YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ)"

Emre Akyol
5 yıl önce
İzleme sayısı:

Amele Cemiyeti Üyesi İlk Kadın Şair İlk 1 Mayıs şiirinin yazarı YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Yaşar Nezihe Yokluğun ve yoksulluğun, aşkın ve acının, emeğin ve ekmeğin şairi Yoksulluğun derin acısını

1 Amele Cemiyeti Üyesi İlk Kadın Şair İlk 1 Mayıs şiirinin yazarı YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Yaşar Nezihe Yokluğun ve yoksulluğun, aşkın ve acının, emeğin ve ekmeğin şairi Yoksulluğun derin acısını açlığın elinden aldığı iki çocuğunda, aşkın acısını hiçbir zaman kavuşamadığı sevgilide en derinden yaşayan Yaşar Nezihe Hanım, aynı zamanda, bu topraklarda yazılan ilk 1 Mayıs şiirinin sahibi olma onurunu da taşır. Şiirlerinde ekmek kavgasını dile getirir, dönemin toplumsal sorunlarına değinir, her zaman emekten yana olur, işçiye ve eylemlerine sahip çıkar, Amele Cemiyeti ne üye olur İşte Yaşar Nezihe Hanım ın Osmanlı döneminin son yıllarından Cumhuriyet Türkiye sine uzanan acı, hüzün ve bir o kadar da mücadele dolu hayat öyküsü KARATAHTA İş Yazıları Dergisi Sayı: 7/ Nisan 2017 (s: )

204 YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Ocak 1880 de İstanbul da, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Yaşar Nezihe, annesini ve dört kız kardeşini küçük yaşta kaybeder.

2 204 YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Ocak 1880 de İstanbul da, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Yaşar Nezihe, annesini ve dört kız kardeşini küçük yaşta kaybeder. Yaşamının ilk yıllarını şu sözlerle anlatıyor Yaşar Nezihe Hanım: Silivrikapı nın fakir bir sokağında, fırtınanın çatıları titrettiği bir kış gecesinde doğmuşum. Doğduğum gece evimizde damla gaz yokmuş! Annemi altı yaşımda kaybettim. Dört kızı ölmüş bir ailenin tek kızı idim. Yoksulluk içerisinde büyüdüm. Ailemiz belediyede kantar memuru olan babam sarhoş Kadri Efendi, kötürüm ve yaşlı bir amca ile zalim bir teyzeden oluşuyordu. Yoksulluk ve yoksunluk içinde, yine de kendine özgü bir dünya oluşturabilen Yaşar Nezihe nin okumasına babası izin vermedi. Buna rağmen bir yıl okula gitti ve okumayı öğrenebildi. İçimdeki okuma hırsını yenemiyordum. Silivrikapı daki evimizin yakınındaki dere kenarlarından papatya, ısırgan otu, deve dikeni, ebegümeci tohumları toplayarak aktarlara satıp, kazandığımın kırk parasını mahalle mektebinin hocasına, kırk parasını da kalfaya vererek bir süre okuma isteğimi doyurmak için çabaladım. Fakat bu şekilde ancak bir yıl mahalle mektebine devam edebildim. Aldığım eğitim bu kadardır. Yaşamım süresince geçimimi sağlamamda büyük ölçüde yardımcı olacak dikiş, nakış bilgisini de yine bu dönemde komşu kızlarından edindim. Edebiyatı, aruzla şiir yazmayı da kendi kendime öğrendim yılları arasında etkili olan Kadınlar Dünyası Dergisi, kadınların peçesiz fotoğraflarını da yayımladı. Dergide peçesiz fotoğrafı yayınlanan ilk Müslüman kadınlardan birisi de, 1 Mayıs için ilk Türkçe şiiri yazan kadın şair Yaşar Nezihe Hanım oldu. Yaşar Nezihe nin okuma inadı evden kovulmasına yol açtı, komşular ve yakınların sahiplenmesinden bir süre sonra yeniden eve dönecek ve teyzesinin etkisiyle, edebiyata ve şiire ilgisi yoğunlaştı. İlk şiiri 1895 yılında Malumat gazetesinde, Mazlume ya da Mahmure imzasıyla yayımlandı. Daha sonra Terakki, Hanımlara Mahsus Gazete, Sabah, Menekşe, Kadın Yolu, Kadınlar Dünyası, Aydınlık gibi gazete ve dergilerde yıllarca yazdı. İlki babasının zoruyla olmak üzere, üç evlilik yaptı Yaşar Nezihe. İkinci evliliğinden olan üç oğlundan ikisini, yoksulluk ve gıdasızlıktan kaybetti. Acılara, yoksulluğa, açlığa,

KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 205 dikiş iğnesiyle ve şiirleriyle dayandı ve tek oğlu Vedat ı okuttu. On yedi sene Esirgeme Derneği ne, daha sonraki yıllarda Kızılay a iş işledim.

3 KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 205 dikiş iğnesiyle ve şiirleriyle dayandı ve tek oğlu Vedat ı okuttu. On yedi sene Esirgeme Derneği ne, daha sonraki yıllarda Kızılay a iş işledim. Şark Eşya Pazarı nda dikişçilik yaptım. Darphane de İstiklâl madalyalarının kurdelelerini diktim. Geceleri, beş numaralı bir petrol lambasının fersiz ışığı altında, gergef başında sabahları bulduğum çok olmuştur. Bunun yanında kalemimle kendime yan gelir sağladım. Gerek I. Dünya Savaşı nda gerekse İstiklâl Savaşı nda, elimde divit, komşularımın cephede bulunan kocalarına, oğullarına, kardeşlerine mektuplarını yazarak geçim sağladım. Yaşar Nezihe Hanım a, 1912 yılında koleradan ölen babasından, 1924 yılında 42,5 kuruş aylık bağlandı. Yaşar Nezihe Hanım, 12 yıl gecikmeyle bağlanan bu komik aylığı gazetelere yolladığı protesto mektuplarıyla kınadı: Pederim kırk sene Şehremâneti Kantar İdaresi nde hizmet etmiş, kırk sene Emanet, pederimin yüzde beş kuruş maaşından takaüdiyeye kesmiş. Üç yüz yirmi yedi senesi bir kolera gelip pederimi karargâh-ı ebedîsine götürdü. Pederin tekaüdiyesinden Emânet bana kırk iki buçuk kuruş tahsis etti. Bu kırk iki buçuk kuruşun bu kadar senedir her ay kırk beş parasını kat ederler. Bu seksen beş para da arkaya bırakacağım evlâdım için ihtiyaç parası mıdır, nedir bilmem. Gümüş para zamanında bu parayla hâne kirasını veriyordum. Şu gün hânemin kirası dört liradır. Emânet kâğıt para olarak 42.5 kuruş, kırk on beş de para veriyor. Bu para ile bu hayatı sürüklemek mümkün değil. İhtiyar bir kadınım, evvelki gibi çalışamıyorum. Gözlerim görmüyor. Yağsız en kuvvetli makineler bile işlemez. Hayatım daima açlık ve acılar içinde geçiyor. Açlık alçaklık değildir. Uzun müddet bu hâle tahammül mümkün değil. Bir gün haber-i vefâtım işitilirse açlıktan öldüğüme herkesin vicdanı emin olsun. Edebiyat, sıkıntılı yaşamında tek mutluluğu oldu Yaşar Nezihe Hanım ın. Şiirlerini Bir Deste Menekşe (Marifet Matbaası, 1915) ve Feryatlarım (Vatan Matbaası, 1924) adlarıyla kitaplaştırdı. Çok sayıda şiir ve yazısı ise gazete ve dergi sayfalarında kaldı. Urfalı Kazancı Bedih in seslendirdiği Mecnun isen ey dil sana Leyla mı bulunmaz Bu goncaya bir bülbül-î şeydâ mı bulunmaz diye başlayan gazelin sözleri, Yaşar Nezihe Hanım ın şarkı olarak bestelenen yaklaşık 250 şiirinden birisidir.

206 YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Alman Prof.Dr. Martin Hartmann ın 1919 yılında Berlin de yayımlanan, Dichter Der Neuen Türkei (Yeni Türkiye nin Şairleri) adlı antolojisinin 81-83.

Amele Cemiyeti ne üye oldu ve işçi eylemlerini destekleyici şiirler yazdı. Bunlardan en önemlisi, 1923 yılında yazılan 1 Mayıs şiiri oldu.

4 206 YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Alman Prof.Dr. Martin Hartmann ın 1919 yılında Berlin de yayımlanan, Dichter Der Neuen Türkei (Yeni Türkiye nin Şairleri) adlı antolojisinin sayfaları Yaşar Nezihe Hanım a ayrılmıştı. Yaşar Nezihe Hanım, şiirlerinde sadece aşka değil, emek ve ekmek mücadelesini de dile getirdi, dönemin toplumsal sorunlarına değindi. Amele Cemiyeti ne üye oldu ve işçi eylemlerini destekleyici şiirler yazdı. Bunlardan en önemlisi, 1923 yılında yazılan 1 Mayıs şiiri oldu. Dönemi dikkate alındığında, bir işçinin anlayabileceği sadelikte kaleme alınmış olan bu etkili şiir, Aydınlık dergisinde yayımlandı ve büyük ilgi gördü. Aydınlık dergisi, 1924 ve 1925 yıllarında da, Yaşar Nezihe Hanım ın, aynı sadelikteki 1 Mayıs şiirlerine yer verdi yılında Mürettipler Cemiyeti ile gazete sahipleri arasında bir anlaşmazlık çıktı ve greve gidildi. Basın dünyasında hiç görülmemiş yeni bir olay olan bu grevin sebebi çalışma saatlerindeki anlaşmazlıktı. Aydınlık şairlerinden olan Yaşar Nezihe Hanım, gre-

KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 207 ve destek amacıyla Gazete Sahiplerine isimli bir şiir yazdı: Onlardır eden zevkini, eğlenceni temin Onlar çalışır etmek için hep seni zengin Kurşundan hurûfât o

5 KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 207 ve destek amacıyla Gazete Sahiplerine isimli bir şiir yazdı: Onlardır eden zevkini, eğlenceni temin Onlar çalışır etmek için hep seni zengin Kurşundan hurûfât o hayatı kemirirken Her gün bir parça solarken ve erirken Yaşar Nezihe Hanım, Aydınlık ta yayımlanan şiirleri, Amele Cemiyeti ne üyeliği, işçi grevlerine desteği nedeniyle, 3 Haziran 1341 (1925) tarihinde komünistlik suçlaması ile gözaltına alınarak tutuklandı. Bir süre sonra serbest bırakıldı yılında çıkan Soyadı Kanunu ndan sonra Bükülmez soyadını alan Yaşar Nezihe, 5 Kasım 1971 de, 91 yaşında hayatını kaybetti. Yararlanılan Kaynaklar * Murat Batmankaya *-Berfin Abdaloğlu

6 208 YAŞAR NEZİHE (BÜKÜLMEZ) Bir Mayıs Ey işçi Bugün hür yaşamak hakkı seninken Patronlar o hakkı, senin almışlar elinden. Sa yınla edersin de tufeyli leri zengin Kalbinde niçin yok ona karşı, yine bir kin? Rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd; Lakin seni fakr etmede günden güne berbâd. Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden. Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden, Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün. Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.

7 KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 209 Ey işçi Mayıs birde bu birleşme gününde Bişüphe, bugün kalmadı bir mani önünde. Baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz; Yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz. Patron da fakir işçilerin kadrini bilsin, Ta zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin, Dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi, Bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi. Herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvay Sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say. Birgün bırakınca işi halk şaşkına döndü, Ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü. Sayende saadetlere mazhar beşeriyet; Sen olmasan etmezdi teali medeniyet. Boynundan esaret bağını parçala, kes, at! Kuvvetedir hak. Hakkını haksızlara anlat.

Benzer belgeler

Doğan Alpaslan Demir

BÜKÜLMEZ BİR KADIN ŞAİR Yaşar Nezihe Hanım Doğan Alpaslan Demir @doganalpdemir [Kurs başlığı] GİRİŞ Edebiyatımızın en güçlü kalemlerinden biridir Yaşar Nezihe Hanım, 1971 yılında ölümünün ve akabinde unutuluşunun