BAHAR YARIYILI MÜHENDİSLİK ETİĞİ GRUP ÖDEV KONULARI

Transkript

1 BAHAR YARIYILI MÜHENDİSLİK ETİĞİ GRUP ÖDEV KONULARI A1-Altı aylık sözleşmeli bir işe henüz başlamışken, başka bir yerden mükemmel kadrolu bir iş önerisi alıyorsunuz. Öneriyi derhal kabul eder misiniz? A2-Bir arkadaşınız sizden, onun için bir referans mektubu yazmanızı istiyor. Arkadaşınızın bu iş için gereken nitelikleri taşımadığına inanıyorsunuz. Mektubu yazmayı kabul eder misiniz? A3-Bir kamu kurumunda sorumlu mühendis olarak çalışmaktasınız. Kontrollüğünüz altındaki bir müteahhit firmanın kurum bünyesinde dağıttığı yeni yıl paketini kabul eder misiniz? A4-Bir kamu kurumunda yöneticisiniz. Sadece mesai başlangıcı ve bitiminde servis araçları tarafından kullanılan kurumunuza ait arka bahçeyi, komşunuz olan bir süpermarket bağış niteliğinde kira karşılığında gündüz saatleri içerisinde müşterilerine otopark alanı olarak kullanmak istiyor. Kabul eder misiniz? A5-Bir kurumda mühendis olarak çalışıyorsunuz. Hazırlamakta olduğunuz raporun bir müşterinin lehine yumuşatmanız teklif ediliyor, üstelik raporun yöneticiniz tarafından da onaylanacağı garantisi veriliyor. Bu durum değerlendirmenizi etkiler mi? A6-Bir kurumda sorumlu mühendis olarak çalışıyorsunuz. Emanet usulü yapılacak bir malzeme alımı için gerekli teklif mektuplarının hazırlanmasını kırtasiye işleri yapan eniştenizden istemeniz konusunda amirinizin ricasını kabul eder misiniz? A7-Davalı konumunda olduğunuz bir mahkeme dosyasında bilirkişilik yapan bir mühendisin kadro ataması ile ilgili jüri üyeliği görevini kabul eder misiniz? A8-Bir kamu kurumunda yönetici konumunda çalışıyorsunuz. Bir trafik kuralını ihlal etmeniz nedeniyle yapılan çevirme esnasında görevli memura kendinizi tanıtır mısınız? A9-İlinizin içme ve kullanma suyu işletmeleri kurumunun yapmış olduğu ihalenin yöntemi açık eksiltmeli ihale olarak belirlenmiştir. İhale sırasında eksiltme oranları %60'lara ulaşıyor. Eksiltmeye devam eder misiniz? Durumun etik çözümlemesini yapınız. A10- Etik sorunlar kurumsal yapılara göre çeşitlilik gösterir. Mühendisin görevi sadece maliyeti düşürmek mi? Ya, diğer hususlar; örneğin, ürünü iyileştirmek, enerji tüketimini azaltmak, verimi, yükseltmek ve daha dayanıklı ürün elde etmek. Etik açıdan irdeleyiniz A11- Kurumda mühendissiniz, İlinizde yeni faaliyete başlayan bir özel şirket; potansiyel müşteri olabilecek mühendisleri tanımak üzere bir günlük ikramlar ve sonunda açık büfe yemek olan bir tanıtım ve eğitim toplantısına davet etti, toplantıya katılmayı etik açıdan değerlendirir misiniz? A12- Sıcak metallerle işlem yapılan bir yerde danışman olarak çalışan kimya mühendisine, bazı işçiler sıcak metallerin oluşturduğu kötü kokular nedeni ile solunum sorunları yaşadıklarını söylüyorlar. Mühendis bu durumu üst yönetime ilettiğinde, fabrikadaki işlemlerde standartlara uyulduğu yanıtını alıyor. Araştırma sonucunda söz konusu standartların henüz test edilmemiş malzemeler için geçerli olmadığını ve o işyerindeki malzemelerin çok azının test edilmiş olduğu ortaya çıkıyor. Bu durumda sorumlu bir mühendis olarak ne yapardınız? A13- Ünlü bir yapı mimarı, 1977 yılında tamamlanan binanın hiç de fazla olmayan rüzgâr hızlarında bile yıkılabileceğini 1978 yılında bir rastlantı sonucu anladı. Fırtına dönemi başladığında tehlike daha da artmıştı. Mimar bunu itiraf ettikten sonra binanın mühendisleri, mimarları, sahipleri, sigorta eden şirketler, Kentin Yapı İşleri Daire Başkanlığı ve halk arasında bir tartışma başladı. Mimar sessiz kalmak yerine, kendi saygınlığının azalması pahasına, hatasını kabul etmiş, sorunu çözmeye çalışmıştı. Yapının elemanları güçlendirildi. Mimarın etik davranışı sonucu, teknik olmayan birçok taraf arasında uzlaşı sağlandı ve büyük bir tehlike önlendi. Siz de böyle davranır mıydınız? A14- Ali ile Bekir üçüncü sınıf öğrencisidir. Her yıl bölümde en iyi Tasarım Projesi Yarışması düzenlenmektedir. Ali bu yarışmayı kazandığında iş bulma açısından iyi bir avantaj yakalayacağını düşünmektedir. Bu konuda Bekir den yardım ister. İstediği yardım aslında projenin ana bölümlerinden birini oluşturmaktadır. Bekir, gelecek yıla hazırlık yapma fırsatını bulacağı düşüncesi ile yardım eder ve sonuçta Ali ödülü kazanır. Fakat; Ali ödevinde Bekir in katkısından hiç söz edilmez. Sizce Bekir bu durumda ne yapmalıdır. A15- Bakanlıkta çalışan bir mesai arkadaşınız var. İnşaat ruhsatlarının onaylandığı önemli bir konumda görev yapıyor. Rüşvet aldığına şahit oluyorsunuz. Diğer taraftan oğlu lösemi hastası, maddi durumu sahiden çok kötü. Oğlunun yaşatması içinde acil paraya ihtiyacı olduğunu da kesin biliyorsunuz. Ne yaparsınız, bu kişiyi İhbar edermisiniz.? 1

2 A16- Boeing şirketinde mühendissiniz ve kargo kapılarının hatalı olduğunu fark ettiniz. Bunu üst yönetime bildirdiniz. Bir tedbir alınmadı. 2 yıl sonra uçak bu yüzden Paris te düştü. 367 yolcusu öldü. Bir mühendis iş hayatında duygularının rolü nedir. Ya dürtüleri. Sizce uygar mühendis, erdemli olan mıdır. Yasalar ne der? Etik standartlar ne der? Ya genel ahlak kuralları. Erdemli bir mühendis Mühendis şapkasını çıkartıp. İş adamı şapkasını giymeli mi? A17- İlgili kamu kurumu mühendislik şirketinizi, yeni kurulacak bir termik santralın fizibilite çalışmasını yapmak için görevlendirdi. Göreviniz, belirlenmiş iki yer üzerinde çalışarak hangisinin daha uygun olacağını belirlemek. Bunlardan birincisi boş bir arsa ve sahibi bir yazlık ev yapmak istiyor. İkincisi arsa üzerinde ise kullanılmakta olan binalar var. İkinci parsel şirketinizin genel müdürüne ait. Bu konuyu yetkililere bildirdiniz ve uyardınız. Önemli olmadığını söylediler. Sonuçta raporunuzu hazırladınız ve birinci yerin daha uygun olacağına karar verdiniz, çünkü; mühendislik açısından bu parsel daha uygun, ikinci parseldeki binaların kamulaştırma giderleri fazla olacağı için yapılaşmamış bir parselin kullanımı daha ucuz.. Bu olayda kararınız etik kurallara uygun mudur? A18- Bir üst düzey yetkilisi olarak çalıştığınız şirkette, farklı disiplinlerdeki mühendislerin yanında mimarlar ve plancılar da görev yapıyor. Şirketteki görevinizin yanı sıra ilgili kamu kuruluşunda sınırlı bir danışmanlık göreviniz de var, bu görev sırasında projelerin fizibilite raporlarını inceleyip karar vermeniz isteniyor. Kamu kurumu sözleşmenize eğer bu projelerde sizin şirketiniz ile ilgili hususlar varsa bunları sizin dışınızdaki diğer meslektaşlarınız imzalamış olmalı şeklinde bir madde eklemiş bulunuyor. Benzer şekilde şirketiniz de eğer bir müşterinin projesi kamu kurumuyla ilgili hususlar içerirse bu projede sizin çalışmanızın mümkün olmadığını sözleşmenize yazmış bulunuyor. Bu koşullar size etik kurallara uygun geliyor mu? C1- Avcılıkta egemen güç, hayvanların izini sürmek ve zevk için onları öldürmektir. Avcı, tuzağa düşürür, pusu kurar, hayvanı her türlü teknoloji ile aldatır. Avcı acıma duygusunu zayıflık kabul eder. Hiç utanç duymaz. Avcı acaba kovaladığı korkak bir tavşanın yerine kendisini koyamaz mı? Zavallı hayvancıkların yaşadıkları travma! Sizce ahlak olarak avcılık nasıl bir eylemidir? Avcı hayatta kalmak için mi avlanır. Yoksa bu bir vahşi zevk midir? C2- Hazine Arazisine komşu bir şahıs arazisinin sınır anlaşmazlığına dair bilirkişi olarak atandınız. Bu davanın arazi keşfi için şehir dışına çıkmanız ve konaklamanız gerekiyor. Davacı tarafın sizin ulaşımınızı sağlamalarını ve kendi işlettikleri otelde ağırlama teklifini kabul eder misiniz? Olayın etik çözümlemesini yapınız. C3-Bir harita şantiyesinde şantiye şefi olarak görev yapıyorsunuz. Projenin belirlenen sürede tamamlanması için İşçilerinizden enaz yarısının hafta sonu fazla mesai yapmalarını talep ediyorsunuz. Bir grup bayan işçi aileleri ve çocuklarını, bir grup işçi sendika toplantısını, diğer bir grup işçi sağlık sorunlarını, bir grup işçi ise takımlarının şampiyonluk maçını mazeret gösteriyor. Hangilerine izin verirsiniz? C4-Bir firmanın insan kaynakları müdürü olarak görev yapmaktasınız. Aynı firmada çalışan çok samimi bir arkadaşınız son personel alımında referansları en iyi olanları kendi birimine atamanızı rica ediyor. Kabul eder misiniz? C5- Lüks bir yolcu otobüs gece yolda kalan bir kamyona çarparak ciddi bir kaza yapar. Kaza sonucu yangın çıkar ve kimse dışarı çıkamadığı için 26 kişi feci şekilde yanar. Otobüsün camları fırlamamıştır. Aslında her camın yanında camları kırmak amacı ile çekiç için yer vardır. Ama çekiçler yerinde yoktur. Bu durumda kim suçludur. Otobüsü denetlemeyen trafik polisimi, kamyonun şoförümü, otobüs firması mı? Otobüs şoförümü? Yoksa bu eksikliği görüp bildirmeyen tüm yolcular mı? C6-Fabrikanızın mutfak stokunda yaptığınız son sayımda geçmiş dönemde satın alınmış önemli miktarda un ve margarinin son kullanma tarihinin geçmiş olduğunu tespit ettiniz. Hepsini imha eder misiniz? C7-Kıdeminiz nedeniyle, uzmanlık alanınızı ilgilendirmeyen bir birime yönetici olarak aday gösteriliyorsunuz, kabul edermisiniz? C8- Hızlı Tren Hattında görevli iki mühendis, bu hatta çalışan trenin otomatik kontrol sisteminin güvenlik ve tasarımını sorgulamışlardı. Teşkilat içindeki sonuçlardan tatmin olmayan mühendisler adlarını gizli tutarak Yönetim Kurulu nda bu kuşkularını dile getirmişlerdi. Yönetim Kurulu şikayetleri araştırmak yerine, mühendislerin kimliğini araştırmış ve ardından onları kurallara karşı geldikleri gerekçesiyle işten çıkarmıştır. Bu olayın etik analizini yapar mısınız? 2

3 C9-İlçenizin yerel yönetim kadrosu ile yakın ve sıcak ilişkileriniz var. Harita ihalelerine çağrılı olarak davet ediliyorsunuz. İlçenin 18.Madde uygulama işini de yüklenmiş bulunuyorsunuz. İşlerin henüz ancak yarısını tamamladınız. Belediye yaklaşan yerel seçimleri bahane ederek en kısa sürede tapuların dağıtılmasını istiyor ve size işi hızlandırmanı için baskı yapıyor. Olayı etik açıdan değerlendiriniz. C10-Yeni mezun öğrenci, yol inşaatlarında deneyimli bir harita mühendisi ilanına başvurur. CV sini biraz abartarak, yol projesi yaptığını, stajını yol şantiyesinde yaptığını yazar. İşe kabul edilir. Harita mühendisine arazide yol ekseni aplikasyonu görevi verilir. Yardımcı eleman, alet ve donanımlar hazırlanarak bir aplikasyon ekibi kurulur ve mühendisten çalışmalara başlaması istenir. Olayın etik çözümlemesini yapınız. C11-Bir kasabanın belediyesinde harita mühendisi olarak görev yapıyorsunuz. Belediyenin haritaları var ve kullanılmaktadır. Arazide yerleşim yerlerinin aplikasyonu sırasında, ölçme ve değerlendirmelerinizden, bazı kontrol noktalarının hatalı olduğunu farkettiniz. Ancak bazı noktalarla da çalışmayı sürdürebiliyorsunuz. Durumun etik çözümlemesini yapınız. C12- Ulusal bir basın kuruluşu, Belediyece yapılan 18. Madde uygulamasının; gecikmesi, maliyeti, birilerine kazandırılan rantlar ve geleceği konusunda bir ücret karşılığı görüş bildirmenizi istedi. Uygulamayı inceleyerek; gerekli gördüğünüz iyileştirmeleri içeren genel bir rapor hazırladınız. Yazdığınız rapora dayanarak basın kuruluşu bir seri yazı hazırladı, maliyet, işi yapan mühendise suçlamalar ve hatta kazandırılan rantları gündeme getirerek uygulamanın kabul edilebilir olmadığını kamuoyuna açıkladı. Bu yazı dizisi üzerine ilgililer için soruşturma açıldı, sizi de ifade vermeye çağırdılar. Siz de bu tür iddialar değil, teknik sorunlarla ilgili olarak rapor verdiğinizi bildirdiniz; uygulamanın kabul edilebilir olmadığını söylemediniz ki.. Bu davranışı için basın ahlak kurumuna başvurarak basın kuruluşu hakkında soruşturma açılmasını talep eder miydiniz? C13- Müşteriniz yaptığınız projeyi beğenmedi, çok büyük, karmaşık ve maliyeti yüksek bir proje hazırladığınızı düşünüyor ve proje ücretini size ödemiyor. Siz ise bu şekilde yapılmazsa projenin güvenliksiz ve çevreyi tehdit edeceğini düşünüyorsunuz. Bu nedenle sizden projenin çizimlerini istiyor ki, tanıdığı bir başka mühendise danışsın ve onun size destek vererek daha iyi bir proje elde edilmesini sağlasın. Siz ise çizimleri vermek istemiyorsunuz. Vermeniz gerekir mi? C14- Büyük bir alan kaplayan inşaatın temelini, zemin kayacını ulaşmanız için projeye göre 150m derinlikte açmanız gerekli. Ancak çalışma sırasında 160 metreye indiğiniz halde henüz sağlam kayaya rastlamadınız. Durumu başmühendise bildiriyorsunuz. Fazladan kazdığınız her metre fazladan harcama demek. Başmühendis işlemi durdurmanızı istiyor. Raporunuza 160 metreye inildi kayaca rastladık ve kazıyı durdurduk yazmanız gerektiğini söyledi. Siz iyi biliyorsunuz ki, sağlam zemine ulaşılmadıkça, planlanan bina için risk sürecektir. Başmühendis ise bunun fark edilmesinin onlarca yıl alacağını, belki hiç bir zaman böyle bir risk olmayacağını, olsa bile büyük bir zarar teşkil etmeyebileceğini söylüyor. Sadece sağlam zemine ulaştık demenizi istiyor. Ne yaparsınız? C15- ÇED raporu da yazan bir şirkette çalışıyorsunuz. Büyük bir firmanın yörenizde kuracağı yeni tesisin fay hattının tehlike sınırları içinde olduğunu, raporunuza eklediniz. Bu bilgiyi sizin raporunuzun müsveddelerinde gören kamu kurumu, bir basın toplantısı düzenledi ve sizin de orada olmanız isteniyor. Tesisi kuracak firmanın yetkilisi müdürünüzü arayarak, milyonlarca dolarlık iş teklifi yapıyor ve koşul olarak da basın toplantısında sizin şirketten kimsenin bulunmamasının iyi olacağını bildirdi. Müdür de bu büyüklükte bir işi kaçırmamak için sizin basın toplantısına gitmemeniz talimatını veriyor, raporu değiştirmenizi istiyor. Ne yaparsınız? C16- İşyerinizde yerel çevre grubu ile randevunuza geç kaldınız, o yüzden biraz hızlı araba kullanmak zorundasınız. Bir yandan da içinizden bu çevreciler de çok oldu, ne zaman doğru dürüst bir mühendislik projesi yapmaya kalksak karşımıza bir çevreci grup çıkıyor, yok ekosistem, yok risk altında canlı türleri, habitat, sürdürülebilirlik bir sürü kavramdan bahsedip işimize engel olmaya başlıyor. Hâlbuki bu mühendislik projeleri olmasa, barajlar yapılmasa, su iletim hatları yapılmasa susuz kalsalar daha mı iyi? Yapılan projelerin önemini neden anlayamıyorlar? Çevrecimi olmak veya kamu hizmet tesislerimi ikisi arasındaki ikilemin etik analizini yaparmısınız? C17- Öğrenci hocasının odasına gelir. Fizik dersinden notu (F) dir. Öğrenci dert yanar. Babası kanserdir, annesi evlerde temizliğe gitmektedir. Kardeşi işsizdir. Bursu kesilmek üzeredir. Öğrenci sürekli dert yanar, hatta ağlar, Hoca ne yapmalıdır? C18- On iki yaşındaki genç atlet Trabzonlu Hilal Çoşkuner yarışta birinci gelmek ve burs almak üzere iken hemen yanında düşen arkadaşına yardım etmek için yarışı bırakır. Kendisine bu davranışından dolayı Fair- Play ödülü verildi. Ya siz bu durumda ne yapardınız? 3

4 C19- Burası Ahmetli Regülâtörü. İhaleyi üstlenen müteahhit tecrübesizdir, gene de amacı daha fazla kâr etmektir. Kalitesiz malzeme kullanır. Motorda bakır yanında demir pabuç kullanmıştı. Devamlı arızalar çıkar. Çünkü ihaleyi almak için fiyatı çok aşağılara çekmiştir. Mühendis bu hatalar karşısında hiç ses çıkarmaz. Şikâyet etmez. Sonuç: Ahmetli Regülâtörü çalışmayınca göldeki tüm balıklar öldü. Yüzlerce dönüm tarım toprağı zehirlendi. Çok sayıda dava açıldı? Erdemli ve dikkatli bir mühendis en başta bu hatayı önleyemez miydi? C20- Müşterinizin satmak istediği ama alıcıların güvenlik konusunda kuşku duyduğu eski ve tarihi bir binanın güvenlik araştırmasını yapmanız istendi. Anlaşmanız bulgularınızın gizli kalacağı konusunda özel bir madde içeriyor. Ayrıca müşteriniz binada herhangi bir tadilat veya tamirat yapmayacağını, binayı olduğu gibi satacağını size bildirdi. Mesleğiniz gereği yaptığınız gözlem ve incelemeler sonunda yapının sağlam olduğunu gördünüz. Ama müşteri laf arasında binanın mekanik ve elektrik tesisatında sorunlar bulunduğunu ağzından kaçırdı. Siz ise bu konularda yetkili ve yeterli değilsiniz, ama biliyorsunuz ki bu açılardan da binanın yeni yerleşeceklere güvenlik sağlaması gerek. Aksi halde çok ciddi sorunlar çıkabilir. Raporunuzda bu hususa kısaca değiniyor ama anlaşmanız gereği üçüncü kişilere açıklama yapmamış oluyorsunuz. Yaptığınız etik olarak doğru mu? C21- Bir fabrika ile çevre danışmanlığı sözleşmesi yaptınız. Göreviniz bir süre önce il çevre kontrol örgütü tarafından tesise verilen 60 gün süreli uyarı gereğince tesisin yapması gereken atıksu deşarj izni başvurusu konusunu incelemek, verilen deşarj sınırına uyumu sağlamak üzere bir rapor hazırlamak. Yaptığınız incelemenin sonunda tesisin gerçekten de ilave yatırım yapmazsa yakından geçen akarsuyu kirleteceğini gördünüz, ama henüz raporunuzu tamamlamadınız. Yapılması gereken ek yatırım oldukça pahalıya malolacak. Bu bulgularınızı fabrikanın yetkililerine sözlü olarak ilettiniz. Ertesi gün fabrika sizinle olan sözleşmesini durdurduğunu yazılı olarak bildirdi, anlaştığınız ücret size ödendi ama bu konudaki bildiklerinizi de açıklamanızı yasaklıyorlar. Bir kaç gün sonra çevre il yetkililerinin tesisin çevreyi kirlettikleri için uyarıldıkları konusunda kamuya açıklama yaptıklarını, tesisin de cevap olarak kendilerinin hiç bir ilave yatırım yapmadan atıksu sınır değerlerine zaten uygun çalıştıklarını, kirlettikleri iddiasının gerçek olmadığını bildirdiğini öğrendiniz. Ne yaparsınız, acaba çevre il müdürlüğüne elinizdeki verilerle başvurmalı mısınız? B1- Belediye imar işlerinde harita mühendisisiniz, yeni oluşan veya planlanan imar bölgeleri, kentsel dönüşün alanları, organize sanayi bölgeleri vb gibi rant getirecek alanları kurum dışına sızdırmayı yaparmısınız? İrdeleyiniz. B2- Kapalı bir maden işletmesinde sorumlu mühendis olarak çalışıyorsunuz. İşletmenin havalandırma sistemine ait en büyük vantilatörün bakımının yapılması gerekiyor. Bakımın en erken bir haftada bitirilebileceği rapor edilmiş. Ertelenemeyecek derecede önemli miktar siparişi zamanında teslim etmek zorundasınız. Havalandırma olmadan çalışmanın sağlık açısından riskleri sözkonusu. İşleri bir hafta tatil eder misiniz? Olayı etik açıdan inceleyiniz. B3- Yeni mezun bir harita mühendisisiniz, Babanız aktif olarak kadastro müdürü veya belediye başkan yardımcısı size büro açmanızı talep ediyor? Olayı etik açıdan inceleyiniz. B4- Yeni mezun herhangi bir devlet kurumunda harita mühendisi olarak göreve başladınız ve başka bir mühendis olmadığından projelerin kontrol mühendisliğine yükseldiniz. Bir projenin arazi keşfi sonucu asırlık çınar ağaçlarına denk geldiğini ve projenin değiştirilebilir güzergaha imkanı olduğunu gördünüz ve projeyi durdurdunuz. Gerekli girişimleri yapmanıza rağmen sizin önerdiğiniz proje uygun görülmedi. Kim haklı ve ne yaparsınız? B5- Hazine Arazisine komşu bir şahıs arazisinin sınır anlaşmazlığına dair bilirkişi olarak atandınız. Bu davanın arazi keşfi için şehir dışına çıkmanız ve konaklamanız gerekiyor. Davacı tarafın sizin ulaşımınızı sağlamalarını ve kendi işlettikleri otelde ağırlama teklifini kabul eder misiniz? Olayın etik çözümlemesini yapınız. B6- İlinizin içme ve kullanma suyu işletmeleri kurumunun yapmış olduğu ihalenin yöntemi açık eksiltmeli ihale olarak belirlenmiştir. İhale sırasında eksiltme oranları %60- lara ulaşıyor. Eksiltmeye devam eder misiniz? Durumun etik çözümlemesini yapınız. B7- İlçe yerel yönetiminin yerel seçim öncesi en büyük yatırımı olarak kabul edilen ve basın açıklaması ile duyurusu yapılacak olan özenle tamamladığınız projenizin teslim aşamasında, kabul edilebilecek sınır değerlerde olan bir hatayı farkettiniz. Kabul edilebilir sınırlarda olmasına rağmen sonraki aşamaları etkileyebilecek kararları gerektirebilecek olan bu Projeyi teslim eder misiniz? 4

5 B8- Bir kamu kurumunda kontrol mühendisi olarak çalışıyorsunuz. Amiriniz yaşlı bir mühendis. Bürokrasiyi ve mevzuatı çok iyi biliyor. Fakat ne yazık ki uzun zamandır mesleki bilgisini artırmak için hiç çaba göstermemiş. Yeni mühendislik kavramları ve uygulamalarına çok yabancı. Yeni teknolojileri ve gelişmeleri bilmediği için kurumda artık geçerliğini yitirmiş yöntemleri uygulattırmakta ısrar ettiğinden gereksiz zaman ve işgücü kaybına neden oluyor. Olayın etik çözümlemesini yapınız. B9- Bir harita şantiyesinde şantiye şefi olarak görev yapıyorsunuz. Projenin belirlenen sürede tamamlanması için İşçilerinizden enaz yarısının hafta sonu fazla mesai yapmalarını talep ediyorsunuz. Bir grup bayan işçi aileleri ve çocuklarını, bir grup işçi sendika toplantısını, diğer bir grup işçi sağlık sorunlarını, bir grup işçi ise takımlarının şampiyonluk maçını mazeret gösteriyor. Hangilerine izin verirsiniz? B10- Mühendis arkadaşınızla birlikte küçük bir şehirde yeni bir harita şirketinde çalışmaya başladınız. Firma yeni ve küçük, iş bulamazsanız batacak. Bu şehre gelmenizin nedeni eşinizin burada iyi bir işi olması. Başka firmalar yaptıkları işlere sizi ortak etmiyorlar. Belediyeye bir altyapı projesi için bir ön rapor yazmanız istendi. Şirketin patronu kendisinin belediye başkanı ile görüştüğünü, başkanın yeni seçim kampanyası için bu projenin önem taşıdığını ve seçim kampanyasında bu projenin ucuza malolacağını duyurmak istediğini, sonuçta 1 milyar TL tutan proje ön tahmininizin en çok 300 bin TL olursa şansı olduğunu size açıkladı. Bu nedenle hemen ne yapıp edip projeyi 300 binin altına indirmenizi söyledi. Siz de itiraz ettiniz, ama patronun bu iş karşılığı seçim kampanyasına yüklü bir bağış vermeyi kabul ettiğini öğrendiniz. Elbette ki proje bu paraya çıkmaz, başkan kazanırsa projeyi alırsınız, o zaman haklı gerekçelerle arttırım istersiniz ve alırsınız. Rakibi kazanırsa zaten proje falan yok. İtiraza devam ederseniz projeyi patronun kendisinin ele alıp kısacağını, bu durumda da sizi işten çıkartacağını öğrendiniz. Ne yapardınız? B11- Yıl 1957, Japonyada uygulamaya konan demiryolu projesinde bazı teknik eksikleri fark eden mühendisler bunları kamuoyuna açıkladılar ve ardından işten atıldılar. İki yıl sonra ciddi bir tren hatası oldu ve işten atılan mühendislerin tüm hakları tazminatları ile birlikte geri verildi. Bu olayı nasıl değerlendirirsiniz. Mühendis kime sadık olmalı? Eğitimli ve profesyonel yöneticiler kime sadık olmalı? B12- Çevre konusunda nihai karar veren bir devlet kuruluşunda mühendissiniz. Büyük bir alanda enerji üretecek bir proje hazırlandı ve izin için kuruluşunuza sunuldu. Şube müdürünüz kontrollüğüne size verdi, verirken de sakın bir gecikme olmasın diye de talimat aldınız. Projeyi incelediğinizde hava kirliliğini gidermek için alınan önlemlerin yeterli olmadığını gördünüz. Amiriniz ise alınan tedbirler bu işe yeter diyor. Siz düşüncelerinizi yazılı olarak amirinize verdiniz ve izin verilmemesi gerektiğini bildirdiniz, ama izin çıktı ve bu arada basında da önemli yer buldu. Bu işten çekilmeniz gerekir mi? Bu izne imza atmalı mısınız, yoksa itirazınız etik bir davranış mıdır? B13- Kentin belediyesine bağlı çevre sağlığı işletmesinin müdürlüğünde çalışan mesleki yeterlik sahibi (yani imza yetkisi olan) tek mühendissiniz. Amiriniz doğrudan müdürünüz, ayrıca size bağlı çalışan bir teknisyen var ve siz kentsel kanalizasyondan ve arıtmadan da sorumlusunuz. Kentte çok sayıda gıda işletmesi var ve bunların atıksuları kentsel kanalizasyona oradan da kent arıtma tesisine gidiyor. Gıda işletmeleri mevsimsel çalışıyorlar ve onların en büyük kirlilik yükü üretme mevsimi aynı zamanda kanala yağmur suyu girişinin de en büyük olduğu mevsim. Amirinize arıtma kapasitesinin yağışlı sezonda gelecek ek yük dolayısıyla yetersiz olduğunu bildirdiniz, hatta alınabilecek önlemleri de belirttiniz. Ayrıca amirinizin dışında belediye meclis üyelerinden tanıdığınız birilerine de durumu gizlice açıkladınız. Amiriniz umursamaz bir yanıt verdi. Ardından da bu meseleleri sadece benimle görüşeceksin, aksi halde işine son veririm dedi. Bunun üzerine bu davranışı da meclis üyesi tanıdığınıza anlattınız. Amiriniz sizi arıtma ile ilgili görevden aldı, bu meseleyi daha fazla kurcalarsa işten atılacağınızı söyledi. Sizin yerinize teknisyeninizi sorumlu atadı ve kendisinin sadece amirinize bilgi vereceğini ve doğrudan amirinizden emir alacağını açıkladı. Bu talimatın yazılı olduğu belgeyi alıp sakladınız. O kış gerçekten aşırı yağış oldu, eğer arıtma havuzları kısmen baypas edilip boşaltılmazsa taşacak ve bu defa tüm arıtma tesisi elden çıkacak noktaya gelindi. Bu durumu belediyeye ve kamuoyuna açıklama mecburiyeti var. Amiriniz bu açıklamayı yapıyor ve mazeret olarak çok yağış oldu ne yapalım diyor? Acaba görevinizi doğru yaptınız mı? Buna rağmen sakıncalı durumu engelleyemediniz, hatanız nerede? B14- Bir mühendis, yoğun bakım ünitesinde kullanılacak yazılım hizmeti vereceği hastanede çalışanların eğitim ve tecrübe eksikliği nedeniyle yazılımı kullanamaması üzerine programı kullanmaktan vazgeçmiş ve bilişim grubuyla çelişmiştir. Bunun üzerine yazılım çıktılarını kullanan grubun şefinin de baskısıyla taraflar arasındaki iş ilişkisinin bitmesi söz konusudur. Mühendis bu durumla nasıl baş etmelidir ve yükümlülükleri nelerdir? 5

6 B15- Mühendis A, çalıştığı firma tarafından pozisyonu ve görevi gereği çeşitli konferans ve fuarlara gönderilmektedir. Yine masrafları çalıştığı firma tarafından karşılanan bir konferansta 5000$ değerinde bir ödül kazanmıştır. Bu durumda mühendis A nın ödülü kendine saklaması mı doğrudur yoksa çalıştığı firmaya mı iade etmelidir? B16- Mühendis A, özel sektörde yıllarca elektrik sistemleriyle ilgili tasarım hizmetleri verdikten sonra kendi firmasını açmaya karar vermiş ve firma tanıtımı amaçlı bir web sayfası oluşturmuştur. Web sayfasında önceki çalıştığı firmaların çalışanı olarak tasarımını yapmış olduğu projelere de yer vermiştir. Projeler resimli ve kısa açıklamalı olarak sunulmuştur. Verilen detaylarda projenin hangi danışmanlık firması adına tamamlandığı ve yapılan işin sadece tasarımla sınırlı olduğu belirtilmiştir. Mühendis A nın başka firmalar adına çalıştığı projelere web sayfasında bu şekilde referans vermesi etiksel midir? B17- İnsan kaynakları müdürüsünüz. Mühendis tercihinde; bir mühendisin başarısı ve teknik yeteneklerinin yanısıra, iletişim, ikna, takım çalışması ve yönetimi ve teknik olmayan güçleri anlayabilme yeteneklerini de dikkate alırmısınız etik açıdan irdeleyiniz? D1- Bir firmanın insan kaynakları müdürü olarak görev yapmaktasınız. Aynı firmada çalışan çok samimi bir arkadaşınız son personel alımında referansları en iyi olanları kendi birimine atamanızı rica ediyor. Kabul eder misiniz? D2- Bir kamu kurumunda yönetici konumunda çalışıyorsunuz. Bir trafik kuralını ihlal etmeniz nedeniyle yapılan çevirme esnasında görevli memura kendinizi tanıtır mısınız? D3- Ülkemizdeki Kentsel Dönüşüm/Kentsel Yenileme uygulamalarının etik açıdan incelenmesi D4- Bir ihale için teklif verdiniz. Tekliflerin açılmasından önce, ihaleye katılan diğer şirketlerden biri ihaleden çekilmenizi ve bunun karşılığında da proje için sarfettiğiniz emeğin bedelini ödeyeceğini açıklıyor. Nasıl davranırsınız? D5- Bir firmada mühendis olarak çalışıyorsunuz. Yeni bir reklam ve pazarlama şirketi kuran samimi bir arkadaşınız ofis bilgisayarınızın adres defterinde kayıtlı firmaların elektronik posta adreslerinin listesini rica ediyor, kabul eder misiniz? D6- Bir harita şirketinin sahibiyim. Eşim de İl İmar Müdürü. Kentteki bir ihaleye katılıyorum. Eşim İhale Komisyonunda görev alabilir mi? D7- İlçe yerel yönetiminin yerel seçim öncesi en büyük yatırımı olarak kabul edilen ve basın açıklaması ile duyurusu yapılacak olan özenle tamamladığınız projenizin teslim aşamasında, kabul edilebilecek sınır değerlerde olan bir hatayı farkettiniz. Kabul edilebilir sınırlarda olmasına rağmen sonraki aşamaları etkileyebilecek kararları gerektirebilecek olan bu Projeyi teslim eder misiniz? D8- Bir çimento fabrikasının küçük bir miktar hissesine sahibim ve şantiye sorumlusu olduğum bir inşaat işinde bu fabrikadan çimento alınmasını öneriyorum. Durumun etik çözümlemesini yapınız. D9- Bir büyük baraj yapacağımızı düşünelim. Sulama, taşkın kontrolu ve enerji üretimi bakımından yararlı; olası göç, tarım topraklarının su altında kalması, tarihi eserlerin su altında kalması bakımından zararlı. Nasıl kararvereceğiz? D10- Bir ihaledeki kontrol mühendisi, firma sahiplerine ait tatil köyünde ailece ücretsiz tatile davet edilmiştir. Davete kabul ederek ailece bir hafta ücretsiz tatil yapmıştır. Tatil dönüşünde firmaya ait hakedişleri kontrol ederken imalatlarda eksiklik olduğunu tespit etmiştir. Kontrol mühendisinin nasıl davranması gerekmektedir? D11- Uzun süre özel sektördeki bir holdingde yönetim kurulu üyesi olarak çalışan bir kişinin, söz konusu holdingle kredi ilişkisi içinde olan bir devlet bankasının genel müdürü olarak atanmasını etik açıdan inceleyiniz. D12- Kamu ihalelerinde görevlisiniz. Şartnamenizi hazırlarken, müşteriniz X firmasında bir mühendisin geliştirdiği ve patent aldığı bir yöntemden çok etkilendiğini, bu yeni prosesin kullanılmasından yana olduğunu söylüyor. Siz de bu görüşe katılıyorsunuz. Hazırladığınız şartnamede bu yeni prosesin teknik özelliklerini esas alıyorsunuz, ve ihaleyi herkesin bu şartnamedeki genel özelliklere uyabilmesi esasına göre hazırlıyorsunuz. Patentlenmiş bir prosesin teknik esaslarının şartnameye girmesine dayanan bu yöntem etik midir? 6

7 D13- Bir havayolu şirketinde mühendissiniz ve kargo kapılarının hatalı olduğunu fark ettiniz yılında bunu üst yönetime bildirdiniz. Bir tedbir alınmadı yılında uçak bu yüzden ve 367 yolcusu öldü. Bir mühendis iş hayatında duygularının rolü nedir. Ya dürtüleri. Sizce uygar mühendis, erdemli olan mıdır. Yasalar ne der? Etik standartlar ne der? Ya genel ahlak kuralları. Erdemli bir mühendis Mühendis şapkasını çıkartıp. İş adamı şapkasını giymeli mi? D14- İhaleyi üstlenen müteahhit tecrübesizdir, gene de amacı daha fazla kâr etmektir. Kalitesiz malzeme kullanır. Devamlı arızalar çıkar. Çünkü ihaleyi almak için fiyatı çok aşağılara çekmiştir. Mühendis bu hatalar karşısında hiç ses çıkarmaz. Şikâyet etmez. Sonuç: ihale edilen ve biten devlet yatırımı çok kısa zamanda işlemez hale geldi? Devletin maddi kaybı? Çok sayıda dava açıldı? Erdemli ve dikkatli bir mühendis en başta bu hatayı önleyemez miydi? Siz olsanız ne yapardınız? D15- Bir üst düzey yetkilisi olarak çalıştığınız şirkette, mühendislerin yanısıra mimarlar, plancılar ve jeologlar da görev yapıyor. Şirketteki görevinizin yanı sıra ilgili kamu kuruluşunda sınırlı bir danışmanlık göreviniz de var, bu görev sırasında projelerin fizibilite raporlarını inceleyip karar vermeniz isteniyor. Kamu kurumu sözleşmenize eğer bu projelerde sizin şirketiniz ile ilgili hususlar varsa bunları sizin dışınızdaki diğer meslektaşlarınız imzalamış olmalı şeklinde bir madde eklemiş bulunuyor. Benzer şekilde şirketiniz de eğer bir müşterinin projesi kamu kurumuyla ilgili hususlar içerirse bu projede sizin çalışmanızın mümkün olmadığını sözleşmenize yazmış bulunuyor. Bu koşullar size etik kurallara uygun geliyor mu? D16-Şirket Patronu Hüsamettin firmasının yeni bilgisayar sistemiyle gurur duyuyor. Ancak, çalışanların bir kısmının e-posta ile fazla zaman harcadıklarından kuşkulu. Oysa, yeni sistem alındığında tüm çalışanlarına kişisel e-postalara izin verilmeyeceğini söylemişti. Sistem sorumlususunuz ve sizi çağırarak; herkesin e- posta dosyalarına girmesini iş dışındaki e-posta mesajlarını kendisine bildirmesini ister. Siz bu durumdan bazı özel mektuplaşmaları açığa çıkarması ihtimalinden rahatsız olursunuz. Bazı çalışanların işten atılması bile söz konusu olabilir korkusuna kapılırsınız? Ne yapardınız? D17- Müşteriniz yaptığınız projeyi beğenmedi, karmaşık ve uygulaması zor bir proje hazırladığınızı düşünüyor. Siz is bu şekilde yapılmazsa projenin toplum için faydalı olmayacağını düşünüyorsunuz. Aslında müşteri projeyi kabul etse gerekli kabulleri yapacak ve paranızı da ödeyecek. Bu nedenle sizden projenin çizimlerini istiyor ki, tanıdığı bir başka mühendise danışsın ve onun size destek vererek daha iyi bir proje elde edilmesini sağlasın. Siz ise projeyi vermek istemiyorsunuz. Vermeniz gerekir mi? D18- Bir kamu kurumunda uzun yıllar mühendislik yaptınız, arazi davalarında uzmanlaştınız. Ama artık emekliliğiniz geldi, yaşınız da müsait. Emekli olup köşeye çekilmek yerine bir mühendislik bürosunda göreve başlıyorsunuz. Göreviniz eski işinizle yakından ilgili, şirketin yapılaşma sırasında karşılaştığı arazi kullanım ihtilaflarını çözmek üzere çalışmanız bekleniyor. Hatta kamuda çalışırken bu şirketin kamu ile ilgili ihtilaflarının dosyaları da size geliyordu, şimdi aynı davaları bu kez şirket adına takip edeceksiniz ve buna uygun mühendislik hizmeti vereceksiniz. Böyle bir şey olabilir mi? Yaralanılan Kaynaklar: Fielder, J. H. ve Birsch, D., eds. (1992). The DC-10 Case: A Study in Applied Ethics, Technology, and Society, Albany, State University of New York Press. Fielder, J. H. ve Birsch, D., eds. (1994). The Ford Pinto Case: A Study in Applied Ethics, Business, and Technology, The State University of New York Press, Albany. Friedlander, G., (1974). The Case of the Three Engineers vs. BART, IEEE Spectrum, October, Martin, M. W. ve Schinzinger, M., (1996). Ethics in Engineering, Third Edition., McGrawHill, New York. Boisjoly, R. M., (1987). "Ethical Decisions Morton Thiokol and the Space Shuttle Challenger Disaster". American Society of Mechanical Engineers, Paper No. 87-WA/TS-4. Prof.Dr. Aysen Müezzinoğlu, Mühendislik Etiği ve Temel Kavramlar MUH 402 Ders Notları, Anadolu Üniversitesi. Prof.Dr. İlhan Talınlı, Mühendislik Etiği ITB 217 Ders Notları, İstanbul Teknik Üniversitesi 7