Bilirkişilik Süreci ve Bilirkişilerin Sorumlulukları Prof. Dr. Talat CANBOLAT Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Transkript

1 Bilirkişilik Süreci ve Bilirkişilerin Prof. Dr. Talat CANBOLAT Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1

2 Adalet sisteminin iyi işleyebilmesi için bilirkişilik kurumuna ihtiyaç vardır. Geçmişten beri uyuşmazlıkların çözümünde özel bilgi sahibi kişilerden yararlanılmıştır. Bilirkişilerin tarafsız, objektif, bilim ve fennin gerektirdiği kurallara göre rapor vermesi gerekir. 2

3 Anayasa m. 141 Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir. YARGININ - Tarafsız, - Bağımsız, - Etkin, - Verimli ve hızlı çalışması büyük önemem sahiptir. 3

4 Anayasa m. 9 : Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YARGI I. GENEL HÜKÜMLER A. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI MADDE Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler. 4

5 - Hukuki-teknik konu ayırımı yapılmıyor - Davaların % 90 ından fazlası bilirkişiye gönderilmektedir. - Bir dosyada birden fazla rapor alınmakta. - Bilirkişi raporlarına sık itiraz edilmektedir MEVCUT BİLİRKİŞİLİKTEN ŞİKAYET - HAKİMLER - AVUKATLAR - TARAFLAR 5

6 TARAF YARGITAY /BAM BİLİRKİŞİ -Teknik Uzmanlık/ Özel Bilgi -Tecrübeli -Bağımsız -Tarafsız HAKİM 6

7 Yargılamaya Hakim Olan İlkeler Tasarruf İlkesi Taleple Bağlılık İlkesi Taraflarca Getirilme İlkesi Re sen Araştırma İlkesi Teksif İlkesi Hukuki Dinlenilme Hakkı Usûl Ekonomisi İlkesi 7

8 Dava malzemesi: vakıalar ve delillerdir. Hakim taraflarca getirilmeyen delili de dikkate alamaz. İstisnası re sen araştırma ilkesinin uygulandığı davalardır. Hangi vakıanın hangi delille ispatlanacağını da davacı somutlaştırmak zorundadır. Bilirkişi deliline başvurmak da kural olarak taraflara aittir. 8

9 Tasarruf ilkesi MADDE 24- (1) Hâkim, iki taraftan birinin talebi olmaksızın, kendiliğinden bir davayı inceleyemez ve karara bağlayamaz. (2) Kanunda açıkça belirtilmedikçe, hiç kimse kendi lehine olan davayı açmaya veya hakkını talep etmeye zorlanamaz. (3) Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri dava konusu hakkında, dava açıldıktan sonra da tasarruf yetkisi devam eder. Taraflarca getirilme ilkesi MADDE 25- (1) Kanunda öngörülen istisnalar dışında, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve onları hatırlatabilecek davranışlarda dahi bulunamaz. (2) Kanunla belirtilen durumlar dışında, hâkim, kendiliğinden delil toplayamaz. Taleple bağlılık ilkesi M.26- (1) Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir. (2) Hâkimin, tarafların talebiyle bağlı olmadığına ilişkin kanun hükümleri saklıdır. 9

10 Dava dilekçesinde ve yargılamanın hiçbir aşamasında kadının kocasını her fırsatta arayarak nerede ve kiminle olduğunu sorgulayan, hemen eve dönmesini talep eden şekilde baskı uyguladığı vakıasına dayanmadığı halde, mahkemece bu şekildeki tanık beyanı esas alınarak karşı davanın reddi yerine yazılı şekilde kabulüne karar verilmesi 10

11 Vakıaların ve delillerin ne zaman, hangi aşamaya kadar mahkemeye getirileceğini düzenleyen ilkedir. vakıalar ve deliller bakımından ayrım yapılmıştır. HMK 141-(1) Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe; ön inceleme aşamasında ise ancak karşı tarafın açık muvafakati ile iddia veya savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilirler. Ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra iddia veya savunma genişletilemez yahut değiştirilemez. (2) İddia ve savunmanın genişletilip değiştirilmesi konusunda ıslah ve karşı tarafın açık muvafakati hükümleri saklıdır. 11

12 Deliller bakımından; HMK m M. 140: Ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir. Bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi hâlinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir. m.145: Taraflar, Kanunda belirtilen süreden sonra delil gösteremezler Ancak. 12

13 HGK «..yıllık izin belgelerinin, yargılamanın devamı sırasında gerek davacı işçinin beyanlarında gerekse davalı işveren şirketin savunmalarında yer almadığı, kaldı ki davalı işveren tarafından belgelerin yargılama aşamasında sunulmamasına yönelik bir mazeretin dahi ileri sürülmediği,... hukuk davasında mahkemenin taraflarca HMK gereğince verilen süreler içerisinde sunulan belgelere göre karar vereceği, temiz aşamasında sunulan belgelenin incelenmesi hükmü kabul edilirse anılan Yasadaki sürelerin anlamının olmayacağı, temyiz aşamasında sunulan belgelerin değerlendirilmesi uygulaması kabul edildiğinde hiçbir yargılamanın zamanında bitirilemeyeceği ve davacının hakkı olana geç kavuşacağı yönündeki direnme kararı yerindedir» Y.HGK, E. 2015/7-1556, K. 2017/129,

14 AVUKATLIK KANUNU M.2/2 «Yargı organları, emniyet makamları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri, özel ve kamuya ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukatlara görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır. Kanunlarındaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu kurumlar avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bu belgelerden örnek alınması vekaletname ibrazına bağlıdır. Derdest davalarda müzekkereler duruşma günü beklenmeksizin mahkemeden alınabilir». UZMANLIK-DAVA DİLEKÇESİ-VAKIA-SOMUTLAŞTIRMA-İSPAT 14

15 İspat Kavramı: medenî yargı açısından ispatsız kalan vakıa yok farz edilir; ama buna rağmen talep hakkında karar vermek icap eder, bu hâlde usûlden değil esastan karar verilir. Medenî yargı ile ceza yargısı arasındaki belki en önemli farklılık budur. Ceza yargısında bir fiil ispatlanamamış ise delil yetersizliğinden beraat kararı verilir. Bu usûle ilişkin bir karardır. Daha sonra delil ortaya çıkarsa, zamanaşımı içinde yeni bir ceza soruşturması ve kovuşturması açılabilir 15

16 İspatın Konusu-Vakıadır (İşe giriş tarihi, ayrılış tarihi, ücreti, ücret ekleri ) Bu vakıalar; uyuşmazlığın halli bakımından önemli, taraflarca getirilen ve çekişmeli olandır. 187./2: Herkesçe bilinen vakıalarla, ikrar edilmiş vakıalar çekişmeli sayılmaz. Somutlaştırma Yükü: Zaman, mekân gibi özellikler bakımından bir vakıanın diğer vakıalardan ayırt edilebilir hâle getirilmesidir. HMK 194. göre bir yüktür. Eğer taraf yerine getirmezse, o vakıa yok kabul edilir. Hukuki sebep ispatın konusunu oluşturmadığı gibi ispat edilmez, tam tersine tespit edilir. İspatta bir inandırma, kanaat edindirme faaliyetidir. 16

17 «iddia yükü ile somutlaştırma yükünü birbirinden ayırdetmek de gerekir...iddia yükünün yerine getirilmemesi halinde, gerçek anlamda bir vakıa iddiası mevcut değildir ve 6100 Sayılı Kanun'un 25. maddesi gereğince hâkimin mevcut olmayan bir vakıaya dayanması, hatta bunu hatırlatması mümkün olmayacaktır. İddia edilmeyen bir şeyin ispatına yönelik faaliyetten de söz edilemez. Kısaca, iddia yoksa, ispat da yoktur Somutlaştırmak, bir iddiayı, zaman, mekân, kişi, oluş şekli gibi unsurlarıyla algılamaya, anlamaya, tartışmaya, ispata elverişli şekilde ortaya koymaktır. Vakıaların somutlaştırılmasından sonra, karşı tarafça savunma yapılabilir ve mahkemece bir vakıa tam olarak algılanabilir, ispat faaliyeti yürütülebilir ve vakıa üzerinde inceleme ve tartışma yapılarak karar verilebilir. Soyut ve genel ifadelerle dilekçe yazmak, tarafın kendi bilmediği bir şeyi karşı tarafın bilmesini ve mahkemenin de talepte dahi bulunanın bilmediği, somut olarak ileri sürmediği, belirsiz bir şeyden sonuç çıkarmasını beklemek anlamına gelir ki, bu durum hukuk kuralları bir yana mantık kurallarıyla da bağdaşan bir durum değildir.. 22.HD - E. 2016/ K. 2016/ T

18 BİLİRKİŞİ Bilirkişi incelemesine çözümü özel veya teknik bilgiyi gerektiren bir durumda başvurulması gerekmektedir. Hukuki konuda bilirkişi incelemesine başvurulamaz. Aksine davranış yargılama yetkisini devri anlamındadır. İstisnası: 1) Yabancı hukuk 2) Geçmiş hukuk 3) Örf ve adet kuralları 18

19 M.266- (1) Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz.(6754) Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (6754) "Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelendirmedikçe, bilirkişi olarak görevlendirilemez.«m.279/4) Bilirkişi, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hususlar dışında açıklama yapamaz; hâkim tarafından yapılması gereken hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamaz. 19

20 Bilirkişinin görev alanının belirlenmesi MADDE 273- (1) Mahkeme, tarafların da görüşünü almak suretiyle bilirkişinin görevlendirilmesine ilişkin kararında, aşağıda belirtilen hususlara yer vermek zorundadır: a) İnceleme konusunun bütün sınırlarıyla ve açıkça belirlenmesi. b) Bilirkişinin cevaplaması gereken sorular. c) Raporun verilme süresi. (2) Bilirkişiye, görevlendirme yazısının ekinde, inceleyeceği şeyler, dizi pusulasına bağlı olarak ve gerekiyorsa mühürlü bir biçimde teslim edilir; ayrıca bu husus tutanakta gösterilir. 20

21 6754- BİLİRKİŞİLİK KANUNU Amaç ve kapsam MADDE 1 - (1) Bu Kanunun amacı; bilirkişilerin nitelikleri, eğitimi, seçimi ve denetimine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi ile bilirkişilik için etkin ve verimli bir kurumsal yapı oluşturulmasıdır. 21

22 6754- BİLİRKİŞİLİK KANUNU MADDE 3 - (2) Bilirkişi, raporunda çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hususlar dışında açıklama yapamaz; hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamaz. (3) Genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (6) Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren sorun açıkça belirtilmeden ve inceleme yaptırılacak konunun kapsamı ile sınırları açıkça gösterilmeden bilirkişi görevlendirilemez. (7) Aynı konuda bir kez rapor alınması esastır; ancak rapordaki eksiklik veya belirsizliğin giderilmesi için ek rapor istenebilir. M.10/4: (4) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alam dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu ve birinci fıkradaki şartları taşıdığını belgelendirmediği takdirde, bilirkişilik siciline ve listesine kaydedilemez. 22

23 HUKUKİ KONU TEKNİK KONU AYIRIMI HAKİM/SAVCI-AVUKAT-BİLİRKİŞİ Kendi görevini yapsın Delilleri değerlendirmesi; tanık beyanları hakkında görüş bildirerek, iddia edilen alacağın varlığı, yokluğu veya miktarı yönelik açıklamalar, kimin kusurlu olduğu ya da kusur oranı konusunda görüş bildirilmesi hukukidir. 23

24 HİÇBİR BİLİMSEL KARŞILIĞI YOK - Kusur bilirkişisi, - Hesap bilirkişisi, - Sendika uzmanı, - Sosyal güvenlik uzmanı, - İş kazası uzmanı gibi dosyanın özelliğine göre bilirkişi unvanları kullanılmaktadır 24

25 MESLEKİ BİLİMSEL TEKNİK KONULAR FİZİK KİMYA MATEMATİK TIP -MESLEK BİLİRKİŞİYE GÖRE DEĞİŞMEZ İMZA İNCELEMESİ BELGENİN (Ücret Pusulası İzin Bel. Vs.) SAHTELİĞİ İŞ GÜVENLİĞİNDE (HUKUK NORMALARI DIŞINDAKİ) TEKNİK KONULAR 25

26 VAKIA = DELİL= İSPAT HUKUKİ KONULAR ÜCRETİN TESPİTİ (Net/Çıplak/Giydirilmiş) HİZMET SÜRESİNİN TESPİTİ FM, HT, UBGT, İZİN FESİH NEDENİ (Haklı/Geçerli Fesih) HUKUKİ NORM HAK KAZANIP KAZANMADIĞI KUSUR veya ORANI (%)- 26

27 Zararın ve kusurun ispatı MADDE 50- Zarar gören, zararını vezarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler. III. Tazminat 1. Belirlenmesi MADDE 51- Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. 27

28 Davacı işçi, işverenin hangi önlemleri almadığını, ne gibi kusurlu hareketlerde bulunduğunu, kazanın ne şekilde ve neden meydana geldiğini iddia ve ispatla yükümlüdür. Kusur = Uygun illiyet bağıdır. Hakimin takdirindedir. Bölünemez, orantılanamaz. Kazanın ne şekilde meydana geldiğini hakimin anlaması için talep üzerine teknik rapor talep edilebilir. Hangi konuda rapor alınacağı da bilirkişi deliline başvuran tarafa aittir. 28

29 «Dosyada mevcut birden çok rapor arasında bariz çelişki bulunması durumunda bu çelişkinin giderilmesi gerekir. Ancak, her çelişkinin giderilmesi için yeni bir bilirkişi incelemesi yapılması zorunlu değildir. Buradaki kıstas maddi gerçeğin hiçbir şüpheye yer verilmeyecek biçimde ortaya çıkarılmasıdır. Bilirkişiye başvurulma nedeni olan çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hususlar yeterince açıklığa kavuştuğu ahvalde, artık yeni bir bilirkişi incelemesi yapılmasına gerek yoktur. Dosyada bulunan bilirkişi raporları arasında olayın gerçekleşme şekli ve tarafların taksirli davranışlarının neler olduğu hususlarında bir çelişki bulunmadığından, takdiri hakime ait olan kusur durumu ile ilgili raporlardaki farklılıklar sebebiyle yeni bir bilirkişi incelemesi yapılması gerekmemektedir». CEZA GENEL KURULU - E. 2015/ K. 2016/

30 «Somut olayda, çekişmeli taşınmazların temlikinin muris muvazaası ile ilgili olup olmadığı hususu hakim tarafından değerlendirilebilecek bir konu olup buna yönelik bilirkişiden rapor istenmesi ve davacılara da bilirkişi ücretini yatırmaları için kesin süre verilmesi usul hukukuna aykırıdır. Hal böyle olunca, yukarıdaki açıklamalar dikkate alınarak işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken usule aykırı kesin süre verilerek ve kesin süreye uyulmadığı gerekçesi ile davanın reddedilmesi doğru değildir». YARGITAY 1. HUKUK DAİRESİ E. 2015/4271 K. 2017/7204 T

31 M.14-Denetim ve inceleme (1) Bilirkişiler, görevleriyle ilgili tutum ve davranışlarının veya hazırladıkları raporların ilgili mevzuata uygunluğu bakımından bölgekurullarıtarafındanresenveya başvuruüzerinedenetlenir, (2) Hâkim veya Cumhuriyet savcısı, görevlendirdiği bilirkişinin göreviyle ilgili tutum ve davranışlarının veya hazırladığı raporun mevzuata uygun olmadığına ilişkin kanaat edinmesi durumunda, bu hususu bölge kuruluna bildirir. (3) Bölge kurulları, bilirkişi raporlarını özel veya teknik bilgi yönünden denetleyemez. 31

32 (5) Bölge kurulu yaptığı inceleme sırasında yargı mercilerinden, kamu kurum ve kuruluşlarından, meslek odalarından, özel hukuk tüzel kişilerinden ve gerçek kişilerden inceleme konusuyla ilgili bilgi ve belge talep edebilir. İlgililerce bu talebin yerine getirilmesi zorunludur. (6) Bilirkişilik sicili ve listesinde kayıtlı olmayıp da 12 nci maddenin altıncı fıkrası uyarınca görevlendirilenler ile listeye kaydolmaktan muaf tutulanlar, bölge kurulu kararıyla bilirkişilik yapmaktan yasaklanabilir. Bu karar, ilan edilmek üzere Daire Başkanlığına bildirilir, 32

33 MADDE 15 - (1) Bölge kurulu kararlarına karşı, kararın tebliğ veya ilan tarihinden itibaren otuz gün içinde kararı veren bölge kuruluna itiraz edilir. Bölge kurulunun itiraz üzerine verdiği kararlara karşı yetkili idare mahkemesine dava açılabilir. 33

34 TEMEL İLKELERE AYKIRILIK M.3-Y.5 (1) Bilirkişi, görevini dürüstlük kuralları çerçevesinde bağımsız, tarafsız ve objektif olarak yerine getirir. (2) Bilirkişi, raporunda çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hususlar dışında açıklama yapamaz; hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamaz. (3) Genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (4) Bilirkişi, kendisine tevdi olunan görevi bizzat yerine getirmekle yükümlü olup, görevinin icrasını kısmen yahut tamamen başka bir kimseye devredemez. 34

35 TEMEL İLKELERE AYKIRILIK (5) Bilirkişi, görevi sebebiyle kendisine tevdi edilen bilgi ve belgelerin veya öğrendiği sırların gizliliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, bilirkişilik görevi sona erdikten sonra da devam eder. (6) Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren sorun açıkça belirtilmeden ve inceleme yaptırılacak konunun kapsamı ile sınırları açıkça gösterilmeden bilirkişi görevlendirilemez. (7) Aynı konuda bir kez rapor alınması esastır; ancak rapordaki eksiklik veya belirsizliğin giderilmesi için ek rapor istenebilir. (8) Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi ile bu Sisteme entegre bilişim sistemleri veya yazılımlar vasıtasıyla ulaşılabilen bilgiler veya çözülebilen sorunlar için bilirkişiye başvurulamaz. 35

36 BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİGİ Etik ilkelerin kapsamı ve etik ilkelere bağlılık MADDE 6- (1) Sicile ve listeye kaydolan bilirkişiler ile liste dışından görevlendirilen bilirkişiler, bu Yönetmeliğin 7 ila 14 üncü maddelerindeki ilkelere ve bilirkişilik göreviyle bağdaştığı ölçüde 13/4/2005 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte düzenlenen etik ilkelere uymakla yükümlüdürler. 36

37 KAMU GÖREVLİLERİ ETİK DAVRANIŞ İLKELERİNE AYKIRILIK Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci Halka hizmet bilinci Hizmet standartlarına uyma Amaç ve misyona bağlılık Dürüstlük ve tarafsızlık Saygınlık ve güven Nezaket ve saygı Yetkili makamlara bildirim Çıkar çatışmasından kaçınma Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı 37

38 BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİGİ Yetkinlik ve mesleki özen MADDE 7- (1) Bilirkişi, adalete hizmet etme bilinciyle, görevini etkin, zamanında ve verimli biçimde yerine getirmeyi, sunduğu hizmet kalitesini yükseltmeyi hedefler. (2) Bilirkişi, oy ve görüşünü oluştururken uzmanlık alanına ait teknik terim ve ifadeleri, mümkün olduğu ölçüde, görevlendirmeyi yapan merci ve tarafların anlayabileceği bir dil ile açıklar. 38

39 BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİGİ Bağımsızlık (m.8) Dürüstlük ve tarafsızlık (m.9) Saygınlık ve güven (m.10) Görevi kabul yükümlülüğü (m.11) Menfaat elde etme yasağı (m.12) Bildirim yükümlülüğü (m.13) Reklam yasağı (m.14) 39

40 13(48)- Bilirkişilik sicilinden ve listesinden çıkarılma (1) Bilirkişiler, aşağıdaki şartlardan birinin gerçekleşmesi hâlinde sicilden ve listeden çıkarılır: a) Bilirkişiliğe kabul şartlarının kaybedilmesi veya sicile kabul tarihinde gerekli şartların bulunmadığının sonradan tespit edilmesi. b) Kanuni bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan kaçınılması veya raporun belirlenen süre içinde mazeretsiz olarak verilmemesi, 1 c) Bilirkişilik görevi ve bu görevin gerektirdiği etik ilkelerle bağdaşmayan, güven duygusunu sarsıcı tutum ve davranışlarda bulunulması. 1 40

41 13(48)-Bilirkişilik sicilinden ve listesinden çıkarılma ç) Temel ilkelere aykırılık d) Bölge kurulu tarafından yapılacak performans değerlendirmeleri sonucunda yeterli bulunulmaması. 1 e) Bilirkişilik süresinin dolmasına rağmen süresi içerisinde yenileme talebinde bulunulmaması. f) Bilirkişinin sicilden çıkarılmayı talep etmesi. (2) Niteliğine göre sicilden ve listeden çıkarma yaptırımı yerine uyarma veya bir yıla kadar geçici süreyle listeden çıkarma yaptırımı uygulanabilir. 1 41

42 Bilirkişinin ceza hukuku bakımından durumu HMK (1) Bilirkişi, Türk Ceza Kanunu anlamında kamu görevlisidir. Bilirkişinin hukuki sorumluluğu MADDE 285- (1) Bilirkişinin kasten veya ağır ihmal suretiyle düzenlemiş olduğu gerçeğe aykırı raporun, mahkemece hükme esas alınması sebebiyle zarar görmüş olanlar, bu zararın tazmini için Devlete karşı tazminat davası açabilirler. (2) Devlet, ödediği tazminat için sorumlu bilirkişiye rücu eder. 42

43 Davaların açılacağı mahkeme MADDE 286- (1) Devlet aleyhine açılacak olan tazminat davası, gerçeğe aykırı bilirkişi raporunun ilk derece mahkemesince hükme esas alındığı hâllerde, bu mahkemenin yargı çevresi içinde yer aldığı bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinde; bölge adliye mahkemesince hükme esas alındığı hâllerde ise Yargıtay ilgili hukuk dairesinde görülür. (2) Devletin sorumlu bilirkişiye karşı açacağı rücu davası, tazminat davasını karara bağlamış olan mahkemede görülür. Rücu davasında zamanaşımı MADDE 287- (1) Devlet, ödediği tazminat nedeniyle, sorumlu bilirkişiye, ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde rücu eder. Hükme esas alınan bilirkişi raporu kasten gerçeğe aykırı olarak düzenlenmişse, bu durumda, ceza zamanaşımı süresi uygulanır 43

44 HMK daki hukuki sorumluluk, düzenlediği rapordan kaynaklı zararlara ilişkindir. Raporla ilgili olmayanlar bizzat kendisine açılır Örneğin, incelemesi için kendisine teslim edilen tablonun/senedin üzerine çay dökmesi durumunda bir zarar ortaya çıkar. Ancak bu zararın giderilmesi için bilirkişiye bizzat dava açılması gerekir. Kasten, ağır kusur ve hükme esas alınma yoksa Disiplin Sorumluluğu yine de var. Sicil ve listeden çıkarma Yargılamanın iadesi sebebi 44

45 Yalnızca kamu görevlilerinin işleyebileceği görevi kötüye kullanma suçunu işleyebilir TCK m. 135 gereğince kişisel verilerin izinsiz kaydedilmesi, bir başkasına verilmesi (TCK m. 136). Görevi sebebiyle öğrendiği suçu bildirmeme (TCK m.279) Bilirkişi, gerçeğe aykırı raporu kendisine sağlanan veya vaat edilen bir menfaat sebebiyle vermişse aynı zamanda TCK m. 252 çerçevesinde rüşvet suçundan da cezalandırılır. 45

46 YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ E. 2016/2423 K. 2016/6611 T Sayılı HMK'nın 285. maddesinde; ".. " hükmü düzenlenmiştir. Maddenin açık hükmü gereğince bilirkişilerin hukuki sorumluluğuna gidilmesini gerektiren durumların mevcudiyeti halinde, husumet devlete yöneltilecektir. Öncelikle sebepsiz olarak zenginleştiği düşünülen kişi aleyhine dava açılması ya da takip yapılması eldeki davanın bir ön şartı olarak kabul edilemez. Zira kesinleşmiş mahkeme ilamına dayanarak ilgilisine ödenen paranın, sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre, ödeme yapılan kişiden geri istenilmesi mümkün olmadığından, eldeki tazminat davasının... aleyhine açılması, diğer bir deyişle...husumet yöneltilmesi doğrudur. İşin esası incelenerek varılacak sonuca göre hüküm kurulması gerekirken, davanın husumet yokluğu sebebiyle reddine karar verilmesi usul ve yasaya uygun düşmediğinden kararın bozulması gerekmiştir. 46

47 Hâkimler hakkındaki yasaklılık ve ret sebeplerinin, kural olarak bilirkişilere uygulanması: HMK.m. 272 dir. Bilirkişinin kendisine ait olan veya doğrudan yahut dolayısıyla ilgili olduğu dava: Bilirkişinin doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunması kendisinin o dâvanın sonucundan etkilenecek durumda olmasıdır. Örneğin bilirkişi, bir borcun müteselsil kefil olması halinde, söz konusu davada görev alamaz. Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında, Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında, Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında, Üçüncü derece de dahil olmak üzere kan veya evlilik bağı kalksa da kayın hısımları bulunanların davasında, Nişanlısının davasında İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada. 47

48 Bilirkişi hakkındaki ret sebepleri ve ileri sürülmesi Bilirkişinin, davanın taraflarından birine öğüt vermiş /yol göstermesi Bilirkişinin, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanun gerekmediği hâlde görüşünü açıklaması Bilirkişinin, davada bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim yahut hakem sıfatıyla hareket etmiş olması Davanın dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması: Dördüncü derece akraba ile kastedilen, kuzenlerdir. Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması Yasaklılık hâllerinde olduğu gibi burada da bilirkişi, kendisini red edebilir. Bu talepler mahkeme tarafından dosya üzerinden karara bağlanır. görevden alırsa karar kesindir. bir yol yoktur. reddi hâlinde o an için gidilebilecek bir yol bulunmamakla birlikte, mahkemenin esas hakkında verdiği karar aleyhine kanun yoluna başvurulabilir (HMK m. 272, f. 4). 48

49 Ceza Davasında: yasaklı veya red sebepleri Suçtan kendisi zarar görmüşse, Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa, Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise, Şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında evlat edinme bağı varsa, Şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa, Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa, Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adli kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa, Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse. 49

50 Sabrınız için teşekkürler Prof.Dr. Talat CANBOLAT Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 50