SULTAN BAYBARS VE ABAKA HAN IN KAYSERİ YE GELİŞLERİNİN TÜRKİYE SELÇUKLULARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 1

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 67, p , Spring III 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date SULTAN BAYBARS VE ABAKA HAN IN KAYSERİ YE GELİŞLERİNİN TÜRKİYE SELÇUKLULARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 1 THE EVALUATION OF SULTAN BAYBARS AND ABAKA KHAN S COMING TO KAYSERI IN RESPECT OF TURKEY SELJUKS Dr. Öğr. Üyesi Bahattin Keleş ORCID ID: Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öz Anadolu'da kurulan önemli Türk Devletlerinden biri olan Türkiye Selçukluları, 13. yüzyılın ortalarına kadar çok parlak bir dönem geçirmiştir. Ancak 1250 yılında Mısır'da kurulan Memlük Devleti ile 1258 yılında İran coğrafyasında kurulan İlhanlı Devleti arasında bir rekabet başlamış ve ilk örneğini 1260 yılında vuku bulan Ayn-Calut Savaşı'nda göstermiştir. Moğollar o ana kadar hiç yenilgi almamışlardı. Bu tarihten itibaren Memlüklerle İlhanlılar arasında bir rekabet başlamış ve İlhanlılar Ayn-Calut savaşındaki yenilginin intikamını 1277 tarihinde vuku bulan Elbistan savaşıyla almaya çalışmış, fakat başarılı olamamışlardır. Memlük Sultanı Baybars ile İlhanlı hükümdarı Abaka Han Kayseri'ye gelerek mücadelesini sürdürmüş ve Memlük ordusu bu savaşta İlhanlı ordusunu yenmiştir. Sultan Baybars Elbistan savaşını, soydaşlarını Moğollar'ın zulmünden kurtarmak için yapmıştır. Fakat bu savaştan sonra İlhanlılar, Anadolu Selçukluları üzerindeki baskılarını daha da arttırmışlardır. Bu duruma Muineddin Süleyman Pervane'nin iki ülke arasında uyguladığı ikili siyaseti sebep olmuştur. Anahtar Kelimeler: Memlükler, İlhanlılar, Sultan Baybars, Abaka Han, Kayseri, 1 Bu makale, Nisan 1998 tarihleri arasında yapılan II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulan Sultan Baybars ve Abaka Han'ın Kayseri'ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi başlıklı bildirinin genişletilmiş ve makaleye dönüştürülmüş şeklidir.

2 328 Bahattin Keleş Elbistan Savaşı, Muineddin Pervane Abstract The Anatolian Seljuks, one of the important Turkish states established in Anatolia, had a very bright period until the middle of the 13th century. The Anatolian Seljuk State gradually went under the dominance of the Ilkhanid State after the Kösedağ War with the Mongols. However, a rivalry began between the Mameluke State established in Egypt in 1250 and the Ilkhanid State established in Iran in 1258, and the first example of it emerged in the Ayn-Calut War in The Mongols had never received defeat until that time. From this date onwards, the rivalry between the Mamluks and Ilkhanis continued with the Ilkhanids attempting to retaliate for the defeat of Ayn-Calut in a battle in Elbistan, which took place in 1277 in Anatolia. The Mamluk Sultan Baibars and the Ilkhanid ruler Abaqa Khan came to Kayseri and continued their struggle and the Mamluk army defeated the Ilkhanid army in this battle. Sultan Baibars made the Battle of Elbistan to rescue the people of Anatolia, his kin, from the oppression of the Mongols. But after this war Ilkhans increased their pressure on the Anatolian Seljuks. Because the Seljuks did not fight with Mamluk soldiers along with the Ilkhan armies and Ilkhans were alone and defeated in this war. Mu'in al- Din Sulaiman Parwana was seen as responsible for this defeat and Abaqa Khan came to Anatolia after the war to commit a massive massacre and thousands of Anatolian people lost their lives because of the persecution of the Mongols. Some historians point out that this persecution and oppression in Anatolia was caused by the dual politics that Parwana applied between the two countries. Keywords: Memluks, Ilkhanids, Sultan Baibars, Abaqa Khan, Kayseri, Elbistan War, Mu'in al-din Sulaiman Parwana GİRİŞ 13.yüzyılın başlarında İslam dünyası için huzur, güven ve istikrarın teminatı olan Türkiye Selçukluları, 13. yüzyılın ortalarına doğru yaptıkları Kösedağ savaşında Moğollara yenilmişler ve bu savaştan sonra aynı yüzyılın sonuna doğru eski güçlerini kaybetmeye başlamışlardır. 2 Uzun mücadelelerden sonra Türk birliğini kurup Haçlılar karşısında İslâm dünyasının tek güvencesi olan ve dünya ticaretinin kavşak noktasında bulunan Türkiye Selçuklu Devleti, Kösedağ yenilgisinden sonra, Batu Han la yapılan anlaşma neticesinde resmen artık Moğollar a bağlanmış oluyordu. 3 Moğol istilası, Türkiye Selçukluları açısından Anadolu da telafisi mümkün olmayan büyük yaralar açmış, özellikle yüzlerce mamur belde harap edilmiş, yüz binlerce 2 Abdülkadir Yuvalı, İlhanlılar Tarihi I, Kuruluş Devri, Kayseri 1994, s Claude Cahen, Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, İstanbul 1994, s. 263; A. Yuvalı, a.g.e., s. 38. insan katledilmiş, kütüphaneler yakılmış ve Anadolu nun bütün zenginlikleri Moğol hanlarının saraylarına taşınmıştır. En çok tahrip edilen yerler arasında; Sivas, Kayseri, Erzurum, Erzincan, Konya, Aksaray ve Ahlat gibi şehirler gelmektedir. 4 Türkiye Selçukluları siyasi yönden esas kriz dönemine II. Gıyaseddin Keyhüsrev in vefatından sonra girmeye başlamıştır. Sultan, geride İzzeddin Keykavus, Rukneddin Kılıç Arslan ve Alaeddin Keykubad adlarında üç erkek çocuk bırakmıştır. Bu çocuklardan en büyüğü olan İzzeddin Keykavus, devletin ileri gelenleri tarafından Selçuklu tahtına çıkarılmıştır. Fakat sultanın yaşının küçük olmasından vezir Şemseddin İsfehani faydalanmak istemiş ve sultanın annesi Berduliye Hatunla evlenmiştir. Çok geçmeden Şemseddin İsfehani Moğollar tarafından 1249 yılında öldürülmüştür. Bu kez Celaleddin Karatay ın teklifi üzerine üç kardeşin de aynı anda saltanata ortak olması kabul edilmiştir. Ancak Türkiye 4 Halit Erkiletlioğlu, Kayseri Tarihi 1993, s. 127.

3 Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi 329 Selçuklu Devleti ileri gelenlerinin şahsî menfaatlerini her şeyden üstün tutmaları, devletin durumunun düzelmesine imkân vermemiştir. Celaleddin Karatay ın da 1254 yılında vefat etmesi üzerine, Moğollar ısrarla II. İzzeddin Keykavus u Moğolistan a çağırmışlardır Sultan, Celaleddin Karatay ın ölümünü bahane ederek yerine küçük kardeşi Alaeddin Keykubad ı göndermiş, fakat Alaeddin Keykubad daha yolda iken Erzurum yakınlarında zehirlenerek öldürülmüştür. 1- Anadolu Selçuklu Devleti Üzerinde Moğolların ve Memlüklerin Nüfuz Kurma Çabaları 1260 yılından sonra Hülagu, Baycu Noyan'ı Anadolu'daki faaliyetlerden dolayı öldürtmüş ve onun yerine Anadolu'daki İlhanlı kuvvetlerinden sorumlu kişi olarak Alıncak Noyan'ı atamıştır. Alıncak Noyan, Anadolu'da dirlik ve düzeni sağlamak ve Selçuklu Sultanları arasında adaleti tesis etmek amacıyla ordusuyla birlikte Anadolu'ya gelmiştir. Başkent Konya üzerine yürüyen Alıncak Noyan, Aksaray'da Altunaba kervansarayına yakın bir mevkide Selçuklu ordusunu yenilgiye uğratmıştır 5. Bu yenilgi üzerine, Sultan İzzeddin Keykavus, kumandanı Ali Bahadır'ın önderliğinde Anadolu'daki Türkmenleri seferber ederken, ayrıca Memluk sultanı Baybars'tan da Mısır'a gönderdiği kendi elçileri Nasıreddin Nasrullah b. Güç Arslan ve Hacib Sadreddin el-ahlati aracılığıyla yardım istemiştir. Bu talep üzerine Sultan Baybars Selçuklu sultanına yardıma hazırlandığını Şam ve Haleb'e kuvvet gönderdiğini bildirmiştir. Fakat II. İzeddin Keykavus, bu anlaşmanın Moğollar tarafından öğrenildiğini ve Moğolların Konya üzerine yürüdüklerini söyleyerek Memlükler'den yardım alamadığını yakın çevresindeki üst düzey devlet yöneticilerine söylemiş ve 5 Gregory Abu'l- Farac, Abu'l-Farac Tarihi, c.ii,(süryaniceden İngiliceye çev., Ernest A. Wallis, Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul), T.T.K.Basımevi, Ankara 1987, s.582. Antalya üzerinden gemiyle Bizans'a sığınmıştır. Daha sonra II. İzzeddin Keykavus, Memlük Sultanı Baybars'ın yardımından faydalanmaya çalışmışsa da Bizans imparatoru onu hapse attırdığından dolayı bu emeline ulaşamamıştır 6. Hülagu'dan sonra İlhanlı tahtına Abaka Han çıkmış ve Sultan Baybars'ın Anadolu'ya yapacağı sefere karşı kardeşleri Samagar ve Acay'ı Anadolu'ya göndermiştir. Samagar Noyan 1272 yılında Memlük Sultanı Baybars'a Abaka Han'a isteklerini bildirmesini ve kendisinin de bu istekleri yerine getireceğini ve sultana bu konuda yardımcı olacağı yolunda haberler göndermiştir. Sultan Baybars bu durumdan memnun kalarak, Samagar Noyan'a bir ok ve Abaka Han'a da bir zırh göndermiştir. Ayrıca Sultan Baybars, Abaka Han'dan Müslüman ülkelerden elini çekmesini istemiş, fakat Abaka Han bunu reddetmiştir 7. Bu sırada Abaka Han, arka arkaya gönderdiği elçilerle Muineddin Süleyman Pervane'yi yanına çağırtmış, fakat Muineddin Süleyman Pervane türlü bahanelerle bu ziyareti geciktirmiştir. Sonunda durumunu kuvvetlendirmek için IV. Kılıç Arslan'ın kızı ve halen sultan olan III. Gıyaseddin Keyhüsre in kız kardeşi Selçuk Hatun u oğlu Argun ile evlendirmek istemiş ve gelin Abaka Han ın emri ile 27 mayıs 1276 tarihinde Muineddin Süleyman Pervane, Sahib Ata Fahreddin Ali, Naib Eminüddin Mikail ve Taceddin Mutez 6 Makrizi, Kitabu's-Süluk li Ma'rifeti Düveli'l-Müluk,( Nşr.Muhammed Mustafa Ziyade), c.i, Birinci Kısım, Kahire 1936, s İbn Şeddad, Baybars Tarihi, s.6,7,34; Ahmet Temir,''Anadolu'da İlhanlı Valilerinden Samagar Noyan'', Fuad Köprülü Armağanı,Osman Yalçın Mat., İstanbul 1953, s.497; Faruk Sümer,'' Abaka'', Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.i,istanbul 1988, s.8; Efe Durmuş, Siyasi, İktisadi ve Kültürel Açıdan İlhanlı- Memlük Münasebetleri, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa 2005,(Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi),s.26.

4 330 Bahattin Keleş ile birlikte bu sayede Tebriz e götürülmüştür. 8 Muineddin Pervane gelini teslim ettikten sonra Abaka Han ın huzuruna çıkarak Hatiroğullarının Anadolu da Moğollara karşı isyan çıkardığını Sultan Baybars ile birleşmek istediğini ve genç Sultan Gıyaseddin i de Sultan Baybars a götürmek niyetinde olduğunu anlatarak Abaka Han a sadakatini ispata çalışmıştır. Muineddin Süleyman Pervane, Abaka Han'a kardeşi Acay'ın Memlüklerle anlaşarak Anadolu'ya hâkim olmak istediğini de söylemiştir. Muineddin Süleyman Pervane böyle yapmakla Acay'ın Anadolu'daki etkinliğini azaltmak suretiyle onu görevden aldırıp daha rahat hareket etmek istemiştir. Abaka Han ise Muineddin Süleyman Pervane ye bunu bir sır olarak tutmasını Acay ve Samagar'ı bulunduğu görevlerden alarak onların yerine Toku Noyan'ı atayacağının sözünü vermiştir. Fakat bütün bu olup bitenlere rağmen Abaka Han, eskisi gibi Muineddin e güvenmemekte ve bu olaylarda parmağının olduğunu düşünmekteydi. Abaka Han Acay ı Anadolu dan çekip onun yerine Toku, Tudavun ve Kongurtay Noyanları gönderdi. Bütün Selçuklu beylerinin Toku Noyanın emrinde olduğunu ve vergilerin de onun tarafından tespit edilip toplanarak Tebriz e göndermesini emretmekteydi. Ayrıca Abaka Han, Toku'nun izni olmadan Muineddin Süleyman Pervane'nin ve diğer devlet adamlarının hiçbir konu hakkında karar almamalarını bildirmiştir 9. Muineddin Pervane ise, II. İzzeddin Keykavus'tan sonra yönetimdeki etkinliğini daha da artırmış ve adeta bir sultan gibi hareket etmeye başlamıştır. Memlük Sultanı Baybars, Muineddin Pervane'nin devlet yönetimindeki etkin konumunu bildiği için elçilerle birlikte Abaka Han'a ve Anadolu valisine 8 Kemal Göde, Mısır Türk Sultanı Baybars ın Anadolu Seferi ve Kayseri ye Gelişi', Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi; 5., Kayseri 1994, s.86; İbn Bibi, Selçuk Name, c.ii, s.179.; İlhan Erdem, Türkiye Selçukluları- İlhanlı İlişkileri ( ), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1995, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), s Nejat Kaymaz, Pervane Muinu'd-Din Süleyman, AÜDTCF Yay., Ankara 1970, s.140. hediyeler yollarken Muineddin Pervane'yi de ihmal etmediği ve ona gizlice verilmek üzere kıymetli ve paha biçilmez kumaşlar gönderdiği ifade edilmektedir. Muineddin Süleyman Pervane'nin yönetimdeki mutlak otoritesini sürdürme çabaları, Memlüklerle olan diplomatik ilişkileri farklı bir boyuta taşıdı. Pervane bir yandan rakiplerini birer birer saf dışı ederken, diğer yandan da İlhanlılarla olan diyaloğunu iyi bir şekilde sürdürmek istiyordu. Fakat Abaka Han'ın kardeşleri Acay (Ecay) ile Samagar (Samğara) Noyan'ın Pervane'ye yaptığı baskılar onun rahat hareket etmesine engel oluyordu Karşılıklı Elçi Gönderme ve Diplomatik İlişkilerin Geliştirilmesi Sultan Baybars tahta geçtikten sonra iki ülke arasında diplomatik ilişkiler başladı. O dönemin Türkiye Selçuklu tarihçilerinden İbn Bibi'nin naklettiği bilgiye göre II. İzzeddin Keykavus ( ), kardeşi ile problem yaşamaya başladıktan sonra kendisi için bir çıkış yolu aramaya başlamış ve Memlük sultanına bir elçi göndermek suretiyle yardım talebinde bulunmuştu. Bunun üzerine Sultan Baybars, II. İzzeddin Keykavus'un kardeşiyle düştüğü ihtilaf neticesinde başkent Konya'dan ayrıldığı haberini almış ve bunun üzerine, İmadüddin Abdürrahim el-haşimi ve Emir Şerefüddin İlcaki'yi II. İzzeddin Keykavus'a elçi olarak göndermiş ve bu elçilerle birlikte mektup da yollamıştır. Bu mektupta Sultan Baybars, II. İzzeddin Keykavus'un Mısır'a gelmesini istiyor ve kendisine her türlü imkânı seferber ederek tekrar tahtına geçmesi için Anadolu'ya bir sefer düzenleyerek memleketini kurtaracağını ve tekrar tahtına geçeceği vaadinde bulunmuştur. Fakat II. İzzeddin Keykavus, elçilere şu an gelmek istemediğini, gelişmeleri bekleyeceğini ve başka çıkar yol bulamazsa mutlaka Sultan Baybars'a sığınacağını bildirmiştir. Böylece 10 Muharrem Kesik, Muînüddin Süleyman Pervâne, DİA, XXXI (2006), s. 92; İbn Şeddad,a.g.e., s Süleyman Özbek, Türkiye Selçukluları-Memluk Münasebetleri ( ), s

5 Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi 331 elçiler Mısır'a dönmüştür 11. Baybars'ın elçileri Mısır'a dönerken II. İzzeddin Keykavus'un elçileri Nasıruddin Nasrullah b. Güç Arslan ile Sadreddin el- Ahlati ellerinde II.İzzeddin Keykavus'un bir tezkiresi de olmak üzere Sultan Baybars'ın huzuruna gelmişlerdir. Bu elçilerin beraberinde getirdikleri tezkirede II. İzzeddin Keykavus ülkesinin yarısını Sultan Baybars'a bırakacağından ve istediği yerleri istediği emirlere ikta olarak verebileceğinden bahsediyordu. Bu tezkiredeki ifadeler de göstermektedir ki, II. İzzeddin Keykavus çok sıkışmış bir durumdadır ve tek kurtuluş çaresi olarak Sultan Baybars'ı görmektedir. Bütün bu olup bitenlere rağmen beylerbeyi Hatiroğlu Şerafeddin Mesut, Moğollara karşı isyan bayrağını kaldırmış ve kardeşi Ziyaeddin Mahmud u ve emirlerinden Torumtay ın oğlu Sinaneddin i 1 Ağustos 1276 tarihinde Sultan Baybars la görüşmeye göndermiştir. Sultan Baybars, Hatiroğlu Ziyaeddin e Siz Tatarlardan ayrılmakta acele ettiniz. Muineddin Pervane ile 1277 yılının baharında Anadolu ya geleceğime dair anlaşmıştık. Şimdi benim askerlerimin büyük bir kısmı Mısır da bulunuyor yanımda zayıf bir kuvvetle Anadolu ya gidemem demiştir Elbistan Savaşı ve Memlüklü- İlhanlıların Çatışması Selçuklu devletinde Hatiroğlu isyanı devam ederken, Abaka Han'ın yanında bulunan Muineddin Süleyman Pervane, Abaka Han ile görüştükten sonra yanında Moğol Noyanları olduğu halde Anadolu'ya döndü 13. Moğol Noyanları bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra ciddi bir istilanın olmadığını anladılar ve Niğde'ye doğru gittiler. Hatiroğlu Şerefeddin, yaklaşık kişilik bir kuvvetle karşı koymaya çalıştıysa da arkadaşları bu isyanın başarıya ulaşmasının imkânsız olduğunu ifade ettiler. Bunun üzerine Hatiroğlu Şerefeddin, Ulukışla kalesine sığınmak istediyse de kale muhafızı onu yakalayıp, Muineddin Süleyman Pervane'ye gönderdi. Kayseri-Sivas arasında yer alan Gedük veya Karahisar-ı Yavaş diye bilinen bir yerde yapılan yargılamada Hatiroğlu Şerefeddin suçlu bulundu. Sorgu esnasında Hatiroğlu Şerefeddin, Muineddin Süleyman Pervane'ye ''Beni bu harekete tahrik eden ve Mısır Sultanı ile mektuplaşan sensin'' diyor ve Muineddin Süleyman Pervane'nin Memlük Sultanı Baybars ile ittifak yaptığını ileri sürüyordu. Muineddin Süleyman Pervane, Moğol Noyanları nın önünde bu iddiaları reddederken Moğol Noyanları da bir taraftan bu sözleri Abaka Han'a iletilmek üzere zapta geçiriyorlardı. Bu yargılama sonunda Hatiroğlu Şerefeddin ve birçok Selçuklu devlet adamı idam edildi 14. Hatiroğlu isyanı bu şekilde bastırılmış oldu. Fakat artık Moğolların Selçuklulara güvenleri kalmadı. Nihayet Sultan Baybars uzun zamandan beri yapmayı tasarladığı Anadolu seferine H. 2 Zilkade 675/ 7 Nisan 1277) tarihinde çıkmaya karar verdi. Sultan Baybars ileri harekâtına devam ederek 13 Nisan 1277 tarihinde Elbistan Ovasına geldi. 15 Moğol ordusu da Tudavun ve Toku Noyan kumandasında, yanlarında Selçuklu ve Gürcü askerlerinden müteşekkil yardımcı kuvvetlerle birlikte Elbistan Ovasına geldiler. Kaynaklar iki ordunun asker sayısı hakkında kesin bilgi vermezler. Moğol ordusunun sayısı civarında, buna karşılık Memlük ordusunun 11 Özbek, Türkiye Selçukluları-Memluk Münasebetleri ( ), s. 45 vd; Fatih Yahya Ayaz,''Memlük- Türkiye(Anadolu) Selçuklu Münasebetleri'', Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (2016), c.1, S.1, s İbn Şeddad, Baybars Tarihi, (Terc. M.Ş. Yaltkaya), İstanbul 1941, s Aksarayi, Müsameretu'l-Ahbar, s.78 vd; Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s. 538 vd; İbn Bibi, Selçuk Name,c.II, s.185; Abu'l-Farac, Abu'l-Farac Tarihi, c.ii, s.598;coşkun Alptekin, a.g.m.,dgbit., c.viii, s Faruk Sümer, Yabanlu Pazarı, İstanbul 1985; Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s.541.

6 332 Bahattin Keleş sayısı ise kişi civarında idi. 16 Moğollarla Memlüklerin 15 Nisan 1277 tarihinde Elbistan Ovası nda yaptığı bu savaşta her iki taraftan çok büyük kayıp verilmesine rağmen, Baybars'ın öncü kuvvetlerinin başında bulunan Sungur el-aşkar tarafından savaş kazanıldı. Bu komutan Giray komutasındaki kişilik Moğol öncü kuvvetlerini yenerek onları esir etti. Nihayet iki ordu Elbistan Ovası'nda karşılaştıkları vakit, Moğollar, Selçuklulara güvenmedikleri için Hıristiyan Gürcü ve Ermenileri ileri sürdüler. Çok şiddetli çarpışmaların yaşandığı bu savaşın sonunda Memlükler galip gelmişlerdir. Moğollar bu savaşta büyük bir bozguna uğradılar ve savaştan kaçanların çoğu yakalanarak öldürüldü. Savaş'a girmeyen Selçuklu ordusunun bir kısmı Baybars'ın ordusuna katıldı. Muineddin Süleyman Pervane ise, bir kısım Selçuklu askerleri ve Selçuklu Sultanını da yanına alıp savaş meydanından uzaklaşarak, önce Kayseri'ye geldi, karısı Gürcü Hatun ve kendisine bağlı devlet adamlarını da yanına alarak Tokat'a kaçtı 17. Kaynaklarda bu savaşta ölen askerler hakkında da değişik rakamlar verilmiştir. Baybars el-mansuri, bu savaşta Moğollardan kişinin öldüğünü belirtmektedir Kaynaklarda iki ordunun asker sayısı hususunda değişik rakamlar verilmiştir; Zehebi nin, El-İber fi haber men Ğaber, adlı eserinde Moğol askerinin 11 Tulb olduğunu ve her Tulb un 1000 kişiden meydana geldiğini söylemektedir. Yine Kalkaşandi, Subhu l-a'şa adli eserinin c.xiv, s.164 de; Moğol asker sayısının 11 Tulb dan meydana geldiğini ve her Tulb un 1000 kişiden fazla olduğunu belirtmektedir. Makrizi, Kitabu s-suluk li Ma rifeti Düveli l-muluk adlı eserinin c.i., s da Moğol askerinin 11 Tulb olduğunu ve her Tulb un 1000 kişiden fazla olduğunu belirtmektedir. İbn Bibi, Selçuk- Name adlı eserinin c.ii., s. 187 Memlük ordusunun sayılamayacak kadar çok olduğunu, Moğol ordusunun ise, 3000 den az olduğunu belirtmektedir. 17 Aksarayi, Müsameretü'l Ahbar, s.87 vd; Abu'l-Farac, Abu'l-Farac Tarihi, c.ii, s.599; Faruk Sümer,''İlhanlı Hükümdarlarından Abaka, Argun Hanlar Ahmed-i Celayir'', Belleten, c.53, S.206, Nisan/ Ankara 1989, s Baybars el-mansuri, Muhtaru l-ahbar (thk., Abdulhamid Salih Hamdan), Kahire 1993, s. 60; Makrizi, Sulük, c.i., s da bu savaşta Moğollar dan 6760 kişinin öldüğünü yazmaktadır. Abu l-farac ise, Tarih-i Abu l- Muineddin Süleyman Pervane, Sultan Baybars ın bu savaşta Moğolları yenmesi üzerine Abaka Han ın Anadolu ya gelip Türklerden büyük bir intikam alacağından korktuğu için, Sultan III.Gıyaseddin Keyhüsrev, Vezir Fahreddin Ali, Müstevfi Celaleddin Mahmut ve karısı Gürcü Hatun ile birlikte kendi ıkta yeri olan Tokat a gitmiştir Sultan Baybars'ın Elbistan Savaş'ından Sonrası Kayseri'ye Gelişi Sultan Baybars, Moğol ordusunu Elbistan Ovası nda mağlup ettikten sonra 20 Nisan 1277 tarihinde Kayseri ye gelip ve şehre girerken, alimler, din adamları, tüccarlar ve kalabalık bir halk tarafından coşkuyla karşılandığı gibi o bundan büyük bir memnuniyet duymuştur. Kayseri de Sultan Baybars adına camide hutbe okunmuş ve Türkiye Selçukluları tahtına oturmuştur. Ayrıca Cuma namazından sonra Sultan Baybars a üzerinde ismi yazılı sikkeler kesilerek takdim edilmiştir 20. Sultan Baybars tahta oturduktan sonra hakimiyeti altında bulunan beldelere müjde haberini, 21 Melun Tatarları yendik ve Anadolu yu bir günde aldık ifadesiyle duyurmuştur. Muineddin Süleyman Pervane, Sultan Baybars ın Kayseri ye gelişini ve Türkiye Selçukluları tahtına oturuşunu tebrik etmiştir. Sultan Baybars da onun Kayseri ye gelip her türlü lütuf ve ihsanlara mazhar olmasını bildirmiştir, fakat Muineddin Süleyman Pervane bu davete hemen evet demeyerek ondan süre istemiştir. Muineddin Süleyman Pervane nin gayesi, Abakâ Han ı Sultan Baybars üzerine gelmeye teşvik ederek iki sultanı Anadolu da karşılaştırıp hangisi üstün gelirse ona göre Farac adlı eserinin 599. Sayfasında bu savaşta ölen Moğol askerlerinin sayısının 5000 olduğundan bahsetmektedir. 19 İbn Bibi, a.g.e., s. 191; Kalkaşandi, a.g.e., c.xiv., s.170; Makrizi, a.g.e., c.i., kısım II., s. 629; O.Turan, a.g.e., s.546; Nejat Kaymaz, Muineddin Pervarne, Ankara 1970, s F. Sümer, a.g.e., s ; K.Göde, a.g.e., s ; İsmail Yiğit, Memlükler, İstanbul 2016, s.53.;ismail Yiğit, İslam Tarihi,İstanbul 1991, Kayıhan Yayınları, c.vii, s O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye., s.548; K.Göde, a.g.e., s

7 Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi 333 hareket etmekti. 22 Sultan Baybars, altı gün beklemesine rağmen Muineddin Süleyman Pervane nin gelmemesi üzerine şöyle demiştir; Biz verdiğimiz sözü tuttuk, defalarca kendilerinin davetine icabet ettik. Buna karşılık onlar anlaşma şartlarına uymadılar. Pervane ye deyiniz ki, Anadolu yu ve yollarını öğrendim. Bizim tahtınıza çıkmamız Selçuklu tahtını alıp sevinmek için değildi. Bize kendi tahtımız ve Kudüs ün fethi kafidir. 23 Sultan Baybars Anadolu halkına çok iyi davranmış ve askerlerine her ne alırlar ise, bedelini ödeyerek satın almalarını şu sözleriyle ifade etmiştir; Ben bu memleketi harap etmek için gelmedim, Anadolu Selçuklu Sultanını Tatarların esaretinden kurtarmak için geldim 24. Sultan Baybars ın Kayseri ye gelişini Anadolu halkı büyük bir bayram sevinci içerisinde karşıladığı halde, Muineddin Süleyman Pervane nin tereddütleri, kararsızlığı ve Moğol korkusu, bu büyük teşebbüsün boşa çıkmasına sebep olmuştur 25. Sultan Baybars, Anadolu'daki Türkmenleri bağımsızlık mücadelesi için Harekete geçirmiş, fakat umduğu desteği Selçuklu yönetiminde bulamamıştır 26. İbn Tagrıberdi'nin verdiği bilgiye göre Muineddin Süleyman Pervane nin Sultan Baybars'tan 15 günlük bir süre istemesindeki amaç bu süre zarfında Pervane nin gizlice Tatar Hanı Abaka Hana bilgi verip, onu Sultan Baybars üzerine gelmesini ve Anadolu diyarında onu ele geçirmesini sağlamaktı. Tatavun (Tudavun), Emir Şemseddin Sunkur el-aşkar'la görüşerek bunun Muineddin Sü- 22 F. Sümer, a.g.e., s ; K. Göde, a.g.m., İbn Şeddad, Baybars Tarihi, s.88-89; O.Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s ; F. Sümer, a.g.e., s Abu l-farac, a.g.e., s O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s Selahattin Döğüş,'' Anadolu Selçuklularının Türkmen Siyaseti'',Uluslararası Selçuklu Döneminde Maraş Sempozyumu,(17-19 Kasım 2016 Kahramanmaraş),c.III,s.22. leyman Pervane'nin bir hilesi olduğunu bildirdi ve zaten askerler de sıkılmaya başlamıştı. Bunun üzerine Sultan Baybars Kayseri'den ayrılmaya karar verdi Sultan Baybars'tan Sonra Abaka Han ın Anadolu'ya Gelişi ve Katliam Yapması Sultan Baybars ın Kayseri den ayrılması üzerine, Muineddin Süleyman Pervane, Abaka Han a durumu bildirdi. Abaka Han Anadolu ya 1277 yılı içerisinde geldi ve yanına Muineddin Süleyman Pervane yi de alarak savaşın yapıldığı Elbistan Ovası na ünlü komutanların eşleriyle birlikte gitti. Savaş meydanında yaptığı inceleme sonunda kendi askerlerinin kıyafetlerinden ölüler arasında Selçuklu askerleri olmadığını ve çok sevdiği Toku ve Tudavun Noyanların cesetlerini de eşleri tanıyınca, Abaka Han, gazaba geldi ve hiddetinden gözünden yaşlar geldi. 28 Abaka Han, Muineddin Süleyman Pervane nin kendisine ihanet ettiğini ve Selçuklu askerlerinin savaşa girmeden savaş meydanından ayrıldığına kanaat getirdiği gibi Pervane ye Mısır sultanı ile gizli bir işbirliği yaptığını söyleyenlerin haklı olduğunu ifade etti. Muineddin Süleyman Pervane ise, Sultan Baybars'ın geldiğinden haberdar olmadığını söyleyerek, bu çok hassas durum karşısında mazeretini bildirmeye çalıştı, fakat Abaka Han'ı inandıramadı. Abaka Han Savaş meydanından Muineddin Süleyman Pervane ile ayrılıp doğru Kayseri ye geldi. Abaka Han, Elbistan Ovası nda yapılan savaşta Moğol askerlerinin yenilmesinin sebebini Selçuklu askerlerinin savaş meydanından kaçışlarına ve Muineddin 27 İbni Tagrıberdi, En-Nucum'z-Zahire (çev.d.ahsen Batur), İstanbul 2013, Selenge Yayınları, s.55.;ali Sevim- Yaşar Yücel, Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara 1989, TTK.,Yay.,s Baybars Mansuri, a.g.e., s 59; İbn Kesir, el-bidaye Ve n- Nihaye, Beyrut 1996, c. XIII.,s. 318; Makrizi, Suluk, c.i., Kısım II., s.633; Ayni, Ikdu l-cum an, c.ii., s.163; E. Merçil, a.g.e., s.158; Ali Said Ali- Kasım Abdullah Kasım, El-Eyyubiyyun ve l-memalik, Kahire 1996, s.168.

8 334 Bahattin Keleş Süleyman Pervane nin ihanetine bağladığından bunun acısını Anadolu insanından çıkarmaya çalışmıştır. Abaka Han Kayseri ye geldiğinde askerlerine katliam yapmalarını emrettiyse de bu emir karşısında Kayseri deki alim, kadı ve ileri gelen büyükler, Abaka Han ın huzuruna çıkarak itaatten başka bir şey yapmayacaklarını bildirdiler ve Abaka Han ı teskin etmeye çalıştılar. Fakat yine de katliamı önleyemediler 29. Hatta Abaka Han'ın veziri Şemseddin Cüveyni, Abaka Han'a halkın masum olduğunu söyleyip şefaatte bulunduysa da şehir ve kasabaları yağma ve katliamdan kurtaramadı. Abaka Han, ordusu ile büyük bir esir kitlesi yanında olduğu halde, Bayburt şehrine varmış ve orada iken şöyle bir hadise gerçekleşmiştir. Bayburtlu bir ihtiyar, Abaka Han'ın huzuruna çıkmış ve ona ''Ey yeryüzünün hükümdarı! düşmanın senin memleketine girdi, fakat halkına dokunmadı. Sen ise, düşmanına karşı harekete geçtin, ama kendi raiyyetini (halkını) yağma, esir ve katlettin. Acaba senden önce gelen hanlardan hangisi böyle bir yasaya sahip olmuş veya böyle bir usulü takip etmiştir' dedi. Bunun üzerine Abaka Han, bu sözlere karşı hiddetlenmiş ise de bu hadiseleri kendi kumandanlarına söylemiş ve ihtiyarı haklı bularak esiri Bayburt'ta salıvermiştir 30. Makrizi, Abaka Han ın Anadolu da ile kişiyi öldürttüğünü 31 Zehebi, kişinin öldürüldüğünü 32, Ayni ise Kayseri ile Erzincan arasında sayılamayacak kadar Müslüman Anadolu insanının öldürüldüğünü ve buna karşılık Hıristiyan hal- 29 O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s.551; el- Yûnînî, Ebü l-feth Kutbüddin Musa b. Muhammed (ö. 726/1326), Zeylü Mir âti z-zamân, I-IV, Haydarâbâd ; a.g.e., (nşr. Hamza Abbas), I-III, Abudabi 2007, c.iii, s Osman Turan, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1993, Boğaziçi Yay., s.43; Efe Durmuş,a.g.t., s Makrizi, Suluk, c.i., s Zehebi, El-İber fi Haber Men Ğaber, c. III., Beyrut, s.329; Abdurahman Rafy-Said Abdulfettah Aşur, Mısır Fi Usuri l-vusta, Kahire 1992, s. 460; M.Fuad Köprülü''Baybars'',İ.A.(MEB),c.II, Eskişehir 1997,s.360. ka hiç dokunulmadığını yazmaktadır Muineddin Pervane nin Yargılanması ve İdam Edilmesi Abaka Han Anadolu nun idaresini şehzade Kongurtay Noyan a bıraktıktan sonra yanına Muineddin Süleyman Pervane nin ve Vezir Fahreddin Ali yi de alarak ayrıldı. İhanlıların, Van Gölü nün kuzeyinde yazlık merkezi olan Aladağ a varınca Moğol Noyanları ile Muineddin Süleyman Pervane nin durumunu müzakere etti. Bir kısım İlhanlı üst düzey yöneticileri, Muineddin Süleyman Pervane yi tekrar Anadolu ya gönderip bozulan idari ve mali düzeni düzeltmesini isterken, bir kısmı ise idam edilmesini istiyordu. Bu sırada Toku ve Tudavun Noyanların hanımları Muineddin Süleyman Pervane yi Abaka Han ın yanında görünce feryat ederek yaka ve paçalarını yırtmaya başladılar ve mutlaka idam edilmesini istediler. Muineddin Süleyman Pervane sonunun geldiğini anlamıştı ve onlara '' Biliyorum beni öldüreceksiniz'' dedi. Muineddin Süleyman Pervane, onunla birlikte öldürülmesine karar verilen 30 kişilik grupla yola çıktı ve bir süre gidildikten sonra Moğol askerleri onun etrafını sardılar. Artık kurtuluşunun mümkün olmadığını gören Muineddin Süleyman Pervane, namaz kılmak için izin istedi. Namazını kıldıktan sonra Muineddin Süleyman Pervane ve 30 adamı 34 komutan eşlerinin tesirinde kalarak Muineddin Pervane yi 2 Ağustos 1277 tarihinde idam ettirdiler. 35 Muineddin Süleyman Pervane nin ölümü ile Türkiye Selçukluları büyük bir buhran dönemine girmiş, devlet nizamı ve asayiş bozulmuş, Moğolların idari ve mali yönden baskıları artmış, zulümler gittikçe bir felaket halini almıştır. Anadolu halkı Muineddin Süleyman Pervane yi ve devrini daima hasretle aramıştır. Anadolu da 36 Süleyman gidince 33 Bedreddin el-ayni, a.g.e., s İlhan Erdem, Türkiye Selçukluları-İlhanlı İlişkileri ( ), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1995, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). s İbn Bibi, a.g.e., c.ii., s ; O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s.552. E. Merçil, a.g.e., s O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, s

9 Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi 335 şeytanlar sürü halinde zuhur etti sözü umumi efkarın düşüncesini yansıtan bir söz olmuştur. 7-Muineddin Pervane'nin İzlediği Moğol ve Memlüklu Siyaseti Muineddin Süleyman Pervane Moğollara dayanan siyaset ve nizamını korumakta ne kadar ustalık göstermiş ise, onlara karşı Sultan Baybars ı destekleme metotları da o derce cesaretsizlik, tereddüt ve hataları yüzünden başarısızlığa uğramıştır. Muineddin Süleyman Pervane nin Moğollar arasında kazandığı itimadın sarsılmaya başlaması üzerine onlara karşı uygulamak istediği aynı siyaset ve taktikler artık iflas edince hem kendisi hem de memleket bundan büyük zarar görmüştür. Muineddin Pervane, tarihte meziyet ve kusurları ile beraber müstesna bir şahsiyet ve devlet adamı olarak anılmaktadır. Fatih Yahya Ayaz, ''Memlük-Türkiye Selçuklu Münasebetleri'' adlı makalesinde araştırmacı Süleyman Özbek'in Muineddin Pervane dönemiyle ilgili yorumuna yer verir ve ''... O (Pervane'nin) Anadolu seferi sayesinde asrın iki büyük ve güçlü devletinin savaşarak zayıflayacaklarını böylece Anadolu'da müstakil hareket etme imkânı bulacağı şeklinde bir kanaate sahip olmasını muhtemel görür. Muineddin Pervane'nin Baybars'a yardımcı olmamasını ise, Memlük Sultanının sonunda memleketine döneceğini, onun ardından gelecek olan Moğollar'ın da intikam alacaklarını bilmesi sebebiyle ihtiyatlı davranma arzusuna bağlar.'' dediğini belirtir 37. Aslında Pervane çok kurnaz bir devlet adamı ve yöneticidir. Fakat olaylar o kadar ani ve hızlı bir şekilde gelişmiştir ki, bir sonraki adımda nelerin olacağını ve hangi olayların vuku bulacağını kestirmek gerçekten zordu. Akıllı siyasetçiler ve yöneticiler bazen umulmadık anlarda hata yapabiliyorlar ve bu hatalarının bedelini bazen canlarıyla ödüyorlar. Muineddin Pervane de bunlardan biridir de- 37 Fatih Yahya Ayaz,a.g.m., s.79. nilebilir. Muineddin Pervane nin ölümünden sonra İlhanlılar vezirliğe Fahreddin Kazvini yi atamakla Anadolu da idareyi tamamen ellerine geçirdiler. Fahreddin Kazvini nin atanması sırasında Sultan Mesud un görüşü bile sorulmamıştı. Bu durum göstermektedir ki, İlhanlılar, artık Anadolu da askeri, idari, siyasi ve mali bütün konulara el koydular 38. Fahreddin Kazvini, vezirlik görevine İlhanlılara daha çok vergi ödemek vadi ile getirilmiş ve 1283 yılı sonunda bütün memleket işinden sorumlu olmak üzere yanında para biriktirme hırsı ile dolu, Tebrizli, Hamedanlı, İsfehanlı, Horasanlı, Tiflisli, Nahçivanlı ve Gürcülerden oluşan büyük bir memur kitlesi ile beraber Anadolu ya gelmiştir. İlhanlılar devrinde Anadolu ya Moğol askerleri dışında bu kadar yabancı sivil memur gelmemiştir. 39 İlhanlılar Türkiye Selçuklu devletine tamamıyla el koymak suretiyle tahakküm, zulüm ve soyguna başlamışlardır. Anadolu da daha önce olduğu gibi bu sefer de Fahreddin Kazvini, Kayseri den uçlara kadar olan batıdaki vilayetleri, Emirşah ise; Sivas, Tokat, Kastamonu, Sinop ve Samsun sahillerinin idaresini kendi kontrolü altına almıştır. Artık Anadolu yaşanacak bir yer olmaktan çıkmış, vergi yükü her geçen gün gittikçe artırılmış ve halk ne yapacağını şaşırmıştır. Bu dönemde batıda uç bölgelerinde büyük yığılmalar olmuştur. Sonuç Türkiye Selçuklu Devleti Kösedağ yenilgisinden sonra adım adım Moğolların kontrolüne girmiş ve devlet yıkılıncaya kadar bir daha kurtulamamıştır. Muineddin Süleyman Pervane, Türkiye Selçuklu Devletini Moğol tahakkümünden kurtarmak için Memlük Sultanı Baybars la gizlice mektuplaşmış, fakat Sultan Baybars ın zamanında Anadolu seferine çıkamaması ve gecikmesi Moğolların 38 Kerimüddin Aksarayi, Müsameretü l-ahbar(yay. Osman Turan), Ankara 1944, s ; C.Cahen, a.g.e., s O. Turan, a.g.e., s.592.

10 336 Bahattin Keleş kısa sürede Hatiroğulları isyanını bastırmasına sebep olmuştur. Bu isyanın Moğol askerlerinin yardımıyla bastırılması Türkiye Selçuklularının tekrar Moğolların baskı ve tahakkümü altına girmesine sebep olmuştur. Böylece Sultan Baybars ın 7 Nisan 1277 tarihinde Anadolu ya yaptığı sefer de sonuçsuz kalmıştır. Böylece Anadolu insanı Moğolların zulmünden kurtulamamıştır. Kayseri ile Erzurum arasında yaklaşık fazla insan hayatını kaybetmiştir. Muineddin Süleyman Pervane nin ikili siyaseti ne Memlük sultanını ne de Abaka Han ı memnun etmiştir. Aslında Muineddin Süleyman Pervane, Sultan Baybars'ı Anadolu'ya davet ederek Memlüklerin Anadolu'da Moğollarla karşılaşmasını istemiş, bu iki güçlü devletin hangisi galip gelirse bundan sonraki politikasını o yönde yürütmeyi hedeflemiştir. Fakat bu savaşta Memlüklerin galip gelmesi ve Sultan Baybars ın altı gün Anadolu'da kalmasına rağmen Muineddin Pervane'nin gelip Memlük sultanı Baybars'ı karşılamaması, Muineddin Süleyman Pervaneyi yalnızlaştırmış ve Moğollara boyun eğdirmiştir. Bu duruma Sultan Baybars çok üzülmüş ve biz verdiğimiz sözü tuttuk diyerek Muineddin Süleyman Pervane'ye karşı sitemini dile getirmiştir. Elbistan Ovası nda yapılan savaştan sonra Türkiye Selçukluları artık Moğolların kontrolüne tamamen girmiş ve Muineddin Süleyman Pervane nin ölümünden sonra da vezir, müstevfi ve naibler hep İlhanlı Devleti tarafından atanır olmuştur. Türkiye Selçuklu Devleti Muineddin Süleyman Pervane den sonra İlhanlı Devleti nin bir eyaleti durumuna düşmüştür. Sultan Baybars ın Kayseri ye gelişi Türkiye Selçukluları ve Anadolu halkı için bir kurtuluş ümidi taşırken, ardından Abaka Han ın Kayseri ye gelişi Anadolu insanı için bir yıkım ve binlerce insanın ölmesine sebep olmuştur denilebilir. KAYNAKÇA Aksaray i, Kerimüddin Mahmud, (1944). Müsameretü l-ahbar Müsayeretü l- Ahyar, (nşr. Osman.Turan), Ankara;(trc.Mürsel Öztürk), Ankara Ayaz, Fatih Yahya (2016). ''Memlük- Türkiye(Anadolu) Selçuklu Münasebetleri'', Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, c.i, S.1, s Baybars el-mansuri, (1993), Muhtasu l-ahbar (thk. Abdulhamid Salih Hamdan), Kahire. Cahen, Claude, (1994). Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, e- Yayınları, İstanbul. Döğüş, Selahattin, (2016) ''Anadolu Selçuklularının Türkmen Siyaset''Uluslararası Selçuklu Döneminde Maraş Sempozyumu, (17-19 Kasım 2016 Kahramanmaraş), c.iii, s Durmaz, Abdulkerim, (2013). Memlük Sultanı el-melikü'z-zahir Rükeddin Baybars ve Kilikya Ermenileri, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Karabük. Durmuş, Efe, (2005). Siyasi, İktisadi ve Kültürel Açıdan İlhanlı- Memlük Münasebetleri, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Şanlıurfa. El- Kalkaşandi, Ahmed b. Ali, (1914), Subh el- A'şa fi Sına'at el-inşa', c.xiv., Kahire. El- Makrizi, Takiyyüddin Ahmed b. Ali, (1936). Kitabu's-Süluk li Ma'rifeti Düveli'l-Müluk, (nşr. Muhammed Mustafa Ziyade-Said A. Aşur), Kahire. El-Ayni, Bedreddin Mahmud b. Ahmed, ( ). Ikdu l-cüm an fi Tarih-i ehli'z-zaman, (nşr. Muhammed M. Emin) Kahire. El-Yûnînî, Ebü l-feth Kutbüddin Musa b. Muhammed ( ). Zeylü Mir âti z-zamân, Haydarâbâd- Dekkan. Erdem, İlhan, (1995). Türkiye Selçukluları- İlhanlı İlişkileri ( ), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), An-

11 Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi 337 kara. Erkiletlioğlu, Halit, (1993). Kayseri Tarihi, Kayseri. Göde, Kemal, (1994). Mısır Türk Sultanı Baybars ın Anadolu Seferi ve Kayseri ye Gelişi, Erciyes Üniversitesi, Ayrıbasım, Kayseri. Göde, Kemal, (1995).''Anadolu'da Cengizli ve İlhanlı Hakimiyeti Dönemine Genel Bir Bakış ( )'' S.2, s , Isparta. Gregory Abu'l- Farac, (1987). Abu'l-Farac Tarihi, c. II, (Süryaniceden İngiliceye çev., Ernest A. Wallis, Türkçeye Çev. Ömer Rıza Doğrul), TTK.Basımevi, Ankara. Grousset, Rene, (1993), Bozkır İmparatorluğu (çev.m. Reşat Uzmen), Ötüken Yayınevi, İstanbul. İbn Kesir, Ebu l-fida İsmail b. Ömer, (1996), el-bidaye ve n-nihaye, (nşr. Ahmed Ebu Mülhim), Beyrut. İbn Şeddad, (1944). BaybarsTarihi, (trc.m. Şerefeddin Yaltkaya), Maarif Matbaası, İstanbul. İbn Bibi, (2007) Selçuk Name, (Çev.Mükrimin Halil Yinanç), (Haz.Refet Yinanç, Ömer Özkan) İstanbul. İbni Tagrıberdi, (2013). En-Nucum'z-Zahire (çev. D. Ahsen Batur), Selenga Yayınları, İstanbul. Kaymaz, Nejat, (1970). Pervane Muinu'd-Din Süleyman, AÜDTCF Yayınları, Ankara. Kesik, Muharrem, (2006). Muînüddin Süleyman Pervâne, DİA., c.xxxi, s.92. Köprülü, M. Fuad, (1997) ''Baybars', İ.A.(MEB), c.ii, s , Eskişehir. Merçil, Erdoğan, (1985). Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, İstanbul. Özbek, Süleyman (1999)'' Türkiye Selçukluları-Memlük Münasebetleri ( )'', Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,1/2(1999), s Rafy, Abdurahman-Aşur, Said Abdulfettah, (1976). Mısır fi Usuri l-vusta, Kahire. Said Ali-Kasım Abdullah (1996), El- Eyyubiyyun ve l-memalik, Kahire. Sevim Ali- Yücel Yaşar, (1989) Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönem, TTK Yayınları, Ankara. Sümer, Faruk, (1988). ''Abaka'', Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.i, s.8, İstanbul. Sümer, Faruk, (1989) ''İlhanlı Hükümdarlarından Abaka, Argun Hanlar Ahmedi Celayir'' Belleten, c.53, S.206, Nisan, Ankara. Sümer, Faruk, (1993), Yabanlu Pazar ı, Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul. Temir, Ahmet (1953). ''Anadolu'da İlhanlı Valilerinden Samagar Noyan'', Fuad Köprülü Armağanı, Osman Yalçın Matbaası, İstanbul. Turan, Osman, (1993). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Turan, Osman, (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Yiğit, İsmail, (2016). Memlükler, İstanbul: Kayıhan Yayınları. Yiğit, İsmail, (1991). Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslam Tarih: Memlükler, c.vii, İstanbul. Yuvalı, Abdülkadir, (1994). İlhanlılar Tarihi I, Kuruluş Devri, Kayseri. Zehebi, Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, ( ). El-İber fi Haber Men Ğaber (thk. Ebu Hacer Muhammed se-said b. Besyuni Zeğlul), c.i-iv, Beyrut.

12 338 Bahattin Keleş Citation Information/Kaynakça Bilgisi Keleş, B. (2018). Sultan Baybars ve Abaka Han ın Kayseri ye Gelişlerinin Türkiye Selçukluları Bakımından Değerlendirilmesi, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number: Number: 67 Spring III 2018, p