FASİKÜL Noktalama İşaretleri

Transkript

1 Onluklar ve Birlikler 4. FASİKÜL Noktalama İşaretleri Nokta Kesme İşareti Virgül Kısa Çizgi İki Nokta Eğik Çizgi Soru İşareti Üç Nokta Ünlem İşareti Uzun Çizgi Tırnak İşareti Yay Ayraç 1 1

2 Nokta Aşağıdaki durumların hangilerinde nokta (. ) doğru kullanılmıştır? Prof. Dr. Ahmet Üstün bu binanın 4. üncü katında yaşıyor. Ben bu ansiklopedinin 7. cildini arıyorum. Meyveler piştikten sonra 2 L. soğuk sütü karışıma ekliyoruz. 21. yüzyıldaki teknolojik gelişmeler hayal dünyasının sınırlarını zorluyor. Eşeğin Gölgesi oyunun ilk seansı daymış m yi 3 dk. 45 sn. içinde koştun. 4 Bana 1 kg. kıyma 1,5 kg. da tavuk verir misiniz?

3 Virgül Aşağıdakilerin hangilerinde virgül (, ) yanlış ya da eksik kullanılmıştır? Değerli Dinleyenlerim, Kerem, Can, Emir, ve Barış da antremana gelecekmiş. Bu elbisenin kırmızı çizgili, uzun olanı var mı? Yemekten sonra ellerini yıkamalı, dişlerini fırçalamalısın. Combo diğer papağanlardan daha zeki, insancıl ve inatçıdır. 6

4 Virgül Yağışlı hava pazartesi, salı, çarşamba, ve perşembe günü tüm yurtta etkili olacak. Annem bu bebekten bana, sana, kuzenime ve Aslı ya almış. Hırsız cüzdanımı, anahtarlarımı gözlüğümü çalmış. Tavan arasındaki kutudan eski fotoğraflar plaklar, kıyafetler, çıktı. İki hamburger, bir bardak ayran, iki bardak da su getirebilir misiniz? 7

5 Virgül 1 Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde virgül kullanılmaması durumunda anlam karışıklığı meydana geleceğini bularak işaretleyelim. Yaralı, polise çaresiz gözlerle baktı. Bu, gece boyunca duyduğu en güzel haberdi. Küçük, bakımsız bir evde yaşıyordu bu aile. O, kadının bu dünyada sahip olduğu tek akrabasıymış. Genç, yaşlı demeden herkese el uzatmaya çalışırdı. Ressam, gençlere tek tek öğütlerde bulundu. Film, konusu ile izleyenleri geçmişe götürdü. Bakımlı, neşeli ve genç bir kadındı teyzem. Saç, tokasını takamayacak kadar yıpranmıştı. Odadaki, adamı daha önce hiç görmemişti. 2 Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde virgülün (, ) yanlış kullanıldığını bularak işaretleyelim. Ağlayıp özür dilese de, asla eskisi gibi olamayız. Alp, Cemil, Hakan ve Tolga aynı evi paylaşıyorlardı. Sanatçının duru, insanı rahatlatan bir sesi vardı. Sağlık, mutluluk insan hayatı için olmazsa olmazlardan ikisidir. Bütün gece önündeki yemeği ile, isteksizce oynayıp durdu. Bu saatten sonra ya onun evine gidecek, ya da onun gelmesini sağlayacaktım. Arabadaki ağır kutuları aldı, ve doğruca odasına götürdü. Türkan Şoray, Fatma Girik ve Filiz Akın Türk sinemasının sultanlarıydı. Dışarıdan ürkütücü, kulakları sağır eden bir ses geldi. İzmir, Muğla ve Mersin i daha önce hiç gezip görmemişti. 8

6 İki Nokta; Ünlem, Soru, Tırnak İşareti Aşağıdaki cümlelerde yay ayraçla belirtilen yerlere gelmesi gereken noktalama işaretlerini getirelim. Ordular ilk hedefiniz Akdeniz dir, ileri (!) Öğretmen (:) Türkiye nin en büyük doğu Ağrı Dağı dır. dedi. ( ) Ayşe nin babası bugün mü dönecekmiş (?) ( ) cümlesinin sonuna soru işareti mi konulur (?) Ey, Türk Gençliği (! ) Köpeğime ( ) Çoşkun ( ) adını verdim. Annem ablama dün dedi ki (:) Yapma artık Gökmen (.) Hey (!) Beni beklemeden nereye gidiyorsun(?) Sevdiğim yazarlar (:) Ömer Seyfettin, Gülten Dayıoğlu... 11

7 Kesme İşareti; Kısa, Eğik Çizgi 1 Aşağıdaki noktalama işaretlerinin kullanıldığı birer cümle yazalım. Ayşe, Filiz ve Tufan derse katılmadılar. Türkçe-İngilizce sözlük aldım. -da / -de ek sözcüğe bitişik yazılır. 2 Cümlelerde yay ayraçla belirtilen yerlere uygun noktalama işaretlerini getirelim. Atatürk( )ü çok seviyoruz(.) Gemimiz bu ayın 13( )ünde, saat 10(.)30( )da hareket edecek. TDK( )nin sözlüğünü kırtasiyede bulamadım(.) 10(.)06(.)2018 tarihinde kardeşim doğacak(.) http: (//)www(.)muze(.)gov(.)tr adresinde inceleme yapacak(.) Davetiyeyi Kartal Sokağı(,) No.: 22( /)7 Nilüfer( /)Bursa adresine gönderebilirsin(.) 3 Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi hecelerine ayırarak yazalım. Çinli arkadaşımla yemeğe gittik. Çin-li ar-ka-da-şım-la ye-me-ğe git-tik. Yolunun üzerinde tarlaları gördük. Yo-lu-nun ü-ze-rin-de tar-la-la-rı gör-dük. Yüzü kıpkırmızı olmuştu. Yü-zü kıp-kır-mı-zı ol-muş-tu 14

8 Üç Nokta Üç Nokta Anlatımı tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. Kaba sayıldığı için açık yazılamayan veya yazılmak istenmeyen kelimelerin yerine konur. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek için konur. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır. Aşağıdaki ifadelerde üç nokta hangi amaçla kullanılmıştır? Yukarıdaki açıklamaların numaralarını kullanarak belirleyelim Bölgeyi boydan boya geçen bir nehirde her türlü balık ve avlanmak için yeteri kadar yaban kuşu bulunuyordu... Haldun Taner sadece tiyatroda metin yazarlığı değil, başka alanlarda da yazılar yazardı; dergi, kitap, roman... - Hey Koca Yusuf.. Koca Yusuf, be! "Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz. derler.... Doğup, büyüdüğümüz evi, mahalleyi, şehri yıllar sonra ziyaret etme fırsatı bulmuştum... Hey! Sesimi duyan var mı? Kimse var mı?

9 Uzun Çizgi, Yay Ayraç Uzun Çizgi ( ) Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılırım: Atatürk: Öğretmenler! Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır! demiştir. Yay Ayraç ( ) 1. Cümle ile doğrudan ilgili olmayan, öncesinde kullanılan kavramı açıklamak için kullanılırım: Eskiden (Cumhuriyet in ilanından önce) kişilere verilen hak ve özgürlükler sınırlıymış. 2. Batı dillerinde kullanılan adların okunuşlarını göstermek için kullanılırım: Shakespeare (Şekspir) vb. 3. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı olarak kullanılırım: a) A) 1) I) b) B) 2) II) Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bir şekilde tamamlayalım. 1. Bazı kelimelerin kısaltılmasında... nokta kullanılır. 2. Cümle içindeki ve, veya, ya da, ile gibi bağlaçlardan önce veya sonra... virgül kullanılmaz. 3. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için... eğik çizgi kullanılır. 4. Satır sonuna sığmayan sözcükleri ayırmak için... kısa çizgi kullanılır. 5. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonunda... iki nokta kullanılır. 6. Cümle içerisinde sözlerin özel olarak belirtilmesinde... tırnak kullanılır. 7. Özel adlara getirilen iyelik ve durum eklerinin ayrılmasında... kesme işareti kullanılır. sözcüğün 8. Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekler... göre getirilir. okunuşuna 16

10 Uzun Çizgi, Yay Ayraç Aşağıda noktalama işaretlerinin kullanım yerleri verilmiştir. Bunları yanlarındaki noktalama işaretleri ile eşleştirelim. Noktalama işaretlerinin bulunduğu kutucuklardaki harfleri alttaki kutuya yazarak şifreye ulaşalım. A A I B 1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur. A 2. Mektup ve söylevlerde seslenme sözlerinden sonra konur. Ş 3. Saat ve dakika gösteren sayıların arasına konur. A 4. Kısaltma, sayı ve harflere getirilen ekleri ayırmada kullanılır. R 5. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur. R Z D 6. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur. I 7. Kelimeler arasında -den, ve, arasında anlamında kullanılır. D I Ş B N 8. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. I 9. Şaşma, korku, heyecan gibi duyguları anlatan cümlelerin sonunda kullanılır. Z 10. Cümle içerisinde kitap, eser isimlerinin verilmesinde kullanılır B A Ş A R D I N I Z N 17

11 Uzun Çizgi, Yay Ayraç Aşağıdaki afişlerde yapılan yazım ve noktalama yanlışlarını bularak doğrularını yandaki boşluklara yazalım. KÜÇÜK ELLER RESİM ATÖLYESİ Alanında uzman yirmiyedi öğretmen ile onbeş kişilik atölyelerde çocuklarınızı içlerinde ki sanatçı ile tanıştırıyoruz! 3 Yirmi yedi on beş Saadettin Gencer Cad. Naim Efendi Sk. Zorlu Apart. No.:5-20 ERENKÖY - İSTANBUL içlerindeki tanıştırıyoruz. 5 / 20 Tel. : nız da a y n ü di d lâ ken nız? Siz hâ yı mısı İtalya, i y ör ere İngilt ç bir yeri g, ı y a i Frans kısacası h k! ı ca IM! L Mısır kalmaya A R n meye UÇU İN GEL İ DE Z İ S Son Başvuru Tarihi: Bilgi Bulvarı Sancaktar iş hanı P.K.: İKİTELLİ/İSTANBUL http// 18 Erenköy / İSTANBUL 3 dünyanızda Hiçbir Sancaktar İş Hanı com.tr

12 Değerlendirme BÖĞÜRTLENLİ PASTA Hatırlıyorum(, ) anne ve babamız Doktor olduğundan çocukluğumuzda yazın ailece çok az birlikte zaman geçirirdik. Okullar Haziran ayında tatil olur olmaz yazı geçirmeye dedemin çiftliğinin bulunduğu Altınoluğa giderdik. Ege de her sene görülecek(, ) öğrenilecek ve eğlenilecek çokşey olurdu ( : ) tarihî eserler, yemyeşil doğa, masmavi deniz... Mithat Dedem bana ve kardeşlerime hem arkadaşlık hem de öğretmenlik ederdi. Zaten etrafta dedemi sevmeyen tek çocuk bulamazdınız. Dedem(, ) kardeşlerim ve arkadaşlarım çiftliğin yakınlarındaki koruya böğürtlen toplamaya gitmekten çok hoşlanırlardı. Onlarla beraber ben de giderdim ama ben tembeldim. En küçük sepeti seçer, diğerleri böğürtlen toplarken ben ağaç gölgesinde dinlenirdim. Bir gün yine böğürtlen toplamaya gittiğimizde sepetimin dibine çimen doldurdum. Üstüne de üzerini kapatacak kadar böğürtlen yerleştirdim. Sepetim dolu görünüyordu. Ben de yaz sıcağın da serin gölgenin tadını çıkardım. Ertesi sabah anneannem topladığımız böğürtlenlerden bir pasta yapmıştı. Benim için de diğerlerinden ayrı ufak bir pasta yapmıştı. Öyle güzel görünüyordu ki dayanamayıp 1.nci lokmayı ağzıma attım. Böğürtlen tadı damağıma yayılmıştı. Aynı lezzet beklentisiyle 2( )nci lokmayı ağzıma attığımda bir acayiplik sezdim. O kadar kötü bir tadı vardıki yutamadım. Tabağa göz attığımda bir de ne göreyim(!) Anneannem pastanın geri kalanına benim sepete yerleştirdiğim çimenleri koymuş. Dedem ( )( ) Her kim kimi aldatmaya kalkarsa aslında kendini aldatmış olur( ) (. ) dedi ve başka tek kelime etmedi. O çimenlerin tadı hâla damağımdadır(.) Ben bu tat sayesinde önemini hiç unutmadım ve hiç ayrılmadım. Feyyaz Sağlam ( Aile Öyküleri kitabından uyarlanmıştır.) 19

13 Değerlendirme Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayalım. 1 Yazar yaz tatillerini nasıl geçirmektedir? Dedesinin çiftliğine gidiyor. 2 Yazarın mutlu bir çocukluk geçirdiğini söyleyebilmek için anlatılanlar yeterli midir? Daha ne gibi bilgilere ihtiyaç vardır? Yeterli değil. Anne ve babasıyla tatildeki vakti nasıldı? Tatil dönüşü ne yapıyordu gibi bilgiler de olmalı. 3 Yazar bu anlattıklarıyla hangi görüşü savunmaktadır? Metni bu görüşü destekleyecek şekilde tamamlayalım. Doğruluktan ayrılmamalıyız. Doğruların önemini hiç unutmadım ve doğruluktan ayrılmadım. 4 Eğer anneanne pastanın hepsini böğürtlenle yapsaydı ne olmazdı? Yaptığı yanlışı anlayamazdı. 5 Yazarın başından geçenler sizin dürüstlük hakkındaki düşüncelerimize ne derecede uyum göstermektedir? Güvenilir bir insan olmak için doğruluk dürüstlük vazgeçilemez. Böyle insanlar başarılı olur. 20

14 Değerlendirme 6 Metinde yapılan yazım yanlışlarını bularak doğrularını karşısına yazalım. Yazımı Yanlış Sözcük Doğru Yazımı Yazımı Yanlış Sözcük Doğru Yazımı Doktor doktor Dedem dedem Haziran haziran sıcağın da sıcağında Altınoluğa Altınoluk a 1.nci 1. çokşey çok şey vardıki vardı ki 7 8 a. Metinde yay ayraçla belirtilen yerlere uygun noktalama işaretlerini getirelim. a. Metinden alınan aşağıdaki cümleyi konuşma çizgisi kullanacak şekilde yeniden düzenleyelim. (Cümlelere eklemeler ya da cümlelerden çıkarmalar yapabilirsiniz.) Dedem ( ) ( ) Her kim kimi aldatmaya kalkarsa aslında kendini aldatmış ( ) ( ) dedi ve başka tek kelime etmedi. Dedem: Her kim kimi aldatmaya kalkarsa aslında kendini aldatmış dedikten sonra tek kelime etmedi. b. Metinden alınan aşağıdaki cümleyi üç nokta( ) kullanacak şekilde yeniden düzenleyelim. (Cümlelere eklemeler ya da cümlelerden çıkarmalar yapabiliriz) b. Dedem( ) kardeşlerim ve arkadaşlarım çiftliğin yakınlarındaki koruya böğürtlen toplamaya gitmekten çok hoşlanırlardı. Dedem, kardeşlerim ve arkadaşlarım çiftliğin yakınlarındaki koruya böğürtlen toplamaya gider ve... c. Metinden alınan aşağıdaki cümleyi nokta(.) kullanacak şekilde yeniden düzenleyelim. (Cümlelere eklemeler ya da cümlelerden çıkarmalar yapabiliriz.) c. Ege de her sene görülecek, öğrenilecek ve eğlenilecek çokşey olurdu: tarihî eserler, yemyeşil doğa, masmavi deniz Ege de her sene tarihi eserler, yemyeşil doğa, masmavi deniz hep bizimleydi. 21

15 Değerlendirme 9 Aşağıda verilen metinde yay ayraçla belirtilen yerlere uygun noktalama işaretlerini getirelim. Metindeki yazım yanlışlarını bularak doğrularını altta verilen kutuya yazalım. GEÇTİ BOR( ) UN PAZARI( ) SÜR EŞEĞİ NİĞDE ( )YE( ) Evet (, ) köy Niğde ( )ye yakındı ama Bor İlçesine daha yakındı(. ) Köylüler alışveriş için hafta da bir kurulan Bor pazarını tercih eder(, ) bu pazarı kaçırırlarsa Niğde pazarına giderlerdi(. ) Köyden Yasin Ağa(, ) bir gün Bor pazarına gitmek üzere eşeğine atladı(. ) Her zaman yaptığı gibi şafak vakti yola çıktı(. ) Eşeğin de o gün hızlı yürüyeceği tuttu ve Yasin Ağa erkenden Bor pazarına vardı(. ) Pazarın kurulmasına daha çok vardı(. ) Zaman geçirmek için eşeğini bir ağaca bağladı(, ) kendi de otların üzerine uzandı(. ) Uyuyakalmıştı(. ) Birden ter içinde uyandı(. ) Baktıki zaman epey geçmiş hemen eşeğini çözüp ipini çeke çeke pazar yerine doğru aceleci adımlarla yürümeye başladı(. ) Tanıdıklarından biri onu böyle telaşlı görünce sordu( : ) ( ) Hayrola Yasin Ağa, ne çekiştirip duruyorsun eşeği(? ) Yasin Ağa gözünü yoldan ayırmadan arkadaşına selam verirken cevap verdi( : ) ( ) Pazara yetişeceğim de(. ) Bunu duyan adam durdu ve arkadaşına şöyle dedi( : ) ( ) Ohooo(! ) Yasin Ağa geçti Bor( ) un pazarı(, ) sür eşeğini Niğde( ) ye(. ) Süleyman Bulut Haftada bir baktı ki 22