Tabýþkaktar / Bilmeceler

Transkript

1 Tabýþkaktar / Bilmeceler Tür-tür kiyis, türülbes kiyis. (Cer) Dür, dür keçe, dürülmez keçe. (Yer) Barza, barza uçý cok, Kesse, kesse kaný cok. (Cer) Gitsen, gitsen sonu yok, Kessen, kessen kaný yok. (Yer) Kara enem: Cadak deyt, Ak enem: Barak deyt. (Cer le Kar) Kara anam: Yatalým diyor, Ak anam: Gidelim diyor. (Yer ve Kar) Budý cerde, bajý teñeride. (Tuu) Ayaðý yerde, baþý gökte. (Dað) Cer-teñeri büderde üç neme cok bolgon. Yer, gök yaratýldýðýnda üç þey yokmuþ. Karuuzý: Cevabý: 1. Teñeride bakana cok. 1. Göðün direði yok. 2. Suuda býþký cok. 2. Suyu karýþtýracak sopa yok. 3. Kýrda kur cok. 3. Daðda kuþak yok. Ak uy örö bardý, kök uy tur kaldý. (Bulut la teñeri) Ak inek yukarý vardý, gök inek kalakaldý. (Bulut ve gökyüzü) Eki iriktiñ terezi teñ. (Teñeri le cer) Ýki koçun derisi bir. (Gök ve yeryüzü) Tübi cok, uçý da cok, kök talay. (Teñeri) Uçsuz bucaksýz mavi deniz. (Gökyüzü) Tep-tegerik tegerik, Tepþi bajý som altýn. (Teñeri le kün) Yusyuvarlak yuvarlak, Tepsi gibi som altýn. (Gökyüzüyle güneþ) Kýrdýñ arý canýnañ ört çýgat. Tün bolzo, közin cumat, Tüþ bolzo, közin açat. (Künniñ çýkkaný) (Kün) Kýrýn öte yanýndan yangýn çýkýyor. (Güneþin doðuþu) Gece olunca gözünü kapar, Gündüz olunca gözünü açar. (Güneþ) Altýn-sarý at baradat, Ak-carýktý ol carýdat. (Kün) Altýn sarýsý at gidiyor, Dünyayý o aydýnlatýyor. (Güneþ) Tuudañ tuuga altýn uçuk, Uçý-bajýna onýñ cetpes. Kýr ajýra kýzýl tülkü oylodý. Kýr ajýra kýzýl ayak çaçýp iydim. Birüzi Tüþ cakþý deyt, Birüzi Tün cakþý deyt. (Künniñ çogý) (Kün aþkaný) (Kün aþkaný) (Kün le ay) Daðdan daða altýn ip, Onun baþýna, sonuna ulaþýlmaz. (Güneþ ýþýðý) Daðýn ötesine kýzýl tilki sýçradý. (Güneþin batýþý) Kýrýn ötesine kýzýl tabak fýrlattým. (Güneþin batýþý) Birisi Gündüz güzel diyor, Birisi Gece güzel diyor. (Güneþle ay) 1

2 Tüþte men iþteyin, tünde sen iþte. (Kün le ay) Gündüz ben çalýþayým, gece sen çalýþ. (Güneþle ay) Möñün at talayla mañtadý, Budý onýñ suulanbadý. Ayýldýñ üstine altýn kürek cadýrý. (Ay la teñeri) (Ay) Gümüþ at, denizin üstünde koþtu, Onun ayaðý ýslanmadý. (Ayla gökyüzü) Evin üstünde altýn kürek duruyor. (Ay) Muñ koy kabýrgan Muñulday öbögön turu. (Cýldýstar la ay) Bin koyun otlatan ihtiyar Muñulday. (Yýldýzlarla ay) Bir mýnçaçak nemeçek Ýraak cerde surkurayt. (Cýldýs) Bir küçücük þeycik, Uzak yerde parlýyor. (Yýldýz) Toþto buuday tögülüp kaltýr. (Cýldýstar) Buza buðday dökülmüþ. (Yýldýzlar) Cigi cok torko, tizüzi cok cinci. (Teñeri le cýldýstar) Dikiþsiz ipek, dizisiz inci. (Gökyüzü ve yýldýzlar) Tünde tögülip kalgan aþ cadat, Erten tura körüp iyzeñ - eþ neme cok. (Cýldýstar) Gece dökülmüþ tahýl durur, Gündüz bakarsan, hiçbir þey yok. (Yýldýzlar) Tutsa-tudulbas, körzö-körünbes, Sokso-sogulbas, kojoñçý uul. (Salkýn) Tutsan tutulmaz, baksan görünmez, Dövsen dövülmez, þarkýcý delikanlý. (Rüzgâr) Körünbeyt, tudulbayt, Ce tabýjý ugulat, (Salkýn) Görülmez, tutulmaz, Fakat sesi duyulur. (Rüzgâr) Kaannañ-biydeñ elçi keldi, Kamýk albatý mürgüy berdi. (Salkýn la agaþtar) Kaðandan, beyden elçi geldi, Bütün halk dua etti. (Rüzgâr ve aðaçlar) Cerdeñ çýksa-teñerige ceder, Teñerideñ tüþse-cerge kirer. (Tuman) Yerden çýksa, göðe ulaþýr, Gökten inse yere girer. (Sis) Tabýr-tubýr tabýþtu, Tayga ajýp, cede kondý. (Cañmýr) Patýr-patýr sesli, Dað aþýp geldi. (Yaðmur) Sende, mende, Selemer tuuda. (Týnýþ la tuman) Sende, bende, Selemer Daðý nda. (Nefes ve sis) Kök bukam ogurat, köp kalýkka ugulat. (Kükürt) Gök boðam böðürüyor, bir çok halk duyuyor. (Gök gürültüsü) Altýn tayagý calt etti, Altay cer silkine berdi. (Calkýn la kükürt) Altýn bastonu parladý, Altay yeri sallandý. (Þimþek ve gök gürültüsü) Üni caan kezer uul. (Kükürt) Sesi yüksek yiðit delikanlý. (Gök gürültüsü) Kara aygýr kiþtep kelt, Ceeren bee celip kelt. (Kara bulut, calkýn) Kara aygýr kiþneyip gelir, Kýzýl kýsrak koþup gelir. (Kara bulut, þimþek)

3 Teñerideñ tüþ keldi, Temir çilep sayýldý. (Soloñý) Gökten düþüp geldi, Demir gibi saplandý. (Gökkuþaðý) Moñoldoñ kelgen boro uçuk, Kýdattañ kelgen kýzýl uçuk. (Soloñý) Moðoldan gelen boz ip, Çinden gelen kýzýl ip. (Gökkuþaðý) Kök bukanýñ müüzi Kök teñerige tiyip turat. (Iþ) Gök boðanýn boynuzu Mavi göðe deðiyor. (Duman) Ayga-künge körünbes Ak armakçý çöyildi. (Teñeride kardýñ colý) Aya güneþe görünmeyen, Ak halat uzayýp gider. (Karýn gökteki yolu) Uçkanda-unçukpayt, Catkanda-unçukpayt, Ölör tuþta kojoñdoyt. (Kardýñ kayýlganý) Uçarken ses çýkarmaz, Yatarken ses çýkarmaz, Ölürken þarký söyler. (Karýn erimesi) Cadýp, cadýp alala, suu caar uulandý. (Kar kayýlganý) Arkada ak börüktü öbögön oturu. (Karlu töñöþ) Yatýp, yatýp durarak suya doðru yöneldi. (Karýn erimesi) Ormanda ak börklü ihtiyar oturuyor. (Karlý kütük) Kölötközi cok kara bee. (Oro) Gölgesiz kara kýsrak. (Çukur) Ak torko cogoldý, kök torko cayýldý. (Kar kayýlganý, kök çýkkaný) Kolý cok, maltazý cok, koo-caraþ kür tudat. (Sook) Ak ipek kayboldu, yeþil ipek yayýldý. (Karýn erimesi, Otlarýn çýkmasý) Eli yok, baltasý yok, çok güzel köprü yapar. (Soðuk) Kolgo tudulbas, köskö körünbes. Celip, celip baradala, Cerge kirip, tabýlbay kaldý. (Key) (Cirgilcin) Elle tutulmaz, gözle görünmez. (Hava) Koþa koþa giderek, Yere girip, bulunmaz oldu. (Serap) Kara buka celip keldi, Kalýk-condý ceñip çýktý. (Tün) Kara boða koþarak geldi, Halký, milleti, yendi. (Gece) Sarý aygýrdýñ sidigi Ceti cýlga cýlýybadý. (Örttiñ ordý) Sarý aygýrýn sidiði Yedi yýl kaybolmadý. (Ateþin yeri) Kýzýl elik catkan cerdeñ ölöñ çýkpas. (Örttiñ ordý) Körzöñ-körünbes, kýygýrzañ ötkönip turar. (Cañýlga) Kýzýl karacanýn yattýðý yerden ot çýkmaz. (Ateþin yeri) Baksan görünmez, baðýrsan taklit eder. (Yanký) Sasta celber çaçtu baldar oturý. (Sastýñ töñözöktöri) Bataklýkta gür saçlý çocuklar oturuyor. (Bataklýðýn tümsekleri) Adamnýñ kara armakçýzýn türüp bolbodým. (Col) Babamýn kara halatýný düremedim. (Yol)

4 Turzam teñerige cederim, Onýñ uçun turbay cadým. (Col) Kalkarsam göðe ulaþýrým, Onun için kalkmýyorum. (Yol) Catsa-ölöñnöñ cabýs, Turguzýp iyze-teñerige ceder. (Col) Yatsa ottan alçak, Kalksa, göðe ulaþýr. (Yol) Tömörtineñ tört sabarlu kuþ keldi. (Cýldýñ tört öyi) Orçýlañdý aylanýp, on eki sabarlu kuþ keldi. (Cýl la aylar) Aþaðýdan dört parmaklý kuþ geldi. (Yýlýn dört mevsimi) Dünyayý dolaþarak on iki parmaklý kuþ geldi. (Yýl ve aylar) Býltýr bargan kara tay, Býcýl oyto cedip keldi. Bu yýl dönüp geri geldi. (Cýl cañýrganý) Býldýr giden kara tay, (Yýlýn gelmesi) Býltýr bargan boro bee Býcýl kelip, suu içti. (Cas kelgeni) Býldýr giden boz kýsrak Bu yýl gelip su içti. (Baharýn gelmesi) Tört baatýr kürejet, Birüzi de ceñip bolboyt. Birisi de yenemiyor. (Kýþ, cas, cay, küs) Dört bahadýr güreþiyor, (Kýþ, bahar, yaz, sonbahar) Birüzi: Cýlu kerek diyt, Birüzi: Sook kerek diyt. (Cay la kýþ) Birisi Ilýk lazým diyor, Birisi: Soðuk lazým diyor. (Yaz ve kýþ) Bir möþ on eki budaktu, Budak sayýn odus kuzuktu. Bir týtta on eki budak, Kajý la budakta odus çoçogoy, Kajý la çoçogoy ceti emildü. Bir çam aðacý on iki dallý, Her dalý otuz kozalaklý. (12 ay bir ay 30 kündü) (12 ay bir ay 30 gün) On iki dallý bir melez aðacý, Her dalý otuz kozalaklý, Her kozalaðýn yedi içi var. (12 ay, ayda 30 kün, ( 12 ay, ayda 30 gün, nedelede 7 kün) haftada 7 gün) Tudup bolbos kara corgo. (Agýn suu) Tutulamaz kara rahvan at. ( Akarsu) Eki karýndaþ körüjet, Boy-boyýna cuuktaþpayt. (Suunýñ eki caradý) Ýki kardeþ bakýþýyor, Birbirine yaklaþamýyor. (Suyun iki kýyýsý) Birüzi: Cügürelik -diyt, Birüzi: Cadalýk -diyt. (Suu la taþ) Birisi: Koþalým diyor, Birisi: Yatalým diyor. (Su ve taþ) Aksa-aksa - tügenbes, Catsa-catsa çýlabas. (Suu la taþ) Akar, akar, tükenmez, Yatar, yatar yorulmaz. (Su ve taþ) Sook tüþse kada berer, Cýlu kelze aga berer. (Toþ lo suu) Soðuk gelince, olduðu yerde kalýr, Sýcak gelince, akýp gider. (Buz ve su) Birüzi ölzö birüzi tiriler, Birüzi tirilze birüzi ölör. (Toþ lo suu) Biri ölünce, biri dirilir, Biri dirilince, biri ölür. (Buz ve su) Þýñýrap barýp cadala, Þýrýldayýp gider,

5 Þil aldýna cajýnat. (Toþ aldýnda suu) Cam altýna saklanýr. (Buz altýndaki su) Suu keçire küskü cadýrý. (Toþ) Suda ayna duruyor. (Buz) Cap la cañý ton, Edeginde kara cýrtýktu. (Suualgýþ) Yepyeni palto, Eteði kara yýrtýklý. (Buzda açýlmýþ delik) Talaybýla ol kelet, Carat orto cayýlat. (Talayda tolku) Denizle o geliyor, Kýyý ortasýna yayýlýyor. (Denizde dalga) Suudañ çýksa ölö berer, Suuga kirze týndana berer. (Balýk) Sudan çýkarsa ölür, Suya girse canlanýr. (Balýk) Turludañ kelgen malýmnýñ Tört tamanýnda tuygak cok, Turgan boyýnda tük cok. (Balýk) Yayladan gelen hayvanýmýn Ayaklarýnda toynak yok, Vücudunda tüy yok. (Balýk) Kanadý bar da bolza, uçpay cat, Budý cokto bolzo, cedijip bolbozýñ. (Balýk) Kanadý olsa da uçamaz,, Ayaðý olmasa da yetiþilmez. (Balýk) Enezi cer, adazý kün. (Bitki) Anasý toprak, babasý güneþ. (Bitki) Kök bukanýñ cüregi cüs boltýr. (Kuzuk) Gök boðanýn yüz yüreði varmýþ. (Çam kozalaðý) Agaþtýñ bajýnda Toguzon togus kat tondu Kök buka oturý. (Tobogo) Aðacýn baþýnda Doksan dokuz kat elbiseli Gök boða oturuyor. (Kozalak) Kara kayýrçaktý açala, Amtanduzýn alýp cidim. (Tobogo, kuzuk, emil) Kara sandýðý açarak, Tatlýsýný alýp yedim. (Kozalak, çam fýstýðý ve içi) Badýr-budur agaþka Baka kaydañ capþýngan. (Týttýñ sañýzý) Patýr putur aðaca Kurbaða nasýl yapýþmýþ. (Melez aðacýnýn reçinesi) Kýrda kem de çiy et çöyip koytýr. (Kýzýlgat) Kýra kim çið et salýp býrakmýþ. (Kýrmýzý frenk üzümü) Kýrdýñ arý canýnda kýzýl et ilip koytýr. (Kýzýlgat) Birüzi uçat, birüzi içet, birüzi özöt. (Caaþ, cer, ölöñ) Kara kayýrçak açýldý, kök torko çaçýldý. (Kök çýkkaný) Cas kelerde cajýl torko kebis cayýldý. (Kök) Kýrýn öte yanýna kýzýl et asýlmýþ. (Kýrmýzý frenk üzümü) Birisi uçuyor, birisi içiyor, birisi büyüyor. (Yaðýþ, toprak, ot) Kara sandýk açýldý, yeþil ipek yayýldý. (Yeþilliðin çýkmasý) Bahar gelince yeþil ipek kilim yayýldý. (Yeþillik) Ölöñdö kýzýl çýmalýlar cürü. (Koy ciilek) Ot üstünde kýzýl karýncalar yürüyor. (Koyun çileði)

6 Togus kat torko tondu Torloon sarý emegen. Meeste ak ödüktü ulustar. Meeste ak ödüktü uuldar, Arkada kýzýl ödüktü kýstar. (Cerlik sogono) (Mañýr) (Mañýr la köjnö) Dokuz kat ipek elbiseli, Sarý ihtiyar kadýn Torloon. (Yabanî soðan) Yamaçta ak börklü insanlar oturuyor. (Yabanî sarýmsak) Yamaçta ak çizmeli delikanlýlar, Ormanda kýzýl çizmeli kýzlar. (Yabanî sarýmsakla ravent) Boyýnda týn cok, kijini çagýp iyet. (Çalkançak) Kýþ ortozýnda gün ortozý cetti dep, Kandýy añ añdanat, katap oyto uyuktayt. (Ayu) Cýbarluný örö cýrtýk emegen kelip cat. (Caský tülkü) Kendisi nefes almýyor, insaný sokuyor. (Isýrgan otu) Kýþ ortasýnda gece yarýsý oldu diye, Hangi hayvan yuvarlanýyor, tekrar geri uyuyor. (Ayý) Cýbarlu dan yukarý yýrtýk ihtiyar kadýn geliyor. (Bahar tilkisi) Çümdü caraþ kuyruktu, Çüp-çüñkürek çýraylu. (Tülkü) Çok güzel kuyruklu, Güzel yüzlü. (Tilki) Adamnýñ kara aygýrýn tudup bolbodým. (Kara tülkü) Adamnýñ sarý bilüzin suu döön ýçkýnýp iydim. (Kamdu) Babamýn kara aygýrýný tutamadým. (Kara tilki) Babamýn sarý bileðisini suya fýrlattým. (kunduz) Keen tondu tömön bardý, Keden tondu örö bardý. (Kamdu la balýk) Güzel paltolu aþaðý indi, Keten paltolu yukarý çýktý. (Kunduzla balýk) Cerdiñ aldýnda neme tüñtüldeyt. (Tarbagan) Yerin altýnda bir þey ses çýkarýyor. (Köstebek) Cerdiñ aldýnda cuulu tokpok cadýrý. (Borsuk) Yerin altýnda yaðlý tokmak yatýyor. (Porsuk) Cer kazaçý tüñzük uul, Eki közi sýkýk uul. (Kakay) Yer kazan somurtkan delikanlý, Ýki gözü kýsýk delikanlý. (Domuz) Kýrga çýksa, kýybadak, Tört tamaný, taybadak. (Tiyiñ) Kýra çýkýnca iyi kavrar, Dört ayaðý çeviktir. (Sincap) Celber çaçtu cetker uul. (Karakula) Daðýnýk saçlý korkunç delikanlý. (Aslan) Uzun agaþtýñ uçý küyük. (Agastýñ kuyrugý) Uzun aðacýn ucu yanýk. (Kakýmýn kuyruðu) Ay udura -ak, kün udura -kök. Kýþ kelerde - kýþka tüñey, Cay kelerde - cayga tüñey. Kalbak cetpes kaným bar, Edirek cetpes terem bar. (Agas) (Koyon) (Koyon) Aya karþý ak, güneþe karþý gök. (Kakým) Kýþ geldiðinde kýþa benzer, Yaz geldiðinde yaza benzer. (Tavþan) Kaþýða sýðmaz kaným var, Dirgene gelmez derim var. (Tavþan)

7 Kara kiliñ tondu, Cer aldýnda örgölü. (Kara momon) Kara kadife paltolu, Yer altýnda saraylý. (Kara köstebek) Uçar kuþ emezim, Ce tünde uçup cüredim. Fakat gece uçarým. (Carganat) Uçan kuþ deðilim, (Yarasa) Men emes bolzom, car cemiriler edi. (Carganat) Ben olmasam yar yýkýlýrdý. (Yarasa) Küs kelze, Ezen bolzýn dejet, Cas kelze, Cakþýlar ba dejet. (Ketkin kuþtar) Güz gelince, Hoþçakalýn derler, Bahar gelince, Merhaba derler. (Göçmen kuþlar) Küs olordý atkarar, cas olordý candýrar. (Ketkin kuþtar) Güz onlarý gönderir, bahar onlarý döndürür. (Göçmen kuþlar) Kolýnda cepsel cogýnañ Caraþ tura tudup alat. (Kuþ uya tartkaný) Elinde alet olmadan Güzel ev yapar. (Kuþun yuva yapmasý) Agý - agastýy, Karazý - kiliñdiy, Bazýdý - kargaadýy. (Sañýskan) Aký kakým gibi, Karasý kadife gibi, Yürüyüþü karga gibi. (Saksaðan) Býltýr bargan sarý aygýr, Býcýl kelip kiþtedi. (Teylegen) Býldýr giden sarý aygýr, Bu yýl gelip kiþnedi. (Çaylak) Uçup-uçup, uçaalak. (Talañ-keleñ) Uçup, uçup, uçacak. (Tarlakuþu) Kýrda kýzýl köstü uuldar oynoyt. (Kürtükter) Kýrda kýzýl gözlü delikanlýlar oynuyor. (Yaban horozu) Közi - kök, köksi - kökpök. (Meçirtke) Gözü gök, göðsü dik. (Baykuþ) Karañuy cerde kýs curtayt, Ýyne cokko ol köktönöt. (Adaru uyazýnda) Karanlýk yerde bir kýz yaþar, Ýðnesiz dikiþ diker. (Yuvasýndaki arý) Adamnýñ altýn armakçýzýn, Ajýra altap bolbodým. (Cýlan) Babamýn altýn halatýný, Adýmlayýp geçemedim. (Yýlan) Kayada üstü kayýþ cadýrý. Altýn bozogoný altap bolbodým. Cerde cetker cadýrý. Budý taltak, içi çarbak, Közi tozrak, oozý caybak, Kurgak cerge cürüp bolbos. Calañda cýlañaþ uul cürü. (Cýlan) (Cýlan) (Cýlan) (Baka) (Baka) Kayada yaðlý kayýþ yatýyor. (Yýlan) Altýn eþiði adýmlayamadým. (Yýlan) Yerde korkunç yaratýk yatýyor. (Yýlan) Ayaðý çarpýk, karný geniþ, Gözü iri, aðzý geniþ, Kuru yerde yaþayamaz. (Kurbaða) Otlakta çýplak delikanlý yürüyor. (Kurbaða)

8 Boyý kiçinek te bolzo, Caan kurttan korkýbayt. (Çýmalý) Kendisi küçük de olsa, Büyük kurttan korkmaz. (Karýnca) Arkada kazan kaynayt. (Çýmalýnýñ uyazý) Ormanda kazan kaynýyor. (Karýncanýn yuvasý) Býdýr tuunýñ aldýnda muñ albatý iþtenet. (Çýmalý) Añ da emes, kuþ ta emes, Tumçugý iynediy, uçsa kýygýrat, Oturza tabýþtanbayt, Oný öltürzeñ kanýñ tögöriñ. (Tomonok) Býdýr Daðý nýn altýnda bin halk çalýþýyor. (Karýnca) Hayvan da deðil, kuþ da deðil, Burnu iðne gibi, uçunca baðýrýr, Oturunca ses çýkarmaz, Onu öldürürsen (kendi) kanýný dökersin. (Sivrisinek) Aldýmda meniñ ayruuþ Kiynimde meniñ calmuur Töröön-tuugan kelgejin, Toyo-kana kündüleydim. (Uy) Benim önümde yaba, Benim arkamda süpürge (var), Hýsým, akraba gelince, Doya doya ikramda bulunurum. (Ýnek) Ayrý agaþka kar cukpas. (Uydýñ müüzi) Dallý aðaçta kar durmaz. (Ýneðin boynuzu) Ýzüge küybes, sookko toñbos baþpak. (Uydýñ tumçugý) Sýcakta yanmaz, soðukta donmaz mendil. (Ýneðin burnu) Eki kayýrçak cañýs tülküürlü. (Uydýñ tumçugý, tili) Ýki sandýk tek anahtarlý. (Ýneðin burnu, dili) Töjök aldý tört kurut, Törtülezi caþ kurut. (Uydýñ emçekteri) Döþeðin altýnda dört peynir, Dördü de yaþ peynir. (Ýneðin memeleri) Bastým, bastým tarak taptým, Taraktý kölgö saldým, Köldöñ köbük aldým, Köbükteñ altýn aldým. (Uydý saayla südineñ kaymak alýp, sarcu ýlgaganý) Teñeriniñ uulý temir sañýs çaynayt. (At suluk çaynaganý) Yürüdüm yürüdüm tarak buldum, Taraðý göle attým, Gölden köpük aldým, Köpükten altýn aldým) (Ýneði saðarak sütünden kaymak alýp, tereyaðý yapmak) Göðün oðlu demir sakýz çiðniyor. (Atýn dizgini kemirmesi) Suuga kirze caan -, Suudañ çýksa kiçinek. (Attýñ kuyrugý) Suya girse büyük, Sudan çýksa küçük. (Atýn kuyruðu) Baskan cerine katap bazat. (Attýñ izi) Bastýðý yere tekrar basýyor. (Atýn izi) Altýn kayýrçak açýldý, ak torko cayýldý. (Mal törögöni) Kuday cayagan nemedeñ eküzünde cok. (Atta la añda öt cok) Eki közi tostok, beli deze kertek, Ýçi onýñ çerbek, kuyrugý bolzo çoltýk. (Töö) Altýn sandýk açýldý, ak ipek yayýldý. (Hayvanýn yavrulamasý) Tanrý nýn yarattýðý þeyden ikisinde de yok. (Atta ve geyikte öd yok) Ýki gözü patlak, beli oyuk, Onun karný geniþ, kuyruðuysa eðri. (Deve) Eki tayga, ortozý oro. (Tööniñ eki örköji) Ýki dað, ortasý çukur. (Devenin iki hörgücü)

9 Sula berze cibeyt, söök berze çeldeyt. (Ýyt) Oymokço kara nemeni kurgadýp bolbodým. (Ýyttiñ tumçugý) Yulaf versen yemez, kemik versen kemirir. (Ýt) Yüksük kadar kara þeyi kurutamadým. (Ýtin burnu) Ayýldap kelgen ayýlçým Eki közin cýk cumdý. (Kiske) Misafir gelen konuðum Ýki gözünü kýstý. (Kedi) Kýzýl bulgayrý ödüktü, Taybañ, taybañ bazýttu. (Kas) Kýzýl deri ayakkabýlý, Paytak paytak yürüyüþlü. (Kaz) Agýn suunýñ üstile Eeçiy-deeçiy kemeler barat. (Suuguþtar) Akarsuyun üstünde Sýra sýra gemiler gidiyor. (Ördekler) Kayrakannañ tüþkendiy, kalýpka urgandýy. (Cýmýrtka) Gökten düþmüþ gibi, kalýba konmuþ gibi. (Yumurta) Toþtý ootsoñ aldý möñün, Möñündi ootson aldý altýn. (Cýmýrtkanýñ agý la sarýzý) Buzu ufalarsan, altý gümüþ, Gümüþü ufalarsan, altý altýn. (Yumurtanýn aký ve sarýsý) Süürü tuu, süttü köl, caþ terek, Camýrýk kulak. Cýmjak bolzýn dep, Talkan seedim, Biyik bolzýn dep, Köböñ caydým. (Kabay, caþ balanýñ töjögi) Sivri dað, sütlü göl, yaþ kavak, Küçük kulak. Yumuþak olsun diye. Kavut serptim. Yüksek olsun diye, Pamuk yaydým. (Beþik, çocuk yataðý) Bökön kayýñdý körörgö caraþ, Bödnö ünin ugarga caraþ. (Kabayda balanýñ üni) Eðik kayýný görmek güzel, Güvercin sesini dinlemek güzel. (Beþikteki çocuðun sesi) Erten tura - tört buttu, Tüþte eki buttu, Eñirde üç buttu. (Balanýñ eñmektegeni, kijiniñ baskaný, tayaktu kargan kiji) Sabah dört ayaklý, Öðlen iki ayaklý, Akþam üç ayaklý. (Çocuðun emeklemesi, insanýn yürümesi, bastonlu ihtiyar insan) Ak kazýktýñ bajýnda kara sañýskan oturý. (Kiji le onýñ bajý) Ak kazýðýn baþýnda kara saksaðan oturuyor. (Ýnsan ve baþý) Tazýlý cok kara agaþ. (Çaç) Köksüz kara aðaç. (Saç) Catkan cerineñ ol çýkpayt, Ce telekeydi tekþi ayladat. (Mee) O yattýðý yerden çýkmaz, Ama dünyayý dolanýr. (Beyin) Taþtýñ kýrýnda kara tekeler. (Kabak) Taþýn kýrýnda kara tekeler. (Kaþ) Boyým cetpegen cerge bolçok karam cetti. (Kös) Eki karýndaþ boy-boyýn körüþpeyt. (Eki kös) Gidemediðim yere yuvarlak karam gitti. (Göz) Ýki kardeþ birbiriyle görüþmüyor. (Ýki göz) Tögün le çýnýñ ortozý - tört ölü. (Kulak la köstiñ ortozý) Yalanla gerçeðin arasý dört parmak. (Kulakla gözün arasý)

10 Tutsa - tudamça, cayza- calañça. (Kös) Tutulunca bir tutam, yayýlsa ova kadar. (Göz) Kolgo tutsa - tolbos, Cerge salza - batpas. (Kös körgöni) Elle tutulsa az, Yere konulsa sýðmaz. (Gözün gördüðü) Oylok boro at, tuylak ceeren at. (Kös lö til) Cesur boz at, huysuz kýzýl at. (Göz ve dil) Birüzi ermektenet, eküzi köröt, Eküzi ugat. (Oos, kös, kulak) Birisi konuþur, ikisi görür, Ýkisi duyar. (Aðýz, göz, kulak) Üyde tizülü býþtak turu. (Tiþ) Evde dizilmiþ peynir duruyor. (Diþ) Ayýl içi ak meþke. (Tiþ) Evin içi ak mantar. (Diþ) Kajagan içi tolo ulus: ermektenet, Ce onoñ çýðýp bolboyt, (Tiþter le til) Ceeren adým cýraaladý, cüs kiji araladý. (Til li tiþter) Cerdiñ cýrýgý döön, caþ örkö kire bert. (Til) Sastagý ülüþ bozunu kurgadýp bolbodým. (Til) Evin içi insan dolu: sohbet ediyorlar, Fakat oradan çýkamýyorlar. (Diþler ve dil) Kýzýl atým koþturdu, yüz kiþi sýkýþtýrdý. (Dil ve diþler) Yerin yarýðýna doðru genç tarla faresi girdi. (Dil) Sazlýktaki ýslak buzaðýyý kurutamadým. (Dil) Tiy - dezem - tiybes, Tiybe! - dezem - tiyer. (Til) Deð desem deðmez, Deðme! desem deðer. (Dil) Adam þidegen cançýgýn Bu cajýma körbödim. (Kulak) Babamýn diktiði torbayý, Bu yaþýma kadar görmedim. (Kulak) Boyýmda barýn boyým kör albay cadým. (Kulak) Kendimde var, göremiyorum. (Kulak) Kayaga karlagaþ capþýnýp kaltýr. (Kulak) Kayaya kýrlangýç yapýþmýþ. (Kulak) - Telekeyde eñ cýmjak ne? - Dünyada en yumuþak þey ne? - Eneniñ kolý. - Annenin kolu. Cañýs kün çýkkan sýndarý tüñey emes, Beþ karýndaþ. (Koldýñ sabarlarý) Ayný gün doðmuþ boylarý farklý, Beþ kardeþ. (Elin parmaklarý) On baatýr - onçozý cañýs, Onçozý cañýs karýndaþ, Ýþteze de kojo iþteer. Beþ emegen toþ cüktenip barat. Beþ uul kajýzý la küskülü. (Eki koldýñ sabarlarý) (Beþ sabar la týrmaktar) (Beþ sabar la týrmaktar) On bahadýr, hepsi yalnýz, Hepsi bir kardeþ, Çalýþýnca beraber çalýþýrlar. (Ýki elin parmaklarý) Beþ kadýn buz yüklenmiþ gidiyor. (Beþ parmak ve týrnaklar) Beþ delikanlýnýn hepsinde ayna var. (Beþ parmak ve týrnaklar)

11 Enem þidegen cuurkanýñ cigin tiþtep bolbodým. (Alakan) Arkadagý kayýñdar cañýs aay eelip kaltýr. (Kijiniñ kabýrgalarý) Üç kat turanýñ içinde cýlañaþ bala oturý. (Ödük içinde but) Anamýn diktiði yorganýn dikiþini ýsýramadým. (Aya) Ormandaki kayýnlar bir tarafa eðilmiþ. (Ýnsanýn kaburgalarý) Üç kat evin içinde çýplak çocuk oturuyor. (Ayakkabý içindeki ayak) Eki baþtu, eki cürektü, tört köstü, Ýki baþlý, iki kalpli, dört gözlü, Altý buttu, bir kuyruktu. Altý ayaklý, bir kuyruklu. - Bu ne tap. - Bu ne bul. Tappadýñ ba? Bulamadýn mý? Ol - attu kiji. O, atlý kiþi. Buu da cok, kýncý da cok, Kijini deze külüp koyot. (Çýndýk sös) Baðý yok, prangasý yok, Ýnsaný dahi baðlar. (Gerçek söz) - Tatu, tatu, ne tatu? - Tatlý, tatlý, ne tatlý? - Uyku. - Uyku. Tüþte cüredim, tünde ölödim. (Kijiniñ oygu la uyuktagan öyi) Gündüz yaþar, gece ölürüm. (Ýnsanýn uyanýk ve uykuda hâli) Caantayýn menile kojo cüret, Cañýs la kuuçýndaþpayt. Bassam - bazat, turzam - turat, Tutsam - tudulbayt. (Kölötkö) (Kölötkö) Her zaman benimle birlikte yürür, Yalnýzca konuþmaz. (Gölge) Yürürsem yürür, durursam durur, Tutsam tutulmaz. (Gölge) - Açu, açu ne açu? - Acý, acý ne acý? - Ölüm. - Ölüm. Orýnnýñ üstinde teertpek cadýrý. (Kamnýñ tüñüri) Yataðýn üstünde ekmek duruyor. (Kamýn tefi) Teertpegen tudunup teñeri örö çýga berdi. (Kam) Ekmeðine tutunup göðe yukarý çýktý. (Kam) Albatý - con cuulýjýp turu, Altýn belek alýjýp turu. (Kañzalaþkaný) Halk, millet toplanmýþ, Altýn hediye alýp veriyorlar. (Karþýlýklý pipo ikram etme) Capaþtýñ ejiginde caraþ kelin oturý. (Sýrga) Barakanýn önünde güzel gelin oturuyor. (Küpe) Beþ tayganýñ möñküzi cañýs. (Cüstük) Beþ daðýn zirvesi bir. (Yüzük) Ajanganda - stoldýñ aldýnda, Uyuktaganda - orýnnýñ aldýnda. Calbak öbögön cer calayt. Ýyneçe üytteñ maltaça sook kiret. Üni caraþ keen uul. (Ödük) (Ödüktiñ tamaný) (Tonnýñ cýrtýgý) (Komýs) Yemek yerken masanýn altýnda, Uyurken yataðýn altýnda. (Ayakkabý) Heybetli adam yer yalýyor. (Ayakkabý tabaný) Ýðne kadar delikten balta kadar soðuk giriyor. (Elbise yýrtýðý) Sesi güzel yakýþýklý delikanlý. (Kopuz)

12 Cadýp alýp, cüs kijiniñ budýn sakýyt. (Ejiktiñ bozogozý) Eküzi turat, eküzi cadat, birüzi kojoñdoyt. (Ejiktiñ eki caagý, bozogozý, ejik) Yatarak yüz kiþinin ayaðýný bekliyor. (Kapý eþiði) Ýkisi ayakta, ikisi yatýyor, biri þarký söylüyor. (Kapýnýn iki söðesi, eþik, kapý) Tarýy la Marýydýñ keberi tüñey. Bajýnañ tutsa - emdik, Kuyrugýnañ tutsa - coboþ. (Ejik le köznök) (Ottu turun) Tarýy ile Marýy ýn þekli benzer. (Kapý ve pencere) Baþýndan tutulsa vahþî, Kuyruðundan tutulsa uysal. (Ateþli odun) Köçö bergen curtýmda, Kara baþtu koy artýp kaldý. (Turun) Göçtüðüm evde, Kara baþlý koyun kaldý. (Yanan odun) Suuga salza - çoñbos, Otko salza - küybes. (Toþ) Suya salsan batmaz, Ateþe atsan yanmaz. (Buz) Teñerige tepþi tuttým. (Iþ) Göðe tepsi tuttum. (Duman) Teñerige tekpiþ salýp cetpedim. (Iþ) Göðe merdiven dayayýp ulaþamadým. (Duman) Kök bukanýñ müüzi teñerige tiyet. (Iþ) Kol do cok, but ta cok, kýrga çýga beret. (Iþ) Gök boðanýn boynuzu göðe deðiyor. (Duman) El de yok, ayak da yok, kýra çýkýyor. (Duman) Töñniñ aldýnda koþtu töö cadýrý. (Çertülü agaþ) Tepenin altýnda yüklü deve yatýyor. (Kesilmiþ aðaç) Tömörtineñ kelgen tört uuldýñ sýný tüñey. (Turanýñ toluktarý) Aþaðýdan gelen dört delikanlýnýn boyu ayný. (Evin köþeleri) Aylandýra - agaþ, ortozý - tejik. (Köznök) Her tarafý aðaç, ortasý delik. (Pencere) Segis kelinniñ sýný teñ. (Segis kat kiyisle cazagan orýn) Sekiz gelinin boyu denk. (Sekiz kat keçeden yapýlmýþ yatak) Kaannýñ uulý kabagýnda meñdü. (Tarýlgalu tere castýk) Kaðanýn oðlu kaþýnda benli. (Düðmeli deri yastýk) Tört buluñ, eki karýndu, onço uluska kerektü. (Tarýlgalu tere castýk) Körzöm - tuudýy, ködürzem - köbölöktiy. (Köjögö) Dört köþeli, iki karýnlý, herkese gerekli. (Düðmeli deri yastýk) Baksam dað gibi, kaldýrsam kelebek gibi. (Perde) Catsa - koyonço, turza - tööçö. (Köjögö) Yatsa dað gibi, kalksa deve gibi. (Perde) Cañýs kara töömgö ayak-kazan koþtodým. (Ayaksalgýþ) Tek kara deveme kap kacak yükledim. (Raf) Suuda eki baka oturý. (Toskuurda eki cýraký) Suda iki kurbaða oturuyor. (Leðende iki güðüm)

13 Moñgoldoñ kelgen boro bee Moyýnýn sunup, suu içti. Attañ biyik, koydoñ cabýs. Eki karýndaþ cüzin körüþpes. Ergekteñ çiçke, erdeñ bökö. (Çorgo) (Eer) (Eerdiñ eki kajý) (Kijen) Moðoldan gelen boz kýsrak Boynunu uzatýp su içti. (Musluk) Attan yüksek, koyundan alçak. (Eyer) Ýki kardeþ birbirinin yüzünü görmez. (Eyerin iki kaþý) Parmaktan ince, erden yiðit. (Bukaðý) Toþko bassa - taykýlbas, Talkan berze - cibes, (Taka) Buza bassa kaymaz, Kavut versen yemez. (Tavuk) Sen mýnayda bar, Men onoydo barayýn, Ulaytý-Tulaytý bajýna colýgak. Teñerideñ temir iyne tüjüp keldi. Tiji cok emegen kuzuk çerteyt. (Kuuþkan) (Suluk) (Soký) Sen buradan git, Ben oradan gideyim, Ulaytý-Tulaytý baþýnda buluþalým. (Kuskun) Gökten demir iðne düþüp geldi. (Gem) Diþsiz kadýn çekirdek çitliyor. (Havan) Ýzüge küybes üç bolot, Sookko toñbos tört bolot. (Oçoktýñ buttarý la attýñ tuygaktarý) Sýcakta yanmaz üç çelik, Soðukta donmaz dört çelik. (Sacayaðý ve atýn toynaklarý) Üç uul bir börüktü. (Oçok) Üç delikanlý bir börklü. (Ocak) Eki kara uy calajýp cat. Karatý-Mergen attañ cýgýlgan, Kança kalýk ebire cuulgan. (Kazan la oçok) (Oçoktoñ kazan çýgargan, ulus cuulgan) Ýki kara inek birbirini yalýyor. (Kazan ve ocak) Karatý-Mergen attan indi, Bir çok insan etrafýna toplandý. (Ocaktan kazan alýndý, insanlar toplandý) Tört karýndaþ cañýs cabýntýnýñ aldýnda. (Stoldýñ buttarý) Dört kardeþ bir çatýnýn altýnda. (Masanýn ayaklarý) Tört uul bir börük kiygen. Tört kiji töö ködüret. (Stoldýñ buttarý) (Stoldýñ buttarý) Dört delikanlý bir börk giymiþ. (Masanýn ayaklarý) Dört kiþi deveyi kaldýrýyor. (Masanýn ayaklarý) Kök bukamda moyýn cok. (Kööþ) Gök boðamda boyun yok. (Dökme kap) Ýçip-cip içegenine kire kondý. (Býçak la kýn) Yiyip, içip inine girdi. (Býçak ve kýn) Kuu çýçkan uyazýna kirdi. Muñ koy suuga bardý, Muñulday öbögön nekey bardý. (Býçak la kýn) (Köçö lö susku) Kuðu sýçan yuvasýna girdi. (Býçak ve kýn) Bin koyun nehre gitti, Ýhtiyar Muñulday peþlerinden gitti. (Çorba ve kepçe)

14 Sarý emegen sarnap oturý. (Çöygön kaynayt) Sarý kadýn türkü söylüyor. (Çaydanlýðýn kaynamasý) Aldýnañ meni ol cibes, Ce men cokko kursak bolbos. Boyý suudañ bütken, Ce suuga kirerineñ korkor. Toþ talaydýñ aldýnda ak talay. (Tus) (Tus) (Kaymaktýñ aldýnda süt) Beni önceden yemez, Fakat ben olmadan yemek olmaz. (Tuz) Kendisi sudan olmuþ, Fakat suya girmekten korkuyor. (Tuz) Buz denizinin altýnda ak deniz. (Kaymaðýn altýndaki süt) Suyuk ta bolzo, suu emes, Ak ta bolzo, kar emes. (Süt) Sývý olsa da su deðil, Ak olsa da kar deðil. (Süt) Suuga kirgende - kýzýl, Suudañ çýkkanda - kara. demir) (Kýzu la sootkon temir) Suya girdiðinde kýzýl, Sudan çýktýðýnda kara. (Kýzgýn ve soðutulmuþ Bek agaþtýñ bajýna Sudur biçik biçidim. (Uyga tañma salganý) Saðlam aðacýn baþýna Kutsal yazý yazdým. (Ýneðe damga vurma) Kojoñdop cat, kak agaþtar cýgýl cat. (Kiree) Türkü söyleyince, kuru aðaçlar yýkýlýyor. (Testere) Kargan öbögön kojoñdoyt, Buudayý coloy tögület. Bararda - kuru, kelerde - boos. Mañdayýnda sööldü baatýr uul. Badýr-budur bu baatýr, Bastýra boyý çýrýþ baatýr. (Kireeniñ tabý) (Kiji odýn kuçaktanýp ekelgeni) (Maska) (Egü) Ýhtiyar adam türkü söylüyor, Buðdayý yola dökülüyor. (Testere talaþý) Giderken boþ, gelirken gebe. (Ýnsanýn odun kucaklayýp getirmesi) Alný siðilli bahadýr delikanlý. (Çekiç) Patýr putur bu bahadýr Bütün vücudu kýrýþýk bahadýr. (Eðe) Arkada ayu çýkýrayt. (Çalgý) Ormanda ayý böðürüyor. (Orak) Üç le tiþtü ce ölöñdi baza köp lö ciyt. (Ayruuþ) Üç diþli fakat çok ot yer. (Yaba) Üç karýndaþ cer çokýdý. (Ayruuþ) Üç kardeþ yeri gagaladý. (Yaba) Tuudañ cabýs, töödöñ biyik. Muñ karýndaþ cañýs kurlu. Kaan barýp, çerülerin aydap cat. (Obogo) (Snap) (Arba kuurganý) Daðdan alçak, deveden yüksek. (Ot yýðýný) Bin kardeþin hepsi bir kuþaklý. (Demet) Kaðan gider, askerini sevkeder. (Arpa kavurmak)

15 Taadam kaylap cat, Ak köbügi çaçýlýp cat. (Teermen) Dedem destan söylüyor, Ak köpüðü saçýlýyor. (Deðirmen) Kök buka kepþenet köbügi tögület. (Teermen) Adamnýñ küsküzin ködürip bolbodým. (Ýdirgen) Gök boða geviþ getiriyor, köpüðü dökülüyor. (Deðirmen) Babamýn aynasýný kaldýramadým. (Harman) Bajý agaþ, içi kendir, budý taþ. Kýr ajýra kayýþ kestim. Temir tumçuktu teleñit uul. Ak calañda kas oynodý, Kanadýnañ tudup men oynodým. (Þüün) (Kýra sürgeni) (Salda) (Saldala kýra sürgeni) Baþý aðaç, içi kendir, ayaðý taþ. (Að) Kýr boyunca kayýþ kestim. (Tarla sürmek) Demir burunlu Telengit delikanlý. (Saban) Ak tarlada kaz oynadý, Kanadýndan tutup ben oynadým. (Sabanla tarla sürmek) Barza, barza - arýbas, Talkan berze - cibes. (Çana) Gide, gide yorulmaz, Kavut versen yemez. (Kayak) Birüzi: Kýþ cakþý - diyt, Birüzi: Cay cakþý - diyt. (Çanak la arba) Birisi: Kýþ iyi diyor, Birisi: Yaz iyi diyor. (Kýzakla arpa) Kesken, kesken - kaný cok, Cortkon, cortkon - colý cok. (Keme) Kessen, kessen kaný yok, Gitsen, gitsen yolu yok. (Gemi) Arý þuu, beri þuu, Baza bergen izi cok. (Keme) Ýleri hýþ, beri hýþ, Gittiði izi yok. (Gemi) Barzam, barzam - is artpayt, Kessem, kessem - takpay cok. (Keme le kayýk) Gitsem, gitsem iz kalmýyor, Kessem, kessem, talaþ yok. (Gemiyle kayýk) Bargan, bargan kýzýl böörök tapkan. (Meþke cuuganý) Agaþtýñ tözinde kýzýl börüktü kýstar oturat. (Meþkeler) Gitmiþ, gitmiþ kýzýl böbrek bulmuþ. (Mantar toplamak) Aðacýn dibinde kýzýl börklü kýzlar oturur. (Mantarlar) Kanadý cok kara mürküt. (Kaptýrga) Kanatsýz kara kartal. (Fiþeklik) Bir tudungança bojotpoyt. (Kapan) Bir tutsa býrakmaz. (Kapan) Biçik, biçik biçidim, Biy suuzýn keçtim, Bir agaþka capþýrdým. Bir de kuþ bilbes, Cañýs la kan-kerede biler. (Altay börük köktögöni, onýñ çaçagý) Kitap, kitap yazdým, Biy nehrini geçtim, Bir aðaca yapýþtýrdým, Hiçbir kuþ bilmez, Yalnýzca kartal bilir. (Altay börkü dikmek, onun saçaðý)

16 Tuu-tuu barala, tiskin tartýp ekeldim. (Tük iirgeni) Dað, dað gezerek dizgin alýp getirdim. (Yün eðirmek) Kança la kire aylanzam, Ança la kire coonoydým. (Ýyikle tük iirgeni) Ne kadar dönersem, O kadar kalýnlaþýrým. (Ýðle yün eðirmek) Ayýl için cañýs neme carandýrayt. (Ýyne) Evin içini tek bir þey güzelleþtirir. (Ýðne) Kuyrugýnañ tudala, ködürip bolbozýñ. (Türgek uçuk) Kuyruðundan tutarak kaldýramazsýn. (Makaradaki ip) Ecelü-sýyýndunýñ iyni cañýs. Mañdayý oyýlbas baatýr uul. (Kayçýnýñ eki caagý) (Oymok) Ablayla kardeþin omzu birdir. (Makasýn iki tarafý) Alný oyulmaz bahadýr delikanlý. (Yüksük) Til de cok, tiþ te cok, Kolgo alza - kuuçýnçý. Dili de, diþi de yok, (Biçik) Eline alýrsan sohbetçi. (Kitap) Körörgö - köbük, ködürerge - uur. (Biçik) Cer üstünde ne bar onçozý ol döön. (Gazet) Bakarsan köpük, kaldýrýrsan aðýr. (Kitap) Yerin üstünde ne varsa hepsi onda. (Gazete) Kara-çookýr çaazýn, Kolgo alzañ - kuuçýnday berer. (Gazet) Kara benekli kaðýdý, Eline alsan konuþmaya baþlar. (Gazete) Ak calañla cügüret, Kara izin kazýlat. (Karandaþ la çaazýn) Ak tarlada koþuyor, Kara izini kazýyor. (Kurþun kalem ve kaðýt) Oroon - ulus cok, Gorodtor - turalar cok, Talay - suu cok. (Þkoldo üreneten karta) Ülkeler; insansýz, Þehirler; evsiz, Denizler; susuz. (Okulda öðrenilen harita) - Suuný çaaraþ elgekle ekeler bolor bo? - Su delik elekle getirilir mi? - Bolor. - Getirilir. - Kanayda? - Nasýl? - Toñurala. - Dondurarak. Adamnýñ atkan ogý Caþ-Turaga cede bert. (Telefon) Babamýn attýðý ok Caþ-Tura ya ulaþtý. (Telefon) Ceten metr ces kýldañ Cerdiñ üsti ugulat. (Telefon lo radio) Yetmiþ metrelik bakýr kýldan Yeryüzü duyuluyor. (Telefonla radyo) Tegerik kara temirdeñ Kiji üni uguldý. Ýnsan sesi duyuldu. (Radio) Yuvarlak kara demirden (Radyo) Keyde keen cýrgal. (Radio ajýra bergen kojoñ) Havada muhteþem eðlence. (Radyoda çalýnan türkü) Barzam, barzam, ol lo cerge tuþtaydým. (Çastýñ strelkalarý) Gider, gider ayný yere gelirim. (Saatin akrep ve yelkovaný)

17 Ayýldagý ulustarýn et çaynap azýrayt. (Et toolor maþinka) Evdeki insanlarý et çiðneyip doyuruyor. (Et çekme makinasý) Ýzü çaydý uurtanýp alzam, Üydelikke sootpozým. (Termos) Sýcak çayý yudumlarsam, Uzun süre soðutmam. (Termos) Týný cok temir bökö. (Traktor) Cansýz demir pehlivan. (Traktör) Calañda kara buka bustap turu. (Traktor) Otlakta kara boða böðürüyor. (Traktör) Kara aygýr þookýrayt, Kara cerdi añtarat. (Traktör) Kara aygýr gürlüyor, Kara yeri ters düz ediyor. (Traktör) Altýr-Bultýr özöktö, Altan börü ulýdý. (Traktordýñ tabýjý) Altýr-Bultýr vadisinde altmýþ kurt uludu. (Traktörün sesi) Kamçý sokpos kara aygýr. Boyý cudrukça, bolujý kuçakça. Tün iþtü, tüþ uykulu. Kýr-kýr etti, kýrdý aja berdi. Turgan izi bar, bargan izi cok. (Avtomaþina) (Elektiriçeskiy lampoçka) (Elektriçestvo) (Vertolet) (Samolyet) Kamçý vurulmaz kara aygýr. (Otomobil) Kendisi yumruk kadar, yardýmý kucak dolusu. (Elektrik lambasý) Gece iþte, gündüz uykuda. (Elektrik) Hýr hýr etti, kýrý aþýverdi. (Helikopter) Durduðu izi var, gittiði izi yok. (Uçak) Ay kanattu altýn kuþ Altaydý aylanat. (Samolyet) Çörçök keptü kuþ açat, içinde ulus oturat. (Samolyet) Ay kanatlý altýn kuþ Altay ý dolaþýyor. (Uçak) Masal kuþu gibi uçuyor, içinde insanlar oturuyor. (Uçak) Teñistiñ tübile temir balýk cüret. (Suu aldýnda cürer keme) Denizin dibinde demir balýk gezer. (Denizaltý) Boyý cüre berdi, süri artýp kaldý. (Fotocuruk) Kendisi gitti, sureti kaldý. (Fotoðraf) Arýktaydým, arýktaydým, Art-uçýnda söögim artýraydým. Enedeñ çýkkanda - ettü-kandu, Erten-soñzundý aydýp beret, Eñ uçýnda çek arýp, Eþ keregi cok artat. Kara buka kaylap cat. (Kalendar) (Kalendar) (Temir peçke) Zayýflarým, zayýflarým, En sonunda kemiklerim kalýr. (Takvim) Anadan doðduðunda etli, kanlýdýr, Yarýný, öbür günü söyler, En sonunda iyice zayýflayýp, Lüzumsuz bir þey olur kalýr. (Takvim) Kara boða destan söylüyor. (Demir soba) Özöginde ot küyet, Tumçugýnañ suu agat. Burnundan su akar. (Samovar) Ýçinde ateþ yanar, (Semaver)

18 Kök eçki köbükle kuzat. (Samýn) Gök keçi köpük kusuyor. (Sabun) Ayýldýñ içi ay carkýndu. (Küskü) Evin içi ay ýþýðý. (Ayna) - Men onçozýnañ caraþ! - dep, maktap cüret. - Ben hepsinden güzelim! diye övünür. (Küskü) (Ayna) Bökön agaþka eki baka buunýp kaltýr. (Karamýs la könöktör) Eðri aðaca iki kurbaða baðlanmýþ. (Omuzlukla kovalar) Men körgömdö - ötkönöt, Men körbözöm - körünbeyt. Boyý turada, çaçý týþkarý. (Küsküde kijiniñ süri) (Markop) Ben baktýðýmda taklit eder, Ben bakmazsam görünmez. (Aynadaki insan þekli) Kendisi evde, saçý dýþarýda. (Havuç) Odus kat torko tondu, bir de topçý cok. (Kapusta) Otuz kat ipek paltosu var bir tek düðmesi yok. (Havuç) Karganak tonýn suurdý, Uçýnda kelip ýyladý. (Sogono) Ýhtiyar paltosunu çýkardý, Sonunda gelip aðladý. (Soðan) Armakçýda cajýl bozu cadýp semiret. (Karpuz) Halatta yeþil buzaðý yatýp semiriyor. (Karpuz) Azu tijim cok to bolzo, Maala aþtýñ karuulçýgý men. (Ogorodto ilip koygon ton, börük) Azý diþim olmasa da, Bostandaki sebzenin koruyucusuyum. (Korkuluk)