış) her kişi başına düşen yeni HIV tanıları, Bildirimde bulunan ülkeler 1986 DSÖ Avrupa bölgesi AB/AEA Tanı yılı Yeni HIV tanıları* 153,407 Birikimli HIV tanıları* 2,003,674 DSÖ Avrupa bölgesinden *50/53 ülke; Bosna ve Hersek, Türkmenistan, Özbekistan hariç. 1. European Centre for Disease Prevention and Control. HIV/AIDS surveillance in Europe Available at: [Erişim Ağustos 2017]. 5

6 DSÖ Avrupa bölgesinde yeni HIV enfeksiyonları (2015) Her 100,000 kişi için HIV tanıları Yeni tanı almış Avrupalı hastaların yüzdesi** arasında yeni HIV tanılarındaki görece artış DSÖ Avrupa bölgesi (Rusya hariç)* DSÖ Avrupa bölgesi (Rusya dahil)* 7,6-17,6 - %59 Doğu Avrupa 47,5 %79 %23 Batı Avrupa 6,3 %18 -%20 Orta Avrupa 2,8 %3 %133 * Bosna ve Hersek, Türkmenistan ve Özbekistan verleri dahil değil. 1. European Centre for Disease Prevention and Control. HIV/AIDS surveillance in Europe Available at: [Erişim Ağustos 2017]. 6

7 Hasta sayısı DSÖ Orta Avrupa bölgesinde arasında her takvim yılında yeni tanı alan HIV/AIDS olgularının ve ölümlerin toplam sayısı (ECDC verileri) Üç ülke Polonya (%29),Türkiye (%22) ve Romanya (%20) arasında bildirilen yeni olguların >%70 inden sorumlu Yıllar HIV ile enfekte AIDS Ölümler 1. Gökengin D et al. J Virus Erad. 2016;2:

8 Yeni HIV tanılarının oranı AB/AEA ve AB/AEA dışı ülkeler, % Source: ECDC/WHO Europe (2016). HIV/AIDS Surveillance in Europe, 2015 With the courtesy of Teymur Noori-ECDC

9 TÜRKİYE DE HIV/AIDS VAKALARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI Ekim 1985 Aralık 2016 s: (2013: 1411 / 2014:2031 / 2015: 2270 / 2016: 2573) Olgu sayısı THSK Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı verileri 2016

10 Dokuzoğuz B et al. Transmission route and reasons for HIV testing among recently diagnosed HIV patients in HIV-TR cohort, J Int AIDS Society 2014, 17(Suppl 3):19595 Korten V et al. Outcomes of initial antiretroviral treatment (ART) among recently diagnosed HIV patients in HIV-TR cohort, J Int AIDS Society 2014, 17(Suppl 3):19678 Erdinç FŞ et al. Changing trends in the epidemiology of HIV in Turkey. 30thIUSTI-Europe Congress (15-17 Eylül 2016; Budapeşte, Macaristan) Sargın F, Göktaş Ş. HIV prevalence among men who have sex with men in Istanbul. Int J Infect Dis 2017; 54: Gökengin D et al. HIV Care in Central and Eastern Europe (HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 Türkiye de HIV Epidemisinin Değerlendirilmesi (AIDS ve CYBH Derneği projesi-halen devam ediyor) 10

11 Türkiye de HIV enfeksiyonunun epidemiyolojisindeki değişim ( ) Ulaşılan Merkez Sayısı 49 Katılan Merkez Sayısı 33 İl Sayısı 17 5 Yıllık Tam Veri Paylaşan Merkez Sayısı 16 Toplam Hasta Sayısı 2530 *Erdinç FŞ ve ark. 30. IUSTI Avrupa Kongresi 2016; Budapeşte, Macaristan

12 Yeni tanı hasta sayıları *Erdinç FŞ ve ark. 30. IUSTI Avrupa Kongresi 2016; Budapeşte, Macaristan 12

13 Bulaş yollarının yıllar içindeki dağılımı ESE lerde bildirilen en yüksek sayı Türkiye de 2005 (25) ve 2014 (272) arasında 10 kat artış *Erdinç FŞ ve ark. 30. IUSTI Avrupa Kongresi 2016; Budapeşte, Macaristan 13

14 Test yaptırma nedenleri 14

15 Test nedenleri Beş yıllık genel: 2269/2530 Olgu

16 Yıllar içinde yaş dağılımları Toplam 2318/2530 olgu

17 24 merkezden 693 hasta (561 E, 132 K) Bulaşma yolları Heteroseksüel (%62,7) Erkekle seks yapan erkek (%22,6) Geç başvuru %52,4 İleri düzeyde hastalıkla başvuru %30,6 Dokuzoguz B et al. Journal of the International AIDS Society

18 Bazal CD4 sayısı Geç evre %48 İlerlemiş hastalık %24

19 19

20 Orta ve Doğu Avrupa da HIV enfeksiyonunun yönetimi 2014 yılında geliştirildi: Deniz Gökengin (Türkiye) Josip Begovac (Hırvatistan) Cristiana Oprea (Romanya) Andrzej Horban (Polonya) Orta Avrupa Arnavutluk Bosna Hersek Bulgaristan* Hırvatistan Kıbrıs* Çek Cumhuriyeti* Macaristan* Kosovo Makedonya Karadağ Polonya* Romanya* Sırbistan Slovak Cumhuriyeti* Slovenya* Türkiye 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 20

21 Geç tanı alan hastaların oranı* (2014) Çalışma (2014) 1 DSÖ Avrupa Bölgesi (2015) 2 Geç başvuru %40,3 (%14 80) %48 İleri düzeyde hastalıkla başvuru %25,4 (%9 50) %28 Geç başvuru: CD4 T hücresi sayısı <350 /mikrolitre veya CD4 T sayısından bağımsız olarak AIDS tanımlayan hastalık İleri düzeyde hastalıkla başvuru: CD4 T hücresi sayısı <200 /mikrolitre veya CD4 T hücresi sayısından bağımsız olarak AIDS tanımlayan hastalık Belarus, Bosna Hersek, Hırvatistan, Almanya, Macaristan, Iİzlanda, Monako, Norveç, Polonya, Russy, San Marino, Türkmenistan, Ukrayna ve Özbekistan dan veri yok. S=23,920 CEE, Central and Eastern Europe; WHO, World Health Organization 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 2. European Centre for Disease Prevention and Control. HIV/AIDS surveillance in Europe Available at: [Accessed May 2017]. 21

22 Source: ECDC. Thematic report: HIV continuum of care. Monitoring implementation of the Dublin Declaration on Partnership to Fight HIV/AIDS in Europe and Central Asia: 2017 progress report. Stockholm: ECDC; (In press) [Teymur Noori nin izni ile (ECDC)] Progress toward achieving the first 90: Target 1: 90% of all PLHIV who know their status (n=36) 100% 90% UNAIDS target 90% 80% 70% 60% EU/EEA average 83% Non-EU average 58% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

23 Kilit toplumların taranması ESE Sİ DİB Mahkûm Kan/ organ b Gebe Evlilik öncesi TB ESE Sİ DİB Mahkûm Kan/ organ b Gebe Evlilik öncesi TB Kosov Gürc. Erm Kırgız Mold Özbek Arnav Bulg Bosn Sırbis Karadağ Maked Türk Roman Azerb Kazak Hırvat Çek Macar Polonya Sloven Slovak Eston Rusya ESE, erkekle seks yapan erkek; Sİ, seks işçisi; DİB, Damar içi madde bağımlısı; TB, Tüberküloz 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 23

24 Progress toward achieving the second 90: Target 2: 90% of those diagnosed on ART (n=40) 100% 90% 80% UNAIDS target 90% EU/EEA average 85% 70% 60% Non-EU average 53% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Source: ECDC. Thematic report: HIV continuum of care. Monitoring implementation of the Dublin Declaration on Partnership to Fight HIV/AIDS in Europe and Central Asia: 2017 progress report. Stockholm: ECDC; (In press) [Teymur Noori nin izni ile (ECDC)]

25 yılarında yeni tanı almış 693 olgudan 531 ine ART başlanmış (%76.6) 25

26 ART başlama sınırı* Gelir düzeyi CD4<350 CD4<500 Herhangi bir CD4 sayısı Alt-Orta Kosovo Özbekistan Ermenistan Kırgız Cumhuriyeti Moldova Gürcistan Üst-Orta Arnavutluk Azerbeycan Bulgaristan Makedonya Karadağ Sırbistan Bosna Kazakistan Türkiye Romanya Yüksek Rus Federasyonu Hırvatistan Çek cumhuriyeti Estonya Macaristan Polonya Slovak Cumhuriyeti Slovenya Toplam ** 2015 itibariyle; belli başlı kılavuzlarda değişiklik yapıldıktan sonra 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 26

27 Policies on ART initiation in European countries 2014 (n=48) and 2016 (n=47) Number of countries/art policy cells/mm3 350 cells/mm cells/mm Initiation regardless of CD4 count Source: ECDC. HIV treatment and care. Stockholm: ECDC; Teymur Noori nin izni ile (ECDC)

28 Progress toward achieving the third 90: Target 3: 90% of those on ART virally suppressed (n=31) 100% 90% 80% UNAIDS target 90% EU/EEA average 89% 70% 60% Non-EU average 71% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Source: ECDC. Thematic report: HIV continuum of care. Monitoring implementation of the Dublin Declaration on Partnership to Fight HIV/AIDS in Europe and Central Asia: 2017 progress report. Stockholm: ECDC; (In press) [With the courtesy of Teymur Noori-ECDC]

29 Alt-orta gelir düzeyindeki ülkelerde ART ye erişim NRTIs NNRTIs PIs INSTIs Entry inh Fusion inh. Fixed Comb. ART Armenia Moldova Kyrgyz Rep. Kosovo ZDV 3TC DDI ABC TDF FTC NVP EFV ETR RPV ATV FPV LPV/r DRV DRV/cobi TPV Ritonavir RAL DTG MVC T20 ZDV+3TC ZDV+3TC+ABC TDF+FTC ABC+3TC TDF+FTC+EFV TDF+FTC+RPV TDF+FTC+EVG/c ABC+3TC+DTG ART, antiretroviral therapy; NRTI, nucleoside reverse transcriptase inhibitors; NNRTI, non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors; PI, protease inhibitor; INSTI, integrase strand transfer inhibitor 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 29

30 Üst-orta gelir düzeyindeki ülkelerde ART ye erişim NRTIs NNRTIs PIs INSTIs Entry inh Fusion in Fixed Comb. ART Albania Bosnia Romania Serbia Monten Bulgaria Macedoni Turkey Kazakhst Azerbj Georgia ZDV 3TC DDI ABC TDF FTC NVP EFV ETR RPV ATV FPV LPV/r DRV DRV/c TPV Ritonavir RAL DTG MVC T20 ZDV+3TC ZDV+3TC+ABC TDF+FTC ABC+3TC TDF+FTC+EFV TDF+FTC+RPV TDF+FTC+EVG/c ABC+3TC+DTG ART, antiretroviral therapy; NRTI, nucleoside reverse transcriptase inhibitors; NNRTI, non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors; PI, protease inhibitor; INSTI, integrase strand transfer inhibitor 1. HIV Care in Central and Eastern Europe Survey. Author's unpublished data. 30

31 Yüksek gelir düzeyindeki ülkelerde AT ye erişim NRTIs NNRTIs PIs INSTIs Entry inh Fusion inh. Fixed Comb. ART Croatia Czech R Hungary Slovenia Poland Slovakia Russian Fed ZDV 3TC DDI ABC TDF FTC NVP EFV ETR RPV ATV FPV LPV/r DRV DRV/c TPV Ritonavir RAL DTG MVC T20 ZDV+3TC ZDV+3TC+ABC TDF+FTC ABC+3TC TDF+FTC+EFV TDF+FTC+RPV TDF+FTC+EVG/C ABC+3TC+DTG ART, antiretroviral therapy; NRTI, nucleoside reverse transcriptase inhibitors; NNRTI, non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors; PI, protease inhibitor; INSTI, integrase strand transfer inhibitor Estonia 1. HIV Care in Central and Eastern Europe Survey. Author's unpublished data. 31

32 Virolojik baskılanma elde edilenler Tüm grupta %71.

33 Olguların %82 sinde virolojik başarı elde edilmiş. 33

34 HIV kaskadı (2014) HIV pozitif bireyler 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Tanı alan 33% 42% 38% 52% 85% 85% 78% 64% 80% 77% 58% 76% 51% Sisteme dâhil olan 28% 36% 17% 25% 51% 58% 31% 85% 74% 53% 66% 41% ART başlanan 19% 32% 23% 25% 32% 19% 23% 90% 53% 50% 62% 31% Virolojik başarı sağlanan 16% 27% 13% 20% 62% 50% 48% 54% 24% Ülkeler arasında yöntemsel farklılıklar olduğundan verilerin doğrudan kıyaslanması mümkün değildir. 1. HIV Care in Central and Eastern Europe 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE26/15 34

35 Data for 40 countries analyzed 1. Drew RS, et al. HIV Med

36 hedeflerine ulaşmaya ne kadar yakınız? Europe and Central Asia EU/EEA Non-EU/EEA 100% 80% 100% 100% 100% 81% 90% 84% 81% 73% 60% 61% 68% 73% 60% 65% 40% 34% 20% 24% 0% PLHIV Diagnosed On ART Viral suppression Teymur Noori nin izni ile (ECDC)

37 elines_towards_universal_access_en.pdf 37

38 38

39 1 2 İstanbul un 29 ilçesinde ve Ankara nın 9 ilçesinde dört kilit toplumun haritalanması 1. aşama: Seks işçilerinin bulunduğu noktaların belirlenmesi 2. aşama: Bulunan noktaların doğrulanması 3. aşama: Örneklem grubunda davranış araştırması ve HIV testleri 1. Gökengin D et al. 31st Congress of IUSTI Europe, 31 Ağustos-2 eylül 2017, Helsinki, Fİnalndiya 2. Aybek G et al. Characterization of female and transgender sex workers in İstanbul. 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE27/15 39

40 İstanbul da trans seks işçilerinin tahmini sayısı İstanbul da kadın seks işçilerinin tahmini sayısı 1. Aybek G et al. Characterization of female and transgender sex workers in İstanbul. 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE27/15 40

41 İSTANBUL Trans seks işçilerinin çalışma tipolojileri Kadın seks işçilerinin çalışma tipolojileri 1. Aybek G et al. Characterization of female and transgender sex workers in İstanbul. 16th European AIDS Clinical Society Congress Ekim 2017 PE27/15 41

42 Ankara da trans seks işçilerinin ilçelere ve tipolojiye göre tahmini sayısı 1. Gökengin D et al. 31st Congress of IUSTI Europe, 31 Ağustos-2 eylül 2017, Helsinki, Fİnalndiya 42

43 Ankara da kadın seks işçilerinin ilçelere ve tipolojiye göre tahmini sayısı 1. Gökengin D et al. 31st Congress of IUSTI Europe, 31 Ağustos-2 eylül 2017, Helsinki, Fİnalndiya 43

44 ANKARA Trans seks işçilerinin çalışma tipolojileri Kadın seks işçilerinin çalışma tipolojileri 1. Gökengin D et al. 31st Congress of IUSTI Europe, 31 Ağustos-2 eylül 2017, Helsinki, Fİnalndiya 44

45 HIV testleri (İstanbul) 150 olgu Erkeklerle seks yapan erkekler Testi kabul Genel oran %13,8 Erkek etmeyen seks 1 işçileri tüm ESE lerin %11 i Erkek seks işçilerinde pozitiflik %47 Seks işçisi olmayan ESE lerde pozitiflik % ESE 8 KSİ 11 TSİ 18 pozitif (%13,8) 8 negatif 1 pozitif (%9) 7 olguya tedavi başlandı 3 olgu doğrulandı 8 olgu doğrulama testi sonucunu bekliyor 1 olgu doğrulama testini kabul etmedi 45

46 1. : Erişim: Ekim

47 Başlıca zorluklar-bölgede Ülkeler arasındaki kültürel, sosyal ve ekonomik özellikler HIV epidemisinin farklı özellikler kazanmasına neden oluyor Epideminin düşük düzeyli olması nedeniyle ilgi görmeyen ülkelerde HIV oranları genellikle artıyor Ülkelerin büyük bölümünde tedavi gereksinimi olan her altı kişiden biri tedaviye ulaşamıyor. ART nin kapsayıcılığı ülkelerin >1/3 ünde <%85 1/10 ülkede kapsayıcılık <%50 (çoğunluğu AB ve AEA dışı) 1 1. Source: ECDC. The status of the HIV response in the European Union/European Economic Area, Stockholm: ECDC;

48 Başlıca zorluklar-türkiye de Ülkemizdeki epidemiyi tanımıyoruz-riskli toplumları, onların özelliklerini bilmiyoruz. Riskli toplumlar için geliştirilmiş programlardan yoksunuz. Korunma için herhangi bir çalışma yapılmıyor. Devlet-tıbbi hizmet sunanlar-sivil toplum örgütleri arasındaki işbirliği ve iletişim yetersiz. HIV ile yaşayanlara karşı damgalama devam ediyor.

49 Sonuç Tüm ülkelere uyacak etkinlikte bir reçete yok. Gelişim ve iyileştirme önündeki engel para değil, maliyet-etkin girişimlerin doğru gruplara, doğru zamanda, doğru yerde ve doğru kapsayıcılık ile iletilmesini sağlayamayan zayıf sağlık sistemleri. UNAIDS in «Epideminizi tanıyın» sloganından yola çıkılarak ülkemizdeki epidemi analiz edilmeli. HIV bulaşmasında rol oynayan kaynaklar kanıta dayalı yöntemlerle belirlenmeli HIV in önlenmesi ve AIDS in tedavisinde kullanılacak girişimlerin etkinliği kanıta dayalı yöntemlerle belirlenmeli. En etkili girişimlerin ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını engelleyen darboğazlar tanımlanmalı Ülkenin koşullarına en uygun sistem belirlenerek bir plan dahilinde uygulanmalı 49

50 Teşekkür Arzu Nazlı Zeka Cristiana Oprea Josip Begovac Andrjez Horban Mike Youle Ben Collins Teymur Noori-ECDC Adkhamjon Mamatkulov (Özbekistan) Aleksandra Marjanovic (Karadağ) Alymbaeva Damira (Kırgızistan) Azzaden Shunnar (Slovakya) Arjan Harxhi (Arnavutluk) Dafina Gexha-Bunjaku (Kosovo) Dalibor Sedlacek (Çek Cumhuriyeti) David Jillich (Çek Cumhuriyeti) Denes Banhegyi (Macaristan) Djordje Jevtovic (Sırbistan) Dzhamal Kovatovaz (Kırgızistan) Edona Deva (Kosovo) Erkin Musabaev (Özbekistan) Esmira Almamedova (Azerbaycan) Ivaylo Elenkov (Bulgaristan) Justyna Kovalska (Polonya) Kristi Rüütel (Estonya) Luljeta Gashi (Kosovo) Milena Stevanovic (Makedonya) Maria Nikolova (Bulgarisytan) Mario Poljak (Slovenya) Natalya Ladnaya (Rus Federasyonu) Nikoloz Chkhartishvili (Gürcistan Oleg Yurin (Russ Federasyonu) Pavlina Bukovinova (Slovakya) Tatevik Balayan (Ermenistan) Tiberiu Holban (Moldova) Valbon Krasniqi (Kosovo) Vesna Hadjiosmanovic (Bosna Hersek) Zhanna Trumova (Kazakistan) 50