T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME KAT KALORİFERİ TESİSATI MONTAJI ANKARA 2008

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ KALORİFER TESİSATI TESTİ Tesisata Su Vermek Tesisatın ve Istıcıların Havasını Almak...3 UYGULAMA FAALİYETİ...6 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...8 ÖĞRENME FAALİYETİ KALORİFER TESİSATININ İŞLETMEYE ALINMASI Tesisatın Su Seviye Kontrolünü Yapmak (Hidrometre Kontrolü) Yakıt Cinsine Göre Yakıt Kontrolü Yapmak Tesisatta Hava Olup Olmadığını Kontrol Etmek Elektrik Bağlantısını Kontrol Etmek Baca Bağlantısını Kontrol Etmek Kazan ve Tesisatı İşletmeye Almak Ateşçi Takımları ve Görevleri Kazanların Yakılması Boru ve Isıtıcıların Isı Kontrolünü Yapmak...16 UYGULAMA FAALİYETİ...18 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...19 ÖĞRENME FAALİYETİ KOROZYONA KARŞI İZOLASYON YALITIM Boru Dış Yüzey Temizliğini Yapmak Antipas Boya ile Boyamak Boruları Standart Renklerde Boyamak Gömülü Borulara Polietilen Sargı Yapmak...22 UYGULAMA FAALİYETİ...23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...24 ÖĞRENME FAALİYETİ ISI KAYBINA KARŞI İZOLASYON YALITIM Yalıtımın Amacı Yalıtım Maddeleri Cam Yünü Taş Yünü Polietilen Yalıtım Yapma Çeşitleri Tank ve Depo Yalıtımı Boru Yalıtımı Yalıtım Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Yalıtım Gereçlerinin Hazırlanması Cam Yünü İle Yalıtım Yapma Depoların Yalıtımı Boruların Yalıtımı Taş Yünü İle Yalıtım Yapma...31 i

4 4.8. Polietilen Yalıtım Malzemesi İle Yalıtım Yapma Depoların Yalıtımı Boruların Yalıtımı Vana ve Flanş Yalıtımı Yapma Vana Ceketi İle Yalıtım Polietilen Malzeme İle Vana ve Flanş Yalıtımı...32 UYGULAMA FAALİYETİ...34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...35 MODÜL DEĞERLENDİRME...37 CEVAP ANAHTARLARI...39 KAYNAKÇA...40 ii

5 AÇIKLAMALAR KOD AÇIKLAMALAR 582YIM015 ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI Tesisat Teknolojisi Ve İklimlendirme Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı Isıtma ve Sıhhi Tesisat Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar (Bakım Onarım) Servisi Kat Kaloriferi Tesisatı Montajı Merkezi ısıtma sisteminin testinin yapılarak işletmeye alınması, MODÜLÜN TANIMI korozyona ve ısı kaybına karşı izolasyon yapılması için gerekli öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 Merkezi Isıtma 4 Modülü nü almış olmak. ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Merkezi ısıtma sistemini işletmeye almak, korozyon ve ısı kaybına karşı izolasyon yapabilmek. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında standartlara ve tekniğine uygun olarak kalorifer tesisatını işletmeye alabileceksiniz. Amaçlar 1. Gerekli donanım kullanılarak tesisatı standartlara uygun şekilde test ederek işletmeye alabileceksiniz. 2. Gerekli donanım kullanılarak standartlara uygun boru ve bağlantı parçalarının ısı kaybı ve korozyona karşı izolasyonunu yapabileceksiniz. Ortam: Atölye, sınıf, laboratuvar, kütüphane, Internet ortamı (Bilgi teknolojileri ortamı), işletme, ev vb. kendi kendine veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar. Donanım Sınıfta: Büyük ekran televizyon, sınıf, bölüm kitaplığı, VCD veya DVD çalar, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, Internet bağlantısı, öğretim materyalleri. Atölyede: Gaz ve tesisat teknolojisi atölyesi takım ve avadanlıkları Modül içerisindeki her bir öğrenme faaliyetinden sonra belirtilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Modülün sonunda ise, kazanmış olduğunuz bilgi ve beceriler, tavırlarınız öğretmen tarafından hazırlanacak ölçme araçları ile değerlendirilecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ Hazırlamaya çalıştığımız bu modülün amacı sizleri konu hakkında bilgi sahibi yapmaktır. Yapılan bir çalışmada ön bilginin olması siz öğrencilere gerekli olan öz güveni sağlayacaktır. Günümüz teknolojisi sürekli olarak kendisini yenilemektedir. İşte burada eğitici olarak biz öğretmenlere görev düştüğü kadar, siz öğrencilere de uygulayıcı olarak görev düşmektedir. Gaz ve tesisat teknolojisi konularından merkezi ısıtma tesisatını öğrenmek ve işletmeye alabilecek duruma gelebilmek asıl hedefiniz olmalıdır. Mesleğinizi tam olarak öğrenip piyasada iş yapabilmeniz için gerekli bilgi ve birikime sahip olmanız ilk hedefiniz olmalıdır. Günümüz teknolojisi o kadar çabuk gelişiyor ki, ayak uydurmak çok zor hâle gelmiştir. Gelişen teknolojiden faydalanmak gerekmektedir.teknoloji geliştikçe insan yaşamındaki konfor o derece önem kazanmaktadır. İşte bu konforlardan bir tanesi de merkezi ısıtma tesisatıdır. Bu işleri yapabilmek için teknoloji ile iç içe olmanız, gelişen bu teknolojiyi yakından takip etmeniz gerekmektedir. Yukarıdaki bu özellikler sizde oluştuğu zaman, mesleğinizde aranan eleman olarak kazanç sağlamanız hiç mi hiç zor olmayacaktır. Tüm bu özelliklerinizi de iş ahlakı ile bütünleştirirseniz daha da güzel olacaktır. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Gerekli donanım kullanılarak standartlara uygun şekilde merkezi ısıtma tesisatı testini yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Tesisata su verme yöntemini araştırınız. Tesisatın ve ısıtıcıların havalarının nasıl alınacağını araştırınız. Hidrometre ayarının nasıl yapılacağını araştırınız. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor hâline getiriniz. Hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 1. KALORİFER TESİSATI TESTİ 1.1. Tesisata Su Vermek Kalorifer tesisatına su basılarak tesisatın her yerine yeterli miktarda su gitmesi sağlanır.tesisat tamamen dolduktan sonra bağlantı yerleri kontrol edilir. Sızıntı olan noktalar var ise gerekli tamirat işlemleri yapılarak doldurma işlemi tamamlanır. Kaçaklar önlenmezse su seviyesi düşeceğinden üst kattaki ısıtıcılar çalışmayabilir, 1.2. Tesisatın ve Istıcıların Havasını Almak Şekil 1.1: Pürjörlü hava tahliyesi 3

10 Şekil 1.2: Purjör ve anahtarı Su doldurulurken sistemdeki hava kendiliğinden boşamalıdır. Ancak ısıtıcılarda ve tesisatın diğer noktalarında hava sıkışabilir, sıkışan hava suyun dolaşımını etkilediğinden hava sıkışan bölgeler soğuk kalarak ısınmayı önler. Bu nedenle ısıtıcılarda sıkışan hava ısıtıcı üzerine takılan purjörden, ısıtıcıda purjör olmaması durumunda ısıtıcı üzerindeki gidiş vanası kapatılıp üst rakor gevşetilerek tahliyesi yapılır. Tesisatın şeklinden dolayı hava toplama ihtimalı olan yerlerde ise tesisatın en üst noktasından biraz daha yüksekte havalık borusu bulunur. Bu havalık borusunun tahliye vanası kontrol edilmelidir. Sistemde havanın sıkışma ihtimali olan yerlerde oluşan hava ise otomatik purjör veya hava tüpü kullanılarak dışarıya atılır Hidrometre Ayarı Yapmak Şekil 1.3: Hava tüpü ile hava tahliyesi Hirometre tesisattaki su yüksekliğini metre su sütunu (mss) cinsinden gösteren cihazdır. Tesisata kazan doldurma vanasından su verildiğinde su yükseldikçe hidrometrenin siyah ibresi de hareket ederek yükselir. Açık genleşme deposu bulunan sistemlerde haberci borusundan su gelinceye kadar yükselme işlemi devam eder. Siyah ibrenin durduğu rakam tesisatın tam dolu iken su yüksekliğini gösterir. Hidrometre üzerinden kırmızı ibre elle siyah ibrenin üzerine getirilir. Artık kırmızı ibre su yüksekliğini gösterir işaret durumunda kalır. Bu durumdan sonra siyah ibrenin hareketi gözlenerek tesisattaki suyun eksikliği kontrol edilir. Siyah ibre, kırmızı ibrenin altına düştüğünde tesisatın suyu az demektir. Kalorifercinin bu durumu iyi gözlemesi gerekir. Hidrometre kazana doğrudan doğruya bağlanmayıp özel bir musluk veya 1/2 borudan bir sifon ilave olunarak takılır. Kapalı genleşme depolu sistemlerde hidrometre yerine manometre kullanılır. 4

11 Şekil 1.3: Hidrometre 1.4. Bağlantı Yerlerinin Kontrolünü Yaparak Varsa Kaçakları Gidermek Sistem devreye alınmadan tesisatın kontrol edilmesi gerekir. Sistem önce su ile doldurularak, sistemdeki hava tahliye edilir. Tesisattaki bağlantı yerleri kontrol edilerek kaçak olup olmadığı tespit edilir. Kaçak yoksa uygulanan basınçta sistem 24 saat bekletilerek hidrometreden su seviyesinde düşme olup olmadığı kontrol edilir. 5

12 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Tesisata yeterli miktarda su doldurunuz. Haberci borusundan tesisatın doluluk kontrolünü yapınız. Öneriler Tesisata su verirken havanın tahliyesini sağlayınız. Kazan doldurma boşaltma musluğunun açık olup olmadığını kontrol ediniz. Sistem soğuk iken su veriniz. Haberci borusundan su gelinceye kadar su ile doldurunuz. Hidrometre ayarını yapınız. Hidrometrenin üstünde bulunan ibrelerin çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz. Hidrometrenin camını çıkartınız. Tesisat su ile dolduktan sonra kırmızı ibreyi siyah ibrenin üzerinde sabitleyiniz. Tesisatın kaçak kontrolünü yapınız. Gerekli basınçtaki suyu tesisata basınız. Yeterli süre bekleyiniz. Bağlantı yerlerinden kaçak olup olmadığını iyice kontrol ediniz. Tesisat ve ısıtıcılarda sıkışan havayı boşaltınız. Tesisatın içindeki havayı otomatik purjör veya hava tüplerinden alınız. Isıtıcılardaki havayı pürjörlerden, veya rakorlardan alınız. Hava alma işlemini uygun takım kullanarak yapınız. 6

13 UYGULAMA UYGULAMAFAALİYETİ Aşağıdaki şekle benzer bir tesisatın kaçak testini yapınız ve havasını tahliye ediniz. Araç ve gereçler Test tulumbası Isıtıcı pürjörü Kurbağacık Boru anahtarı 7

14 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. Tesisattaki su yüksekliğini mss gösteren cihaz hangisidir? A) Manometre B) Hidrometre C) Termometre D) Genleşme deposu 2. Tesisatın testi ne ile yapılır? A) Su seviye şişesi B) Kazan C) Test cihazı D) Kombi 3. Hidrometrenin görevi nedir? A) Tesisattaki su yüksekliğini ölçer. B)Tesisattaki suyun basıncını ölçer. C) Tesisattaki suyun sıcaklığını ölçer. D)Tesisattaki suyun debisini ölçer. 4. Basınç testinde bekleme süresi kaç saattir? A) 7 Saat B) 10 Saat C) 20 Saat D) 24 Saat 5. Radyatörde bulunan purjörün görevi nedir? A) Radyatördeki suyu boşaltır. B) Radyatöre su doldurmaya yarar. C) Radyatörün havasını almaya yarar. D)Radyatörün aşırı ısınmasını önler. 6. Hidrometrenin birimi nedir? A) m B) cm C) mm D) mss 7. ( D ) ( Y ) Hidrometrenin siyah ibresi su yükseldikçe yükselir. 8. ( D ) ( Y ) Kapalı genleşme depolu sistemde manometre kullanılır. 8

15 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Kullanacağınız cihazları getirdiniz mi? 3 Boru anahtarı ve kurbağacığı çalışma yerine getirdiniz mi? 4 Test tulumbasının uygun yerden bağlantısını yaptınız mı? 5 Basınçlı suyu tesisatta 24 saat tuttunuz mu? 6 Varsa kaçak yerlerini belirlediniz mi? Kaçak işlemi sona erinceye kadar bu test işlemine devam 7 ettiniz mi? Su sıcaklığının oda sıcaklığına yakın olmasına dikkat ettiniz 8 mi? 9 Isıtıcıda biriken havayı pürjör veya rakordan aldınız mı? 10 Temiz ve düzenli çalıştınız mı? 11 Uygulamayı verilen saatte yaptınız mı? DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her Hayır cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir. 9

16 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ Gerekli donanım kullanılarak standartlara uygun şekilde merkezi ısıtma tesisatı testini yaparak işletmeye alabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Kalorifer tesisatında su seviye kontrolünün nasıl yapılacağını araştırınız. Ateşçi takımları ve görevleri hakkında bilgi toplayınız. Katı, sıvı ve gaz yakıtlı kazanların nasıl yakılacağını araştırınız. Baca bağlantısı hakkında araştırma yapınız. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor hâline getiriniz. Hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 2. KALORİFER TESİSATININ İŞLETMEYE ALINMASI 2.1. Tesisatın Su Seviye Kontrolünü Yapmak (Hidrometre Kontrolü) Sistemdeki su seviyesinin kontrolü hidrometre ile yapılır. Sistemde suyun eksik olup olmadığı kontrol edildikten sonra gerekli ise sisteme su verilir. (Atmosfere açık sistemlerde haberci borusundan su gelene kadar doldurulur.) Hidrometreden de kontrol edilir. Hidrometre ayarının yapılışı öğrenme faaliyeti -1.3 te açıklanmıştı. Kapalı sistemlerde ise su seviyesi manometreden kontrol edilir Yakıt Cinsine Göre Yakıt Kontrolü Yapmak Isıtma tesisatı planlanırken kullanılacak yakıt cinsine (katı, sıvı,gaz) göre sistem tasarımı yapılır. Dikkat edilmesi gereken hususların başında kaliteli yakıt kullanımı gelir. Yakıtın kalitesi sistemin verimli çalışmasında etkilidir. Farklı özellikteki yakıtlar karıştırılarak kullanılmamalıdır. Yakma tekniğine uygun olarak yakılmaya özen gösterilmeli, baca gazı tahlilleri yapılarak yanmanın sağlıklı olup olmadığı kontrol edilmelidir. 10

17 2.3. Tesisatta Hava Olup Olmadığını Kontrol Etmek Tesisatta hava olması istenmeyen bir durumdur. Sistemin sağlıklı ve verimli çalışmasını engeller. Homojen bir ısınma olmamasına sebep olur. Bu yüzden tesisatta hava olup olmadığı dikkatli bir biçimde kontrol edilmeli, eğer hava var ise tahliye edilmelidir. Tesisatta bulunan hava ısıtıcıların üst kısmında toplanarak bu kısımların soğuk kalmasına yol açar. Isıtıcıların havası arka tarafındaki pürjörden yok ise, ön tarafta bulunan rakor gevşetilerek tahliye edilir (bakınız öğrenme faaliyeti 1.2). Sistemdeki hava ise açık genleşme depolu sistemlerde genleşme deposundan, diğer sistemlerde ise hava tüpü veya otomatik hava tahliye elemanlarından tahliye edilir 2.4. Elektrik Bağlantısını Kontrol Etmek Tesisatın elektrik bağlantılarını kontrol etmekte fayda vardır. Kazanın ve otomatik kontrol cihazlarının çalışmasını sağlayan tüm elektrik tesisatlarının gözden geçirilmesi gerekir. Bu kontroller bir uzman tarafından yapılmalıdır. Basit kontroller uygun kontrol aleti ile tekniğine uygun olarak yapılabilir. Otomatik kontrol elemanlarının sağlıklı çalışıp çalışmadıkları yapılacak periyodik bakımlarda kontrol edilmelidir Baca Bağlantısını Kontrol Etmek 1. Kazan baca çıkışı 2. Temizleme kapaklı dirsek 3. Duman kanalı 4. Baca girişi 5. Temizleme kapağı 6. Baca kaidesi 7. Çekiş sınırlayıcı 8. Kömür kazanları için klape Şekil 2.1: Kazan baca bağlantısı 11

18 Şekil 2.2: Kazan baca bağlantı ölçüleri Baca bağlantıları ölçüsünde ve tekniğinde yapılmalı, yakıt cinsine bağlı olarak belirli aralıklarla temizlenerek ve sızdırmazlığı kontrol edilmelidir. Verimli bir yanma için bacanın temiz ve sızdırmaz olması gerekir. Eğer kaçak var ise, sızdırmazlığı yanmaz conta ve sızdırmazlık macunları ile sağlanmalıdır Kazan ve Tesisatı İşletmeye Almak Kazanlar yaktığı yakıtın cinsine göre katı, sıvı ve gaz yakıtlı olarak üç gruba ayrılırlar. Katı yakıtlı kazanlarda brülör sistemi bulunmaz. Buna karşılık sıvı ve gaz yakıtlı kazanlar brülör sistemi ile çalışırlar. Şekil 2.3: Ateşçi takımları 12

19 Ateşçi Takımları ve Görevleri 1-Takım askılığı 2-Süngü 3-Gelberi 4-Tel fırça 5-6-Kanca 7-Ateşçi küreği 1-Takım askılığı: Ateşçi takımlarının asılarak bir arada bulunmasını sağlar. 2-Süngü: Ateşin yanması esnasında meydana gelen külleri ızgara altına, cürufu da ateşin üzerine çıkartma işlemine yarar. 3-Gelberi: Genel olarak yapılacak ocak temizliğinde küllükte birikmiş kül ve cürufları dışarı çıkartmada kullanılır. 4-Tel fırça: Kazanların duman boruları ve kanalları tel fırça ile temizlenir. 5-6-Kanca: Süngü yardımı ile ateş üzerine çıkartılan büyük parçalanmış cürufları, ateşin düzenini bozmadan almaya yarar. 7-Ateşçi küreği: Ateşçi, kömürü ateşçi küreği ile ocağın atılması gereken tarafına atma imkânına sahip olur Kazanların Yakılması Katı Yakıtlı Kazanın Yakılması Katı yakıtlı kazanlar yakılmadan önce sistemdeki su seviyesi hidrometreden kontrol edilerek eksikse tamamlanır. Sistemin tamamen su ile dolu olduğuna emin olduktan sonra kazan yakılabilir. Kömür besleme kapağından ızgaraların üzerinde cm'lik bir tabaka oluşacak şekilde kömür yayılır. Kömürün üzerine odun ve tahta parçaları dizilir. Kağıt, üstübü ve çıra gibi tutuşturucu malzemeler de odun parçalarının aralarına yerleştirilerek yanma sağlanır. Kazan her zaman üstten tutuşturulmalıdır. Alttan tutuşturulduğu taktirde, kömür uçucu maddeleri hem yanmadan dışarı atılır, hem de % 20-30' a varan oranda fazla kömür tüketerek, aynı oranda hava kirliliğine sebep olur. Kazan yakıldıktan sonra kömür besleme kapağı kapatılır ve sürekli kapalı tutulur. İlk yakma esnasında alttaki hava giriş kapağı ve üstteki kömür besleme kapağı üzerindeki sekonder hava girişi açık olmalıdır. Kazan suyu sıcaklığı 30-35ºC sıcaklığa ulaştığında sirkülasyon pompası çalıştırılır. 13

20 Sirkülasyon pompasının daha yüksek sıcaklıklarda çalıştırılması, ani sıcaklık değişiminden dolayı tesisatta arızalar meydana gelmesine sebep olabilir. Hava giriş kapağı, sekonder hava girişi ve baca klapesi ısı ihtiyacına göre ayarlanarak kazanın az veya çok yanması temin edilebilir. Hava giriş ve çıkışını sağlayan klape ve kapaklar tam olarak kapatılmamalıdır. Kazan sıcaklığı, kazanın üzerine takılan termometreden kontrol edilebilir. Hem kömürdeki uçucu maddelerin yanmadan havaya atılmasına, hem de hava kirliliğine neden olmamak için yanmakta olan kömürün üzerine yeni kömür ilave edilmemelidir. Kömür yüklemesi yapılacağında, gelberi ile küllerin, kül alma haznesine dökülmesi sağlanmalı, kalan kor hâlindeki parçalar kazanın bir kenarına biriktirilerek, yeni kömür yüklemesi karşı kenara yapılmalıdır. Daha sonra kor hâlindeki parçalar yeni yüklenen kömürün üzerine düzgün bir şekilde yayılır. Bu şekilde yeni yüklenen kömürü tutuşturulur. Kazana yanma için gerekli hava akımının sağlanabilmesi için kül haznesinde aşırı kül birikmesi önlenmelidir. 1. Duman boruları 4. Ocak kapağı 7. Cehennemlik 2. Ayar kolu 5. Küllük kapağı 8. Ocak 3. Ön duman kutusu 6. Arka duman kutusu 9. Izgara Şekil 2.4: Katı yakıtlı yarım silindirik kazan kesiti 14

21 Sıvı Yakıtlı Kazanın Yakılması Şekil 2.5: Sıvı yakıtlı döküm kazanı kesiti Sıvı yakıt yakmak için brülörler kullanılır. Brülörler yakıt hava karışımını sağlayarak kontrollü yanmayı sağlayan cihazlardır. Sıvı yakıtın cinsine göre ön ısıtmayı yaparak yakıtı yakarlar. Sıvı yakıtlı kazan yakılırken katı yakıtta olduğu gibi öncelikle sistemin yakmaya hazır olup olmadığı kontrol edilir (kazan, sistemdeki su seviyesi, kontrol elemanları vb.). Sıvı yakıt kullanılan kazanlarda, brülörün hava ve yakıt ayarlarının yapılması gerekir. Bu işlem yapılırken atık baca gazı analizöründen faydalanılmalı ve uzman kişilerce yapılmalıdır. Pratik olarak hava ve yakıt ayarının yapılabilmesi için alev renginden veya baca gazının renginden faydalanılır. Alev rengi açık sarı ise ve baca gazı renksizse hava miktarı yüksektir. Kazanda yanma oluşmuyorsa veya alev boyu kısa ve baca gazı rengi koyu ise hava miktarı azdır. Sağlıklı bir yanma için alev renginin turuncu olması gerekir. Alev ve baca gazı rengi sürekli kontrol edilmelidir. Kazan üzerine takılacak bir kontrol paneli ile hem brülör ve pompa kontrol edilebilir, hem de bu kontrol paneli üzerinde bulunan termostatla kazan sıcaklığına bağlı olarak brülör otomatik olarak açıp kapatılır. Böylelikle kazan sıcaklığı sabit bir aralıkta tutulur Gaz Yakıtlı Kazanların Yakılması Gaz yakıtlı kazanların işletmeye alınmasında diğer kazanlarda yapılan işlemler aynen gerçekleştirilir. Gaz yakıtlarda brülör ile yakıldığından işletilmesi sıvı yakıtta olduğu gibidir. Gaz yakıtlı kazanlar sıvı yakıtlı kazanlarla aynı özelliklerde olduğundan bakımları aynıdır. 15

22 2.7. Boru ve Isıtıcıların Isı Kontrolünü Yapmak Boru ve ısıtıcıların ısı kontrolü, ısıtılacak mahal (yer)in düzgün bir biçimde ısıtılıp ısıtılmadığının kontrol edilmesi veya istenilen sıcaklığın sağlanabilmesi ile yapılabilir. Eğer istenilen ısıtma sıcaklığı sağlanamamışsa, kazan suyu sıcaklığı ve tesisatta hava olup olmadığı kontrol edilmelidir. Dirsek ve borulardaki akışkanların sıcaklıklarının ölçülmesinde termometre kullanılır. Termometre bağlantı şekilleri aşağıda gösterilmiştir. Şekil 2.6: Termometre bağlantı şekilleri Isıtıcıların sıcaklık kontrolleri ise termostatik vanalar ile sağlanmaktadır. Termostatik vana ısıtılacak ortamdaki istenilen sıcaklığı ısıtıcıya giren ısıtıcı akışkanı kontrol ederek sıcaklık kontrolünü yapar. Şekil 2.7: Programlanabilir termostatik vana 16

23 a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. Gösterge Kafa Anahtar Kontrol lambası Program düğmesi Haftalık program düğmesi Saat Aç kapa Program kartı Sıcaklık düşmesi ayarı Saat ayarı Kontrol lambası 17

24 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Yakıt cinsine göre yakıt kontrolü yapmak. Kazanın yakacağı yakıtın cinsini kontrol ediniz. Kullanılacak kazanın yakıt yüklemesini yapınız. Elektrik bağlantısını kontrol etmek. Tesisatın elektrik bağlantılarını sıkı bir kontrolden geçiriniz. Baca bağlantısını kontrol etmek. Baca bağlantı ek yerlerini kontrol ediniz. Vanaları kontrol etmek. Tesisattaki tüm vanaların açık olmasına dikkat ediniz. Vanaların çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz. Sirkülasyon pompasını çalıştırmak ve dönüş yönünü kontrol etmek. Sirkülasyon pompasının ok yönünde dönüp dönmediğini kontrol ediniz. Sirkülasyon pompasının doğru yere konduğundan emin olunuz. Brülörü çalıştırmak. Brülörü çalıştırma düğmesine basınız. Brülörün püskürtme açısının kazana uygun olup olmadığına dikkat ediniz. Radyatörün ve boruların kontrolünü yapmak varsa havasını almak. Radyatörün ve boruların sızıntı kontrolünü yapınız. Radyatör ve kolonlarda hava varsa tahliye ediniz. 18

25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. Merkezi ısıtma sisteminde kazandaki su yüksekliğini gösteren cihazın adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kolektör C) Manometre 2. Merkezi ısıtma sisteminde yakıt cincine göre kaç çeşit kazan vardır? A) 5 C) 3 3. B) Tesisattaki su seviyesini göstermek D) Tesisata gerekli olan sıcak suyu üretmek Bacaların mahyadan yüksekliği ne kadar olmalıdır? A) 50 cm C) 30 cm 5. B) 6 D) 4 Isıtma sistemlerinde kazanın görevi nedir? A) Tesisattaki basıncı göstermek C) Tesisata soğuk su sağlamak 4. B) Hidrometre D) Isıtıcı B) 25 cm D) 35 cm Sıcak sulu tesisatlarda gidiş ve dönüş suyu sıcaklığı aşağıdakilerden hangisidir? A) Gidiş 600C Dönüş 800C C) Gidiş 900C Dönüş 900C B) Gidiş 900C Dönüş 700C D) Gidiş 800C Dönüş 750C 6.Pompanın çalışması için kazan suyu sıcaklığı kaç derece olmalıdır? A) C C) C B) C D) C 7. ( D ) (Y ) Kazanların duman boruları ve kanalları tel fırça ile temizlenir. 8. ( D ) (Y ) Katı yakıtlı kazanlarda brülör kullanılır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 19

26 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Değerlendirme Ölçütleri 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 6 Kazanın suyunu kontrol ettiniz mi? Kazan üzerindeki armatürlerin çalışıp çalışmadığını kontrol ettiniz mi? Duman kanalı sürgüsünü açtınız mı? Izgara üzerinde tutuşturduğunuz tahta parçalarını ızgaraya yaydınız mı? Yaydığınız ateş üzerine ince bir tabaka kömür attınız mı? 7 İlk yanışta hava klapelerini yeterince açtınız mı? 8 Tesisatın havasını kontrol ettiniz mi? 9 Elektrik bağlantısını kontrol ettiniz mi? 10 Baca bağlantısının kontrolünü yaptınız mı? Kömürün yakılmasında ve yayılmasında ateşçi takımlarını kullandınız mı? Uygulamayı verilen sürede tamamlayabildiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Eksikliklerinizi gördükten sonra faaliyete tekrar dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız 20

27 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Gerekli donanım kullanılarak standartlara ve tekniğine uygun kalorifer tesisatını korozyondan koruma yollarını öğreneceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Borunun dış yüzeylerinin temizliğinin yapılmasında dikkat edilecek hususları araştırınız. Antipas boya ile çalışırken dikkat edilecek hususları araştırınız. Boruların standart renklere boyanmasının sebebini araştırınız. Gömülü olan borulara polietilen sargı sarmanın nedenlerini araştırınız. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor hâline getiriniz. Hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 3. KOROZYONA KARŞI İZOLASYON YALITIM 3.1. Boru Dış Yüzey Temizliğini Yapmak Tesisatta bulunan boruların daha sağlıklı ve uzun ömürlü kullanılması için korozyondan korunması gerekmektedir. Bunun için de izolasyon yapılmalı, izolasyon yapılmadan öncede boru dış yüzeyi çok iyi temizlenmelidir. Yağ varsa silinmeli, pas varsa da zımpara ile temizlenmelidir Antipas Boya ile Boyamak Antipas boya, paslanmayı önleyici boya demektir. Boru yüzeyi iyice temizlendikten sonra antipas boya yapılır. Boya, kıvamı tiner ile inceltilerek hazırlanır. Tekniğine uygun olarak fırça veya rulo ile boyama işlemi yapılır Boruları Standart Renklerde Boyamak Tesisat borularının standart renklerde boyanması gerekir. Bu renkler her yerde aynıdır. Boru renklerinin değişik olmasının sağladığı faydalar vardır. Bunların en önemlisi herhangi bir arıza halinde tesisatın tamamının kontrolü yerine ilgili rengin kontrol takibi yapılır. Boruların boyanma renkleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. 21

28 AKIŞKAN Su Buhar Hava Yanıcı gazlar Yanıcı olmayan gazlar Asitler Bazlar Yanıcı sıvılar Yanıcı olmayan sıvılar Vakum GRUP RENK Yeşil Kırmızı Mavi Sarı Sarı Oranj Eflatun Kahverengi Kahverengi Gri Tablo 3.1: Boruların boyanma standart renk tablosu 3.4. Gömülü Borulara Polietilen Sargı Yapmak Gömülü olarak döşenen boruların korozyona karşı izolasyonunun yapılması gerekir. İzolasyon, boruların paslanmasını engellemek için yapılır. Gömülü borular önce temizlenerek antipas boya ile boyanır. Boru kuruduktan sonra toprağın etkisinden korumak için açık yeri kalmayacak şekilde polietilen bant ile sarılır. Polietilen bantların boru yüzeyine kendinden yapışma özellikleri vardır. Polietilen sargı yapılırken borunun temiz ve kuru olmasına dikkat edilmeli, yapılan sargı sökülüp tekrar kullanılmamalıdır. Polietilen sargı bantları çeşitli genişliklerde imal edilmektedir. Şekil 3.2: Polietilen sargı bant 22

29 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Boru dış yüzeyinin temizliğini yapınız. Borunun dış yüzeyini uygun takım kullanarak temizleyiniz. Antipas boya ile boyayınız. Uygun ve temiz boya fırçası kullanmaya dikkat ediniz. Antipasın kıvamında olup olmadığını kontrol ediniz. Boya yapacağınız yüzeylere antipasın eşit yayılmasına dikkat ediniz. Boruları standart renklerinde boyayınız. Isıtma tesisatında her borunun standart bir rengi vardır. Tesisat borularını uygun renklerinde boyamaya dikkat ediniz. Gömülü borulara polietilen bantla sargı yapınız. Boru çapına uygun genişlikte polietilen sargı bantı seçmeye dikkat ediniz. Borunun bulunduğu ortamı sargı yapmaya uygun hâle getiriniz. Uygun ortamı sağladıktan sonra sargıyı yaparak işlemini tamamlayınız. 23

30 ÖLÇMEVE VEDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇME 1. Aşağıdaki renklerden hangisi soğuk su borusunun rengidir? A) Siyah C) Kırmızı 2. Aşağıdaki renklerden hangisi sıcak su borusunun rengidir? A) Kırmızı C) Kahverengi 3. B) Gri D) Mavi Gömülü boruların izolasyonunda hangi izolasyon malzemesi kullanılır? A) Boru tipi izolasyon malzemesi C) Polietilen bant 5. B) Mavi D) Yeşil Gaz tesisatı rengi aşağıdaki renklerden hangisidir? A) Bordo C) Sarı 4. B) Mavi D) Gri B) Cam yünü D) Taş yünü Boru dış yüzeyinin temizliği aşağıdaki malzemelerin hangisi ile yapılır? A) Eğe ile C) Bileme taşı ile B) Törpü ile D) Zımpara ile 6. ( D ) ( Y ) Antipas boyası korozyona karşı yapılır. 7. ( D ) ( Y ) Polietilen bantların kendinden yapıştırabilme özelliği yoktur. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 24

31 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Değerlendirme Ölçütleri 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Boru yüzeyini zımpara ile temizlediniz mi? 3 Boru yüzeyinin tozunu bezle aldınız mı? 4 Boya fırçasının uygunluğunu kontrol ettiniz mi? 5 Antipasın kıvamını kontrol ettiniz mi? 6 Antipas boyayı yüzeyin her yerine eşit sürdünüz mü? 7 Polietilen bandı boruya uygun şekilde sardınız mı? 8 Boruları standart renklere uygun olarak boyadınız mı? 9 Temiz, tertipli ve düzenli çalıştınız mı? 10 Uygulamayı verilen sürede tamamladınız mı? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her Hayır cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir. 25

32 ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ÖĞRENME FAALİYETİ-4 AMAÇ Gerekli donamın kullanılarak standartlara ve tekniğine uygun olarak kat kaloriferi tesisatında ısı kaybına karşı izolasyon yapma yollarını ve kurallarını öğreneceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Boruların ısı yalıtımının kuralına uygun olarak nasıl yapıldığını araştırınız. Vana vb. cihazların yalıtımının kuralına uygun olarak nasıl yapıldığını araştırınız. Isı kaybına karşı etkili olan yalıtım yöntemlerini araştırınız. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor hâline getiriniz. Hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 4. ISI KAYBINA KARŞI İZOLASYON YALITIM 4.1. Yalıtımın Amacı Enerjinin çok önemli olduğu günümüzde, elde edilen enerjinin en verimli şekilde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Bu sebeple ısıtma ve soğutma tesisatlarının yakıt masraflarını azaltmak için, ısı kaybına karşı izolasyon yapmak gerekir. Bu nedenle tesisat elemanlarında (kazan, depo, tank, kollektörler ve borular ) ve yapı elemanlarında (çatı, duvar ve döşemeler) yalıtım yapılmalıdır. Yalıtım malzemeleri ısı iletkenlikleri düşük olan maddelerdir. Bunlar; cam yünü, taş yünü, asbest, amyant, polietilen vb. malzemelerdir. Bu malzemelerin kullanım yerleri, özellikleri ve yapılış biçimleri birbirinden farklıdır. Yapılacak izolasyona uygun izolasyon malzemesi kullanılmalıdır Yalıtım Maddeleri Cam Yünü Günümüzde en fazla kullanılan yalıtım (izolasyon ) malzemelerinden bir tanesidir. Silis kumunun eritilmesi ile elde edilir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenlemede kullanılır. Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri ile şilte, levha, boru ve dökme şeklinde üretilir. Cam yünü -50 / +250 C sıcaklığa kadar dayanıklıdır. Sarı renklidir. Bağlayıcısız olarak üretilenler, beyaz renkli olup, 550 C sıcaklığa kadar dayanıklıdır. Isıl iletkenlik değeri λ = W/mK dir. 26

33 Resim 4.1: Cam yünü ve kullanım yerleri Taş Yünü Bazalt taşının eritilmesi ile elde edilen bir yalıtım malzemesidir. Yeşil renklidir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı, akustik düzenleme ve yangın yalıtımında kullanılır. Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri ile şilte, levha, boru ve dökme şeklinde üretilir. Kullanım sıcaklığı -50 / C aralığındadır. Isıl iletkenlik değeri λ = W/mK dir. Resim 4.2: Taş yünü ve kullanım yerleri Polietilen Su buharını geçirmeyen, kapalı hücreli, yüksek darbe dayanımlı, korozyona sebep olan klorları bünyesinde bulundurmayan ve bünyesine su almayan bir ısı yalıtım malzemesidir. Isıtma, soğutma, fan coil, yangın tesisatı, klima kanalları ve - 40 / C arası tüm tesisatlarda kullanılır. Rengi metalik gridir. Isıl iletkenlik değeri λ = W/mK dir. Su buharı geçirim direnç katsayısı µ = 5,740 dır. Kendinden yapışkanlı olarak imalatı vardır. Resim 4.3: Polietilen izolasyon malzemeler 27

34 4.3. Yalıtım Yapma Çeşitleri Tank ve Depo Yalıtımı Yalıtımı yapılacak tank ve depo gibi yerlerin pası temizlendikten sonra, iki kat antipas boya ile boyanır. Yalıtım yapılacak olan tank ve depo uygun yalıtım malzemesi ile tekniğine uygun olarak yalıtım işlemi yapılır. Şekil 4.1: Asbest kışır ile depo yalıtımı Boru Yalıtımı Yalıtım işlemine başlamadan önce, boru yüzeyi zımpara ile iyice zımparalandıktan sonra bezle tozu temizlenir. Daha sonra da iki kat antipas boya ile boyanır. Boya kuruduktan sonra, borular uygun olan çaptaki izolasyon malzemesi ile yalıtım yapılır. Ek yerleri yapıştırıcı ile düzgün bir şekilde yapıştırılır. Boru yalıtım malzemesinin üzeri yapıştırıcı sürülüp bez sarılır ya da sac ile kaplanır. Daha sonra da uygun olan standart renklere boyanır. Resim 4.4: Boru yalıtım malzemeleri 28

35 4.4. Yalıtım Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Yalıtım yapılacak yüzeyin kiri, pası yağı iyice temizlenmelidir Yalıtım malzemesi temiz ve düzgün olmalıdır. Yalıtım malzemeleri ıslatılmamalıdır. Boruların genleşme ve daralmaları düşünülerek yalıtım yapılmalıdır. Yalıtımın son bulduğu yerlerin sabitlemesi düzgün olmalıdır. Vana, pompa ve cihaz flaşlarının sökülmesine yalıtım engel olmamalıdır. Silindirik veya eğri yüzeyli cihazların yalıtımında yalıtım uygun kalınlıkta yapılmalıdır. Köşeli cihazlarda yalıtım malzemesiyle kaplandıktan sonra galvanizli bantlarla sarılıp istenen kaplama ile kaplanmalıdır. Sökülmesi gerekli, kapak, eşanjör, flanşlı ısıtıcı gibi kısımlarda, yalıtım ana parçadan ayrı yapılmalı tekrar montajı mümkün olmalıdır. Yalıtım bütün boru ve cihazların denenmeleri tamamlandıktan sonra yapılmalıdır Yalıtım Gereçlerinin Hazırlanması Yalıtım gereçleri hazırlanırken malzemelerin fazla yıpranmamasına dikkat etmek gerekir. Yalıtımın amacına uygun olabilmesi için yalıtımı yapılacak yerin özelliğine göre malzeme seçilmelidir Cam Yünü İle Yalıtım Yapma Depoların Yalıtımı Tank ve depolar yalıtım yapılmadan önce yüzeylerinde bulunabilecek yağ, kir ve paslardan temizlenmelidir. Daha sonra antipas boya ile iki kat boyanmalıdır. Bundan sonra ısı için yapılacak olan yalıtım yapılır. Şekil 4.2: Cam yünü ile depo yalıtımı 29

36 Boruların Yalıtımı Borularda ısı yalıtımı yapılmadan önce deki gibi işlemler uygulandıktan sonra boru yalıtımı yapılmalıdır. Burada cam yünlü boru yalıtım malzemelerinin değişik çaplara göre üretildiklerini belirtmek gerekir. Resim 4.5: Cam yünü ile boru yalıtımı Şekil 4.3: Cam yünü ile yalıtılmış boru kesiti Şekil 4.4: Cam yünü ile boru yalıtımı sac kaplamalı 30

37 4.7. Taş Yünü İle Yalıtım Yapma Taş yünü ile yalıtım, cam yünü yalıtım da olduğu gibidir (Bakınız 4.6) Polietilen Yalıtım Malzemesi İle Yalıtım Yapma Depoların Yalıtımı Depoların ısı yalıtımı yapılmadan önce depo yüzeyinin kiri, pası ve yağı iyice temizlenmelidir. Polietilen yalıtım malzemesi kendisinden yapışkanlıdır. Yalıtımı yapılacak depo, antipas boya ile iki kat boya yapılır. Sonra yalıtım malzemesi ile arada boşluk bırakmadan uygun şekilde yalıtım yapılır. Şekil 4.5: Polietilen malzeme ile depo yalıtımı Boruların Yalıtımı Polietilen boru yalıtım malzemesi kullanılmaya başlanmadan önce depoların yalıtımında olduğu gibi temizliğin iyi yapılması, antipas boya ile boyanması gerekir. Daha sonra çapa uygun yalıtım malzemesi seçilir. Üretim aşamasında belirlenmiş ek yerinden açılarak boruya geçirilir, ek yerine yapıştırıcı sürülür ve yapıştırılır. Şekil 4.6: Boruların polietilen malzemesi ile yalıtım yapma 31

38 Şekil 4.7: Polietilen malzeme ile boru yalıtımı 4.9. Vana ve Flanş Yalıtımı Yapma Vana Ceketi İle Yalıtım Ceketler üç katmandan oluşmaktadır. İç ve dış katmanlar 260 C ye dayanıklı silikon kaplı cam kumaştan yapılır. Orta kısım ise 750 C ye dayanıklı rabitz teline sarılı taş yününden oluşur. Sıcak hat vanalarının vana yalıtımında kullanılır. Soğuk hat vanalarının ceketlerinde ise elastomerik kauçuk kullanılır. Montajları kolaydır. Vana büyüklüğüne göre seçimi yapılır. İstenildiğinde sökülebilirler ve tekrar takılabilirler. Resim 4.6: Vana ceketi uygulaması Polietilen Malzeme İle Vana ve Flanş Yalıtımı Vanaların belirli bir geometrik şekilleri yoktur. Flanşlarda ise geometrik şekil düzgün olmasına rağmen, boruyla dış çap değişimi farklıdır. Uygun yalıtım malzemesinden hazırlanan kılıflar, gerektiğinde sökülebilecek şekilde vana ve flanş üzerine giydirilir. 32

39 Şekil 4.8: Polietilen malzeme ile vana ve flanş yalıtımı uygulaması 33

40 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Yalıtım gereçlerini hazırlayınız. Yalıtım gereçlerinin uygun çaplara göre seçimini yapınız. Yalıtım malzemesinin kullanım amacına uygun olmasına dikkat ediniz. Borularının yalıtımını yapınız. Yalıtımı yapılacak boruda kullanılacak yalıtım malzemesinin seçimine dikkat ediniz. Yalıtımı tekniğine uygun yapmaya dikkat ediniz. Vanaların yalıtımını yapınız. Vanaların yalıtımını yaparken yapılan yalıtımın vananın hareketini engellemeyecek biçimde yapılmasını sağlayınız. Açık genleşme deposunun yalıtımını yapınız. Açık genleşme depolarının yalıtımını yaparken cam yününü ıslatmadan yerleştiriniz Yalıtım malzemesini boşluk bırakmadan yerleştiriniz. Yalıtım malzemesini yerleştirirken malzemenin yıpranmamış olmasına dikkat ediniz. 34

41 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME C sıcaklığa kadar boru yalıtımında hangi yalıtım malzemesini kullanmak uygun olur? A) Levha tipi yalıtım C) Polietilen 2. Soğuk hatların yalıtımında hangi yalıtım malzemesi kullanılır? A) Polietilen C) Cam yünü 3. B) Cam yünü D) Taş yünü B) Kışır yalıtım D) Levha tipi yalıtım Depo yalıtımında hangi yalıtım malzemesi kullanılır? A) Polietilen boru tipi C) Polietilen levha tipi B) Cam yünü boru tipi D) Cam yünü levha tipi 4. (D) (Y) Yalıtımın amacı ısıtma ve soğutma tesisatlarının yakıt masraflarını azaltmaktır. 5. (D) (Y) Yalıtım malzemeleri piyasada levha tipli ve boru tipli olarak üretilirler. 6. (D) (Y) Yalıtım yapılacak yüzeye yağlı boya sürülür. 7. (D) (Y) Polietilen levha tipli yalıtım malzemesi kendinden yapışkanlıdır. DEĞERLENDİRME Eksikliklerinizi gördükten sonra faaliyete tekrar dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız. 35

42 PERFORMANS DEĞERLENDİRME Değerlendirme Ölçütleri 1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? 2 Boru yüzeyini zımpara ile temizlediniz mi? 3 Boru yüzeyinin tozunu bezle aldınız mı? 4 Boya fırçasının uygunluğunu kontrol ettiniz mi? 5 10 Antipas boya ile yüzeyin her yerini boyadınız mı? Levha tipi polietilen ve cam yünü yalıtım malzemesini uygun yerde kullandınız mı? Boru tipi polietilen ve cam yünü yalıtım malzemesini uygun yerde kullandınız mı? Boru yalıtım malzemesine uygun yapıştırıcı kullandınız mı? Boru yalıtım malzemesinin üzerine tutkal sürüp bez sargı yaptınız mı? Araç ve gereçleri düzgün kullandınız mı? 11 Temiz ve düzenli çalıştınız mı? 12 Uygulamaları verilen sürede tamamlayabildiniz mi? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamı doğru ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 36

43 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Yukarıda şekle benzer bir merkezi ısıtma sisteminde aşağıda belirtilen işlemleri uygulayınız. Tesisata su veriniz varsa havasını alınız. Tesisatın su seviyesini ayarlayınız. Kaçak kontrolünü yapınız. Boru, tank ve depoların dış yüzey temizliğini, yalıtım yapmaya başlamadan önce yapınız. Temizliğini yaptığınız yeri antipas ile boyayınız. Tank ve depoların yalıtımını levha tipi yalıtım malzemesi ile yapınız Boru ağının yalıtımını boru tipi cam yünü veya polietilen yalıtım malzemesi kullanarak yapınız. Boru tipi yalıtım malzemelerinin yapıştırılma işlemini yapınız. Yapıştırıcı sürdükten sonra tutması için bir süre bekleyiniz. Boruları standart renklere göre boyasını yapınız. Araç gereçler Tank, depo ve borular. Zımpara kâğıdı. Antipas ve yağlı boya Levha tipli cam yünü veya polietilen yalıtım malzemesi Boru tipli cam yünü veya polietilen yalıtım malzemesi Boru tipli yalıtım malzemesini yapıştıracak yapıştırıcı Kurbağacık, boru anahtarı ve kontrol kalemi Kazan türüne göre yakıt 37

44 MODÜL DEĞERLENDİRME YETERLİK ÖLÇME Değerlendirme Ölçütleri İş güvenliği kurallarına uydunuz mu? Araç ve gereçlerinizi seçtiniz mi? Tesisata su verdiniz mi? Tesisatın havasını alarak su seviyesi kontrolünü yaptınız mı? Tesisatta kaçak olup olmadığını kontrol ettiniz mi? Elektrik tesisatının kontrolünü yaptınız mı? Baca bağlantısının kontrolünü yaptınız mı? Ateşçi takımlarını tanıdınız mı? Tank, depo ve boruların yüzeylerinin temizliğini boya yapmadan önce yaptınız mı? Temizliğini yaptığınız yerleri antipas ile boyadınız mı? Levha tipli cam yünü ve polietilen yalıtım malzemesini uygun yerlerde kullandınız mı? Boru tipli cam yünü ve polietilen yalıtım malzemesini uygun yerlerde kullandınız mı? Boru tipli yalıtım malzemelerinin yapıştırılması işlemini yaptınız mı? Bu işlemi yaptıktan sonra malzemenin yapışması için belli bir süre beklediniz mi? Borulu yalıtım malzemelerin yüzeyine tutkal sürerek bez ile sardınız mı? Kontrol aygıtlarının rahat çalışmasını göz önüne aldınız mı Standart renklere göre boruları boyadınız mı? Kazanı yakıt kontrolünü yaptıktan sonra işletmeye aldınız mı? Boru ve ısıtıcıların ısı kontrolünü yaptınız mı? Temiz ve düzenli çalıştınız mı? Uygulamaları verilen sürede tamamlayabildiniz mi? Evet Hayır Yukarıda yaptığınız uygulama sonunda karşılaştığınız sorunları öğretmeninizle tartışınız. 38

45 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI B C A D C D DOĞRU DOĞRU ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI B C D A B C DOĞRU YANLIŞ ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÜN CEVAP ANAHTARI B A C C D DOĞRU YANLIŞ ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ÜN CEVAP ANAHTARI B A C DOĞRU DOĞRU YANLIŞ DOĞRU 39

46 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Isısan Çalışmaları Nu:265, Isıtma Tesisatı KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi İş ve İşlem Yaprakları 10. Sınıf, MEB, Ankara, DAĞSÖZ Alpin Kemal, Sıcak Sulu Kalorifer Tesisatı, Demirdöküm Yayınları, Isısan Çalışmaları Nu: 62, Bacalar ve Beton Kaideler, TMMOB, Makine Mühendisleri Odası, Kalorifer Tesisatı, Yayın No MMO/2004/352/2 YILDIRIM Kenan, Sıhhi Tesisat Bölümü Meslek Teknolojisi III ÖZTÜRK Mak. Müh. Sami, Doğal Gaz ve Uygulamaları, KATALOGLAR İZOCAM Yalıtım Katalogları ODE Yalıtım Katalogları 40