E-ticarette Güvenlik ve Vergilendirme

Transkript

1 E-ticarette Güvenlik ve Vergilendirme

2 E-ticarette Güvenlik Tüm kişilere ve işletmelere açık bir sistem niteliğinde olan internet ile ilgili olarak yasal düzenlemelerin yetersizliği, internet hackerlerinin varlığı, kart bilgilerinin çalınması gibi sebeplerle internet üzerinden e- ticaret işlemlerinin yapılması hususunda güvenlik konusu ön plana çıkmaktadır.

3 E-ticaret işlemleri ile ilgili karşılaşılması muhtemel olan sorunlar Gizliliği olan bilgilerin yetkisiz kişilere aktarılması, Bilgi ve ağ kaynaklarının çalınması, Alınan hizmetlerin inkar edilmesi, Giriş yetkisi verilmeyen ağ kaynaklarına giriş, Bilgi ve ağ kaynaklarını imha etmek, zarar vermek, Bilgiyi değiştirmek, karıştırmak, yeni şeyler eklemek, Ağ hizmetlerinin kesilmesi ve bozulmasına sebep olmak.

4 E-ticaret işlemleri sırasında yaşanabilecek sorunlara yönelik güvenlik önlemleri E-imza Dijital sertifika Açık ve gizli anahtar Şifreleme Güvenlik Protokolleri

5 Elektronik İmza (E-İmza) Elle atılan imzanın elektronik görüntüsü, Parmak izi, Yüz hatları, İris gibi yöntemleri İmzalanan belgeyi ve kişinin kimliğini, taklit edilemeyecek bir matematiksel fonksiyonla özetleyen bir teknoloji niteliğindedir. Bu teknoloji imza sahibine yetkili kurumlar tarafından verilmektedir.

6 Dijital Sertifika (Dijital Kimlik) Günlük hayatta kullanılmakta olan nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaport gibi kimlik kartlarının elektronik ortamdaki karşılığı olan dijital sertifika, bireylerin ve kurumların bilgilerinin güvenli biçimde iletişim ağları üzerinden iletilmesine olanak tanımaktadır. Dijital sertifikaların verilmesi ve yönetilmesi işlemleri GlobalSign ve VeriSign gibi sertifikasyon kurumları tarafından sağlanmaktadır.

7 Açık ve Gizli Anahtar Anahtar, bilgiyi şifrelemek veya deşifre etmek için kullanılan sayısal karakter dizisi olarak tanımlanmaktadır. Açık anahtar herkesin ulaşabildiği kişiye ait bir algoritma iken, gizli anahtar ise açık anahtar ile şifrelenmiş bilgiyi çözebilen ve sadece kişide bulunan bir algoritmadır.

8 Şifreleme Daha çok internet vasıtasıyla yapılan alışveriş işlemlerinde kredi kartı bilgilerinin iletilmesi sırasında kullanılan bu yöntemde bilgi, alıcı dışında başka kişiler tarafından okunamaması ve değiştirilememesi amacıyla kodlanmaktadır. Bu yöntemde güvenliğin artırılması hususunda gizli anahtar algoritması, açık anahtar algoritması ile gizli ve açık anahtar algoritması kullanılmaktadır.

9 Güvenlik Protokolleri E-ticaret işlemlerinde güvenliğin sağlanması hususunda yaygın şekilde kullanılan SSL ve SET adında iki güvenlik protokolü bulunmaktadır. SSL protokolü, 1994 yılında Netscape tarafından geliştirilmiş olup, internet üzerinden şifrelenmiş güvenli veri iletişimi sağlayan bir güvenlik protokolü konumundadır. SET ise banka kartları ve ödemeler ile ilgili bilgilerin güvenliğinin sağlanması hususunda geliştirilmiştir.

10 E-ticarette Vergilendirme Devamlı olarak bir değişim ve gelişim süreci içerisinde bulunan e- ticaretin vergilendirilmesi hususuna karşı ülkeler arasında farklı yaklaşımlar ortaya çıkabilir. E-ticaret sınır tanımayan bir iş yapma biçimi olduğundan ülkelerin sadece kendi vergi politikaları çerçevesinde uygulamalar gerçekleştirebilmeleri mümkün olmamakta ve ülkelerin işbirliği doğrultusunda hareket etmeleri gerekliliği doğmaktadır.

11 E-ticaretin vergilendirilmesi hususunda 1998 yılında gerçekleştirilen OECD Mali İşler Komitesi Ottowa Konferansı esnasında e-ticareti vergilendirme çerçeve koşulları bildirisi tartışmaya açılmıştır. Buna göre; tarafsızlık, verimlilik; açıklık ve basitlik; etkinlik ve adalet ile esneklik ilkelerinden oluşan geleneksel vergileme ilkelerinin e-ticaret alanında da uygulanması konusu genel kabul görmüştür.

12 Genel olarak e-ticaretin vergilendirilmesi hususunda kabul edilmiş olan ilkeler: Yeni vergilerin konulmaması, Uluslararası bir yaklaşımın benimsenmesi, Çifte vergilendirmenin önlenmesi, Vergi sisteminin sade, şeffaf, basit, uygulanabilir ve yeterli olması, Tarafsızlık, Etkinlik, verimlilik ve adalet, Esneklik, Diğer ilkeler.

13 Yeni Vergilerin Konulmaması E-ticaretin vergilendirilmesi hususunda hâlihazırda var olan ulusal ve uluslararası vergileme ilkeleri ve düzenlemelerinin temel alınması gerektiğini ifade eden bu ilke, e-ticaretin halen yeni ve gelişmekte olan bir iş alanı olmasından hareketle e-ticaretin gelişiminin önünde engel olabilecek müdahalelerden kaçınılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda e-ticaret faaliyetleri ile ilgili olarak yeni vergiler konulmama ve var olan hukuki düzenlemeler çerçevesinde hareket edilmelidir.

14 Uluslararası Bir Yaklaşımın Benimsenmesi E-ticaret, coğrafi sınırlar göz önünde bulundurulmaksızın kolayca gerçekleştirilebilen bir ticari işlem olduğundan, e-ticaretin vergilendirilmesi hususunda yapılacak düzenlemelerin ve işlemlerin de uluslararası bir niteliğe sahip olması gerekmektedir. Bu nedenle, devlet bünyesinde faaliyet gösteren vergi idareleri ile özel sektör temsilcilerinin bu hususta birlikte hareket etmeleri gereklidir.

15 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Çifte vergilendirmeden kaçınılması, tüketim vergilendirilmesinin düzenlenmesinde genel bir ilke niteliği taşımakla birlikte, e-ticaretin gelişmesi ile de doğrudan ilgilidir. Ürünlerin e-ticaret vasıtasıyla uluslararası serbest dolaşımının artması nedeniyle vergi mükellefiyetinin tam olarak belirlenememesinden kaynaklanan bu sorunların artması neticesinde ortaya çıkan çifte vergilendirmeyi önleme ilkesi, e-ticaret uygulamasının gelişmesi açısından oldukça önemli bir husustur.

16 Vergi Sisteminin Sade, Şeffaf, Basit, Uygulanabilir ve Yeterli Olması E-ticaretin vergilendirilmesinin net, sade ve şeffaf olması gerekmektedir. Vergilendirme, vergisel sonuçların mükellefler tarafından önceden tahmin edilebilmesine olanak sağlayacak açıklık ve basitlikte olmalı ve uygulanabilirlik özelliğine sahip olmalıdır. Bunun yanında vergilendirme sisteminin mükelleflere ve vergi idaresine getireceği maliyetleri en düşük düzeye indirmesi, vergilerin açık ve yeterli bir niteliğe sahip olması gerekmektedir.

17 Tarafsızlık Tarafsızlık; vergi yükümlülerinin yatırım kararı alırken, bu kararı yatırımın vergiye ilişkin sonuçları doğrultusunda değil, piyasa faktörleri doğrultusunda almalarına olanak sağlamalıdır. E-ticaret açısından tarafsızlık ilkesi; e-ticaret ile geleneksel ticaret arasında ürünler ve gerçekleştirilen ticari faaliyetler bakımından farklı bir durumun ortaya çıkmaması gerektiğini ve vergi mükelleflerinin vergi avantaj veya dezavantajları sebebiyle bu iki ticaret türünden birine yönelmemesi durumunu belirtmektedir.

18 Tarafsızlık ilkesinin uluslararası açıdan iki temel boyutu bulunmaktadır: Sermaye İhracı Bakımından Tarafsızlık: Girişimcinin hangi ülkede yatırım yaparsa yapsın vergisini ikamet ettiği ülkenin vergi oranlarına göre ödemesi bu ilkenin temel öngörüsüdür. Bu kapsamda girişimcinin herhangi bir ülkede elde ettiği gelirin, ikamet ettiği ülkenin kurallarına göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Sermaye İthali Bakımından Tarafsızlık: Girişimcinin ikamet ettiği yer göz önünde bulundurulmaksızın ülke içerisinde gerçekleştirdiği tüm ticari işlemlerin aynı biçimde vergilendirilmesini öngörmektedir. Bu tarafsızlık türü, dış ve iç yatırımları birbirinden ayırmamakta ve mülkilik sistemi kapsamında hareket etmektedir.

19 Etkinlik, Verimlilik ve Adalet Etkinlik; vergilendirmenin doğru zamanda ve doğru miktarda vergiyi ortaya çıkarması ile ilgilidir. Bu doğrultuda vergi sisteminin e-ticaret ile ilgili bütün aktiviteleri kapsayarak vergi kaçırma olasılığını en aza indirmesi gerekmektedir. Verimlilik; devletin vergi toplamak suretiyle elde etmiş olduğu faydaların, bu faydayı elde etmek üzere yaptığı masraflara göre daha büyük olmasını belirtmektedir. Burada masraflardan kasıt; vergi dairelerinin idari masrafları ile vergi yükümlüsü niteliğindeki girişimcilerin uyum masraflarının toplamıdır.

20 Adalet; Vergilendirmede hakkaniyetin nasıl sağlanacağı ve vergi yükümlülerinin devletin giderlerini karşılamak üzere topladığı vergi konusuna nasıl bir adil pay kapsamında katılacakları hususu ile ilgilidir. Bu hususta üzerinde en çok tartışılan fikirler ise; kamu hizmetlerinden fayda sağlamakta olan yükümlülerin vergi yüküne de katlanmasını savunan fayda teorisi ile devletin giderlerinin yükümlülerin ödeme gücü doğrultusunda pay edilmesi teorisidir.

21 Esneklik Bir ülkenin vergi sisteminin ticari ve teknolojik gelişim ve değişimlerle uyumlu olabilmesi, vergi sisteminin esnek ve dinamik bir yapısının olması ile mümkün olabilmektedir. Bu ilke, özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinde son yıllarda yaşanmakta olan sürekli gelişim ve değişimler neticesinde giderek daha fazla önemli hale gelmektedir. Bu doğrultuda e-ticaret neticesinde ortaya çıkabilecek yeni gelir unsurlarının vergilendirilmesi hususunda gerekli esnekliğe sahip olunması oldukça önemlidir.

22 Diğer İlkeler Konferans sürecinde, BİT Vergisi adı verilen ve e-ticaretin dijital bilgi akışı üzerinden vergilendirilmesini öngören özel bir vergi geliştirilmiş olup, bu vergi kapsamında gönderilen veri miktarı temel alınmaktadır. Konferansta, e-ticaret faaliyetlerinden hangilerinin vergi sonuçları ortaya çıkardığı, hangilerinin ise muafiyet ya da istisna kapsamında olduğu ile ilgili olarak açık kuralların oluşturulması gerektiği üzerinde durulmuştur. E-ticaretin vergilendirilmesi hususunda gerek ülkeler gerekse de bölgesel işbirlikleri arasında dayanışmanın ve uyumun oluşturulması gerektiği ifade edilmiştir.

23 Elektronik Sözleşme (E-Sözleşme) E-ticarette internet vasıtasıyla ve yalnızca elektronik iletişim araçlarıyla dijital teknoloji kullanılarak gerçekleştirilen sözleşmeler, e- sözleşme şeklinde isimlendirilmektedir. Başka bir ifade ile e-sözleşme, elektronik ortam üzerinde oluşturulan hukuki ilişkilerin sözleşme niteliğine sahip olması durumunda beliren hukuki bir bağ olarak tanımlanabilmektedir.

24 Mal Satımına Yönelik E-Sözleşmeler Dijital Ürün Satımına Yönelik E-Sözleşmeler Hizmet Sunumuna Yönelik E-Sözleşmeler Bilgi Teminine Yönelik E-Sözleşmeler

25 E-sözleşme kuruluş şekilleri Web Siteleri Aracılığıyla Sözleşme Kurulması E-Posta Yoluyla Sözleşme Kurulması EDI Yöntemiyle Sözleşme Kurulması

26 Gelir ve Kurumlar Vergisi Açısından E-Ticaret Gelir üzerinden alınan vergilerde, gelirin elde edilmesi neticesinde vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir. Kazanç ve iratlar; gerçek kişi tarafından elde edildiğinde gelir vergisinin, kurum tarafından elde edildiğinde ise kurumlar vergisinin kapsamına girmektedir. E-ticaret sebebiyle elde edilen kazanç ve iratlar Türkiye de, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu üzerinden vergiye tabi tutulmaktadır

27 Mükellefiyet Türk vergi sisteminde benimsenmiş olan ikamet ilkesi kapsamında da mükellefiyet açısından tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet şeklinde iki mükellefiyet biçimi kabul edilmiştir.

28 Tam Mükellefiyet: Yasal veya iş merkezleri Türkiye de bulunan mükellefler hem Türkiye de hem de Türkiye dışındaki ülkelerde elde ettikleri kurum kazançları üzerinden vergilendirilmektedir. Dar Mükellefiyet: Yasal ve iş merkezleri Türkiye dışında bulunan mükellefler, sadece Türkiye sınırları içerisinde gerçekleştirdikleri ticari faaliyetler nedeniyle elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilmektedir.

29 Türkiye de E-Ticaretin Çeşitli Vergiler Üzerinden İncelenmesi E-ticaret işlemlerinin Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi uygulamaları üzerinde etkisi bulunduğu gibi, KDV, Gümrük Vergisi, Damga Vergisi, BSMV gibi vergiler üzerinde de etkisi bulunmaktadır.

30 KDV KDV ile ilgili olarak e-ticaret faaliyetlerinin şu şekilde iki gruba ayrılmakta olduğu ifade edilebilmektedir; İnternet aracılığıyla sipariş edilerek teslim edilen fiziksel ürünler Dijital ürünlerin online teslimi şeklinde sunulan hizmetler (Hizmetler açısından tüketim yeri kuralı)

31 Gümrük Vergisi Gümrük Vergisi Kanunu bakımından e-ticaret faaliyetlerinin vergilendirilmesi hususunda beliren temel problem, herhangi bir fiziki varlığa sahip olmayan ve direkt olarak alıcının bilgisayarına aktarılabilen dijital ürünler konusunda olmaktadır.

32 Damga Vergisi E-ticaret işlemlerinin yapısı gereği kağıt üzerinde gerçekleşmiyor olması ve sanal ortam üzerinde yapılması sebebiyle e-ticaret işlemlerine ilişkin ödemelerde bir süre için damga vergisi kullanılamamıştır. Ancak 2004 yılında 5228 sayılı kanunda yapılan değişiklikler ile kanun maddesinde söz edilen kâğıtlar terimi yeniden düzenlenmiştir. Bu doğrultuda, e-imza kullanılarak oluşturulacak belgeler de damga vergisinin konusuna dâhil edilmiştir.

33 E-Ticaretin Vergilendirilmesinde Yaşanan Sorunlar E-Ticaretin Küresel Seviyede Olması İnternet Sunucusunun Uzaktan İşletilebilmesi Kimliklerin ve İşlemlerin Gizliliği Dijital Ürünler Fiziksel Varlığı Bulunmayan Şirketler

34 Elektronik Mağaza Tasarımı

35 Elektronik hizmet sunanın web sitesinin tasarımı genellikle elektronik mağaza tasarımı olarak adlandırılır. Elektronik mağazada; satış için sunulan ürün ya da hizmetlerin listesi, ürünü tanımlayan ürün bilgileri ve her ürünün fiyatları, kullanıcıya site hakkında bilgi ve sipariş sistemi adımları ile ödeme sistemi ve seçenekleri bulunur.

36 Güvenlik, Gizlilik, Garantiler gibi firma politikaları da elektronik mağazada bulunması gereken unsurlardır.

37 Geleneksel mağaza tasarımı alt yapı ve düzen gibi mağazanın fiziksel unsurlarıyla sınırlıdır. Mağaza tasarımının online kapsamı daha geniştir. Elektronik bir mağaza etkileşimli ya da interaktif bir yapıya sahiptir. Bu da elektronik mağazaların hizmet kapsamını geleneksel mağazalardan daha karmaşık bir yapıya sokar. 1. Satış öncesi, 2. Satış (elektronik satış), 3. Satış sonrası.

38 Satış öncesi evresi, firmanın reklâm, halkla ilişkiler, yeni ürün veya hizmet ilanı ve diğer ilişkili faaliyetleri ile tüketicileri çekmesini kapsamaktadır. Tüketicilerin satın alma işlemleri, alışverişlerin elektronik olarak yapıldığı online satışlar esnasında meydana gelmektedir. Satıştan sonraki evre ise, tüketici hizmetleri, problem çözümü gibi işlemlerden oluşmaktadır. Bu evre, talebi karşılayarak ve tüketiciyi memnun ederek tüketici memnuniyeti oluşturmalıdır.

39 ELEKTRONİK MAĞAZA TASARIMININ UNSURLARI 1. Elektronik Mağaza Sitesi Adresi 2. Elektronik Mağaza Sitesi 3. Elektronik (Sanal) Mağaza Programları 4. Güvenlik Sertifikaları 5. Ticari Bir Hesap 6. Arama Motoruna Kayıt

40 Web sayfaları statik ve dinamik olarak ikiye ayrılmaktadır. Statik web sayfaları, genelde bilgi vermeye yönelik kurulan sayfalar olup, etkileşimli bir iletişim yoktur. Dinamik web sayfaları ise, sayfa ziyaretçisiyle etkileşimli iletişim, aynı sayfa üzerinden hedef kaynağa geri dönüşümün yanı sıra fazladan bilgi gönderme gibi çeşitli imkanları sunmaktadır.

41 Firmalar web sitesi kurma ve işletmede üç düzeyden birinde yer alırlar: Düzey 1: Bir site-çok sayıda çevre: Firma web sitesini ürün broşürü gibi konumlandırmaktır. Siteden çok sayıda kesime bilgi verilir, etkileşime geçilir. Genelde firmaların çoğu bunu yapmaktadır. Düzey 2: Doğrudan hedefleme: Firma paydaşlarıyla (müşteriler, tedarikçiler, çalışanlar, yöneticiler, çevre) firmanın vizyonunu, tarihini, ürünlerini, organizasyon yapısını, işe alma duyurularını, çeşitli aktivitelerini paylaşır. Düzey 3: Bire-bir, interaktif pazarlama stratejisi: Alıcı ve satıcı arasındaki en üst düzeyde etkileşim gerçekleşir. Firma elektronik ortamda tedarik zincirinin bir parçası gibi çalışır.

42 Web tasarımın ilkeleri Web tasarım ilkeleri olarak sayılabilecek birçok farklı unsur vardır. Ancak bunlar arasında en çok dikkat edilmesi gerekenler: İçerik, Hız, Kullanılabilirlik, İşlevsellik, Uyumluluk ve Görsel tasarımdır.

43 Görsel Tasarım Çizgi, şekil, alan, boyut, doku ve renk konularından oluşan görsel tasarım öğeleri, bir bilgi aktarımında kullanılan temel unsurları oluşturmaktadırlar. Bir web sitesi tasarlanırken de aynı şekilde bu temel görsel öğelerden yararlanılmaktadır.

44 WEB İÇİN GÖRSEL TASARIM UNSURLARI Web için görsel tasarım unsurları genel olarak; amaç, iletişim, yazı biçimi, renkler, görseller, gezinim, tablo tabanlı yerleşim, F model tasarımı, yüklenme süresi ve mobil dostu olması şeklinde sıralanabilir

45 Amaç Web sitesinin amacı sadece tanıtım olabileceği gibi, en ileri seviyede elektronik uygulamaların kullanıldığı alım satım vb. de olabilir. Bu nedenle, sitenin amacına, tasarım ve kurulum aşamasından önce karar verilip, bu amaca hizmeti edecek bir yapı belirlenmelidir. Hangi bilgilerin yer alacağı hangi işlevsel ve görsel özelliklere sahip olacağı, site içi gezintide hangi patikaların kullanılacağı, site içi aramayı kolaylaştırıcı unsurların neler olacağı ve sahip olması gereken kullanıcı dostu özellikler.

46 İletişim Web kullanıcıları aradıkları bilgiye çabucak ulaşma eğilimindedirler. Bu nedenle yalın ve net bir şekilde sitelerle iletişim kurulması oldukça önemlidir. Web ortamı aracılığıyla sunulan bilginin kolay okunması ve özümsenmesinin sağlanması, bu iletişim için oldukça önemlidir.

47 Yazı Biçimi Sans Serif, Arial ya da Verdana gibi çevrimiçi ortamlarda okunması kolay yazı stilleri mevcuttur. Ayrıca web ortamlarıyla aktarılan bilginin okunabilirliği için kullanılan font boyutu da önemlidir. Tasarımda ideal font boyutu olarak 16 px seçilmeli, tutarlılık ve okumayı akıcı hale getirmek için de en fazla 3 yazı biçimi ve 3 font boyutu kullanılmalıdır.

48 Renkler Birbirini bütünleyici renkler denge ve harmoni oluşturur. Çevrimiçi ortamlarda renklerin kullanılması kullanıcının o ortamdaki deneyim süresince etkisini korumaktadır. Bu doğrultuda metin ve zemin ilişkisinde zıt renklerin kullanımı hem göze yardımcı, hem de okumayı kolaylaştırıcı bir unsurdur. Canlı renklerin kullanımı ise duygu oluşturmayı sağlayabilir. Örneğin, butonlarda veya eylemlerde canlı renklerin kullanılması çağırıcı olarak kullanılabilir. Beyaz alanlar ise tasarımınıza modern, yalın ve düzenli bir görünüm sağlar.

49 Görseller Bir görsel birçok kelimeyi bir anda yansıtabilir. Web siteniz için doğru görsellerin seçimi kullanıcılarla bağlantı kurmanızda yardımcı bir unsurdur. Bilginin etkili bir şekilde sunulması için infografikler, videolar, kaliteli profesyonel fotoğraflardan yararlanılabilir. Bunun gibi görsel öğeler, en iyi yazılan metinlerle iletişime geçmekten daha çekicidir.

50

51 Gezinim (Navigasyon) Gezinme, kullanıcıların web sitesini kullanırlarken gerçekleştirdikleri eylemleri ifade eder. Gezinim sırasında kullanıcıların karmaşık sayfalar içerisinde kaybolmaması için; Web sitesini planlarken sayfaları hiyerarşik olarak düzenleme, Kullanıcı geçmişlerini kullanma, Tıklanabilir alanlar tasarlama ve üç tık kuralını aşmamak önemli stratejiler olarak söylenebilir. Üç tık kuralı, sitede kullanıcı gezinimi sırasında site içerisinde nerede olduklarını bulabilmelerini ve kontrolü kaybetmemelerine yardımcı olur.

52 Tablo Tabanlı Yerleşim Web sayfalarında tablo tabanlı yerleşim kullanılmasının nedeni, sayfa içerisine yerleştirilecek içeriklerin rastgele yerleştirilmesini önlemek ve gelişigüzel dağınık görünümün önüne geçmektir. Tablo tabanlı yerleştirme içeriği bölümler, satırlar ve kutular bazında hizalamaya olanak verir. Bu durum da görsel tasarım ilkelerinden olan denge ilkesinin sağlanmasını kolaylaştırır

53 F Model Tasarımı Web ortamında kullanıcı hareketlerinin incelendiği göz izleme çalışmalarında, insanların bilgisayar ekranının en üst ve en solunu gördükleri, ekranın sağ tarafına ise nadiren baktıkları belirtilmiştir

54

55 Yüklenme Zamanı Genellikle kullanıcılar yüklenme süresi uzun olan web sitelerini kullanmak istememektedirler. Bu nedenle web sitede kullanılacak görsellerin boyut ve ölçekleri en doğru şekilde ayarlanması gerekmektedir.

56 Mobil Dostu

57

58 Teknolojinin ilerlemesi ve internetin gelişmesi ile beraber günümüzde bilginin gücü de ön plana çıkıtı ve bununla beraber internet dünyasındaki bir çok olgu Bilgi Çöplüğü olarak anılmaya başladı. Bu çöplükten anlamlı verilerin de çıkabileceğini düşünen yazılım şirketleri, AR-GE çalışmalarını bu anlamda yürüterek Big Data olarak isimlendirilen olguyu ortaya çıkarttılar. Big Data, sosyal medya paylaşımları, fotoğraf arşivlerimiz, sürekli kayıt aldığımız log dosyaları gibi farklı kaynaklardan elde ettiğimiz tüm bu verilerin anlamlı ve işlenebilir hale dönüştürülmüş biçimidir.

59 Big Data (Büyük Veri) nin oluşumunda 5 bileşen vardır. Genel olarak 5v şeklinde adlandırılmaktadır. Bu bileşenler sırasıyla; Variety (çeşitlilik) Velocity (hız) Volume (veri büyüklüğü) Verification (doğrulama) Value (değer)

60 Variety (Çeşitlilik): Üretilen veriler genel olarak yapısal olmadığı ve bir çok farklı ortamdan elde edilen veri formatlarından oluştuklarından dolayı bütünleşik ve birbirlerine dönüştürülebiliyor olmaları gerekmektedir. Velocity (Hız): Big data üretimi her geçen gün hızına hız katmakta ve bu veriler saniyede inanılmaz boyutlara ulaşmaktadır. Hızlı büyüyen veri, o veriye muhtaç olan işlem sayısının ve çeşitliliğinin de aynı hızda artması sonucunu ortaya çıkartmaktadır ve hem yazılımsal hemde donanımsal olarak bu yoğunluğu kaldırabilmeliyiz.

61 Volume (Veri Büyüklüğü): Büyük veri olarak isimlendirdiğimiz verilerimiz her geçen gün hızına hız katarak artıyor olabilir, haliyle gelecekteki durumlarımızı da ön plana koyarak ileride bu veri yığınları ile nasıl başa çıkacağımızı iyi düşünmemiz ve planlarımızı bu doğrultuda yapmamız gerekmektedir. Verification (Doğrulama): Bu kadar hızlı büyüyen verilerin akışı sırasında gelen verilerin güvenli olup olmadığını kontrol etmemiz gerektiği durumlarda da bir diğer veri bileşeni olarak Verification (Doğrulama) görülebilir. Bu veri doğru kişiler tarafından görülebilir veya saklı kalması gerekiyor olabilir. Value (Değer): Belkide en önemli katmanlardan bir tanesi de Değer katmanıdır, verilerimiz yukarıdaki veri bileşenlerinden filtrelendikten sonra büyük verinin üretimi ve işlenmesi katmanlarında elde edilen verilerin şirketimiz için artı değer sağlıyor olması gerekiyor.

62 Firmaların müşterileri, malzeme tedarikçileri, şirket içerisindeki her türlü işlemler Sosyal medya paylaşımları Günümüzde normal bir tüketicinin günlük yaşamında internette yaptığı haberleşme, arama, satın alma ve paylaşma türü işlemler Twitter da günlük işlenen veri boyutu: 7 terabyte a yaklaşmakta ve günden güne artmaktadır. Sağlık Kuruluşları; hastalarına yönelik bireysel ve kişiselleştirilmiş sağlık hizmetleri sağlayabilmek için, bireysel durumdaki verileri kendi sayısal ortamlarında depolamaktalar.

63 Bankalar, müşterileri ile ilgili sakladıkları bilgiler aracılığı ile kullanıcılarını tanıyan ve internet şubesinde o gün için hangi hizmeti aldığını bilen aynı zamanda anasayfayı, menüleri en etkin hale getiren(kişiselleştirme uygulamaları), müşterilerine hatırlatmalar yapan, kişiselleştirilmiş arayüz deneyimi, zengin içerik ve sürekli hizmet sağlamaktadır. İlaç depolarında yüzbinlerce ilacın adını ve tam olaran nerede bulunduklarını, herhangi bir ilaca ulaşmak istediğimiz zaman yerini doğru bir şekilde bulabilmemizi sağlayan sistemlerin arkasında büyük veriler yatmaktadır. Arama motorları sayesinde milyonlarca sayfa arasında en doğru ve en hızlı veriye ulaşabilmemiz için yine aynı şekilde arka tarafdaki büyük veriler ve bunların anlamlı hale getirilmeleri yatmaktadır.

64 Büyük veri ne kadar bilgi sahibi olunduğundan ziyade verinin nasıl analiz edileceği ve onunla ne yapılacağı üzerine yoğunlaşır. Gerçek zamanlı hata ve sorunların temel nedenlerini belirleme. Müşterilerin satın alma alışkanlıklarına dayanarak satış amaçlı kuponlar üretme. Yeni portfolyoların risklerini tekrar hesaplama. İşleyişi etkilemeden önce yanlış davranışları tespit etme.

65 Büyük veriyi analiz etmek için büyük veri çözümlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle, Google klasik yöntemleri kullanmayarak, ihtiyacı olan teknolojiyi kendisi geliştirerek başarıya ulaşmıştır. Google milyarlarca internet sayfasının verisini Google File System üzerinde tutmaktadır, veritabanı olarak Big Table kullanmaktadır ve büyük veriyi işlemek için MapReduce kullanmaktadır. Bu teknolojilerin hepsi düşük maliyetli binlerce bilgisayarın bir araya gelerek oluşturduğu kümeler üzerinde çalışmaktadır. Benzer bir şekilde Amazon da verilerini kendi geliştirdikleri DynamoDB üzerinde tutmaktadır. Bazı yazılımcılar da açık kaynaklı olarak büyük veri işleme yazılımları geliştirmiştir. Bunların en güzel örnekleri genelde Apache projeleri olarak ortaya çıkan Lucene, Solr, Hadoop, HBase gibi projelerdir.

66 MapReduce, büyük veriyi büyük kümelerde (clusters) işlemek üzere geliştirilmiş bir dağıtık programlama modelidir. Genel yapısı itibariyle MapReduce adından da anlaşılacağı üzere iki ana fonksiyondan oluşur. Birincisi map; bir yığının tüm üyelerini sahip olduğu fonksiyon ile işleyip bir sonuç listesi döndürür. İkincisi reduce; paralel bir şekilde çalışan iki veya daha fazla map fonksiyonundan dönen sonuçları harmanlar ve çözer. Hem map hem de reduce paralel bir şekilde çalışırlar, aynı anda aynı sistemde olmaları gerekmez.

67 Büyük bir fast-food zinciri, büyük veri için hava durumu tahminlerini kullanıyor. Hava durumu tahminlerinden yola çıkarak hangi bölgelerde eve pizza siparişlerinin daha fazla arttığını keşfediyor. Haliyle bu bilgiyi kullanarak yağışlı günlerde ekstra promosyonlar yapıyor ve satışlarında yüzde 20 civarında artış sağlıyor.

68 Bir perakende zinciri de hava durumu verisini müşteri alışveriş alışkanlıkları ile birleştiriyor. Böylece yağışlı günlerde mağazanın hemen giriş kısmına koyulan şemsiyelerin daha çok sattığını, diğer günlerde ise kasa kenarına konulması gerektiğini keşfediyor. Mağaza daha birçok ürünü ile yağış, müşteri kitlesi, moda renkler vs korelasyon yaparak mağaza içi reyon düzenini otomatik değiştiriyor.

69 Almanya ve hemen ardından İspanya da farklı takımların teknik direktörleri büyük veri ve Google Glass kullanarak futbolcuların maç içerisindeki performanslarını antrenman ve daha önceki maçlar ile kıyaslıyor. Futbolcunun şut, pas, koşu ve benzeri istatistikleri ile o maçın anlık durumuna bakıyor. Eğer işler iyi gitmiyorsa anında değişiklik talimatı veriyor. Tüm bu veriler de yine birikmeye devam ediyor.

70 Kanser araştırmaları konusunda büyük veri müthiş bir hız kazandırıyor. Tüm dünyadaki farklı kanser hastalarından elde edilen MR ve tarama bilgileri ortak havuzda toplanıyor. Yapılan tedavi yöntemleri ile elde edilen başarılar karşılaştırılarak, hastaya özel genetik tedavilerin ortaklaştırılmasına çalışılıyor.

71 Boeing 787 tek bir uçuşta yarım terabyte veri üretiyor. Uçak üzerinde bulunan 140 bin adet sensör bu verileri üretirken, elde edilen veriler, hava durumu, uçuş yüksekliği ve yol mesafesi hesaplanarak anlık olarak rota, hız ve irtifa verileri değiştirebiliyor. Tek bir uçuşta bile yüksek oranda yakıt tasarrufu sağlanıyor.