editör Sevgilerimle Türkmen Turan

Transkript

1

2

3

4 Geçen ayki yazımızda, Tabii ki ve iyi ki, Türkiye mizde iyi şeyler oluyor! demiştik. Olageliş, bu yaklaşımımızı (en azından belirli bir düzeyde) doğruladı, diye de düşünüyoruz bu ayki yazımızı yazarken. Çünkü, ilki 2007 yılında düzenlenen ve ilk günden beri destek verdiğimiz, şimdilerde artık bir gelenek yaratmış olduğunu gururla gördüğümüz İTÜ Robot Olimpiyatları - İTÜRO bu yıl Nisan ın ikinci haftasında 10 kez gerçekleştirildi. Dünya ölçeğinde Türkiye nin en prestijli robotik organizasyonlarından biri kabul edilen ve aynı zamanda uluslararası bir çerçevede gerçekleşen İTÜRO etkinliği, 10 yılında daha çok katılım ve daha çok heyecanla bize haklı bir gurur yaşattı. Öte yandan, Nisan başından itibaren, üyesi olmaktan onur ve gurur duyduğumuz Endüstriyel Otomasyon Sanayicileri Derneği ENOSAD da, baharla yenilenmenin dinamizmiyle, etkinliklerini yine yüksek bir tempoda sürdürdü. Nisan başında gerçekleşen ve ENOSAD Yönetim Kurulu Başkanımız Sayın Dr. Hüseyin Halıcı nın katıldığı Ortak Akıl Toplantıları nın ilkinde, Orta Anadolu Makine İhracatçılar Birliği nden Makine İmalat Sanayi Dernekleri Federasyonu na, makine sektörüne yön veren dernek ve firmaların başkanları veya önde gelen 16 temsilcisi bir araya geldi. 4 saat süren bu toplantı sonrasında da, Sanayide Teknolojik Sıçramanın 10 Şartı başlıklı sonuç bildirgesi ortaya çıktı. (Bu toplantının detaylarını iç sayfalarımızda, ENOSAD etkinlikleri ile ilgili haberde okuyun lütfen!) Sözün özü; bu toplantı pek çok açıdan önemli. Ama sadece bu iki etkinlik bile, bize iyi şeyler konusunda umut veriyor, gündelik ve iş hayatımızı motive ediyor. Çünkü biliyoruz ki, ülkemizde teknolojiyi geliştirmek, asla kaçırmamamız gereken 4. Sanayi Devrimi Endüstri 4.0 ın en önlerinde yer almak, bu tür etkinlikleri olabildiğince çoğaltmakla ve mutlaka desteklemekle gerçekleşecektir. Dolayısıyla, tüm bölgesel ve/veya küresel olumsuzluklara rağmen, bardağın dolu tarafını hiç göz ardı etmeden, elimizdeki-önümüzdeki işlerimizi, uğraşlarımızı hep daha iyiye, daha ileriye götürmek hedefiyle çalışmamız tabii ki ve pekâlâ mümkün. Çok eminiz ki, ihtiyaç duyduğumuz güç, hep birlikteliğimizde, el birliğimizde, birbirimize desteğimizde mevcut! Sevgilerimle Türkmen Turan editör EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Ad na imtiyaz sahibi ve Sorumlu Yaz flleri Müdürü Turan Türkmen turan@eksenltd.com Genel Yayın Yönetmeni: Prof. Dr. Ya mur Denizhan denizhan@boun.edu.tr Rek lam ve Halk la İlişki ler Md.: Birsen Salman birsen@eksenltd.com Yayın Kurulu: Prof. Dr. Abdülkadir Erden / At l m Üniversitesi Mekatronik Müh.Böl.Bşk. Prof. Dr. Me tin Gö ka flan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Galip Cansever / Y.T.Ü. Elek trik Elek tro nik Müh. Fak. Dek. Kurumsal İletişim Uzmanı: Giray Karanlık giray@eksenmedyagrup.com Yayın Danışmanları: Prof. Dr. Alinur Büyükaksoy / Geb ze le ri Tek. Ens. Rek. Prof. Dr. Ayşegül Akdoğan Eker / YTÜ Makina Müh. Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Eker / Namık Kemal Üniversitesi Biyosistem Müh. Böl. Prof. Dr. Er sin Tu lu nay / ODTÜ Prof. Dr. Gök sel De mi rer / ODTÜ Çevre Mühendisli i Prof. Dr. Gü ven Ön bil gin / 19 May s Üniversitesi Prof. Dr. Mübeccel Demirekler / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Mu am mer Er mifl / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Muhsin Kılıç / Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Murat Uzam / Melikşah Ü. Müh. Mim. Fak. Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Sa vafl Ay berk / Ko cae li Ü. Çev re Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Tun cel Öz den / TÜ B TAK Enst. Ana liz Lab. Böl. Bflk. Prof. Dr. U ur Çel tek li gil / Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Se ta Bo gos yan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Prof. Dr. Yu suf Tan / Bo aziçi Ü. Medical Engineering Prof. Dr. Kemal Leblebicio lu / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Doç. Dr.. Hak k Çav dar / Karadeniz Teknik Ü. Doç. Dr. Yu suf A. Us ka ner / Özçelik A.fi. Prof. Dr. Hakan Yavuz / Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Mak. Müh. Böl. Yrd. Doç. Dr. Si bel Ulu da De mi rer / Çan ka ya Ü. End. Müh. Böl. Sevtap İnan / Siemens M. Halil Başaran / Rockwell Otomasyon Levent Fadıloğlu / Schneider Cengiz Meriç / Hipafl Emin Ol cay / Akbil A.fi. Çağrı Hekimoğlu / Esit Gök tu Gür / Schneider H. Cen giz Ce lep / Entek Otomasyon Hasan Basri Kayak ran / EMF Motor brahim Erkan Yenel / Norm Enerji smail Obut / Hidroser Mahmut Bertan / Weidmüller Niyazi Sar maden / Medel Oral Av c / Piomak Özkal Güner / Schneider Electric Sedat Sami Ömero lu / E3Tam Gökhan Yücel / Phoenix Contact fiahnur Agaik / GSD Osman Kutan / ABB Talat Avc / P nar Müh. T. Ha kan Özer / SOD Yön. Krl. Bflk. Tuncay Soydafl / Festo Yavuz Çopur / Pilz Sırrı Kardeş / Kardeş Elektrik Tolga Bizel / Mitsubishi Electric Hakan Aydın / Mitsubishi Electric Dr. Hüseyin Halıcı / Halıcı Elektronik Tunç Atıl / HKTM Teknik Editör: Emeç Erçelik editor@eksenmedyagrup.com Editör: Alper Öz editor@eksenmedyagrup.com Taluy Denizhan info@eksenmedyagrup.com Grafik Tasarım: Ülgen Güneş ulgen@eksenmedyagrup.com Şükran Pala sukran@eksenmedyagrup.com Esra Satır esra@eksenmedyagrup.com Reklam Koordinatörü:Cahide Avflar Demir cahide.avsar@eksenmedyagrup.com Reklam Satış : Taha Aydın taha@@eksenmedyagrup.com Halkla İlişkiler ve Tanıtım: Onur Narinoğlu onur@eksenmedyagrup.com Abo ne ve Ma li İşler: Şerife Yılmaz finans@eksenltd.com Uluslararası İlişkiler:Hazal Yalçın info@eksenmedyagrup.com Temsilciliklerimiz: Ne jat Cofl kun Tel: N G L TE RE info@eksenmedyagrup.com Me tin Ya vuz Tel: Köln - AL MAN YA info@eksenmedyagrup.com z mir Tem sil ci li i: Fatma Boyraz Tel: Merkez: EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Mefl ru ti yet Cad. Kıblelizade Sk. Tepe Han No: 1 Kat: 2 D: Beyo lu- stanbul / TÜRKİYE Tel : Faks : info@eksenmedyagrup.com Baskı: Doğa Basım Yıllık abonelik: TL. Yıllık yurtdışı abonelik: 100 Euro Endüstri ve Otomasyon Yayg n süreli bir yay nd r, Ayda bir yay nlan r Dergimizde yer alan ilanlar n sorumlulu u ilan verenlere, makalelerdeki fikirler ve yorumlar yazarlar na aittir. Tüm haklar Eksen Yay nc l k a ait olup, izinsiz kullan lamaz ve yay nlanamaz. Eksen Yay nc l k; bas n ve yay nc l k ilkelerine uymay taahhüt eder. ENDÜSTRİ OTOMASYON DERGİSİ ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYESİDİR.

5

6

7

8 74 ÜRÜN ve UYGULAMALAR ABB nin yenilikçi endüstriyel tasarımı pano montajının çok daha hızlı ve hatasız hale gelmesini sağlıyor / ABB Üretim adaları için hazır çözüm TURCK Omron, Yeni Endüstriyel Robot Çözümlerinin Lansmanını Gerçekleştirdi OMRON Tektronix in Yeni RF Sinyal Üreteç Serisi Fiyat-Performans oranı ile Endüstriye Öncülük Etmektedir NETES MÜHENDİSLİK Kese Kağıdı Makinasında Çifte İnovasyon Üretimde %30 Artan Hızlılık ve Kalıp Değiştirmede Otomatik Sistem ELSIM 10 TEKNOLOJİDE YENİLİKLER Yapay Zeka Alanındaki Yetenek Avı Hem Heyecan Hem Kaygı Yaratıyor 14 DOSYA ENERJİ VERİMLİLİĞİNE RESMİ BAKIŞ SEKTÖRLER BAZINDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ ÖRNEKLEMELERİ ELEKTRİK TE GÜÇ ARTIK ÖZEL SEKTÖRDE! Endüstride Enerji Verimliliği MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI

9 94 ÜRÜNLER SCHUNK Akıllı fabrika için akıllı tutucular NETES MÜHENDİSLİK Fluke 279 FC Termal Multimetre PARKER Parker Hannifin in AC10 Kompakt Sürücülerinin IP66 korumalı serisi şimdi 90 kw a kadar çözüm sağlıyor PILZ Rüzgâr enerjisi: Temiz enerjiyi emniyetli bir şekilde üretmek FESTO Elektrik otomasyonunda yenilikler PLC IPC Sürücüler. Festo, Endüstri 4.0 ı uygulamayı kararlı bir şekilde sürdürüyor. BR AUTOMATION B&R servo sürücüleri pozisyon gecikme hatalarını otomatik olarak algılar ve düzeltir BOSCH REXROTH Bosch Rexroth tan yeni nesil Hägglunds CBP tahrik motorları 118 HABERLER Örnek olay: Endüstriyel Nesnelerin İnterneti: Herhangi bir yerden işleme alma Endüstri 4.0 İşsiz Bırakmayacak. 12. Teknoloji Ödülleri sahiplerini buldu Schneider Electric, 600Minutes CFO - Yılın Projesi ödülünü kazandı Almanya ya makine ihracatını artırmak için büyük adım Küresel imalatçılar, dijitalleşmenin fırsatlarını yakalamak için finansal kiralama ile yeni nesil teknoloji yatırımı yapıyor

10

11

12 TEKNOLOJİDE YENİLİKLER ENDÜSTRİ OTOMASYON 10

13 ENDÜSTRİ OTOMASYON TEKNOLOJİDE YENİLİKLER 11

14 TEKNOLOJİDE YENİLİKLER ENDÜSTRİ OTOMASYON 12

15

16 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ENERJİ VERİMLİLİĞİNE RESMİ BAKIŞ Enerji Verimliliği konusunda, ilk adımda, Onuncu Kalkınma Planı ( ) Enerji Güvenliği Ve Verimliliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu na bakıyoruz. Şöyle deniliyor Rapor un Giriş bölümünde: ötelenemez bir hedeftir. Bu hedefe ulaşmada, enerji sektörünün yapısı, işleyişi, aktörlerinin niteliği ve niceliği ile açık ve anlaşılabilir hedeflerin tanımlanmış olması elzemdir Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin temel girdisi olan enerjinin güvenli, sürdürülebilir ve rekabetçi maliyetlerle temini ile enerjinin hane halkı bütçesi, sanayi maliyetleri ve cari açık üzerindeki etkisinin en aza indirilmesi, ülkemiz açısından vazgeçilemez ve Enerji üretimi, taşınması ve tüketiminin ekonomik, sosyal ve çevresel maliyetlerinin en düşük düzeye indirilmesinde kilit unsurlardan birisi enerji verimliliğidir. Enerji verimliliğinin artırılması ve enerji arzında temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 14

17 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK yükseltilerek sürdürülebilir bir enerji sistemi oluşturulması amacı doğrultusunda; ekonominin her sektöründe enerji yoğunluğunun düşürülmesi, enerji verimliliğinin gelişmiş ülke düzeylerine yükseltilmesi, enerji verimliliği alanında sağlıklı bir İç Pazar yaratılması, 2023 yılına kadar ekonomik potansiyelin tamamının kullanılması hedefi doğrultusunda yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının ekonomik bir şekilde kullanıma sokulması, yatırım ortamının iyileştirilmesi ve bu çerçevede uygun finansman yöntemleri geliştirilmesi ile yerli imalat kapasitesi ve teknoloji üretme imkân ve kabiliyetinin geliştirilmesi temel politika alanları olarak tespit edilmiştir Türkiye de geçmiş 30 yıla bakıldığında iktisadi altyapıda bir dönüşüm olduğu görülmektedir: Hizmetler sektörü sanayi sektörü aleyhine gayri safi yurt içi hâsılada daha fazla pay almaktadır. Ülkemizin nüfusunun 75 milyon civarında olduğu ve 10 uncu Plan döneminin sonunda 80 milyonu aşacağı dikkate alındığında, toplumsal refahın artırılabilmesi için yeniden sanayi sektörü lehine gelişme konusunda girişimlerin artacağı tahmin edilmektedir. Sanayi sektörünün görece daha hızlı gelişimi, daha fazla enerji talebini doğuracaktır. Ülke sınırları dâhilinde yeni birincil enerji rezervlerinin bulunmadığı koşullarda, artan enerji talebi daha fazla döviz çıkışı anlamına gelecektir. Ulusal tasarrufların yetersizliği dikkate alındığında, yatırımların gerçekleştirilmesinde sorunlar çıkabileceği gibi döviz açığıyla da karşılaşılacağı tahmin edilmektedir. Diğer taraftan, küresel kriz sonrasında sermaye hareketleri üzerinde kısıtlamalar yapılması, Türkiye enerji piyasasına doğrudan yabancı sermaye girişlerinin azalmasına neden olabilecektir. Özel sermaye yatırımlarında bir duraksama ile karşılaşılabilecek olması, enerji arz güvenliğinin sağlanması için ilave tedbirlerin alınmasını zorunlu hale getirebilecektir. Bu bağlamda, yatırım ortamının iyileştirilmesi için mevzuat kapsamında yapılması gereken değişikliklerin yanı sıra halen üzerinde tartışılmakta olan kamu-özel ortaklığı seçeneği ile kamu yatırımlarının da yeniden gündeme gelmesi gözden ırak tutulmamalıdır. Bu konuyla ilintili olarak, ülkemizde bir enerji borsası kurulmasının da gündeme geleceği tahmin edilmektedir. Enerji borsasıyla ilgili tartışmalarda, öykünmeden ziyade somut temelde ülkemizin ve ulusal şirketlerimiz ile vatandaşlarımızın kazançlarının değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Orta ve uzun vadede karbon fiyatlamasının Türkiye nin de gündemine gireceği tahmin edilmektedir. Karbon fiyatlamasının enerji, dolayısıyla üretim maliyetleri üzerinde yaratacağı ilave yükün, ülkenin genel rekabet düzeyini etkileyeceği muhakkaktır. Bu nedenle, kısa ve orta vadede sanayide ve çevrim sektöründe enerji verimliliğinin artırılması çabalarının yoğunlaştırılmasına; orta ve uzun vadede ise sanayi altyapısının hazırlanacak sektörel planlarla uyumlu olarak dönüştürülmesi ve yenilenmesine yönelik yeni stratejilerin gecikmeksizin belirlenmesi ve uygulamaya konmasına ihtiyaç olacağı değerlendirilmektedir. Bu sürece paralel olarak, hem çevre kirliliğinin önlenmesi hem de yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz kömür teknolojilerinin teşviki amacıyla karbon fiyatlaması alternatiflerinin incelenerek Türkiye için en uygun ekonomik, idari ve teknik tedbirlerin neler olabileceği araştırılmalıdır. Türkiye, yenilenebilir enerji üretiminin desteklenmesi amacıyla mali imkânları ölçüsünde teşvikler sağlamış- 15

18 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON tır. Sağlanan teşviklerin, orta ve uzun vadede genel olarak kamunun üzerine ilave yükler getirmesi ihtimal dâhilindedir. Bu nedenle, salt yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminin desteklenmesi yaklaşımından vazgeçilmesinin; bunun yerine yenilenebilir enerjiyi bir bütün olarak ele alıp, daha fazla istihdam ve dolayısıyla daha yaygın refah arayışı çerçevesinde teknoloji üretmeyi önceleyen bilim ve sanayi desteklerinin geliştirilmesinin gerekli olacağı düşünülmektedir. Son olarak, ülkemizin yakın coğrafyasında görülmeye başlayan siyasi gelişmeleri enerji denkleminden bağımsız değerlendirmek gerçekçi olmayacaktır. Bu gelişmelerin, özellikle Ortadoğu daki komşu ülkelerde ne gibi sonuçlar doğuracağı henüz netleşmemiştir. Bununla birlikte, bu gelişmelerin, içinde bulunduğumuz dönemde enerji sektörümüz, dolayısıyla genel ekonomi üzerinde ek maliyetlere neden olacağı düşünülmektedir. Bu sürecin selameti açısından, ulusal şirketlerimizin bölgede daha aktif bir şekilde var olması için gerekli önlemlerin alınmasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir. Benzer şekilde, Doğu Akdeniz deki hidrokarbon potansiyeli önümüzdeki dönemin temel tartışma konularından birisi olmaya adaydır. Ülkemizin Ortadoğu ülkeleriyle ilişkilerinin yanı sıra Kıbrıs sorununun nasıl çözüleceğine de bağlı olarak şekilleneceği düşünülen Doğu Akdeniz deki gelişmelerin kapsamlı, yakından ve proaktif olarak değerlendirilmesinin hayati önemde olduğu düşünülmektedir. Raporda, Gzft Analizi Ve Rekabet Gücü Değerlendirmesi başlığı altında da, Aşağıdaki tablodan da görül- 16

19 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK düğü üzere enerji sektöründeki zayıf yönler, sahip olunan güçlü yönlerden sayıca üstündür. Bununla birlikte, fırsatların ve tehditlerin sayıca dengeli olması, enerji sektörünün yapısal sorunları bulunduğu şeklinde yorumlanabilir. Nitekim çalışma gruplarının raporlarından derlenen eylemler ve stratejiler, enerji sektöründe esaslı bir dönüşümün yaşanmakta olduğuna; buna mukabil henüz bu dönüşümün tamamlanmadığına, ayrıca dünyadaki yeni dinamiklerin özüne ilişkin kapsayıcı bir değerlendirmenin yapılarak yeni durumlara ilişkin yeni bakış açılarının henüz oluşturulmamış olduğuna işaret etmektedir. deniliyor ve aşağıdaki tablo veriliyor: GÜÇLÜ YÖNLER 1. Yenilenebilir enerji potansiyeli ve linyit rezerv miktarının yüksek olması 2. Ülkemizin jeostratejik konumu 3. Piyasa mekanizmaları ve yatırımlar bakımından mevzuat altyapısının hazır olması 4. Elektrik sisteminin Avrupa elektrik sistemi ile enterkonnekte olması 5. AB ve OECD ile karşılaştırıldığında yüksek talep ve büyüme potansiyeli, dolayısıyla yüksek yatırım imkânı 6. Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminde önemli teşvikler olması (alım garantisi, yerli katkı, Dengeleme Uzlaştırma Yönetmeliği-DUY daki teşvikler) 7. Enerji verimliliğine yönelik mevzuatın tamamlanmış olması ve devam eden yetkilendirmeler, eğitimler, destekler 8. Nükleerle ilgili uluslararası sözleşme ve anlaşmalara taraf olunması 9. Nükleer ile ilgili başlıca kurumların varlığı 10. Yürümekte olan bir nükleer güç santrali projesinin varlığı 11. Elektrik sektöründe mevcut enterkonnekte sistemin durumu ve büyüme potansiyeli 12. BOTAŞ ın kontratlarını yenilememesiyle (Batı hattı) özel sektörün payındaki artış 2. Talebin tamamını karşılayabilecek yeterli yerli kaynak olmaması, bu bağlamda yüksek oranda dışa bağımlılık 3. Yatırımcılar için bürokrasinin çokluğu ve kurumlar arası koordinasyon eksikliği 4. Piyasa işleyişinde ve veri paylaşımında şeffaflık eksikliği 5. Yerli ve nitelikli insan kaynağı eksikliği 6. Kaynak çeşitliliğinde homojen bir dağılım olmaması 7. Doğal gaz piyasasında BOTAŞ ın yüksek payı 8. Yetersiz doğal gaz depolama kapasitesi 9. Teknolojide dışa bağımlılık, elektromekanik aksam imalat kapasitesinin zayıflığı 10. Yatırım sürecinde çevresel ve sosyal problemler, katılımcı süreç eksikliği 11. Gerekli iletim hattı ve trafo yapımının hızlandırılması önündeki engeller, bağlantı kısıtları 12. Politikalar belirlenirken sadece arz yanlı bakılmaması gerekliliği 13. Enerji verimliliğinde etkin finansal modellerin uygulanamaması ve sağlanan kamu desteklerine ilişkin uygulama sorunları 14. Yüksek enerji yoğunluğu 15. Enerji verimliliği piyasasının yeterince gelişememesi 16. Nükleer santral kurulabilecek sahaların ve yerli uranyum kaynaklarının azlığı 17. Nükleer santrallerin tamamının yabancı yatırımcılar tarafından yapılması nedeniyle teknoloji geliştirme ve yerli katkı gereksinimlerinin belirsiz ve programlanamaz halde olması 18. EPDK nın iş yoğunluğu bakımından karar süreçlerinin uzun olması 19. Lisans ve izin alma sürelerinin uzun ve bürokratik olması 20. Üretim ve dağıtım sektöründeki denetim mekanizmalarının tam olarak oluşturulamaması 21. Lisanslı projelerin gerçekleşme yüzdesindeki düşüklük, lisans iptalindeki zorluklar ZAYIF YÖNLER 1. Yerli kömürün düşük kaliteli ve yüksek kükürtlü olması FIRSATLAR 1. Komşu ülkelerle elektrik ticareti imkânı ve inşa halinde yeni hatlar olması 17

20 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON 2. Ekonomik büyüme potansiyelinin AB ve OECD ortalamaları üzerinde olması 3. Enerji borsası kurulmasına yönelik çalışmalar, borsanın uzun vadeli fiyat tahminine imkân sağlayacak olması 4. Hızlı büyüme rakamlarının elektrik pazarını cazip hale getirmesi 5. Kaya gazına ilişkin gelişmeler 6. Dağıtık sistemlerde yenilenebilir kullanılmasına ilişkin teşvikler, elektriğin üretildiği yerde tüketim imkânı 7. YEK Kanunundaki yerli katkı mekanizması 8. Fukuşima sonrası nükleer sektörün daralması 9. Uranyum fiyatlarının kararlı hale gelmesi 10. Yüksek enerji verimliliği potansiyelinin yeni finansman kolaylıkları sağlaması TEHDİTLER 1. Talep artışının yüksek olması 2. Dışa bağımlılığın yüksek olması (kaynak ve güzergâh) 3. Bölgedeki politik durum çerçevesinde tansiyonun henüz düşmemiş olması 4. Doğal gaz santrallerinin yatırım maliyetlerinin düşük ve yapım süresinin kısa olması 5. Küresel ekonomik krizin etkilerinin sürmesi, yatırımlar için finansman bulma zorluğu 6. Fukuşima sonrası nükleer sektörün daralması 7. Nükleer santralların toplumsal kabulünde yaşanan sıkıntılar 8. Proje finansmanı imkânlarının yetersiz olması 18

21 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK Raporda, 10 uncu Plan dönemi hedefleri şöyle özetlenmiş: Öngörülebilir, hesap verebilir ve güvenilir bir enerji yönetimi anlayışının hâkim kılınması İthalat yoluyla karşılanan birincil enerji kaynaklarının yurt içinde yeterli miktarda depolanmasına imkân tanıyan tesislerin kurulması Kıta Avrupası elektrik sistemiyle tam entegrasyonun sağlanması ve fiili elektrik ticaretinin başlatılması Düzenleyici kurumun şebekelere erişim ve piyasa tasarımı konusunda yetkinliğinin artırılması Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesine ilişkin sektör ve tüketiciler üzerinde ilave yükler oluşturmayan yeni bir teşvik sisteminin hayata geçirilmesi Kentsel dönüşüm projelerinin yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasını ve verimli enerji tüketimini esas alan yeni bir konsept temelinde geliştirilmesi Enerji verimliliği konusunda toplumun en küçük birimlerine ulaşan bilinçlendirme sağlanması Nükleer alanda gerekli hukuki ve idari altyapının tesis edilmesi Ulusal fosil yakıt envanterinin, konvansiyonel olmayan kaynakları da içerecek şekilde güncellenmesi Gerçekçi bir sektörel insan kaynakları envanteri oluşturulması ve buna göre eğitim planlaması ve programlaması yapılması. Rapordan son olarak, Sonuç ve Genel Değerlendirme bölümünü aktaralım: Türkiye nin enerji ihtiyacı darboğazlar yaratılmayacak şekilde karşılanmalıdır. Enerji talebinin karşılanmasında darboğaz yaratmamak için önceliği yerli kaynaklara veren bir anlayış gözetilmelidir. Bu çerçevede üretim, iletim ve dağıtım altyapısı bütüncül bir anlayışla ele alınarak kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde geliştirilmelidir. Sektörde ekonomik olmak kaydıyla yerli veya ithal bütün enerji kaynaklarının değerlendirilmesi; yurt içi ve yurt dışı, kamu ve özel bütün yatırım ve finansman kesimlerinden ve imkânlarından istifade edilmesi esas alınmalıdır. Salt arz yönlü bir bakış açısı terk edilerek talep yönlü politikalar da uygulamaya konmalıdır. Bu bağlamda, bir kampanyayla enerji verimliliğine yönelik toplumsal farkındalık yaratılmalı ve orta ve uzun vadede enerji verimliliğinin artırılması mutlaka sağlanmalıdır Tüm bu aktarılanlar kuşkusuz yerinde tespitler. Ama iş uygulama pratiğine gelince değişiyor tabii ki. İşte bu nedenle olsa gerek, Milliyet Gazetesi nin Ekim 2015 tarihli ve Dünya Bankasından Türkiye ye enerji verimliliği uyarısı başlıklı haber dikkat çekici. Habere göre, Dünya Bankası, Türkiye ye, enerji verimliliği programı uygulamalarını geliştirmesi gerektiği uyarısında bulunmuş. Kurum tarafından yayınlanan bir raporda Türkiye nin enerji verimliliği çalışmaları alanındaki eksikliklere dikkat çekilmiş. Basında da ilgi çeken haberin detayı şöyle: Dünya Bankası na bağlı teknik yardım fonu ESMAP (Energy Sector Management Assistance Program) tarafından desteklenen çalışmanın ekibinde Jas Singh (Kıdemli Enerji Uzmanı ve Görev Ekibi Lideri) liderliğindeki çalışma ekibinde Dilip Limaye (Baş Danışman), Yeşim Akçollu (Kıdemli Enerji Uzmanı), Yasemin Örücü (Enerji Uzmanı) ve Önder Algedik (Yerel Danışman) yer alırken, nihai rapor ise Jas Singh ve Dilip Limaye tarafından yazıldı. Çalışmada enerji verimliliğin Türkiye nin ekonomik büyüme sürecini sürdürülebilir şekilde devam ettirmesinde enerji verimliliğinin kritik bir öneme sahip olduğunun altı çizilirken, Türkiye hükümetinin bu durumun farkında olduğu ve enerji verimliliğini Türkiye nin hem enerji stratejisinin hem de Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi ve Eylem Planının anahtar bileşeni olarak gördüğü beliriliyor. Bununla birlikte enerji verimliliğine yönelik nispeten güçlü genel politika çerçevesine rağmen kurumsal ve fonksiyonel boşlukların Türkiye nin bu alandaki hedeflerine ulaşmasını engelleyebileceğine dikkat çekiliyor. Çalışmada paylaşılan bulgular ve öneriler genel olarak şu şekilde; Elektrik İşleri Etüt İdaresi nin kapatılması sonrası 19

22 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON enerji verimliliği alanında bakanlıkların programlarının desteklenmesine ilişkin roller yeterince açık belirlenmemiştir. Bu durum enerji verimliliği programları oluşturulmasında bazı kurumsal çakışmalara ve rekabete yol açmaktadır. Bu nedenle EİE ye verilen sorumlulukların Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü nün de dahil edecek şekilde belirli Bakanlık birimlerine ve kuruluşlarına resmi olarak yeniden tevdi edilmelidir. YEGM hem yenilenebilir enerji hem de enerji verimliliği alanlarında faaliyet göstermekte olup kurumsal adında enerji verimliliğinin bulunmaması enerji verimliliği görünürlüğünü kaybetmesine neden olmuştur. Kurumun değerlendirme fonksiyonlarının da yeterince gelişmemesi YEGM nin program etkilerini raporlamasını, maliyet etkinliğini ve genel anlamda etkililiğini değerlendirmesini engellemektedir. Türkiye nin enerji verimliliği hedeflerine ulaşması için bağımsız, özerk ve esnek bir Enerji Verimliliği Kurumu oluşturulmalı ve bu kurum sadece enerji verimliliği alanında faaliyet gösterip tüm paydaşlar için görünür olmalı ve sonuçlar bakımından hesap verebilir olmalıdır. Bu kurumun iyi performansa yönelik teşviklere sahip iyi bir yönetimi ve personeli ile çok çeşitli paydaş gruplarını sürece dahil etme, paydaşlarla birlikte çalışma ve onları etkileme yeteneği olmalıdır. Planlanan politika çerçevesinin tamamlanabilmesi ve mevcut politika ve düzenlemelere sistematik bir şekilde odaklanılabilmesine yönelik ikincil mevzuat konusunda eksikler bulunuyor Veri toplama ve bilgilendirmeye ilişkin kurumsal roller tanımlanmıştır fakat raporlama yükümlülüklerinin yerine getirtilmesi, veri temizliği ve analizi, karşılaştırma ve sektörel analiz fonksiyonlarının geliştirilmesi gibi alanlarda YEGM nin kapasitesinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Başarılı enerji verimliliği projelerinin tekrarlanabilmesi için, uygulama deneyimlerine ilişkin, örnek uygulama incelemeleri, finansman türleri, örnek sözleşme taslakları gibi bilgi toplayacak sistemlerin geliştirilmesine ayrıca finansman ve uygulamanın daha fazla desteklenmesine yönelik programların geliştirilebilmesi gerekmektedir. Bilgilendirme kampanyalarının başarılı bir şekilde uygulanmasına rağmen kampanyaların zaman zaman etkinliğini kaybettiği görülmektedir. 20

23 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK Çeşitli teşvik uygulamaları ve teknik yardım programları geliştirilmiştir ve bunlar işler durumdadır, ancak program planlama ve uygulama fonksiyonlarının tümü (piyasa etütleri, program tasarımı, uygulama planları, izleme ve raporlama, değerlendirme ve program yeniden tasarımı gibi) biçimlendirilmemiştir. Çoğu teşvik uygulaması daha büyük sanayi tüketicilerini hedeflemekle birlikte, fonlar her zaman tam olarak kullandırılamamıştır. kapsamında tanımlanmış sorumlulukları bulunmaktadır ve söz konusu tesisler tipik kurumsal krediler yoluyla ticari finansmana erişebilmektedir. Bununla birlikte, devletin yüksek ve düşük performans gösterenleri tespit etmesine olanak tanıyacak sistematik bir alt sektör veri analizi ve karşılaştırması bulunmamaktadır. Uygulamanın kalitesinin değerlendirilmesi de dahil olmak üzere, sanayi işletmelerinin enerji verimliliği sorumluluklarının uygulanması konusunda yaptırımlar güçlendirilmelidir. KOBİ lerin finansmana erişimi orta düzeydedir. Geleneksel ticari krediye erişimi daha kısıtlı olan KOBİ lere yardımcı olmak amacıyla enerji verimliliğine ilişkin basit satışa yardımcı kiralama ve EVD programları gibi, ilave finansman ve hizmet modellerinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Kamu tesislerini, ticari binaları veya konut sektörünü belirli olarak hedefleyen veya enerji verimliliği danışmanlık şirketleri (EVD) gibi yeni mekanizmalara yönelik teşvik programları bulunmamaktadır. Büyük sanayi tesislerinin Enerji Verimliliği Kanunu Çeşitli durumlarda bazı teknik yardım girişimleri bulunmakla birlikte, bunların çoğunun donörler tarafından finanse edilen, birkaç yıl sonra kademeli olarak uygulamadan kaldırılacak geçici nitelikte programlar olduğu görülmektedir. Son kullanıcılara kapsamlı teknik, finansal ve uygulamaya ilişkin bilgi sağlayacak fonksiyonel EV bilgilendirme merkezleri, web siteleri veya uygun diğer araçlar bulunmamaktadır. İzleme ve değerlendirme fonksiyonları henüz tam olarak geliştirilmiş ve faaliyete geçirilmiş değildir. Bunların bazıları planlanmış veya politikalarla belirlenmiştir 21

24 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON fakat bunlara ilişkin resmi değerlendirme raporları tespit edilmemiştir. Ulusal düzeyde belirlenmiş hedefler mevcuttur ancak hedeflerin uygunluğu, uygulama maliyetleri, finansman kaynakları, vs. hakkında yapılan analizler sınırlıdır. Nispi öncelik sıralamalarını veya enerji tasarrufu potansiyellerini belirlemeye yönelik sektör veya alt sektör hedefleri belirlenmemiştir. Öte yandan, ulusal hedefler doğrultusunda kaydedilen ilerlemenin nasıl ölçüleceğini ve ne aralıklarla raporlanacağını belirlemeye yönelik olarak kabul edilmiş bir metodolojinin de bulunmamaktadır. Program ve proje düzeylerinde, bunların etkilerini veya etkililiğini belirlemeye yönelik açık değerlendirme ve ölçüm doğrulama metodolojileri veya planları bulunmamaktadır. Bu tür değerlendirme planları program amaçlarının ve hedeflerinin belirlenmesine ve daha sonra programın bunları başarıp başarmadığını tespit etmeye yönelik göstergelerin ve yöntemlerin geliştirilmesine yardımcı olabilir İşte bu ilginç uyarılara karşılık olarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı sitesinde yer alan, Ocak 2016 tarihli bir haberi aktaralım. Habere göre, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, (7. Enerji Verimliliği Forumu ve Fuarı nda) enerji verimliliğinin en yerli, temiz ve milli kaynak olduğunu belirterek, Enerji verimliliği üzerine yaptığımız çalışmalar, enerji harcamalarımızdan en az yüzde 20 oranında tasarruf edebileceğimizi ortaya koyuyor. 50 milyar doları bulan ithalatımız olduğu gerçeğinden hareket edersek bu rakamın büyüklüğünü fark etmiş oluruz demiş. Haber şöyle devam ediyor: 7. Enerji Verimliliği Forumu ve Fuarı nın açılışında konuşan Albayrak, AK Parti hükümetleri döneminde yenilenebilir noktasında çok önemli yatırımlar yapıldığını, kurulu güç ile yerli ve yenilenebilir kaynaklardaki altyapı kapasitesinin ciddi anlamda arttığını anlattı. Albayrak, kurulu güç noktasında da 32 bin megavatlardan bugün itibarıyla 73 bin megavatlara ulaştıran yatırımlar yapıldığını belirterek, şunları kaydetti: Bu yeterli değil. Sanayi, ekonomi ve nüfus anlamında bu büyümenin devam etmesi için yatırımlar da sürecek. Türkiye ve dünya enerji konusunda çok ciddi bir resimle karşı karşıya. Enerji bağımlılığı ve çeşitliliği konusuna verilen önem her geçen gün artıyor. Bizim tabii ki Türkiye Cumhuriyeti olarak enerji konusunda bu gelişmeleri de yakından takip etmemiz, yatırımları yapmamız gerektiği gibi enerji verimliliğine de eğilmemiz lazım. Bahsettiğimiz mevzular üzerinde enerji konusunda zengin bir ülke değiliz. Bu hususta enerji açısından dışa bağımlılığımız yüzde 75 lerde. Kendi kaynaklarımızla bu talebin yaklaşık 4 te birini karşılayabiliyoruz. Gelişen büyüyen bir ülkeyiz ve enerji ihtiyacımız da aynı şekilde artıyor. Önümüzdeki 10 yıllık dönemde enerji talep artışının yıllık yüzde 5 artacağını öngördüklerine işaret eden Bakan Albayrak, bu süreçte yerli kaynaklardan en üst düzeyde yararlanılması, yenilenebilir enerji kaynakları- 22

25 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK nın tamamından faydalanılması, arama faaliyetlerinin artarak sürdürülmesi ve özel sektörün de bu yönde önünün açılması gerektiğini vurguladı. Albayrak, AR-Ge ye yatırım yaparak yeni enerji biçimleri için adımlar atılması gerektiğine dikkati çekerek, şöyle devam etti: Her şeyden önce mevcut enerjinin daha verimli kullanılması için seferber olunmalı. Enerjimizin heba olmaması, verimsiz üretim süreçlerinde kaybolmaması için hepimizin gayret göstermesi gerekiyor. Enerji verimliliği daha az enerji ile aynı yaşam ve üretim kalitesini tutturmak demektir. Bu daha kalitesiz ürünler üretmek anlamına gelmiyor yılından beri sorunları çözen AK Parti olarak bizler enerji verimliliği ile de ilgili önemli adımlar attık de çıkarılan Enerji Verimliliği Kanunu bu anlamda bir dönüm noktası. Burada enerji verimliliği konusu kapsamlı olarak ele alınmış, bir çerçeve oluşturulmuş, bu kanun ve sonrasındaki yönetmeliklerde binalarda, sanayide, sokak aydınlatmalarında ve ev aletlerinde verimliliği arttırmak için yol haritaları belirlenmiştir. Yasal altyapının tamamlanmış olmasına rağmen enerji verimliliğinin yeterince bilinmediğini ifade eden Albayrak, bu anlamda bazı yükümlülüklerin yerine getirilemediğini ve meselenin iyice bilinmesi için gerektiğini belirtti. Albayrak, enerji verimliliği ile hem makro hem de mikro ölçekte enerji faturasını düşüreceğini vurgulayarak, Niyetimiz bilgilendirme, bilinçlendirme, eğitim ve teşvik noktasını daha ileri taşımak. Enerji verimliliği üzerine yaptığımız çalışmalar enerji harcamalarımızdan en az yüzde 20 oranında tasarruf edebileceğimiz ortaya koyuyor. 50 milyar doları bulan ithalatımız olduğu gerçeğini düşündüğümüzde rakamın büyüklüğünü farketmiş oluruz. diye konuştu. Özellikle elektrikli ev aletlerinin verimli olmasına aynı zamanda da binalarda yalıtım konusunun daha da önemsenmesi gerektiğini anımsatan Albayrak, yalıtımsız binalarda hem ısıtırken hem de soğuturken yalıtımlı binalara göre iki kat enerji tükettiği bilgisini paylaştı. Albayrak, basit alışkanlıkların değiştirilerek enerji verimliliğinde önemli mesafeler katedilebileceğini söyledi ve ayrıca 35. Enerji Verimliliği Haftası dolayısıyla bu konunun medyada daha fazla yer alması için çağrıda bulundu. 23

26

27

28 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON SEKTÖRLER BAZINDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ ÖRNEKLEMELERİ Enerji verimliliği, Enerji Sektörü çerçevesindeki en önemli alanlardan biri. Ancak bu alana ilişkin en verimli değerlendirmeler, bir yerde gelip uygulamalara dayanıyor. Biz de enerji verimliliği nin faydalarını somut örneklemelere dayandıralım istedik. Şöyle deniliyor sunumda: Artan enerji ihtiyacı ile enerjinin üretiminden tüketimine kadar her alanda sayısız çalışmalar yürütülmektedir. Başlı başına arz kaynağı olarak görülmesi gereken verimlilik ve tasarruf ülkemizde henüz yeterince değerlendirilememiş ancak buna nazaran oldukça yüksek bir potansiyel sunmaktadır. Resim: Konuyla ilgili en somut örneklemeler bizce, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi tarafından Haziran 2015 tarihlerinde düzenlenen 6. Enerji Verimliliği ve Kalitesi Sempozyumu nda sunulan bildiriler. Aktaracağımız birinci bildiri, Kocaeli ve Karabük Üniversitesi Öğretim Üyeleri Durmuş Kaya, Muharrem Eyidoğan, Volkan Çoban, Selman Çağman, Ahmet Serhan Hergül ve Süleyman Sapmaz ın imzalarını taşıyan Endüstriyel Tesislerde Enerji Verimliliği Uygulamaları-I sunumu. Üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden enerji yoğunluğunu azaltacak tedbirler hayata geçirilerek birim hasıla üretimi başına enerji tüketimini düşürmek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının öncelikli hedefleri arasında stratejik planında yer almaktadır. Enerji verimliliğinin temel göstergesi durumundaki enerji yoğunluğu, ülkenin sanayi yapısını meydana getiren sektörlerle doğrudan bağlantılıdır. Verimlilik alanında yapılan çalışmalarda açık bir şekilde görüldüğü üzere taşıdığı potansiyel açısından enerjinin yoğun tüketildiği tesislerde enerji tasarruf imkânları oldukça fazladır. Ülkemizde artan gelişmişlik ile yıllık enerji tüketimi her geçen yıl artarak 2014 yılı itibariyle 255 TWh olarak gerçekleşmiştir. Tüketilen enerjinin büyük bölümü başta sanayi tesislerinde olup bu yönüyle üzerinde durulması gereken en önemli alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizde tasarruf potansiyeli açısından farklı rakamlar sunulmaktadır. Bu konuda hükümetler nezdinde enerji verimliliği yeni politikalar ve stratejilerle desteklenmektedir. Özellikle doğalgaz tüketimine dayalı olarak üretim yapan sektörler nedeniyle 2012 yılına kıyasla 2013 yılında yalnızca doğalgaz tüketiminde %2 lik artış meydana gelmiştir. Net elektrik tüketi- 26

29 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK minde ise %47.1 ile 2013 yılı itibariyle sanayi sektörü birinci sıradadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı stratejik planında amaç 3 kapsamında enerji verimliliğini arttırmak ve yürütülen ve planlanan çalışmalar kapsamında birincil enerji yoğunluğunun 2023 yılına kadar, 2008 yılına göre %20 oranında düşürülmesi hedeflenmektedir. Bu projeksiyon yenilenen stratejik planında reel hedefler ile güncellenerek performans göstergeleri ile güçlendirilmiştir. Bu çalışma ile endüstride başarı ile uygulanan bazı enerji verimliliği projelerine dikkat çekmek ve ülkemizde bu projelerin yaygınlaşmasına katkıda bulunmak hedeflenmiştir. ENERJİ VERİMLİLİĞİ UYGULAMALARI 1-Kurutma Fanlarının ve Elektrik Motorlarının Verimlileri ile Değiştirilmesi: Bir sanayi kuruluşunda 2 adet kurutma fanı bulunmaktadır. Bu kurutma fanları; Kurutma-1 fanı; yongalama makinelerinden elde edilen makro talaşları ve kurutma yanma hücresinden (cehennemlikten) elde edilen ısı ile kurutucu ringinden fan sistemi ile emilen ve ısısını talaşa aktaran gazlar ile rutubeti atılmak istenen talaşın pnömatik olarak taşınması için kullanılan ekipmandır. Fanın önünde kurutucu (döner ring) fanın arkasında siklon ve baca gazının yıkandığı sulu filtre bulunmaktadır. Kurutma- 1 fanı uzun yıllar çalıştığı için fan ve elektrik motoru verimi düşüktür. Ayrıca, fan ve elektrik motoru arasında güç aktarımı kayış-kasnak ile yapıldığından %4~5 e varan kayıplar söz konusudur. Fan ve elektrik motorları daha verimlileri ile değiştirilerek, kayış-kasnak yerine fan ile elektrik motoru birbirine akuple edileceğinden enerji tasarrufu sağlanacaktır. Kurutma-2 fanı; yongalama makinelerinden elde edilen mikro talaşları ve kurutma yanma hücresinden (cehennemlikten) elde edilen ısı ile kurutucu ringinden fan sistemi ile emilen ve ısısını talaşa aktaran gazlar ile rutubeti atılmak istenen talaşın pnömatik olarak taşınması için kullanılan ekipmandır. Fanın önünde kurutucu (döner ring) fanın çıkışında siklon bulunmaktadır. Siklondan çıkan gazların bir kısmı resirkülasyon yapılarak döner ringe geri gönderilmektedir. Kurutma-2 fanı uzun yıllar çalıştığı için fan ve elektrik motoru verimi düşüktür. Ayrıca, fan ve elektrik motoru arasında güç 27

30 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON aktarımı kayış-kasnak ile yapıldığından %4~5 e varan kayıplar söz konusudur. Fan ve elektrik motorları daha verimlileri ile değiştirilerek, kayış-kasnak yerine fan ile elektrik motoru birbirine akuple edileceğinden enerji tasarrufu sağlanacaktır. Kurutma Fanı 1; Yıllık Enerji Tasarrufu = , 80 kwh/yıl Yıllık Enerji Tasarrufu Mali Değeri = ,06 TL/yıl Kurutma Fanı 2; Yıllık Enerji Tasarrufu = kwh/yıl Yıllık Enerji Tasarrufu Mali Değeri = ,37 TL/yıl Yıllık Enerji Tasarrufu Toplam = kwh/yıl Yıllık Enerji Tasarrufu Mali Değeri Toplam = ,72 TL/yıl Elektrik Motoru Değişim ve Sürücü Maliyeti = ,02 TL Amortisman Süresi = ,02 / ,72 = 3,65 yıl 2-Halojen ve Floresan Aydınlatma Armatürlerinin Led Armatürler ile Değiştirilmesi: Aydınlatma sistemleri, elektrik tüketiminde tasarruf sağlamanın en cazip ve kolay yollarından biridir. Enerji verimliliği, aydınlatmanın kalitesini düşürmeden yani aynı aydınlık düzeyini elde etmek üzere daha az enerji tüketerek yapılabilir. Bunun sonucunda verimli bir aydınlatma ile hem daha az elektrik enerjisi tüketimi, hem de kaliteli aydınlatma sağlanmaktadır. Önerilen bu projede iç ve dış mekan aydınlatmasında kullanılan farklı tipte armatürlerin yerine LED aydınlatma teknolojisinin kullanılması ile aydınlatma sisteminde sağlanacak enerji tasarrufu değerlendirilmektedir. LED armatürlerin mevcut armatürlere göre avantajları şu şekilde sıralanabilir: -LED aydınlatma ürünlerinin sağlayacağı faydalardan en önemlisi, LED aydınlatmanın düşük enerji tüketimi ve uzun ömrü sayesinde geleneksel aydınlatmaya göre çok daha ekonomik olmasıdır. -LED aydınlatma ürünleri, standart lambalara göre % 80, tasarruflu lambalara göre %50 daha az enerji harcamaktadır. -LED armatürler saat ve üzeri çalışma ömrüne sahiptir ve ısı da yaymazlar. LED aydınlatma oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Otomasyon ile 28

31 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK uyumludur, farklı renk sıcaklıkları ve dim edilebilir seçenekleri de mevcuttur. Yıllık Enerji Tasarrufu = ,80 kwh/yıl Yıllık Tasarruf = ,39 TL/yıl Yatırım Maliyeti = ,50 TL Basit Geri Ödeme Süresi= ,50 TL / ,39 (TL/yıl) = 3,79 (yıl) 3. Toz Emiş Fanlarının Değişimi Ve Hat Revizyonu: Söz konusu fabrikada; emprenye kâğıtlarını MDF nin üzerine yapıştırmadan önce, yüzey belli incelikte zımparalama işleminden geçirilmektedir. Bu işlem sırasında ortaya çıkan talaş ve tozları, barberan emiş hattında m3/h debiyle toplanmaktadır. Zımparalama işleminden sonra yüzey üstü ve kenarlarında kalan toz ve talaşları, fırçalama emiş hattında m3/h debiyle toplanmaktadır. Buradan tıraşlama hattına giden MDF nin sivri kenarlarını ovalleştirme işlemi için kenarlarına pah kırma uygulaması yapılmaktadır. Bu uygulama sırasında açığa çıkan toz ve talaşları tıraşlama, tıraşlama emiş hattında m3/h debiyle toplamaktadır. En son işlem olarak ebatlama bölümüne gelen MDF istenilen boyutlarda kesilmekte ve bu işlem sırasında ortaya çıkan toz talaşları ise ebatlama emiş hattında m3/h debiyle toplanmaktadır. Yukarıda bahsedilen tüm emiş hatları tek bir fan vasıtasıyla sağlanmaktadır. Bu hatların tıkanmadan çalışması için içindeki havanın belli bir hıza sahip olması gerekmektedir. Toz toplama hatlarında bu hızı yakalayabilmek için boru hattının bir ucu dışarı açılarak m3/h debide hava emdirilmektedir. 3 üniteye tek fan tarafından emiş yaptırılmaktadır. Fakat fanlar %60 oranında birlikte çalışmaktadır. 3 ünitenin aynı anda çalışmadığı durumlarda da toz emiş hattında istenilen hava hızını sağlamak için fan aynı kapasitede çalıştırılmaktadır. Mevcut durumda kullanılan tek fan yerine her üniteye ayrı ayrı fan yerleştirilmesiyle kullanılmayan ünitelerde gereksiz enerji sarfiyatı engellenmiş olacaktır. Diğer bir ifade ile üç ayrı fan ve bu fanlara ait hava hattı oluşturulacaktır. Yeni yapılacak hava hatlarının çapı daha küçük olacağı için istenilen hava hızını sağlamak daha kolay olacaktır. Yıllık Enerji Tasarrufu (kwh) = ,61 kwh/yıl Yıllık Enerji Tasarrufu Mali Değeri (TL/yıl) = ,49 TL/yıl Fan Yatırım Maliyeti = ,91 TL Toz Emiş Hatlarının Revizyon Maliyeti=78.323,56 TL Toplam yatırım maliyeti = ,47 TL Geri Ödeme Süresi (yıl) = Yatırım Maliyeti (TL) / Yıllık Enerji Tasarrufu Mali Değeri (TL/yıl) = ,47 / ,49 =1,61 yıl 4. Soğutma Suyu Pompalarının Yüksek Verimli Pompalarla Değiştirilmesi: Bir üretim tesisinde soğutma ihtiyacı, soğutma kulesi ile sağlanmaktadır. Soğutma kulesinde prosesin ihtiyaç duyduğu sıcaklığa düşürülen su 3 adet pompa ile prosese gönderilmektedir. Pompalardan iki adedi sürekli çalışırken biri yedek beklemektedir. Soğutma kulesi, soğutma suyu pompalarının verimi oldukça düşüktür (uzun yıllardan beri kullanılmaları nedeniyle). Ayrıca pompalarda hız sürücüsü olmadığından dolayı istenilen su debisi hassas biçimde ayarlanamamaktadır. Üç adet soğutma suyu pompası, yüksek verimli pompalarla değiştirilerek enerji tasarrufu sağlanacaktır. Üç pompaya bir adet hız sürücüsü uygulanarak su debisinin istenilen hassasiyette ayarlanması sağlanacaktır. 29

32 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Miktarı Toplam = ,8 (kwh/yıl) Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Maliyeti Toplam = ,51 (TL/Yıl) Alımın Bedeli Toplam = ,68 TL Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Alımın Bedeli Toplam / Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Maliyeti Toplam = ,68 TL / ,51 (TL/Yıl) Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = 2,2146 (Yıl) 5. Fan Sürücü Uygulaması: Bir üretim tesisinde bulunan 2 adet fan makinelerinin bulunduğu odayı ısıtmaktadır. Fanların her ikisinde de atmosferden emilen hava eşanjör vasıtasıyla kızgın yağ kullanılarak ısıtılmaktadır. 1 nolu fan ısınan havayı odaya göndererek odanın sıcaklığını istenilen değere getirmektedir. 2 nolu fan ise lif taşıma görevi yapmaktadır. Bu fanlar, makineler aktif olarak çalıştığı zamanlarda devreye girmektedir. 2 nolu fan 18 (ton/h) lik lif taşıma kapasitesine sahiptir. Bu fanların seçimi yapılırken gerek duyulan kapasitenin üstünde bir güçte seçildiğinden, gerekli hava miktarını ayarlamak amacıyla fanların emiş tarafında klape kullanımı yoluna gidilmiştir. 1 nolu fan yıllık ortalama %73,3 klape açıklık oranı ile çalıştırılırken, 2 nolu fan ise %63 klape açıklık oranında çalıştırılmaktadır. Proje kapsamında her iki fana da frekans konvertörü uygulanarak klapeler %100 açıklık oranında çalıştırılacak ve bu sayede enerji tasarrufu sağlanacaktır. Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Tüketimi Toplam = (kwh/yıl) Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Maliyeti Toplam = ,56 (TL/Yıl) Alımın Bedeli Toplam = ,00 TL 30

33 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Alımın Bedeli Toplam / Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Maliyeti Toplam = ,00 TL / ,56 (TL/Yıl) Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = 2,1703 (Yıl) Sonuçlar: Bu çalışmada endüstriyel kuruluşlarda gerçekleştirilen enerji verimliliği proje örnekleri ele alınmış, her bir proje için tasarruf miktarı, tasarrufun mali karşılığı, yatırım tutarı ve geri ödeme süreleri hesaplanmıştır. Çalışmada ele alınan başlıca enerji verimliliği uygulamalarından: Yüksek verimli motor ve fanların kullanımı ile sağlanan enerji tasarrufu kwh, mali karşılığı ,37 TL, yıllık enerji tasarrufu mali değeri ,72 TL, yatırım miktarı ,02 TL, basit geri ödeme süresi 3,65 yıldır. Halojen ve floresan aydınlatma armatürlerinin led armatürlerle değiştirilmesi ile elde edilen yıllık enerji tasarrufu ,80 kwh, yıllık enerji tasarrufu mali değeri ,39 TL, yatırım maliyeti ,50 TL, basit geri ödeme süresi 3,79 yıldır. Toz emiş fanlarının değişimi ve hat revizyonu ile sağlanan enerji tasarrufu ,61 kwh, yıllık enerji tasarrufu mali değeri ,49 TL, toplam yatırım maliyeti ,47 TL, geri ödeme süresi 1,61 yıldır. Soğutma suyu pompalarının yüksek verimli pompalarla değiştirilmesi ile sağlanan yıllık enerji tasarrufu ,8 kwh, tasarruf edilen yıllık enerji maliyeti ,51 TL, yatırım maliyeti ,68 TL, basit geri ödeme süresi 2,2146 yıldır. Fan sürücü uygulaması ile sağlanan yıllık enerji tasarrufu kwh, tasarruf edilen yıllık enerji maliyeti ,56 TL, yatırım maliyeti ,00 TL, proje basit geri ödeme süresi 2,1703 yıldır. Aktaracağımız ikinci bildiri, yine Kocaeli ve Karabük Üniversitesi Öğretim Üyeleri Durmuş Kaya, Muharrem Eyidoğan, Volkan Çoban, Selman Çağman, Ahmet Serhan Hergül ve Süleyman Sapmaz ın imzalarını taşıyan Endüstriyel Tesislerde Enerji Verimliliği Uygulamaları-II sunumu. Giriş: Enerji verimliliği ülkemiz için öncelikli konu olup hem sektörel rekabeti artıracak hem de ekonomimizin sürdürülebilir büyümesine öncülük edecektir. Başta enerji arz güvenliğini artırmak ve sürdürülebilir bir büyümenin sağlanması için yeni tasarruf tedbirlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için büyüme stratejileri açısından enerji arzı ve güvenliği yadsınamaz bir konudur. Dünyada enerji üretiminde birincil kaynak olarak kullandığımız mevcut rezervler hızla tükenmekte ve yeni arayışlar içerisine girilmektedir. Bu yönüyle enerji verimliliği bir enerji kaynağı olarak görülmektedir. Yapılan çalışmalarda enerji yoğun ekonomiye sahip ülkemiz için hem sanayide hem de konutlarda büyük tasarruf potansiyelleri karşımıza çıkmaktadır. Enerji verimliliği çalışmaları ülkemizde yeni girişimler olarak görülmekte ve ülkemizin büyüme hızına kıyasla arz güenliği risk altına girmekte olup, verimlikteki artışlar Türkiye nin rekabetçi ve sürdürülebilir üretimi açısından hayati önem arz etmektedir. Üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden enerji yoğunluğunu azaltacak tedbirler hayata geçirilerek birim hasıla üretimi başına enerji tüketimini düşürmek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının öncelikli hedefleri arasında stratejik planında yer almaktadır. Enerji verimliliğinin temel göstergesi durumundaki enerji yoğunluğu, ülkenin sanayi yapısını meydana getiren sektörlerle doğrudan bağlantılıdır. Verimlilik alanında yapılan çalışmalarda açık bir şekilde görüldüğü üzere taşıdığı potansiyel açısından enerjinin yoğun tüketildiği tesislerde enerji tasarruf imkanları oldukça fazladır. Net elektrik tüketiminde %47.1 ile 2013 yılı itibariyle sanayi sektörü birinci sıradadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı stratejik planında amaç 3 kapsamında enerji verimliliğini arttırmak ve yürütülen ve planlanan çalışmalar kapsamında birincil enerji yoğunluğunun 2023 yılına kadar, 2008 yılına göre %20 oranında düşürülmesi hedeflenmektedir. Bu projeksiyon yenilenen stratejik planında reel hedefler ile güncellenerek performans göstergeleri ile güçlendirilmiştir. Bu çalışma ile endüstride başarı ile uygulanan bazı enerji verimliliği projelerine dikkat çekmek ve ülkemiz- 31

34 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON de bu projelerin yaygınlaşmasına katkıda bulunmak hedeflenmiştir. ENERJİ VERİMLİLİĞİ UYGULAMALARI 1. Mevcut Sıcak Hava Klapelerinin Sızdırmaz Klapelerle Değiştirilmesi: Tesiste üretim esnasında prosesten sıcak hava elde edilmektedir. Tesisten elde edilen sıcak hava, toz üretim hattına bir hava kanalı vasıtasıyla gönderilerek proseste kullanılmaktadır. Toz üretim hattında arıza varsa veya toz üretim hattı çalışmıyorsa, tesisten elde edilen sıcak hava bir klapeden geçirilerek atmosfere atılmaktadır. Toz üretim hattı çalışıyorsa klape tamamen kapalı konumda tutulmaktadır. Klape uzun yıllar çalıştığından sızdırmazlığını kaybetmiştir. Klape kapalı tutulmasına rağmen klapeden sıcak hava atmosfere kaçmaktadır. Önerilen bu proje ile mevcut klape yerine sızdırmaz klape alınarak sıcak hava proseste kullanılacağı için enerji tasarrufu sağlanacaktır. Klapedeki durumun benzeri klapede söz konusudur. Klapenin kapalı tutulduğu durumlarda atmosfere sıcak hava kaçmaktadır. Klapenin yerine sızdırmaz klape kullanılarak enerji tasarrufu sağlanacaktır. Ayrıca, klapenin ilgili üniteden çıkarak toz üretim tesisine giden ana hatta mesafesi 25~30 m dir. Klapenin ana hatta uzak olması nedeniyle klape öncesi 25~30 m lik borudan ısı kaybı meydana gelmektedir. Yeni alınacak sızdırmaz klape ana hatta yakın yerleştirileceği için bu boruda meydana gelen ısı kaybı da ortadan kaldırılacaktır. Isı Enerjisi Kazanç Miktarı = ,36 kwh/yıl Elektrik Enerjisi Kazanç Miktarı = ,20 kwh/yıl Tasarrufun Mali Değeri = ,82 TL/Yıl Yatırım Maliyeti = ,60 TL Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Yatırım Maliyeti / Proje Tasarruf Maliyeti = ,60 (TL/Yıl) / ,82 (TL/Yıl) = 0,20 Yıl gazı kullanım oranı) atmosfere atılmaktadır. Bu durum enerjinin kullanılamadan atmosfere atılması anlamına gelmektedir. Proje kapsamında by-pass hattından atmosfere salınan sıcak baca gazının çok büyük oranı/ tamamı bir ekonomizer vasıtasıyla sıcak suya dönüştürülecektir. Gaz türbini çıkışında bulunan mevcut ekonomizerin borularında korozyon kaynaklı delinmeler olduğu için görevini yerine getirememekte, ekonomizere giren sıcak gazlar ısısını aktarmadan atmosfere atılmaktadır. Yeni imal ettirilecek ekonomizer ile hem atık ısı kazanı besi suyuna ön ısıtma yapılacak hem de absorbsiyonlu chillere sıcak su sağlanacaktır. 2. Mevcut Soğutma Sistemlerinin Yerine Absorbsiyonlu Chiller ile Soğutma Sağlanması: Mevcut durumda atık ısı kazanı kapasitesinin yüksek olmasına rağmen, buhar ihtiyacı düşük olduğu için gaz türbini egzoz gazlarının belli bir miktarı (mevsimsel şartlara göre egzoz Soğutma ihtiyacını karşılamak üzere 4 adet mekanik chiller ve 3 adet klima bulunmaktadır. Chiller-1, Chiller-2 ve Chiller-3, plastik enjeksiyon makinalarının soğutulması için kullanılmaktadır. Üretim chilleri ve klimalar ise ıslak mendil paketleme ve losyon üretim 32

35 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK osmozdan geçirilerek proseste kullanılacak suyun ön ısıtması yapılacaktır. Deniz suyunun ön ısıtılmasıyla elde edilecek kazanç tasarruf hesabına dahil edilmemiştir. Bilindiği gibi mekanik chillerler ve klimalar elektrik enerjisi tüketmektedir. Bir tarafta gaz türbini çıkışı egzoz gazı ısısı kullanılamadan atmosfere atılırken, diğer taraftan soğutma için elektrik enerjisi kullanılmaktadır. Önerilen bu projede, kurulumu gerçekleştirilecek olan absorbsiyonlu chiller ile elde edilecek soğutma suyu kullanılarak plastik enjeksiyon makinalarının ve ıslak mendil paketleme, losyon üretim bölümünün mahal soğutulması by-pass bacasından atılan atık ısı ile sağlanacaktır. Ayrıca, firmamızın orta vadeli hedefinde gaz motoru alınarak fabrikamızın ihtiyacı olan elektrik enerjisinin tamamı, mevcut gaz türbini + yeni alınacak gaz motoru ile sağlanacaktır. Bilindiği gibi gaz motorlarında buhar ile birlikte sıcak suda üretilmektedir. Orta vadede absorbsiyonlu chiller daha fazla sıcak suya ihtiyaç duyması durumunda gaz motorundan elde edilecek sıcak suda kullanılabilecektir. alanlarının soğutulmasında kullanılmaktadır. Yapılacak proje ile mekanik chillerler ve klimalar devre dışı bırakılarak soğutma ihtiyacının yeni kurulacak absorbsiyon chiller ile karşılanması hedeflenmektedir. Sisteme önerilen bu proje ile dâhil edilecek olan absorbsiyonlu chiller 90~100 C deki sıcak su ile çalışacaktır. Absorbsiyonlu chiller soğutma kapasitesi kw tır. Yaz şartlarında absorbsiyonlu chiller soğutma suyunun kullanılabileceği noktalardaki maksimum soğutma yükü 1.152,50 kw tır. Mevcut durumda mahal soğutma için kullanılan fancoiller proje sonrasında da kullanılmaya devam edilecektir. Absorbsiyon Chiller ile elde edilecek olan soğutma suyunun devir daimi, mevcut durumda mekanik chillerlerin soğutma suyunun devir daimi için kullanılan pompalar vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Absorbsiyonlu chillerde soğutma kulesi kullanılmayacak, soğutma kulesi yerine denizden alınan ve ters Enerji Tasarrufu Toplam = ,92 (kwh/yıl) Tasarrufun Mali Değeri Toplam = ,71 (TL/Yıl) Yatırım Maliyeti Toplam = (TL) Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Yatırım Maliyeti / Tasarrufun Mali Değeri Toplam = / ,71 = 2,65 Yıl 3. Kompresör Emiş Havası Soğutulması: Bir üretim tesisinde bulunan, akışkan yataklı bir reaktörde molibden bazlı katalizör ile birlikte propilen, amonyak ve oksijenin 0,85 kg/cm2g basınçta 450 C civarında reaksiyonu sonucu elde edilmektedir. Reaktöre saatte yaklaşık 85 ton/saat hava beslenmektedir. Hava, bir hava kompresörü vasıtasıyla reaktöre verilmektedir. Kompresör türbininde HS buharı (yüksek basınçlı bu- 33

36 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON har) kullanılmaktadır. Yaz aylarında hava sıcaklığının artışı ile havanın yoğunluğu düşmekte buna bağlı olarak hava kompresörü türbini için gerekli olan HS miktarı da artmaktadır. Yaz ve kış aylarındaki HS tüketimi karşılaştırıldığında 2 ton/saat fark görülmektedir. Bu proje kapsamında kompresör emiş havası sıcaklığının 15 C den yüksek olduğu zamanlarda emiş havasının evaporatif soğutma sistemi ile soğutulması neticesinde HS buharı tasarrufu sağlanması hedeflenmektedir. Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Tüketimi Toplam = ,87 (kwh/yıl) Proje Basit Geri Ödeme Süresi = 0,72 (Yıl) 4. Soğutucu Ünitesi Değişimi Verimlilik Artırıcı Proje: Bir üretim tesisinin prosesindeki soğutma ihtiyacını karşılamak için 3 adet chiller ünitesi kullanılmaktadır. Bu chillerlerden 2 adedi sürekli kullanılmakta, 1 adedi ise ihtiyaca göre yedek beklemektedir. Proseslerden gelen sıcak haldeki soğutma suyu bir havuzda toplanmakta, pompalar vasıtasıyla chillerlere soğutulmaya gönderilmektedir. Chillerlerde soğutulan su ise havuzun diğer bölgesinde toplanmakta ve prosese gönderilmektedir. Chiller ünitelerinden iki tanesi freon 22 gazı ile çalışmaktadır. Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Maliyeti Toplam = ,29 (TL/Yıl) Alımın Bedeli Toplam = ,29 (TL) Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Alımın Bedeli Toplam / Tasarruf Edilen Enerji Maliyeti Toplam = ,29 (TL) / ,29 (TL/Yıl) Diğer chiller ise freon 22 den R134A ya dönüştürülmüştür. Chiller ünitesi freon 22 den R134A ya dönüştürüldüğünde COP değeri düşmektedir. Gerek chiller ünitesinin COP değerinin düşük olması gerekse soğutucu akışkanın değişimi sonucu COP değerinin düşmesi spesifik enerji tüketimini artırmaktadır. Freon 22 kullanılan chiller ünitesinin yerine COP değeri daha yüksek chiller ünitesi alınarak enerji tasarrufu sağlanacaktır. Yeni alınacak chiller üniteleri sürekli çalıştırıla- 34

37 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK cak, 3. ünite ise yedekte bekletilecektir. Böylelikle COP değeri daha yüksek olacak yeni chillerler çalıştırılarak enerji tasarrufu sağlanacaktır. sağlanacaktır. Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Tüketimi Toplam = 1.852,94 x 7,930 = ,814 (kwh/yıl) Tasarruf Edilen Yıllık Enerji Tüketimi Toplam = 1.667,336 (kwh/yıl) Tasarruf Edilen Enerji Maliyeti Toplam = ,814 x 0,05 = ,7 (TL/Yıl) Tasarruf Edilen Enerji Maliyeti Toplam = ,84 (TL/Yıl) Alımın Bedeli Toplam = ,00 (TL) Proje Basit Geri Ödeme Süresi (Yıl) = Alımın Bedeli Toplam / Tasarruf Edilen Enerji Maliyeti Toplam = ,00 (TL) / ,84 (TL/Yıl) Proje Basit Geri Ödeme Süresi = 2,60 (Yıl) 5. Biyokütle Kazanı By-Pass Hattı Atık Isısının Geri Kazanımı: Bir sanayi kuruluşunda, biyokütlenin yakılması ile kızgın yağ elde edilmektedir. Kızgın yağ hem proseste hem de buhar jeneratöründe buhar üretmek amacıyla kullanılmaktadır. biyokütle kazanından çıkan duman gazlarının sıcaklıkları yaklaşık C civarında olup bu ısı cips kurutmada kullanılmaktadır. Kurutma ünitesi girişinde bulunan bir klape vasıtasıyla kurutma ihtiyacına bağlı olarak üniteye beslenecek duman gazı miktarı ayarlanmaktadır. Ayrıca, kazan ile kurutma ünitesi arasında by-pass hattı bulunmaktadır. By-pass hattı doğrudan atmosfere açılmaktadır. Kurutucu ünitede ısı gereksinimi azaldığında kazandan çıkan sıcak duman gazının bir miktarı by-pass hattı ile atmosfere atılmaktadır. Diğer taraftan kondensat tankından beslenen buhar jeneratör besi suyu, buhar ile ısıtılarak jeneratöre gönderilmektedir. Ayrıca, kızgın yağ kazanı primer ve sekonder hava girişleri doğrudan atmosferden yapılmakta ve herhangi bir ön ısıtma bulunmamaktadır. By-pass hattından atılan ısının bir miktarı geri kazanılarak buhar jeneratörü besi suyunun ısıtılması ve kızgın yağ kazanı primer ve sekonder hava girişlerinin ön ısıtılması yapılarak enerji tasarrufu Alımın Bedeli Toplam = ,00 TL Proje Basit Geri Ödeme Süresi = Yatırım Maliyeti / Tasarrufun Mali Değeri Toplam = ,00 / ,7 = 0,63 Yıl Sonuçlar: Bu çalışmada endüstriyel kuruluşlarda gerçekleştirilen enerji verimliliği proje örnekleri ele alınmış, her bir proje için tasarruf miktarı, tasarrufun mali karşılığı, yatırım tutarı ve geri ödeme süreleri hesaplanmıştır. Çalışmada ele alınan başlıca enerji verimliliği uygulamalarından: Mevcut sıcak hava klapelerinin sızdırmaz klapelerle değiştirilmesi ile sağlanan enerji kazancı ,36 kwh, elde edilen elektrik enerjisi tasarrufu ,20 kwh, yıllık enerji tasarrufu mali değeri ,82 TL, yatırım maliyeti ,60 TL, basit geri ödeme süresi 0,20 yıldır. Mevcut soğutma sistemlerinin yerine absorbsiyonlu chiller ile soğutma sağlanması ile sağlanan toplam enerji tasarrufu ,92 kwh, yıllık tasarrufun mali değeri ,71 TL, yatırımın toplam maliyeti TL, basit geri ödeme süresi 2,65 yıldır. Kompresör emiş havasının soğutulması ile elde edilen yıllık enerji tasarrufu ,87 kwh, tasarruf edilen yıllık enerji maliyeti ,29 TL, yatırım maliyeti ,00 TL, proje basit geri ödeme süresi 0,72 yıldır. Soğutucu ünitesi değişimi ile tasarruf edilen yıllık enerji miktarı 1.887,336 kwh, tasarruf edilen enerji maliyeti ,84 TL, yatırım bedeli ,00 TL, proje basit geri ödeme süresi 2,60 yıldır.biyokütle kazanı by-pass hattı atık ısısının geri kazanımı ile elde edilen yıllık enerji kazancı kwh, enerji mali tasarrufu ,7 TL, yatırım bedeli ,00 TL, basit geri ödeme süresi 0,63 yıldır. 35

38

39

40 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI Endüstride Enerji Verimliliği Konuyla ilgili araştırma-tarama yaparken ilginç bir belgeye de rastladık. Bu belge, Endüstriyel Otomasyon Sanayicileri Derneği-ENOSAD ın hâlen görevini başarıyla sürdüren Genel Başkanı Sayın Dr. Hüseyin Halıcı nın Ekim 2009 tarihleri arasında Yıldız Teknik Üniversitesi nde gerçekleştirilen TOK 2009, Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı nın Özel Oturumlar bölümünde sunduğu bildiri metniydi. İlginç bir nokta daha var: Endüstriyel Uygulamalar başlıklı bu özel oturumun düzenleyicisi, o dönemdeki ENOSAD Başkanı Sayın Dr. Emin Olcay. Bu belgeyi biz de, hem o dönemde konuya bakışı örneklemesi hem de nostaljik bir anımsama düşüncesiyle sunuyoruz. Halıcı Elektronik & Telekom Ltd.Şti. huseyin.halici@halici.com Dr. Hüseyin Halıcı Özetçe Enerji sorunlarının giderek arttığı, ancak kaynakların azaldığı bir dünyada enerjinin verimli kullanımı önem kazanmıştır. Endüstriyel tesislerde basta elektrik olmak üzere, doğalgaz, diğer katı ya da sıvı yakıtlardan elde edilen enerjinin verimli kullanılması gereklidir. Bu çalışmada özellikle elektrik enerjisi ile elde edilecek verimlilik ele alınmıştır. Çünkü elektrik enerjisi en pahalı olanıdır. Endüstride elektrik enerjisinin yaklaşık % 65 i elektrik motorlarında kullanılmaktadır. Bu motorlar her ne kadar elektrik enerjisini verimli bir şekilde mekanik enerjiye çevirseler de pek çok is kolunda bu enerjinin yaklaşık % 20 si uygun olmayan yol verme mekanizmaları yüzünden boşa gitmektedir. 1. Giriş Günümüzde, dünya enerji ihtiyacının önemli bölümünü karşılaşan fosil yakıt tüketimi hızla artmaktadır. Özellikle de ekonomisi hızla büyüyen ülkelerin fosil yakıt taleplerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Buna karsın bu rezervler aynı ölçüde artmamaktadır. Enerjiye yönelik talep artmadan sabit kalsa bile, bu yakıt rezervlerinin sınırlı olması nedeniyle, çok da uzak olmayan bir gelecekte tükeneceği tahmin edilmektedir. Enerji ihtiyacının sürekli arttığı, ancak rezervlerin giderek azaldığı bir ortamda enerji kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılması önem kazanmaktadır. Genel olarak enerji verimliliği; gaz, buhar, ısı, hava ve elektrikteki enerji ka- 38

41 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI yıplarını önlemek, çeşitli atıkların geri kazanımı ve değerlendirilmesi veya ileri teknoloji ile üretimi düşürmeden enerji talebini azaltması, daha verimli enerji kaynakları, gelişmiş endüstriyel süreçler, kojenerasyon ve enerji geri kazanımları gibi etkinliği artırıcı önlemlerin bütünüdür. Enerji verimliliği konusu, enerji üretimi ve tüketimi alanında genel etkinlik çalışmalarının tümünü kapsar. Bu çerçevede, bir yandan en az kaynak kullanımıyla en çok enerji üretiminin gerçekleşmesi, diğer yandan aynı miktar enerji kaynağı kullanılarak daha çok üretimin sağlanmasına yönelik çalışmalar önem kazanmıştır. Bu çalışmaların daha çok gelişmiş ülkelerde kamu kurumları, büyük şirketler ve üniversiteler tarafından yürütülen programlarla gerçekleştirildiği gözlenmektedir. Türkiye günümüzde kullandığı toplam enerjinin %70 ini ithal yoluyla sağlamaktadır. Bu oranın önümüzdeki yıllarda daha da artması beklenmektedir. Bu çalışmada endüstriyel tesislerde enerji verimliliği çalışmaları ve uygulamalarıyla ilgili mühendislik yaklaşımları, teknik ve ekonomik analizleri vb. tüm faaliyetleri kapsayan genel metodoloji irdelenmiş, özellikle elektrik motorlarında yapılabilinecek tasarruf ele alınmıştır. Bir tesisteki enerji kullanım noktaları saptanıp, bunlarla ilgili enerji tasarruf potansiyelleri bu potansiyelleri geri kazanımla ilgili yatırımlar belirlenir. Her bir noktada enerji tasarrufu ile ilgili yatırım tutarları, bunların yıllık amortisman giderleri belirlenir. Bu giderler o noktadaki yıllık enerji tasarrufunun getirisiyle karsılaştırılarak, her önlemin ekonomik yönden en uygun uygulama stratejisi belirlenir. Tüm tesis için belirlenen teknik ve ekonomik analizler ve uygulama stratejileri enerji tasarrufu sağlama eğrisi olarak isimlendirilen bir diyagramda toplanarak, öngörülen bir zaman dilimindeki tüm enerji verimliliği uygulama stratejileri oluşturulur. 2. Endüstride Enerjiyi Verimli Kullanma Türkiye de enerji tüketiminin yaklaşık % 43 ü endüstride gerçekleşmekte olup en büyük pay bu sektöre aittir. Bu nedenle özellikle enerji tasarrufu çalışmaları bu sektöre yönelik yogunlasmıstır. Enerji verimliliğinde en önemli faktör enerji tasarrufudur. Yani enerji kayıplarının önlenmesi yoluyla enerji tüketimini en aza indirmektir Endüstriyel tesislerde enerjiyi verimli olarak kullanmak için yapılabilecek bazı temel noktalar aşağıdaki gibi sıralanabilir. Baca gazlarından, motor egzostundan, motor soğutma suyundan, düşük basınçlı atık buhardan, kurutma fırın egzostundan ve kazan blöfünden atılan ısıyı geri kazanılması. Chiller grubunun atık sıcak suyunu, kullanım suyunu ısıtmak için kullanılması. Buhar veya sıcak su elde ederken, kaçaklar ve sızmaları önlemek dolayısıyla maliyeti düşürmek... Tahliye buharının su arıtması için geri kullanım olanağını değerlendirmek. Doğalgazın yanma verimini önemlidir. Gerekli yakıt-hava oranını oluşturmalıdır. Tüm yakıtlar yanarken belli bir oksijen ihtiyacı duyarlar. Yanma havasının az ya da çok olması boşa giden enerji demektir. Hava yakıt oranını optimumda tutarak yakılan yakıttan maksimum enerji elde edilir. Örneğin bu oran doğalgaz için 1/10 dur. Yani 1 m3 doğalgazı yakmak için 10 m3 havaya ihtiyacı vardır. Elektrik ihtiyacının geçmiş talep profilini oluşturarak, buna göre satın alınabilecek en ucuz elektrik için araştırma yapılmalıdır. Eğer yük faktörü düşükse önlem alınmalıdır. Aşırı elektrik çektiğiniz saatler varsa bazı işlemleri kaydırarak, önlemek. Elektrik demand sözleşmesinin size getireceği maliyeti bilinerek ihtiyacın sürekli kontrol edilmesi. Güç faktörünü en azından % 90% seviyesinde tutulması. Büyük motorlara ya da makinelere yakin transformatörler koyulması. Mümkün ise tüm motorların hız kontrol cihazı (AC Motor Sürücü) ile yol verilmesi. Mümkün ise, kendi bünyenizde elektrik üretmeyi ya da kojenerasyonu araştırmak. Kullanılan kablo kesitlerini mümkün olduğunca kalın tutmak. Elektrik ölçüm sayaçlarının çıktılarını ve elektrik faturalarınızı kontrol etmek. Geceleri lüzumsuz bilgisayarlar, yazıcılar ve fotokopi makineleri çalışıyorsa bunları tespit edip, kapatmak. Yeni ürünler alırken Enerji tüketimini mutlaka göz önünde bulundurmak. En son olarak ta enerji otomasyonu sayesinde basta enerji sarfiyatı olmak üzere diğer gerekli bilgileri alarak enerjinin izlenmesi de oldukça önemlidir. Çünkü bilgi sahibi olunan bir konu için ancak çözüm getirilebilinir. Yukarıda verilen endüstride enerji verimliliğini oluşturacak noktalardan en önemlisi elektrik ile ilgili noktalar detaylı olarak ele alınacaktır. 39

42 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI 2.1. Elektrik Tüketimini Azaltmak için Yapılması Gerekenler Endüstriye isletmelerin ham madde haricinde en önemli maliyet girdilerinden birisi hiç kuskusuz elektrik enerjisinin tüketimidir. Bu durumda bir endüstriyel tesis için enerjinin minimum seviyede tüketilmesi için eğer yeni bir tesis ise iyi bir projelendirme yapılarak dizayn edilmesi, eğer eski bir tesis ise enerji verimliliği dikkate alınarak revizyon yapılması gereklidir. Endüstride elektrik enerjisinin verimliliği için aşağıdaki noktalar ele alınacaktır. Elektrik motorları & Yolvermeleri Transformatörler UPS (Kesintisiz Güç Kaynakları) Tasarruflu Lambalar Kablolar Soğutma Üniteleri & İzolasyon Enerji Otomasyonu 2.2. Elektrik Motorları & Yolvermeleri Elektrik enerjisinin yaklaşık % 65 i endüstrinin beygiri denilen elektrik motorlarında kullanılmaktadır. Bu motorlar her ne kadar elektrik enerjisini verimli bir şekilde mekanik enerjiye çevirseler de pek çok is kolunda bu enerjinin yaklaşık % 20 si uygun olmayan yol verme mekanizmaları yüzünden boşa gitmektedir. Prosese göre enerji uygulamak enerji kullanımında kayda değer bir azalma sağlamaktadır. Motorun devir sayısındaki küçük bir azalma bile büyük bir fark ortaya çıkarmaktadır ve motorun hızını kontrol edebilmek için en etkili yöntem AC değişken hız sürücülerdir[1]. Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüstürmek veya AC motorların kontrolu elektromanyetik induktans prensiplerine dayanır. Stator sarımlarındaki gerilim, akım ve manyetik akının sekil yani yön degistirmesine sebep olur. Bu yön degisimi düzgün sırayla oldugu müddetçe motor dönmeye ve motorun rotoru bu dönen akıyı takip etmeye baslar. Bu kontrol islemi prensip olarak normalde sabit olan sebeke geriliminin frekans ve amplitudunu degistiren bir frekans konvertörü ile yapılır. Sekil 2.1 de gösterilen inverter seması iki kademeli basit bir inverter devresi olup 1 kv a kadar olan AC gerilimler için idealdir. [2]. Şekil 2.1 AC değişken hız sürücülerinin yapısı En çok kullanılan güçlerdeki motorlar ele alındıgında bugün dünyada satılan motorların % 10 dan daha az bir kısmı, daha az bakım gerektirmesine ragmen, AC degisken hız sürücüleri (VSD) ile donatılmıstır. Bir isleme enerji girisini AC degisken hız sürücüleri ile kontrol etmek, Sekil 2.2 deki pompa örneginde gösterildigi gibi, girisi azaltmak veya by-pass etmek gibi mevcut olan çok daha konvansiyonel ve basit islemlerden daha agır basmaktadır. AC degisken hız sürücüleri, bir elektrik kontrol sinyaline cevap olarak sebekeden gelen sabit bir besleme gerilimini degisken bir gerilime ve frekansa dönüstürerek çalısırlar. Frekanstaki degisiklik de, sürücüyle eslenen motorun hızında (tork hızında) buna mukabil bir degisiklige sebep olur. Bu da, motor hızının ve dolayısıyla da mevcut ekipman hızının akıs hızı veya sıcaklık gibi harici parametreler esas alınarak ayarlanabilecegi anlamına gelmektedir. En çok kullanılan güçlerdeki motorlar ele alındıgında bugün dünyada satılan motorların % 10 dan daha az bir kısmı, daha az bakım gerektirmesine ragmen, AC degisken hız sürücüleri ile donatılmıstır. Bir isleme enerji girisini frekans konverteri ile kontrol etmek, Sekil 2.2 deki pompa örneginde gösterildigi gibi, girisi azaltmak veya bypass etmek gibi mevcut olan çok daha konvansiyonel ve 40

43 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI basit islemlerden daha agır basmaktadır. Şekil 2.2 Basit kontrol metotları: eksik kontrol ve boşa giden enerji Bu metotların konstruksiyonu ilk bakısta hem daha basit, hem daha ucuzdur. Ancak işin bir de arka planı vardır. Böyle basit bir kontrol yöntemiyle optimum prosses kapasitesini yakalamak çok zordur. Herhangi bir kapasite arttırım talebi genellikle mevcut konstruksiyonda bir değişikliği gerektirir. Toplam işletme giderleri sadece yüksek olmakla kalmayıp örnegin giris vanasını kısmak veya girisi by-pass etmek, araba kullanırken bir ayağınızla gaza basarken öbür ayağınızla frene basmak gibi, enerjinin bosa harcanması demektir. Tam devirde dönen bir pompanın çıkış vanasını kısmak da aynı şeydir. Böyle verimsiz sabit devirli ve meknik kontrollu bosa giden gereksiz enerjiler ile endüstrileşmiş ülkeler hız kontrol üniteleri kullanarak bir kaç enerji santralı yapabilirler. Frekans konverteri kullanılmayan bir motorda yük kapasite egrisi modifiye edilemez. Motor belli bir hızda belirli bir tork üretir ve maksimum tork sınırı asla asılamaz. Ama motorun yol alması için daha yüksek bir yük kapasitesine ihtiyaç olursa o zaman da motoru daha büyük boyda seçmeniz gerekir. Degişken hız kontrolunun prensibinden hareketle AC sürücülerin bazen asağıda sıralandıgı gibi, daha iyi bir üretim kontrolu istendiginde gereken dahili özellikleri ve fonksiyonları da vardır; Kontrol sinyallerinin süpervizyonu için gerekli giris ve çıkıslar, Revers fonksiyonu, Lineer bir hızlanma veya yavaslama, Torku degistirerek gerilim ve frekans ayarı, Tork yükseltme, Mekanik titreşimi yok etme, Yükü sınırlayarak istenmeyen arızaları yok etme, Güç kaybını yumuşakça azaltmak, Geciktirme fonksiyonu, Kayma kompanzasyonu Hız kontrolü, motor sisteminin bütününün verimini önemli ölçüde artırabilir. Örnegin pompa ve fan uygulamaları gibi geleneksel sistemlerde, elektrik motoru pompayı veya fanı son hızda çalıştırır; arzulanan gaz veya sıvı akış hızına ulaşmak için ise valfler, paletler ve benzeri kısıcı cihazlar yoluyla alınacak çıkış kısıtlanır. AC degisken hız sürücüleri, bir elektrik kontrol sinyaline cevap olarak şebekeden gelen sabit bir besleme gerilimini değişken bir gerilime ve frekansa dönüştürerek çalışırlar. Frekanstaki değişiklik de, sürücüyle beslenen motorun hızında (tork hızında) buna mukabil bir değişikliğe sebep olur. Bu da, motor hızının ve dolayısıyla da mevcut ekipman hızının akış hızı veya sıcaklık gibi harici parametreler esas alınarak ayarlanabileceği anlamına gelmektedir. Hız kontrolü, motor sisteminin bütününün verimini önemli ölçüde artırabilir. Örneğin pompa ve fan uygulamaları gibi geleneksel sistemlerde, elektrik motoru pompayı veya fanı son hızda çalıştırır; arzulanan gaz veya sıvı akıs hızına ulaşmak için ise valfler, paletler ve benzeri kısıcı cihazlar yoluyla alınacak çıkış kısıtlanır. Sistemi son hızda çalıştırmak ve ardından alınacak çıkışı sınırlamak şüphesiz ki çok verimsiz bir işlemdir. Bazı uygulamalar, motor hızındaki orta düzeyde bir düşüşün bile enerji tüketimini hatırı sayılır miktarda azaltabileceğini kanıtlamıştır. Pompaların ve fanların performansını yöneten çekim kuvveti yasalarına göre, örneğin %80 hızla çalışan bir pompa, son hızda çalışan bir pompanın kullandığı enerjinin yalnızca %64 ünü, elektriğin de yalnızca %50 den biraz fazlasını kullanır. VSD ler ile hız kontrolü metoduyla enerji ve emisyon tasarrufu konusunda yeni bir durum ortaya çıkmaktadır. Pompalar, fanlar, kompresörler, ekstrüderler ve diger motor uygulamaları, endüstriyel elektrik tüketiminin 2/3 ünü olusturmakta ve bu da dünyadaki toplam elektrik kullanımının %40 ını temsil etmektedir. Bununla beraber, motorların %10 dan azı sürücülerle çalıştırılmakta ve 2,2 kw ın altındaki motorlu uygulamaların %97 sinde hiçbir hız kontrol mekanizması bulunmamaktadır. Tahminlere göre Avrupa kıtasının tamamında AC degişken hız sürücüler kullanılsaydı, yıllık elektrik tasarrufu 50 milyon MWh degerine ulasabilirdi. Bu, 25 milyon ton karbon dioksite veya kabaca bir hesapla Finlandiya nın toplam yıllık emisyonunun dörtte birine denk düşmektedir [3]. AC degişken hız sürücülerin ekonomik faydalarını he- 41

44 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI saplamak nispeten kolay bir iştir. Yatırım maliyeti, enerji tüketimindeki kesinti ve elektrik maliyeti meseleleri zaten bilinir. Böylelikle, sistemin kendini amorti etme süresi de hali hazırda hesaplanabilir olmaktadır. AC değişken hız sürücülerin çevresel etkilerini rakamlara dökmek ise biraz daha karmasık bir meseledir. AC değişken hız sürücüler, makinelerin, pompaların, mikserlerin, fanların ve kompresörlerin hızını kontrol ederek prosesin gerekliliklerini yerine getirir. Pek çok uygulamada AC değişken hız sürücüleri o kadar büyük miktarda enerji tasarrufu sağlar ki ekonomik anlamda kendilerini amorti etmeleri birkaç aydan fazla sürmez Transformatörler Transformatörler bir endüstriyel tesisin motorlar gibi olmazsa olmaz elemanlarından birisidir. Her tesiste mutlaka en az bir tane bulunan transformatörler, uygun büyüklükte güçlerde seçilmelidir. Çünkü transformatördeki demir ve bakır kayıpları transformatörün büyüklüğü oranında artmaktadır. Dolayısıyla büyük transformatörler ile küçük yükler beslendiğinde gereksiz yere enerji kaybına yol açmaktadır. Genellikle trafolar olması beslenecek yüke göre gerekenden daha fazla büyük seçilmektedir. Bu durum doğal beslenecek yük ile transformatör kayıpları arasındaki oranı arttırmaktadır. Örnegin 550kVA ihtiyaç olan bir tesiste ilerdeki gereksinimler düsünülerek 600kVA yerine 1000kVA lık bir transformatör alındığını varsayılırsa, sürekli olarak üretici firmaya baglı olarak belli oranda (ortalama yaklaşık %2) civarında bir kayıp olacaktır. Bu da her saat yaklaşık 16kW lık bir enerji kaybı olarak ortaya çıkmaktadır. Oysa 600kVA seçilse sadece 9kW bir kayıp olacaktı. Elbette ilerisi düsünülerek bazı seçimle yapılmalıdır. Ancak transformatörde paralel kullanmak, ya da yükleri bölerek daha küçük trafolar kullanmak mümkün. Ayrıca bakım açısından da 1 adet büyük transformatör yerine 2 ya da 3 adet transformatör kullanmak daha avantajlıdır. Eger bir tane büyük transformatör var ve bozulursa tüm tesis is görmez hale gelir. Ancak yükleri uygun sekilde ayrılarak 2 ya da 3 transformatör kullanılırsa, elbette sadece bozuk olan transformatördeki yükler çalısmaz durumda olacaktır. Diğer bölümler islerine devam edebileceklerdir UPS (Kesintisiz Güç Kaynakları) Kesintisiz güç kaynakları (UPS) da transformatörler gibi endüstriyel tesislerde sıkça kullanılan cihazlardır. Kesintisiz güç kaynakları enerji kesildiginde önemli olarak adlandırdıgımız yüklerin çalışmalarını kesintisiz olarak sürdürmelerini sağlamaları için kullanılan vazgeçilmez aktif cihazlardır. Bu cihazlarda da yine sıkça transformatör seçiminde olduğu gibi yapılan bir hata vardır. O da olması gerekenin çok ama çok üzerinde bir güçte kesintisiz güç kaynağının seçiminin yapılmasıdır. Kesintisiz güç kaynaklarındaki kayıplar transformatörlere nazaran yanlış seçim yapılırsa daha da gereksiz kayıplardır. Çünkü kesintisiz güç kaynakları aktif cihazlar olup, sürekli olarak cihazın kendi dahili harcadığı yük vardır. Bu yük ister enerji kesilsin ister kesilmesin sürekli olarak harcanmaktadır. Dolayısıyla kesintisiz güç kaynağı seçimi yaparken gerçekten yük iyi hesap edilip, ona göre seçim yapılmalıdır. Aksi halde belki haftada ya da ayda bir kesinti olmasında kullanılacak bir ihtiyaç için sürekli yüke göre büyük güçte seçilmesinden kaynaklı aşırı tüketilen ve boşa giden bir enerji söz konusudur. Kesintisiz güç kaynakları da istenilirse kolaylıkla paralellenebilir ya da yük paylaşımı mantığıyla ayrı yükler ayrı kesintisiz güç kaynagı ile beslenebilir Kablolar Endüstriyel bir tesiste ve elektrik sistemini kablosuz düsünülemez. Elbette kablosuz düşünemediğimiz bu elektrik sisteminde kablolarında dogru projelendirilmesi sonucu elektrik tasarrufu yapılabilmektedir. Transformatörlerin ve kesintisiz güç kaynaklarının aksine kabloların olması gerekenden daha büyük seçilmesi gereklidir. İlk maliyeti biraz yüksek olsa da işletme maliyeti kesinlikle daha düşük olacaktır. Bilindigi üzere kabloların seçimi daha doğrusu tasıyacakları akım kapasitesi ve dolayısıyla kesiti, oluşan yüke göre seçilmektedir. Yapılan çalısmalar ve tecrübeler göstermektedir ki, endüstriyel tesislerde genellikle kablo daha küçük ya da kesitleri gerektiği kadar seçilmektedir. İlk tesis anında yeterli olsa da, kablolar, daha sonra eklenen yüklerin etkisiyle kapasitelerinin üzerinde yüklenmelerine neden olur. Bu da kabloların üzerinde daha fazla enerji harcanmasına ve enerjinin gereksiz yere ısıya 42

45 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK MAKALE / Dr.Hüseyin HALICI dönüşmesine neden olur. Çünkü kesiti düsük kablonun direnci yüksek olacak ve dolayısıyla üzerinde daha fazla güç harcanacak yani ısıya dönüşecektir. Endüstriyel tesislerde mümkün oldugunca kablo kesiti ihtiyacımıza göre daha kalın seçilmelidir. Böyle bir durumda ilerde yük artsa bile belli bir oranda pay olmasından kaynaklı kablolarda gereksiz güç harcanması ve dolayısıyla ısınma oluşmayacaktır Soğutma Üniteleri & İzolasyon Endüstriyel tesislerde dikkate alınacak diger bir nokta ise soğutma üniteleridir (Chiller). Bu üniteler genellikle ihtiyacın üzerinde seçilerek çalıştırılmaktadırlar. Buna ilaveten soğutma izolasyonuna da dikkat edilmeyince endüstriyel tesislerde soğutma üniteleri için hatırı sayılır bir enerji kaybı oluşmaktadır Enerji Otomasyonu Enerji ihtiyacını ucuz karşılamanın ve en önemlisi mevcut enerjinin verimli sekilde kullanmanın en etkili yolu enerjiyi kontrol etmektir. Endüstriyel tesislerde enerji verimliligini gerçekleştirebilmek için enerjinin mutlak suretle izlenmesi ve değerlendirilmesi ile enerji kontrol edilebilir. Endüstriyel tesislerde ya da binalarda bulunan makinelerin, mekanik, ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, bina içi nakil araçları asansör, yürüyen merdiven ve diger elektrik enerjisi kullanan düzenlerin enerji ihtiyaçlarını sağlayan kaynaklar ve ekipman üzerindeki enerjiyi; Ölçme İzleme Kayıt İşlevsel denetim ve uzaktan kontrol Diger bilgi işleme ve otomasyon çevrimlerine online veri sağlama özelliklerine sahip otomasyon sistemine enerji otomasyonu adı verilir. Enerji otomasyonu olmayan bir tesiste enerji verimliliğinin farkına varmak hem zor ve hem de enerji verimliligini uygulamak o derece zordur. Demek ki bundan önce bahsedilen enerji verimliliği ile ilgili adımları atmazdan önce yapılması gereken ilk iş mevcut sistemi ve gelistirilecek sistemi izleme ve kontrol etmeye müsait bir enerji otomasyonuna bir an önce geçmektir. 3. Tartışma Günümüzde firmalar arasındaki rekabette en üst noktaya ulaşılmıştır. Bu da endüstriyel tesislerin en önemli girdi maliyetlerinden birisini oluşturan enerjiyi optimum düzeyde kullanmaları gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Yeni enerji kaynakları üzerinde yapılan çalışmalar her ne kadar kullanılmaya baslasa da ister üretim tesislerinde ister günlük hayatımızda enerjiye ihtiyaç duyulan miktarda daha fazla artmaktadır. Dolayısıyla enerjiyi verimli kullanmak üzerine daha atılacak pek çok adım bulunmaktadır. Bu adımların ne olacağı ise en günümüzde dünyamız için önemli tartışma konularından birisidir. 4. Sonuçlar Türkiye de her alanda oldugu gibi endüstri kesiminde enerjinin yeterince verimli kullanılmadıgı istatistiki verilerden anlaşılmaktadır. Özellikle sanayinin bazı alt sektörlerinde enerjinin oldukça verimsiz kullanılması nedeniyle, enerji verimliligi daha önemli hale gelmiştir. Bu hem ülkenin dısa bağımlılıgının artmasına hem de endüstriyel tesislerimizdeki üretimin yurt dışındaki rakiplerine karşı rekabet gücünün azalmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla endüstriyel işletmeler varlıklarını korumaları için ister yeni kuracakları tesisler hali hazırda tesisler olsun, minimum miktarda enerji kullanarak hem isletme hem de ürün maliyetlerini minimuma indirmeleri için gerekli çalışmaları yapmaları gerekmektedir. 5. Teşekkür TOK 2009 Düzenleme Kuruluna ve özellikle Sayın Dr. Seref Naci Engin e bana böyle bir fırsatı verdigi için tesekkür ederim. 6. Kaynakça [1] Wikstroem P., Tolvananen J., Savolainen A., Barbosa, P., Saving energy through power efficiency ABB Review 2/2007, [2] Jörg, P., Scheuer G., Wikström P., A higher levelof efficiency ABB Review 4/2007, [3] Pieder Jörg, Panu Virolainen, Roelof Timmer, Combined with electric motors of any power rating, ABB s AC drivesare winning the race in terms of energy efficiency and process control ABB Review 3/2008,

46 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON GE, enerji ve perakende sektörünü Current, powered by GE ile dönüştürüyor GE, enerji sektörünü dönüştürmek üzere farklı iş kollarını dijital çağın gücü ile birleştirerek endüstride bir ilk olan Current, powered by GE şirketini kurdu. GE nin LED, Güneş Enerjisi, Enerji Depolama ve Elektrikli Araç iş kollarını endüstride bir ilk olarak endüstriyel güce sahip Predix platformu ile birleştiren bir enerji şirketi olan Current powered by GE, bugünün ve geleceğin müşteri ihtiyaçlarına yönelik olarak maliyet açısından en uygun ve verimli çözümleri sunuyor. İnternet çağı ile birlikte şekil değiştiren ve e-ticaretin olanakları ile kendi içinde ciddi bir rekabet yaşayan perakende sektörü şimdi de LED lerle hem enerji hem de iş verimliliğinde yeni bir dönüşümün daha eşiğinde. Ticari, endüstriyel ve resmi kurumların enerji yönetimi için kullandıkları yöntemleri tamamen değiştirmeyi hedefleyen GE, farklı iş kollarını endüstride bir ilk olarak bulut tabanlı Predix platformu ile birleştirerek yeni bir enerji şirketi olan Current powered by GE yi kurduğunu açıkladı. Current powered by GE, Multi Mall ile birlikte Orta Doğu, Afrika ve Türkiye bölgesinde büyük bir anahtar teslim aydınlatma çözümü için ortak bir çalışmaya imza atıyor. GE bilançosunda yer alacak olan Current şirketi, GE nin LED, güneş enerjisi, enerji depolama ve elektrikli araç iş kollarını endüstride bir ilk olarak bütünsel bir yak- 44

47 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK laşımla bir araya getiriyor. Current ın ticari portföyü sensör destekli donanım, yazılım, ikmal, ürün yönetimi ve finans çözümleri içeriyor. Kurumların elektrik faturaları yüzde 20 ye varan oranda azalabilecek GE nin bulut tabanlı Endüstriyel İnternet platformu olan Predix platformu sayesinde Current, powered by GE, müşterilerin enerji tüketimini analiz edecek ve müşterilere modeller ve ihtiyaçlarla ilgili veriler sunacak. Current, ayrıca tüketimin en yüksek olduğu saatlerde tüketimi azaltmaktan, sensörler ve ağ bağlantılı sistemler yoluyla müşterilere yeni gelir akışı sağlamak için kendi tesislerinde elektrik üretimine kadar verimliliği artıracak önerilerde bulunacak. Bu gelişmiş çözümler, müşterilerin elektrik faturasında yaklaşık %10 ila %20 lik bir tasarruf sağlamasına ve kamu hizmeti sağlayan kuruluşların dağınık yükü daha iyi yönetebilmesine yardımcı olacak. Current, powered by GE CEO su Peter Lau, müşterileri verimli enerji modellerine odaklayacak GE, bugünün ve geleceğin müşteri ihtiyaçlarına yönelik olarak maliyet açısından en uygun ve verimli çözümleri saptamak ve sunmak üzere kurduğu enerji şirketi Current, powered by GE için Avrupa ve Orta Doğu bölgesi CEO su olarak Peter Lau yu görevlendirdi. Avrupa ve Orta Doğu bölgesinde faaliyet gösterecek yeni şirketin başına geçecek olan Peter Lau, Current ın müşterilerin enerji tüketimlerini yönetme yöntemlerini değiştirme- 45

48 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON lerine yardım edecek yeni ve verimli enerji modellerine odaklanmasını sağlayacak. Lau, Current ile ilgili şu açıklamalarda bulundu: Current, enerji verimliliği sağlayan donanım ve yazılım kombinasyonunu ve enerji tedariğini tamamen farklı bir biçimde sunuyor. Bölgemizdeki müşterilerin ticari hedeflerini gerçekleştirmek için güçlü bir strateji oluşturmalarında destek olmayı, maliyetleri ve karbon salımını azaltmayı, ve endüstrinin enerji seçme ve tüketme şeklini tamamen değiştirmeyi heyecanla bekliyorum. Current LED lerle perakende sektöründe dönüşüm başlatıyor. Current ın çözümleri, büyük kurumlar tarafından operasyonlarını dönüştürmek, enerji verimliliği sağlamak ve maliyetleri azaltmak için pilot olarak uygulanmaya başladı. Avrupa ve Türkiye de prestijli alışveriş merkezlerinin sahibi olan, yöneten ve geliştiren Multi Turkey, ise GE ile birlikte bu yolculuğa çıkan ilk AVM olma özelliğini taşıyor. Multi Turkey nin 90 alışveriş merkezinde her yıl ağırladığı 400 milyonu aşkın ziyaretçi i aşkın mağaza, restoran ve cazibe merkezinde yılda tahmini olarak 4 milyar Euro harcama yapıyor. İnternet çağı ile birlikte şekilde değiştiren ve e-ticaretin olanakları ile kendi içinde ciddi bir rekabet yaşayan perakende sektörü şimdi de LED lerle hem enerji hem de iş verimliliğinde yeni bir dönüşüme hazırlanıyor. LED aydınlatma, perakende sektörüne, önemli miktarda tasarruf imkanları ve verimlilik getiriyor. Bu dönüşümün öncülerinden General Electric (GE), aydınlatmada önemli oranda enerji verimliliği sağlayan LED lerle, akıllı sensörlerin tüketici alışkanlıklarının birebir izlenebilmesini sağlayacağı yeni bir çağa ışık tutuyor. Tüm dünyada alışveriş merkezleri olan dev perakende zinciri Multi Turkey ile anlaşma yapan Current powered by GE, şirketin Türkiye deki 11 alışveriş merkezinde başlayan proje ile sektörü dönüştürmeye başlıyor. Perakendecilerin değişim geçirdiği bu dönemde hem online hem de fiziksel mağazaları olan şirketlerin endüstri lideri olmaya başladığını ifade eden Current powered by GE MEAT (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) Bölgesi Genel Müdürü Erdem Soyal ekonomik açıdan kendilerini idame ettirebilen fiziksel mağazaların, marka bilinirliği sağlayarak ve genellikle de online alışverişte artışa yol açarak önemli birer pazarlama aracı işlevi de gördüğünü belirtti. Entegre alışveriş deneyimi sunan mağazalar alışveriş alışkanlıklarından faydalanacak Fiziki mağazalar, çevrimiçi perakendecilere göre bir dizi eşsiz özelliğe sahip. Müşteri deneyiminin perakendeciler tarafından kişiselleştirilmesi şirketlerin sürdürülebilirliğine yönelik önemli faydalar sağlıyor. Bunun ayrımına varan perakendeciler için de, enerji verimliliği sağlayan teknoloji olarak hayatımıza giren ama dijital çağda sayısız katkı sunabilen LED ler kritik role sahip. Konuyla ilgili değerlendirme yapan Erdem Soyal, LED 46

49 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK sahibi ve yönetim ve geliştirmede öncü bir kuruluş olan Multi Mall, verimliliği önceliklendirerek dijital çağa uyum sağlamayı hedefledi. LED deki geleceği gören Multi Mall, kısa bir süre önce Orta Doğu, Afrika ve Türkiye (MEAT) bölgesinde çok büyük bir anahtar teslim aydınlatma çözümü için GE ile bir ortak bir çalışmaya imza attı. Multi Turkey Operasyon Direktörü Joao Xavier, proje ile ilgili değerlendirmesinde enerji tasarrufu, operasyonel maliyet giderlerinin azalması noktasında LED lerin katkısını vurguladı. teknolojisi perakende sektöründe çok büyük bir fırsat. LED in sağladığı enerji tasarrufu projenin tamamının maliyetini çıkartabiliyor. Multimall, sahip olduğu zincirlerde ayda yaklaşık 65 bin Euro aydınlatma maliyeti ile ilgili sorununa bir çözüm arıyordu. Mağazada alışveriş yaparken teknolojiyi kullanma, müşteri deneyimini daha da iyileştirme ve kişiselleştirme potansiyeline sahip LED aydınlatma, bir mağazanın sunduğu genel his ve görünümü önemli ölçüde etkileyebilir. Genç popülasyona kesintisiz ve entegre bir alışveriş kanalı (omni-channel) deneyimi sunan şirketler, hiç şüphesiz ki bu popülasyonun daha parçalı bir yapıya sahip alışveriş alışkanlıklarından faydalanacak. dedi. Multi Turkey LED deki geleceği gördü; dönüşümü başlattı Avrupa ve Türkiye de prestijli alışveriş merkezlerinin Joao Xavier Anlaşma kapsamında Current, Türkiye de bulunan alışveriş merkezlerimizin otoparklarını, arka ofislerini, koridorlarını ve merdivenlerini LED aydınlatma ile donatacak. Şu anda Forum İstanbul ve Marmara Forum olmak üzere iki alışveriş merkezimizde proje başladı. Bu sayede yıllık olarak 3,6 milyon KWH den fazla enerji tasarrufu sağlayacağız ve mali tasarrufumuzu arttıracağız. Bakım maliyetleri şimdiden tamamen ortadan kalktı ve operasyonel maliyeler yüzde 50 den fazla oranda düştü. Müşterilerimizin alışveriş alışkanlıklarına dair bilgimizi artırmak ve daha etkin pazarlama stratejileri ile ilerlemek adına önümüzdeki dönemde de LED lere sensörlerin eklendiği bir aşamaya geçmeyi planlıyoruz dedi. Hareket sensörlü akıllı LED ler için pilot uygulama başlayacak Multi Turkey, alışveriş merkezlerinden birini pilot olarak seçerek hareket sensörleri yerleştirecek. Perakende ortamlarına yönelik akıllı çözümlerin bir parçası olarak LED ler, interaktif bir alışveriş deneyimi sunmak üzere Endüstriyel İnternet ile birlikte çalışacak. Bu pilot uygulama, LED aydınlatmanın potansiyelini ortaya koyacak ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte kuruluşun da sürekli kendini geliştirdiğini gösterecek. İşbirliğinin bir sonraki aşamasında yakın gelecekte Türkiye deki diğer alışveriş merkezlerinde acil durum ışıkları, gömme ışıklar ve dış mekanlardaki çevresel aydınlatmanın LED ile değiştirilmesi planlanıyor. Bu, Current powered by GE ile Multi Turkey nin birlikte ilerleyeceği bir yolculuk. 47

50

51

52 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ELEKTRİK TE GÜÇ ARTIK ÖZEL SEKTÖRDE! Anadolu Ajansı nın Mayıs 2016 tarihli ve Elektrik dağıtım şirketlerini birinci elden denetleyeceğiz başlıklı haberine göre, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, 7 Mayıs ta Trabzon da gerçekleşen Elektrik Dağıtım Hizmetleri (ELDER) 9. Sektör Toplantısı na katılarak, uygulama döneminde elektrik dağıtımının ilk kez tamamen özel sektör tarafından yapılacağını dile getirmiş. Aslında bu haber bir parça malumu ilam etmek gibi oluyor belki; çünkü EÜAŞ-Elektrik Üretim Anonim Şirketi nin 2015 tarihli Elektrik Üretim Sektör Raporu 2014 na göre, EÜAŞ ın bu üretimde 2012 yılında sahip olduğu pay %37,8 den, 2013 yılında %33,4 e, 2014 yılında ise 4 santralın daha özelleştirilmesiyle birlikte %28,1 e düşerken, geri kalan %71,9 luk üretim ise özel sektör tarafından karşılanmaktadır. Yine de bu haber, Elektrik Özelinde sektörün nerede olduğunu çok net ifade ediyor. ELDER toplantısında önümüzdeki 5 yıla yönelik hedef ve planların masaya yatırılacağını ifade eden Albayrak, şöyle devam etmiş: Üretilen elektriğin kesintisiz ve kaliteli olarak tüketiciye ulaştırılması sistem için artık asgari gerek şart haline dönüştü. Hepinizin bildiği gibi elektrik dağıtım faaliyeti 2008 yılında başlayan ve 2013 yılında tamamlanan bir özelleştirme süreciyle özel sektör marifeti ile yapılmaya başlanmıştır. Yine dağıtım ve perakende faaliyetleri ayrıştırılarak piyasada rekabetin oluşumuna ve ticaretin serbestleşmesine önemli katkılar sağlanmıştır. Artık devletin müessese mantığı ve yapısıyla üretilen hizmetler yerine profesyonel şirketler 50

53 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK haline dönüştürülmüş, katma değeri olan ve geleceğini planlayabilen bir yapının oluşumu konusunda önemli mesafeler alınmıştır. Elektriğin üretim tesislerinden tüketim noktalarına kadar taşınması ve yeterli, kaliteli, sürekli ve kesintisiz sunumu için önemli büyüklükte iletim ve dağıtım altyapısının inşa edilmesi ve işletilmesi gerekmektedir. Geçen hafta TBMM nin ilgili komisyonunda onaylanan Elektrik Piyasası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile elektrik dağıtım şirketlerini (EDAŞ) etkileyen ve önemli sorun teşkil eden kayıp-kaçak konusu, tarifeler, lisanslama süreçleri ile piyasa işleyişinde aksaklıklara sebebiyet veren hususların çözümünün amaçlandığını anlatan Albayrak, konuşmasını şöyle sürdürmüş: Sektörün özelleştirme sonrası göstermiş olduğu performans hiç azımsanmayacak kadar önemlidir. Piyasa mekanizmaları içerisinde eksiklikler giderilmiş yaklaşık ortalama yaşı 20 civarında olan şebeke iyileştirilmesi sağlanmaya başlanmıştır. Gelinen bu aşamada sistemin jargonu bile değişmiştir. Daha önce kullanılmayan belki sadece bir fikir olarak zikredilen bazı konular artık icra edilecek fiili durumlara dönüşmektedir. Elektrik dağıtım faaliyetinin sürdürülebilirliğinin sağlanması konusunda daha fazla söze ihtiyacın olmadığını düşünüyorum. 780 bin kilometrelik alanda yaklaşık 36 milyona yakın aboneye hizmet veren büyük bir dağıtım şebekesine sahibiz. Bu şebeke, dünyanın 5 inci, Avrupa nın 2 inci büyük şebekesi durumundadır. Yaklaşık 15 milyon direk, yaklaşık 1,3 milyon kilometre hat, yaklaşık 400 bin trafo, 74 bin megavat kurulu gücü, 264 milyar kilovatsaat elektrik tüketimi, bu fiziksel büyüklüklerin yanı sıra mali olarak da ülke ekonomisi içinde önemli olan büyüklüklere sahip bir sektör; yılları arası yaklaşık 13 milyar lira yatırım, 27 milyar lira işletme bütçesi, yılları arası yaklaşık 18 milyar lira yatırım, 43 milyar lira işletme bütçesi, olmak üzere 10 yıl içerisinde ülkemiz toplamda 101 milyar liralık bir yatırım tutarını sadece elektrik dağıtım sektörüne harcamış olacaktır. Bu büyüklüklerin doğru yönetilmesinin ne kadar önemli olduğu ve çok küçük bir hatanın dahi büyük maliyetlere sebebiyet vereceği çok açıktır. Aynı toplantıda konuşan TBMM Sanayi, Ticaret ve Enerji Komisyonu Başkanı Ziya Altunyaldız da ekonomik büyüme, sanayi üretimi ve günlük hayatın gereklilikleri için elektriğin olmazsa olmaz olduğunu vurgulamış. Son 13 yılda Türkiye nin yüzde 5, sanayi üretiminin yüzde 5,3 ve elektrik enerjisi talebinin de yüzde 5,4 büyüdüğünü anlatan Altunyaldız, Türkiye nin bölgede enerji merkezi olabilmesi için çok önemli bir konumda bulunduğunun altını çizmiş. Altunyaldız, bu bağlamda hükümetin programında yer alan hedefleri desteklediklerini ve Türkiye nin yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarını maksimum seviyede kullanması için de Bakanlık ve Komisyonun çalışma içinde olduklarını söylemiş. Yerli kömürden elektrik üretimini destekleyecek, yatırımlarda kullanılacak yerli ekipmanların ve teknolojinin yurt içinde üretilmesini sağlayacak kanun teklifinin Komisyonda onaylandığını anımsatan Altunyaldız, nükleer santral kurulmasında proje onayı, maden sahalarının değerlendirilmesi, lisanslama ve tarifelerin uygulanmasındaki sorunların giderilmesinde yönelik çözümler için işbirliklerinin sürdüğünü ve süreceğini de sözlerine eklemiş. Elektrik alanında gelinen bu son noktanın hazırlıkları 51

54 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON aylar öncesinden yapılmış gibi. Anadolu Ajansı nın Şubat 2016 tarihli ve Elektrikte altyapıya 18 milyar lira yatırım başlıklı haberi şöyle: Elektrikte altyapı iyileştirmeleri için, yılları arasındaki dönemde 18 milyar lira harcanacak. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Genel Sekreteri Uğur Yüksel, elektrik dağıtımında orta vadede yapılacak yatırımların ilgili kurumların beklentisiyle yaklaşık yüzde 120 arttırıldığını belirterek, döneminde elektrikte altyapı iyileştirmeleri için 18,4 milyar lira yatırım yapılacak. Yatırım bütçesinin 17 milyar liralık bölümü şebeke, 1 milyar lirası da teknoloji yenilemeye ayrıldı dedi. Yüksel, yaptığı açıklamada, elektrik dağıtım şirketlerinin döneminde 8,5 milyar lira bütçe ayırdığını, bu miktarın döneminde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) talimatıyla arttırıldığını söyledi. Yatırımların eskiyen, yaşlanan şebekelerin yenilenmesinde, nüfus ve talep artışı meydana gelen bölgelerin elektrik altyapısının güçlendirilmesinde kullanılacağını anlatan Yüksel, şöyle konuştu: Elektrik dağıtımında orta vadede yapılacak yatırımlar yaklaşık yüzde 120 arttırıldı döneminde elektrikte altyapı iyileştirmeleri için 18,4 milyar lira yatırım yapılacak. Yatırım bütçesinin 17 milyar liralık bölümü şebeke, 1 milyar lirası da teknoloji yenilemeye ayrıldı. Yatırım miktarı ocak ayından itibaren geçerli olan yüzde 6,8 lik zammın içindeki dağıtım bedeli artışına da yansıdı. Ocak 2015 ile Ocak 2016 arasında kilovatsaat başına dağıtım bedeli 3 kuruş arttı. Bu artışın en temel nedeni daha önce dağıtım, iletimi, kayıp enerji ve sayaç okuma bedeli olarak isimlendirilen 4 ayrı kalemin dağıtım bedeli olarak tek başlıkta toplanması. İlaveten, dağıtım şirketlerinin 5 yıllık yatırım yükümlülüklerinin 8,5 milyardan 18,4 milyar liraya çıkarılması da kilovaatsaat başına gelen bu 3 kuruşluk artışın içinde yer alıyor. Türkiye elektrik dağıtım şebekesinin ortalama yaşının 30 yılın üzerinde olduğunu ifade eden Yüksel, Özelleştirmelerin hedeflenenden daha geç tamamlanması ve kamu döneminde dağıtım şebekesi yatırımlarının yeterli seviyede yapılamaması, Türkiye dağıtım şebekesini Avrupa nın en yaşlı şebekelerinden birisi haline getirdi. Bu durum doğal olarak kesinti sayılarını arttırıyor, kesinti sürelerini uzatıyor. Bakım ve onarım maliyetlerini yükseltiyor değerlendirmesinde bulundu. Şebekenin bir an önce yenilenmesi gerektiğinin altını çizen Yüksel, Sadece mevcut şebekeyi yenilemek de yetmiyor. Türkiye nin büyüyen enerji talebini karşılamak ve kentsel dönüşümün yol açtığı yeni yerleşim 52

55 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK merkezlerine elektrik verebilmek için yeni dağıtım şebekesi yatırımlarına da ihtiyaç var. Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) döneminde Türkiye nin yıllık yatırım bütçesi 550 milyon lira ile sınırlıydı. Özel şirketler sadece bu yıl 3,7 milyar lira yatırım yapacaklar ve 2020 itibarıyla bu rakam 18,4 milyar lirayı bulacak diye konuştu. Yüksel, bu artışların gerekçesinin belli olduğunu, Bakanlık ve EPDK tarafından dağıtım şirketlerinin yatırım süreçlerinin denetlendiğini vurguladı. Dağıtım şirketlerinin herhangi bir nedenle yatırımları gerçekleştirmemeleri durumunda finansal yaptırımlarla karşı karşıya kaldıklarını belirten Yüksel, teknoloji yatırımları için ayrılan bütçenin akıllı şebekeye geçiş süreçlerini olumsuz etkileyebileceğini ve bu husustaki görüşlerini de EPDK ile paylaştıklarını dile getirdi. Yüksel, kurumun bu konuyu değerlendireceğini ve özellikle Türkiye Akıllı Şebeke Yol Haritası çalışmasını da dikkate alarak, bu bütçeyi artırabileceğini düşündüklerini sözlerine ekledi. Elbette ki basına yansıyan bu yatırımlar olumlu gelişmelerdir. Ama biz Elektrik alanındaki temel duruma dair daha çok bilgi edinmek için Türkiye Sınai Kalkınma Bankası nın Elektrik Sektörü 2015 Dördüncü Çeyrek Değerlendirmesi raporuna baktık. Şöyle deniliyor raporda: 2013 yılında elektrik talebindeki artış yavaşlarken, üretim kapasitesindeki artış hız kazanmış ve sektörde önemli miktarda kapasite fazlası oluşmuştu. Kapasite fazlasının 2014 ve 2015 yıllarında artmaya devam ettiği görülüyor sonunda 69,5 GW olan toplam kurulu güç 2015 te %5,2 artarak 73,1 GW a ulaştı. En fazla kurulu güç artışı hidroelektrik ve rüzgar santrallerinde oldu yılı sonunda 2014 yılına kıyasla hidroelektrik kurulu gücü 2,2 GW, rüzgar 0,9 GW arttı. Yerli kömür santrallerinde de 2015 te yıl boyunca devreye giren büyük projelerin etkisiyle 0,5 GW artış oldu yılında jeotermal kurulu gücü 0,2 GW, lisanssız güneş enerjisi santralleri 0,2 GW arttı. Doğalgazda bir taraftan yeni ve büyük ölçekli santraller devreye alınırken, diğer yandan küçük ölçekli, eski ve verimsiz santraller kapatıldığından 2015 yıl sonunda kurulu gücü 0,7 GW geriledi. Kapanan santrallerin çoğu 1990 lı yıllarda devreye alınmış, düşük verimlilikle ve yüksek maliyetle çalışan santrallerdi. Elektrik satış fiyatlarının 2015 yılında ciddi oranda düşüş kaydetmesi karşısında doğalgaz maliyetlerinin yüksekliği, eski teknolojiyle çalışan santrallerin verimliliği yüksek santrallerle rekabet edemeyerek kapanmasına yol açtı. Verimliliği %50 nin altında kalan doğalgaz santrallerinin faaliyet gelirlerinin giderlerini karşılayamayacak düzeye başabaş noktasının altına indiği izlendi. Diğer yenilenebilir kaynakların (biyokütle, jeotermal ve güneş) kurulu gücünde 0,5 GW artış olurken, en fazla artış 219 MW artışla jeotermal santrallerde görüldü. Sisteme 2014 başından itibaren dahil olmaya başlayan güneş enerjisi santrallerinin kurulu gücü 209 MW lık artışla 249 MW seviyesine ulaştı yılında EÜAŞ a bağlı santrallerin toplam kurulu güç içerisindeki payı %37 seviyesindeyken, bu oran 2014 yılında %31 e, 2015 yılında ise %28 e geriledi yılında Yatağan, Çatalağzı, Kemerköy ve Yeniköy termik santrallerinin; 2015 yılında ise Orhaneli termik, Soma B termik, Kadıncık I-II HES, Karacaören I-II HES, Torul, Kürtün, Doğankent HES özelleştirmeleri söz konusu gerilemede etkili oldu. ÜRETİM KAPASİTESİ GELİŞİMİ Kurulu güçteki değişim sonucunda 2015 yılında proje (ortalama) üretim kapasitesi 408 GWh ten, 422 GWh e, güvenilir üretim kapasitesi 350 GWh ten 358 GWh e ulaştı. Puant talep, yani en yüksek güç çekişi 2015 yılında %5,6 artarak MW olarak gerçekleşti. Santrallerin kurulu gücü ile değerlendirildiğinde puant talebi karşılayacak yeterli kapasite görünmekle birlikte dönemsel ve bölgesel sorunlar yaşanabilmektedir. Güvenilir ve proje üretim kapasiteleri 2015 te gerçekleşen elektrik tüketimi ile karşılaştırıldığında güvenilir üretim yedeğinin %35,7, proje üretim yedeğinin %60 seviyesinde olduğu görülmektedir yılında güvenilir üretim yedeği %36,1, proje üretim yedeği %58,6 seviyesindeydi yılında güvenilir üretim yedeği artış hızının yavaşlamasının nedenleri: 2015 yılında toplam kurulu güç içerisinde kapasite faktörü nispeten daha yüksek olan doğalgaz santrallerinin payındaki azalış, Kapasite faktörü daha düşük olan ve kesintili üretim 53

56 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON yapan yenilenebilir enerji santrallerinin payındaki artış. -Kapasite fazlası değerlendirilirken iletim sistemindeki kısıtlar ve santrallerin emre amadeliği dikkate alınmalıdır. Türkiye de mevcut durumda ulusal düzeyde kurulu güç yeterli olmasına rağmen üretim kapasitesinin coğrafi dağılımı ile tüketimin coğrafi dağılımı arasındaki uyumsuzlukların arz güvenliği açısından değerlendirilmesi önem taşıyor. -Dış kaynaklara bağımlılık risklerinin azaltılması, çevrenin korunması ve iklim değişikliği ile mücadele kapsamında elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artırılması olumlu gelişmelerken; elektrik üretiminde enerji arz güvenliğinin sağlanması açısından doğalgaz ve kömür gibi kaynakların da belli bir düzeyde tutularak kaynaklarda optimum çeşitliliğin sağlanması önem taşıyor. -Akıllı şebekeler son dönemde önem kazanan konulardandır. Akıllı şebekelerde; internet tabanlı altyapılar kullanılarak sistemdeki aşırı yüklenmeler ve buna bağlı kesintiler engellenebilecek, böylece yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının payı artırılabilecek bir sistem oluşturulabilecektir. Akıllık şebekeler sayesinde sistemde yedek kapasite ihtiyacının ve fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması mümkündür. ÜRETİMİN KAYNAK KOMPOZİSYONU *Kuraklığın sona ermesi ile 2015 yılında üretim kompozisyonu geçen yıla göre farklılaştı yılında kuraklığın etkisiyle barajlı santraller su durumu uzun yıllar ortalamasının %49 u seviyesindeyken, 2015 yılında %98 e yükseldi son on yılda hidroelektrik santrallerin en yüksek kapasiteyle çalıştığı yıllardan biri oldu. *2015 yılında doğalgazın elektrik üretimindeki payı %48 den %38 e düşerken, hidroelektriğin payı %16 dan %26 ya çıktı. Kömürün payı özelleşen santrallerdeki rehabilitasyon çalışmaları nedeniyle %30 dan %28 e gerilerken, rüzgar kurulu gücündeki artış paralelinde rüzgardan üretim %3,4 den %4,4 e çıktı. *2015 yılında ithal kaynakların üretim içindeki payı hidroelektrik santrallerde üretim artışı ve doğalgaz santrallerinin bir kısmının kapanmasının etkisiyle %63 ten %56 ya geriledi. Böylece üretimde yerli kaynak oranı yeniden 2013 seviyesini yakaladı. Kurdaki artış nedeniyle 2016 yılında YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) kapsamındaki garantili dolar fiyatlardan yararlanmak isteyen yenilenebilir enerji santrallerinin sayısı yükseldi. 54

57 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK *2015 yılında YEKDEM den yararlanan santrallerin sayısı 234, toplam kurulu gücü MW iken, yıl boyunca elektrik fiyatlarının ciddi oranda düşüş kaydetmesi ve dolar kurundaki yükselişten olumsuz etkilenen elektrik üreticileri 2016 yılında YEKDEM den yararlanmak üzere başvularını artırdı. Bu kapsamda 2016 yılında YEKDEM den yararlanacak santral sayısı 556 ya, toplam kurulu güç MW a yükseldi. *2016 yılında YEKDEM kapsamına alınan santrallerden 63 ü yerli aksam kullanarak ilave destekleme fiyatından yararlanacak. İlave yerli aksam teşvik fiyatı ortalaması 0,94 dolar cent seviyesindeyken, teşvikten yararlanacak santrallerin 51 inin rüzgar, 8 inin HES, 3 ünün jeotermal, 1 inin biyokütle olduğu görülüyor. FİYATLARDA GERİLEME SÜRÜYOR 2015 yılında EPİAŞ (PMUM) da ortalama elektrik fiyatları 2014 yılına kıyasla %16 gerileyerek 138 TL/ MWh olarak gerçekleşti. Fiyat düşüşünde artarak devam eden kapasite fazlası ile hidroelektrik ve kömürden oluşan düşük maliyetli üretim portföyünün ağırlık kazanması etkili oldu. *2015 yılında hidroelektrik ve kömürün üretim içindeki toplam payı %46 dan %54 e çıktı. Aynı dönemde uluslararası kömür fiyatları dolar bazında yaklaşık %18 civarında azaldı. *Diğer taraftan 2014 son çeyreğinde tarifelere yapılan zamla birlikte doğalgaz maliyetlerinde %9 artış görüldü. *Hidroelektrik ve kömür santrallerinin doğalgaz santrallerine göre maliyetlerinin daha düşük olması sebebiyle üretim kompozisyonunda doğalgazın payının gerilediği dönemlerde elektrik satış fiyatları da gerilemektedir. *Diğer taraftan sistemdeki kapasite fazlası nedeniyle, doğalgaz santrallerinin üretim içindeki payının artması ancak talep artışının hızlanması veya hidroelektrik santrallerde üretimin azalmasıyla mümkün oluyor. *Toplam üretim portföyü değerlendirildiğinde TL bazında sektörün ağırlıklı ortalama üretim maliyetinin %7 civarında gerilediği tahmin ediliyor YILI BEKLENTİLERİ 2014 yıl sonu değerlendirmemizde 2015 yılı imalat sanayi büyümesi %1,5-4,2, GSYH büyümesi %2,2-4,0 arasında öngörülmüştü. İmalat sanayi 2015 yılında %3,6, GSYH ise yılın ilk 9 ayında %3,4 oranında arttı yıl sonunda yapılan çalışmada baz senaryomuzda elektrik tüketiminin 265,2 milyar kwh seviyesine yükseleceği tahmin edilmişti, elektrik tüketimi 263,8 milyar kwh ile tahminimize yakın seviyede gerçekleşti. Elektrik tüketimi ekonomik büyümeye, özellikle imalat sanayi büyümesine duyarlıdır, ancak son yıllarda bu ilişkinin zayıfladığı görülüyor. Sanayideki tüketimin yanı sıra hizmet sektörlerinden ve konutlardan gelen ısıtma ve soğutma talebinin elektrik tüketimindeki önemi giderek artıyor. İmalat sanayinin üç alt sektörü; demir-çelik, toprakçimento ve tekstil toplam elektrik tüketiminin yaklaşık %25 ini gerçekleştirmektedir; turizm ve ticaret başta olmak üzere hizmet sektörlerinin elektrik tüketiminden aldığı pay ise %18 civarındadır. Özellikle ısıtma-soğutmada elektrik kullanımının arttığı hizmet sektörlerinde ve konutlarda enerjinin verimsiz kullanımının yaygın olması elektrikte dönemsel olarak aşırı tüketime ve mevsimsel dalgalanmalara yol açıyor. Hava sıcaklığının talep üzerindeki etkisi hem mevsimsel dalgalanmaları, hem de GSYH ve imalat sanayi büyümesine dayanarak yapılan öngörülerdeki yanılma payını artırıyor. Özellikle ısıtma-soğutmada elektrik kullanımının arttığı hizmet sektörlerinde ve konutlarda enerjinin verimsiz kullanımının yaygın olması elektrikte dönemsel olarak aşırı tüketime ve mevsimsel dalgalanmalara yol açıyor. Hava sıcaklığının talep üzerindeki etkisi hem mevsimsel dalgalanmaları, hem de GSYH ve imalat sanayi büyümesine dayanarak yapılan öngörülerdeki yanılma payını artırıyor. *2016 yılına uluslararası pazarda gerileyen emtia fiyatlarının üretim yerine ithalatı tetiklemesi, Rusya ile süren siyasi gerilimin ekonomiye olumsuz etkileri ve iç pazardaki durgun seyrin sürmesi ekonomik büyümeyi sınırlayıcı faktörler olarak karşımıza çıkıyor. İmalat sanayi ve belli başlı hizmet sektörleri ile ilgili yapılan muhtemel senaryo çalışmaları sonucunda elektrik tüketiminin %1,1-3,4 arasında artış göstereceği tahmin ediliyor. *2015 yılında demir-çelik sektöründe üretimin enerji yoğun kısımlarının düşük maliyetli ara malı ithalatıyla ikame edildiğini ve özellikle ark ocaklı tesislerde üre- 55

58 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON timin düştüğünü gördük da benzer trendlerin süreceği, kapasite kullanım oranlarının gerilemesiyle, üretim sürecinde kullanılan elektriğin azalacağı tahmin ediliyor. Hizmet sektörü içerisinde elektrik tüketimi en yüksek sektörlerden biri olan turizmde ise 2016 yılında büyüme beklentisi negatif yöndedir. Rusya ile Türkiye arasında süren siyasi gerilim sonucu iptal edilen rezervasyonlara bağlı olarak en yüksek geceleme oranlarına sahip güney sahili otellerinde önümüzdeki dönem kapasite kullanım oranlarının 2015 seviyesini yakalayamayacağı beklentisi hakimdir. Buna bağlı olarak turizm sektörünün elektrik tüketiminin de gerileyeceği tahmin ediliyor. *Toprak-çimento sektöründe ise kentsel dönüşüm projeleri, kamu-özel ortaklıkları, 3. Havalimanı gibi büyük projelerin de etkisiyle 2016 yılının büyüme oranının 2015 yılının üzerinde seyretmesi bekleniyor. *Bu varsayımlar ışığında 2016 yılında baz senaryomuzda elektrik tüketimi artışı beklentisi %2,5, tüketim tahmini 270 milyar kwh seviyesindedir. *TEİAŞ projeksiyonlarında ise 2016 yılı elektrik tüketimi baz senaryoda 285, yüksek senaryoda 297, düşük senaryoda 278 milyar KWh seviyesindedir. Sektörlerdeki 2016 beklentileri tüketimin TEİAŞ ın tahminlerinden daha düşük gerçekleşeceğini düşündürüyor. *Arz tarafında kurulu güç beklentimizi 2015 yılı üçüncü çeyrek değerlendirme notunda 75,1 GW tan 73,8 GW a revize etmiştik yıl sonunda gerçekleşen kurulu güç 73,1 GW seviyesindedir. Beklenenin üzerinde doğalgaz santralinin kapanması ve 2015 sonunda tamamlanması beklenen yerli kömür santrallerinin 2016 başına sarkması nedeniyle kurulu güç artışı öngörülen seviyenin altında gerçekleşti. *2015 de kuraklık etkisinin sona ermesi, yoğun yağış ve kar suyuna bağlı olarak hidroelektrik santrallerin uzun yıllar ortalaması seviyesinde çalışması sonucunda HES lerin üretimdeki payı %16 dan %26 ya yükseldi, doğalgazın payı ise %48 den %38 e geriledi yılında su durumunun 2015 yılı seviyelerine ulaşamayacağı, kömür fiyatlarındaki gerilemenin ise devam edeceği düşünülmektedir. Bu bağlamda 2016 da üretimin %40 ının doğalgaz, %23 ünün hidroelektrik, %17 sinin ithal kömür, %15 inin yerli kömür, %5 inin diğer kay- 56

59 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK naklardan yapılacağı tahmin ediliyor. *Dolar bazında petrol fiyatları 2015 yılında önceki yıla göre %50 civarında değer kaybetti. Petrol ve türevlerinin elektrik üretiminde doğrudan kullanımı kısıtlı olmakla birlikte uzun vadeli doğalgaz alım fiyatları petrol ve türevlerine bağlı olarak değiştiğinden, petrol fiyatlarındaki düşüşün gecikmeli olarak doğalgaz ithalat maliyetlerine de yansıması bekleniyor. *Düşen petrol fiyatlarına, Rusya ve İran la devam eden indirim görüşmelerine rağmen geçmişten gelen birikimli sübvansiyonlar nedeniyle BOTAŞ tarifelerinde indirim yapılmayacağı düşünülüyordu. *Ancak 2012 yılında İran dan satın alınan doğalgaz fiyatıyla ilgili açılan tahkim davasının 2016 yılı başında Türkiye lehine %13-15 arası indirim kararı ile sonuçlanması ve Enerji Bakanı nın tarafların mutabakata varabilmesi halinde bu indirimin fiyatlara yansıtılacağı açıklamaları, doğalgazda indirim beklentisini arttırdı. *Ayrıca 2015 ikinci yarısından itibaren BOTAŞ tarifesi tahmini ortalama birim ithalat fiyatını aştı, yani yaklaşık üç yıldır süren fiyat sübvansiyonu ortadan kalktı ilk çeyreğinde ortalama satış fiyatı ile ithalat maliyeti arasındaki marj %20 seviyelerine ulaştığından indirim olasılığı arttı. *Bu gelişmeler çerçevesinde yılın ilk çeyreğinden sonra doğalgaz tarifesinde %5-10 seviyesinde indirim yapılacağı düşünülüyor. Sektörde kapasite fazlası sürdüğü için indirimin EPİAŞ daki elektrik fiyatlarını da aşağı yönlü baskılayacağı tahmin ediliyor. 2,9 seviyelerinde tamamladı. Dolar kurundaki artış EPİ- AŞ daki ortalama fiyatların uzun dönemde minimum garantili YEKDEM fiyatı olan 73 USD/MWh seviyesinin altında kalmasına yol açıyor. Bu kapsamda 2016 yılında YEKDEM den yararlanan santrallerin sayısı 234 den 556 ya yükseldi yılı başında perakende elektrik tarifelerine yapılan artış serbest tüketici piyasasını PMUM a kıyasla daha cazip hale getirdi. Görevli perakende satış şirketleri tarafından satın alınması gereken YEKDEM kapsamında üretilen elektriğin artış kaydetmesinin, 2016 yılı içerisinde perakende elektrik tarifelerinde yeniden artışa yol açabileceği düşünülüyor. Serbest tüketici piyasasında satış yapabilen şirketlerin TL/MWh civarı (60-65 USD/MWh) satış fiyatı elde edebilmeleri mümkündür. Önümüzdeki dönemde üreticilerin büyük bölümünün satışlarının mümkün olduğunca EPİAŞ dan ziyade serbest tüketicilere ve toptan satış şirketlerine yapacağı öngörülüyor. ORTA VADELİ BEKLENTİLER TEİAŞ tarafından 2015 yılında yayınlanan projeksiyonlarda dönemi için baz senaryoda yıllık ortalama %5,5, yüksek talep senaryosunda yıllık ortalama %6,0, düşük talep senaryosunda yıllık ortalama %4,6 elektrik tüketim artışı öngörülüyor. TEİAŞ projeksiyonlarında 2024 yılında elektrik tüketimi baz senaryoda 435, yüksek senaryoda 473, düşük senaryoda 401 milyar KWh e ulaşmaktadır yılı ve sonrasında EPİAŞ daki elektrik fiyatları üzerinde etki edecek başlıca faktörler; arz-talep dengeleriyle birlikte hidroelektrik üretimin seviyesi, doğalgaz tarifeleri ve kömür başta olmak üzere enerji fiyatlarının gelişimi olacaktır. Doğalgaz tarifelerindeki indirimin zamanlamasına ve düzeyine bağlı olarak 2016 ortalama EPİAŞ fiyatının TL/MWh arasında gerçekleşmesi bekleniyor. EPİAŞ/Doğalgaz katsayısının 1,75 seviyesinde; doğalgaz satış fiyatlarının ise mevcut fiyatların yaklaşık %5-7 altında gerçekleşmesi durumunda EPİAŞ satış fiyatlarının 2016 yılında yaklaşık 130 TL/MWh seviyesinde olacağı tahmin ediliyor (45 USD/MWh) yılında 2,2 seviyesindeki dolar kuru 2015 yılını İmalat sanayi büyümesi ve elektrik tüketimi artışındaki yavaşlama ile birlikte orta vadede yavaş büyüme beklentisinin sürmesi nedeniyle elektrik tüketimi beklentimiz TEİAŞ düşük senaryosuna yakın seviyededir. TSKB senaryosunda yıllık ortalama elektrik tüketimi artış beklentisi %4,2 seviyesindedir. Diğer taraftan Onuncu Kalkınma Planı çerçevesinde ilan edilen öncelikli dönüşüm programları doğrultusunda sanayi dönüşümünün gerçekleşmesi durumunda orta vadede büyümenin yeniden hızlanması mümkündür. Ancak, büyümedeki hızlanmanın elektrik tüketimine ne ölçüde yansıyacağı seçilen büyüme patikasıyla da yakın ilişkili olacaktır. İzlenecek patikanın hem yapısal dönüşüm, hem de enerji verimliliğinde artış nedeniyle 57

60 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON büyümenin enerji yoğunluğunu azaltması beklenebilir. Dolayısıyla ekonomik büyüme hızındaki artış elektrik tüketiminde aynı boyutta artış getirmeyebilir. Orta vadede enerji verimliliğinde kademeli artış ve GSYH de %4 ün üzerinde büyüme senaryosunda elektrik tüketim artış hızının %4-5 civarında gerçekleşmesi beklenebilir. Diğer taraftan, ekonomik büyüme ve sanayi üretimindeki yavaş gelişimin sürmesi halinde elektrik tüketiminde yıllık ortalama artışın %2-4 aralığında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. *Gerileyen uluslararası enerji fiyatları, özellikle petrol fiyatlarının etkisiyle elektrik satış fiyatlarının öngörülebilir dönemde en azından 2016 yılı boyunca düşük seyrini sürdürmesi bekleniyor ve sonrasında enerji fiyatlarının seyrinde, talep tarafında Çin talebinin etkisinin sürmesi beklenirken, arz fazlasının devamı petrolde OPEC in düşük üretim politikalarının sürdürülebilirliği ile yakından ilişkili olacaktır. *2015 yılında önceki yıla göre %47 oranında gerileyerek 50 dolar seviyesine gelen Brent petrol fiyatının, yıl sonunda 38 dolar, 2016 yılı Ocak ayında ise 31 dolar seviyesine kadar gerilediği görüldü. Arz fazlasının sürmesi, petrol üreticisi İran ın ambargo sonrası piyasaya girişi, ABD nin kaya petrolü ve kaya gazı üretimini artırması sonucu petrol ithalatının gerilemesi gibi sebeplerle 2016 yılında da petrol fiyatının 50 doların altında 40 dolara yakın seviyelerde devam edeceği düşünülüyor. Ancak, gerileyen petrol fiyatları nedeniyle özellikle ABD kaya petrolünde yeni yatırımların azalması ve kuyuların kapanmaya başlaması 2017 den itibaren arz fazlasının azalmaya başlayacağını düşündürüyor. Konvansiyonel petrol üretiminde de yatırımların düşmesi ve petrol talebinin yavaş da olsa artışını sürdürmesi petroldeki bolluğun zaman içinde yerini daha dengeli bir duruma bırakacağı ve fiyatların yeniden 70 dolar seviyelerine doğru yükseleceği beklentisini destekliyor. *2016 yılında 45 USD/MWh seviyesinde öngörülen EPİAŞ satış fiyatının; orta vadede elektrikteki arz fazlasının azalması ve enerji fiyatlarında döneminde toparlanma olasılığını dikkate alarak, 2,9 civarında USD/TL kuru varsayımıyla; 2017 de 47 USD/ MWh, 2018 de 52 USD/MWh, 2019 da 54 USD/MWh, 2020 de 55 USD/MWh olarak öngörüyoruz. *Diğer taraftan serbest tüketici piyasasında 190 TL/ MWh civarında fiyatın orta vadede sürdürülebilir olduğu ve üreticilerin yaklaşık %40 oranında serbest tüketici satışıyla ortalama 55 USD/MWh civarında satış fiyatına 2016 dan itibaren ulaşabileceği düşünülüyor. 58

61

62 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR ORTA GERİLİM TESİSLERİNDE İÇ ARK KORUMA SİSTEMLERİ ABB / new.abb.com/tr Fatih AKSEL - ABB ELEKTRİK A.Ş. Senior Product Marketing and Sales Support Engineer Elektrik Yüksek Mühendisi Elektrik sistem planlamalarındaki ana hedef, kaliteli ve sürekli enerjinin sağlanmasıdır. Enerji sürekliliğindeki en önemli tehtidlerden biri de iç arktır. İç ark sonucu önce ışık akabinde ısı, basınç, patlama ve beraberinde zehirli gazlar oluşur. Bunun sonucunda OG tesis ciddi hasar görebilir, o anda tesis civarında bulunan personel yaralanabilir hatta ölebilir. Normal koşullarda Orta Gerilim Panoların IEC e göre iç ark testinin yapılması gereklidir. Ancak bu yeterli midir? Beraber bakalım; - İç ark testleri 0.2sn, 0,25sn, 0.5sn, 1 sn gibi değişik zaman süreleri için yapılabilmektedir. Bu sebeple iç ark testlerinin kaç sn. süreli yapıldığı o panonun dayanımı için önemli ipucu verir. (Bkz. şekil 1 ve şekil 2). Bu uzun sürelerde de aşağıda ayrıntılarını verdiğimiz pekçok hasar oluşur. - Testlerde başarı ile geçen bir panonun, daha sonraki seri üretimde üretilen pano ile birebir aynı olması gereklidir. - İç ark testi sırasında pano kapakları tamamen kapalıdır. Ancak istatistiklere göre iç ark arızaları daha çok panolara bakım yapılırken ve ilk devreye almalar sırasında oluştuğunu göstermektedir. Şekil 1: İç ark ve süresinin malzemeler üzerine etkisi Şekil 2: Ark süresinin oluşan zarara etkisi Bir panoda iç ark oluştuğunda; lüx yoğunluğunda ışık - Güneş yüzeyi sıcaklığının yaklaşık 5 katı olan C sıcaklık - Basınç ve şok dalgaları - Zehirli gazlar ortaya çıkar ve bu yukarıda değindiğimiz gibi hem ekipman hem de personel için çok ciddi tehlike oluşturur. Bu zararlara ilave olarak bir de en-direkt sonuçlar ortaya çıkmaktadır. - İç ark olan panonun tekrar kullanılması için önce uzmanlar tarafından incelenenip karar verilmesi gereklidir. Bu incelemenin mutlaka pano üreticisi tarafından yapılması önerilir. - Arıza gören ekipmanların değişmesi ciddi süre alacaktır. Örneğin kesici değişimi 3-4 ay sürebilmektedir. - Arıza gören panonun komple değiştirilmesi gerekiyor ise o panodan önceki panoların sökülmesi gereklidir. Arızalı pano ortadan çıkarılıp değiştirilemez. Bu da çok uzun zaman kaybına neden olacaktır. - Arıza geniş bir alanda etki gösterirse OG tesisinin komple yenilenmesi gerekebilir. - Ortaya çıkabilecek yangın elektrik odasının hatta işletmenin yanmasına neden olabilir. 60

63 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ÜRÜN VE UYGULAMALAR İç arkın sebepleri 3 kısımda incelebilir; 1- Personel ve manevra hataları; o Yanlış pano içerisinde çalışma o Yanlış kesici manevrası o Yanlış topraklayıcı manevrası o Bakım bölgesini bakım sonrası topraklanmış bırakma o Çalışma alanında gerilim olup olmadığının kontrolünün unutulması 2- Teknik sebepler; o Ekipmanda ya da panoda arıza olması o Ekipmanın yanlış manevraya izin vermesi (kilitlemenin olmaması ya da arızalanması) o Izolasyonun ve mekanizmaların yaşlanması o Aşırı gerilim o Aşırı ısınma o Nem ve kir 3- Diğer sebepler; o Aşınma o Yabancı cisimler (örn. bakımda unutulan bir alet) veya küçük hayvanların pano içerisine girmesi o Montaj hataları o Kablo bağlamada ya da bara birleştirmelerindeki kötü işçilik Yukarıdaki sebepler sonucunda ortaya çıkan durumlarda zararı ve iç ark süresini minimuma indirmek için işletme hassasiyeti ve bütçeye göre değişik ark koruma sistemleri kullanılır. 1- Çok fonsiyonlu akım-gerilim koruma rölelerine ark koruma opsiyonu eklenmesi 2- Koruma rölesinden ayrı ark koruma rölelerinin kullanılması 3- Çok hızlı topraklayıcılar 4- Kombine sistemler Şekil 3: a) Ark opsiyonlu korumalı röleleri b) Özel ark koruma röleleri c) Çok hızlı topraklayıcı Şekil 4: Ark koruma sistem seçiminin oluşan zarara etkisi 61

64 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR Şekil 4: Ark koruma sistemleri arıza temizleme süreleri Günümüzde koruma rölelerine optik ark sensörleri eklenerek ark süresi oldukça düşürülerek ark koruma yapılabilmektedir. Her röleye 3 ark sensörü bağlayarak bu sensörler ana bara, kesici ve kablo bölümlerine yerleştirilmekte, ark ile oluşan ark ışığı algılanarak kesiciye açma sinyali gönderilmektedir. Hatalı açmayı engellemek için ışık sinyali akım trafosundan alınan akımdaki artış hızı ile birlikte değerlendirilerek açma sinyali gönderilmektir. Koruma röleleri arasında GOOSE haberleşme ile selektif koruma da yapılabilir. Röleler arasindaki koordinasyonda IEC GOOSE kullanılarak fiziksel binary giriş/çıkışları ve kablo tasarrufu saglanabilir ve ayrica haberlesme linkinde continuous supervision saglanmis olur. Şekil 5: Koruma rölesine ark opsiyonu eklenmesi ile yapılan ark koruma Şekil 6: Koruma rölesine ark opsiyonu eklendiğinde yapılan selektif koruma örneği 62

65 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ÜRÜN VE UYGULAMALAR Koruma rölesinden bağımsız olarak özel ark koruma rölesi kullanıldığında açma süresi daha düşürülerek oluşabilecek hasar ve yaralanma ihtimali daha da düşürülür. Bu sistemlerde genellikle değerlendirici ve karar verici ana modül ve buna bağlı yardımcı modüller bulunur. Bu sistemlere hem noktasal hem de loop optik algılama sensörleri bağlanabilir. Loop sensörler ile daha geniş bir alan korunabilir. Bununla birlikte sahada montajı daha zordur. Bu çok hızlı topraklayıcı panonun içine monte edilebildiği gibi kesici bölümüne çekmeceli olarak da konulabilmektedir. Şekil 9: Çok hızlı topraklayıcının OG panoya eklenmesi Bu sistemlerden bazıları değişik konfigürasyonlarda birlikte kullanılabilir. Aşağıda görüleceği üzere kablo bölümündeki ark koruması koruma rölesi üzerinden yapılırken, ana baradaki ark koruması özel Şekil 7: Özel ark koruma röleleri bağlantı örneği Bu sistemler arasında en hızlısı Çok Hızlı Topraklayıcı (UFES) dır. Bu topraklayıcı, arkın algılanması için kullanılan özel ark koruma rölesi ile çalışır. Amaç ark algılanan tesisi besleyen kesiciyi en kısa sürede açtırmaktır. Bu da 1.5ms de kapanan UFES ile ark oluşan tesisi besleyen tesiste kısa-devre algılaması yaratarak arkın beslemesi kesilerek yapılır. ark koruma rölesi ile yapılmaktır. Şekil 10: Kombine ark korumasının kullanılması örneği Şekil 8: Çok hızlı topraklayıcı ile ark koruması Sonuç olarak, iç arkın meydana getirebileceği hasarlar ve çalışan ölümlerine neden olabilen sonuçları düşünüldüğünde bütçe dâhilinde yukarıdaki ark koruma sistemlerinden biri ya da birkaçı birlikte değerlendirilmelidir. Bir panonun içi ark tip testinden geçmiş olması o panonun iç ark durumunda hiç hasar görmeyeceğinin ya da hasar vermeyeceğinin kesin kanıtı değildir. Birçok ülke şartnamelerinde yer alan bu koruma sitemlerinin artık ülkemizdeki şartnamelerde de yaygın olarak yer alması ekipman, üretim, insan sağlığı ve kesintisiz enerji için artık bir zarurettir.

66

67

68 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR Enerji ve proses verilerin alımı için evrensel kontrol çözümü Beckhoff, Smart Grid için PC tabanlı kontrol çözümleri sunuyor BECKHOFF / Enerji üzerine düşünmenin gezegenimizin her yerinde küresel anlamda şüphesiz bir öneme sahip olması, insanları gelecekteki enerji arzı ve bunun sürdürülebilir kılınması konularında düşünmeye sürüklüyor. Yenilenebilir enerji kaynakları halen önemli ilerlemeler kaydediyor. Bu nedenle, yerel elektrik enerjisi üretiminde akıllı bir elektrik ağı olan Smart Grid, verimli ve güvenilir enerji arzı için sıkça talep ediliyor. Beckhoff, PC-tabanlı kontrol teknolojisi ile halihazırda enerji ve proses verilerinin alınmasını sağlayan evrensel bir çözüm sunuyor ve bu sayede uygulamaya özel yazılım fonksiyon bloklarının kullanılmasıyla akıllı elektrik pazarının gelecekteki gerekliliklerine uyum sağlanabiliyor. Smart Grid elektrik jeneratörleri, enerji arz ağlarındaki elektriksel donanım, enerji akümülatörleri ve elektrik tüketicileri için ağ oluşturma ve kontrolü tanımlıyor. Buradaki en temel nokta bağımsız cihazlar arasındaki iletişimin standartlaştırılmasıdır. Halihazırda birçok standardın tanımlanmasına devam edildiği için açık ve esnek bir kontrol platformu karar niteliğinde bir öneme sahip oluyor. Beckhoff, kompakt Gömülü PC ler ve Twin- CAT otomasyon yazılımı ile bu alanda ideal bir çözüm sunuyor. Beckhoff un ürettiği PC tabanlı kontrolörler bugün, geleceğin Smart Grid ini şekillendirecek binalar, rüzgar türbinleri, kombine ısı ve güç santralleri, hidroelektrik güç santralleri ya da enerji ağı trafo merkezleri gibi birçok uygulamada halihazırda yer alıyorlar. I/O sistemi ile entegre olmuş ölçüm işlevi Bus Terminal I/O, kompakt DIN raya monte Beckhoff Gömülü PC lere, elektrik kabini alanından tasarruf sağlamaya yardımcı olan fişli bağlantılar sayesinde doğrudan ya da modüler olarak bağlanabilir. Bus Terminalleri endüstriyel dünyada kullanılan tüm dijital ve analog sinyal tiplerine uygundur. Bunlar, ayrıca, Smart Grid için giderek önem kazanan ölçüm görevlerinin dahil edilmesini olanaklı kılarlar. Örneğin, Beckhoff, akımın, gerilimin, aktif gücün, reaktif gücün ve üç fazlı bir sistemdeki 66

69 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ÜRÜN VE UYGULAMALAR görünür gücün rms değerlerini ölçmek için güç ölçüm terminalleri sunmaktadır. Güç gözetim terminalleri ham akımı ve gerilim verilerini 10 khz lik bir örnekleme hızında kaydeder ve daha ileri işleme için kontrol PC sine veri sağlar. Bunun ötesinde, diğer öğelerin yanısıra sıcaklık, direnç, basınç ve titreşim ölçümü için de analog giriş terminalleri bulunmaktadır. Ölçüm teknolojisinin dahil edilmesi paralel bir şekilde hızlı ve deterministik bir fieldbus sistemi olan EtherCAT ile mümkün olur. Ether- CAT diğer tüm öğelere ilave olarak sistem dahilinde son derece hassas zaman damgaları ve geçici senkronizasyon mekanizmaları ve ayrıca, GPS ya da IEEE 1588 gibi harici zaman referansları ile senkronizasyon olanakları sunmaktadır.bunun sonucu olarak, zaman senkronizasyonu, geniş bir alan üzerinde dağıtılmış olan bir Smart Grid sahası üzerinde kullanılabilmektedir. TwinCAT yazılımı aracılığıyla açık iletişim Dijital ve analog sinyaller EtherCAT aracılığıyla Bus Terminalleri tarafından toplanır toplanmaz, kontrol PC sine aktarılırlar. Burada veriler TwinCAT otomasyon yazılımı tarafından devralınır ve daha ayrıntılı bir işlem ve analizden geçirilir. Bu işlevselliği uygulamak için çeşitli yazılım kütüphaneleri mevcuttur. Örneğin, bu sayede griddeki lineer olmayan yüklerden kaynaklanan harmonikler hesaplanabilir. Ancak, TwinCAT yalnızca verileri işlemekle kalmaz, aynı zamanda çeşitli arabirimler aracılığıyla dış dünya ile de iletişim kurar. TwinCAT, IEC , 102, 103 ve 104 telekontrol protokollerini ve Smart Grid sektörünün standartlaştırılması açısından halihazırda büyük talep gören IEC yi desteklemektedir. Arabirimler diğer seçeneklerin yanısıra BACnet/IP, Modbus RTU/TCP ve M-bus üzerinden gerçekleştirilebilirler. Güvenlik konusu iletişim alanının en hassas konularından biridir; OPC-UA ile mükemmel güvenlik özelliklerine sahip bir protokol sağlanmaktadır. TwinCAT son derece ölçeklendirilebilir ve genişletilebilir nitelikte olduğu için Beckhoff kontrolörlerinin kullanıldığı bugüne ve geleceğe yönelik tüm uygulamalar, akıllı elektrik ağı Smart Grid e bir cihaz gibi otomatik olarak dahil edilebilir. 67

70 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR Omron, çok sayıda komponenti kapsayan kontrol panolarına yeni değerler katıyor OMRON / Omron, kontrol panoları üretmek için tümü ortak bir tasarım platformunda geliştirilmiş olan 18 farklı ürün kategorisinde 600 farklı fabrika otomasyonu (FA) cihazını piyasaya sürüyor. Yeni fabrika otomasyonu (FA) cihazları, Omron un tescilli Push-in Plus kablolama teknolojisiyle üretiliyor. Omron dünya çapında 300 müşterisiyle kontrol panolarını tasarlama ve üretme konusunda karşılaştıkları zorluklara ve ihtiyaçlara odaklanan bir piyasa araştırması gerçekleştirdi. Bu girişimin ardından Omron, kontrol panosu üreticileri için ortak bir platforma dayanan yeni bir Fabrika Otomasyonu (FA) cihazı ürün yelpazesi geliştirdi. Tüm cihazlar UL, CE ve CSA dahil gerekli sertifikalara sahiptir. Modern bir kontrol panosu tasarlamak ve üretmek gittikçe daha karmaşık ve zaman alan bir iş haline geliyor. Pano üreticilerinin hem sıkı uluslararası ve yerel standartları karşılaması gerekiyor hem de üzerlerinde işi yetiştirme zamanının kısa ve maliyetlerin düşük tutulması konusunda sürekli bir baskı var. Üreticiler özellikle nitelikli işçi konusunda ciddi eksikliklerle de karşı karşıya kalıyor. Zaten kompakt olan tasarımlara daha fazla fonksiyon eklendikçe kontrol panolarında kullanılan cihaz adeti de artıyor. Bununla birlikte boyutları küçültme veya 68

71 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ÜRÜN VE UYGULAMALAR mevcut panolara daha fazla fonksiyonellik katma yönünde bir eğilim var. Modern kontrol panosu tasarımına ilişkin üç temel konu Omron un tüm fabrika otomasyonu (FA) kontrol cihazları ürün yelpazesinde daha küçük ve standart bir komponent yüksekliğine erişmek; kablo kanallarının ve komponent yerleşiminin standart hale getirilmesini ve böylece alanın en verimli şekilde kullanılmasını sağlar. Bir panodaki ölü bölge, eski modele göre yatayda %50 ye ve dikeyde %20 ye kadar azaltılabilir. Bir kontrol panosu üretirken hemen her zaman en çok zaman alan ve en maliyetli işlem kablolama olur. Komponentleri birbirine bağlamak için çok sayıda kontrol kablosunu bağlamak gerekir. Geleneksel vidalı tip terminallerle karşılaştırıldığında Omron un yeni Push-in Plus teknolojisi, daha az kablo takma kuvvetiyle kabloların sıkı bir şekilde yerine oturması anlamına gelir. Bu şekilde kablolama, bir kulaklığı takmaktan çok daha kolaydır. Ayrıca bu yumuşak kablolama teknolojisi, aşırı kullanım sonucu meydana gelen arıza (RSI) riskini de azaltabilir. Omron, tüm temel ürünlerinin parça verilerini Omron un web sitesindeki çevrimiçi bir kütüphanede kullanıma sunar. Bu kütüphanede yer alan bilgiler doğrudan Eplan ve Zuken E3 gibi önde gelen pano tasarım yazılım paketlerinin içine aktarılabilir. Aynı zamanda Omron un web sitesinde en sık kullanılan formatlarda 2D ve 3D CAD dosyaları da bulunmaktadır. Bu da, kontrol panosunun içindeki alanın en verimli şekilde kullanılmasını kolaylaştırır. Bu yılın Ocak ayından itibaren Omron, en iyi şekilde hazırlanmış pano parça listeleri sunma konusunda yeni bir hizmet sağlamaktadır. Bu hizmet özellikle ciddi zaman baskısı altında olduklarında bu görevleri yerine getirecek kaynaklardan ve tesislerden yoksun olan küçük pano üreticileri için değer taşır. Yeni FA cihazlarının piyasaya sürülmesine paralel olarak 35 ülkede küresel bir acil dağıtım ağı merkezi bulunmaktadır. Buralarda hem mevcut hem de yeni ürünler gittikçe daha fazla miktarda ve çeşitte ürün depolanmaktadır. Omron un Kontrol Panoları için Yeni Değerler Programı, pano yapımındaki sinyal kontrol ve dağıtım işlemlerinin tüm yönlerine fayda sağlamanın yanı sıra pano tasarımındaki gelişmeler, pano üretim sürecindeki yenilikler ve pano üretiminde yer alan kişilere kolaylık sağlamak dahil olmak üzere üç temel konuya odaklanmaktadır. Eksiksiz Omron portföyü, standartlaştırılmış bir yükseklik ve tescilli Push-in Plus teknolojisini kullanarak kablolama ve montaj işlemini kolaylaştıran daha küçük ve ince komponentlere ayrılarak yeniden tasarlandı. Panolar: Kontrol panolarının gelişimi Aynı ölçülerde standart tasarım, pano üreticileri için tasarım kolaylığı sağlar. Aynı ölçülerde tasarıma geçilmesi, farklı yüksekliklerdeki komponentlerden dolayıortaya çıkan ölü bölgeleri yok ediyor. En önemlisi de komponentlerin güvenilirliğini etkileyebilen panodaki dar alanlarda oluşan sıcak noktaların sayısı önemli ölçüde azaltılmaktadır. 69

72 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR Omron un tüm fabrika otomasyonu (FA) kontrol cihazları ürün yelpazesinde daha küçük ve standart bir komponent yüksekliğine erişmek; kablo kanallarının ve komponent yerleşiminin standart hale getirilmesini ve böylece alanın en verimli şekilde kullanılmasını sağlar. bir kontrol panosunun içine baktığınızda, uygulamaya bağlı olarak genelde güç kaynakları, röleler, klemensler, PLC ve daha birçok komponentleri görürsünüz. Ancak bunların yanı sıra bu komponentleri bir arada tutan çok sayıda kontrol kablosu da görürsünüz. 3.5 mm genişlik sunan ince, pano içi komponent tasarımı ve derinliği azaltılan pano üzeri komponentlerle birlikte yeni komponentlerin kullanıldığı panoların boyutu, geleneksel komponentlerin kullanıldığı uygulamalara kıyasla %20 ye kadar küçültülebilir. Düşürülmüş güç tüketimi (dolayısıyla daha az ısı üretimi) sayesinde her model için 55 C ortam sıcaklığında yan yana montaj mümkündür. Bu şekilde de panonuzda daha fazla yer kazanmış olursunuz. Omron un yeni Push-in Plus teknolojisi, daha az kablo takma kuvvetiyle kabloların sıkı bir şekilde yerine oturması anlamına gelir. Bu şekilde kablolama, bir kulaklığı takmaktan çok daha kolaydır. Ferrüllü kabloların yanı sıra tek damarlı veya örgülü kabloları da Push-in Plus terminallerde kullanabilirsiniz. Ayrıca bu yumuşak kablolama teknolojisi, aşırı kullanım sonucu meydana gelen arıza (RSI) riskini de azaltabilir. Süreç: Pano üretim sürecinde yenilikler Birçok pano üreticisi, panoları çok kısıtlı bir sürede hazırlama konusunda büyük baskı altında tutuluyor. Bu duruma çözüm olarak Omron un, kontrol panosu portföyü için 35 ülkede küresel bir acil dağıtım ağ merkezi bulunmaktadır. Omron, tüm temel ürünlerinin parça verilerini Omron un web sitesindeki çevrimiçi bir kütüphanede kullanıma sunar. Bu kütüphanede yer alan bilgiler doğrudan Eplan ve Zuken E3 gibi önde gelen pano tasarım yazılımı paketlerinin içine aktarılabilir. Kişiler: Pano üreticileri için basit ve kullanımı kolay Bir kontrol panosu üretilirken hemen her zaman en fazla zaman alan ve en maliyetli işlem kablolama olur. Modern Omron un eksiksiz kompakt pano içi komponenetleri Omron un eksiksiz kompakt pano içi komponenetleri arasında elektromekanik ve solid state röleler, G/Ç röle terminalleri, klemensler, sıcaklık kontrolörleri, zaman röleleri, ölçüm ve izleme röleleri, güç monitörleri ve kesintisiz güç kaynakları (UPS) bulunmaktadır. Anahtarlamalı güç kaynakları S8VK-S anahtarlamalı güç kaynaklarının küresel olarak geçerli ve dünyanın en küçük güç kaynağı serisi olduğu düşünülmektedir. Bu ürün önceki Omron ürünlerine göre %36 daha az hacmiyle kompakt bir gövdeye sahiptir. Kapladığı alanı azaltmak ve dolayısıyla kontrol panolarının küçültülmesine yardımcı olmak için yakın temas halinde yan yana monte edilebilir.ayrıca çok sa- 70

73 ENDÜSTRİ OTOMASYON DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ÜRÜN VE UYGULAMALAR yıda sertifika ve standartı karşılar ve daha yüksek ortam koşullarına dayanım ve C arasındaki geniş çalışma sıcaklığı ile çok çeşitli ortamlarda kararlı bir çalışma sağlanır. DC besleme yükünü azaltır. Beklenen kullanım ömrü, önceki modellerin üç katından fazladır. Güç monitörleri KM-N2 güç monitörü serisi, pano içi kurulum için gerekli tüm güç izleme fonksiyonlarını sunar. Genel amaçlı akım trafolarınınkullanılması, monitörün çok çeşitli üretim tesislerinde kullanılabilmesini sağlar. Seri içerisinde tek fazlı ve üç fazlı, 4 kablolu güç monitörleri bulunur ve tüm dünyadaki şebekeler ile uyumludur. Buna karşılık tek bir ünitede dört adete kadar devrenin ölçümleriyapılabilir. Bu güç monitörü aynı zamanda hassas ölçüm (IEC sınıfı 0.5S), yanlış kablolama tespiti ve büyük, kolay okunan, beyaz LCD karakterler sunar. Ölçüm ve izleme röleleri K8DT nin endüstrinin transistör çıkışına sahip ilk ölçüm ve izleme rölesi serisi olduğu düşünülmektedir. Seri içerisinde akım izleme röleleri, gerilim izleme röleleri, faz sırası (ters yönde çalışmayı önlemek için), faz kaybı röleleri, sıcaklık izleme röleleri ve iletken seviye kontrolörleri (elektrotlu röleler ) dahil dokuz model bulunur. Bu cihazlar motorun korunması, ısıtıcılardaki aşırı sıcaklık artışlarının önlenmesi veya su seviye kontrolü için idealdir. Röle çıkışlı modellere yanında yeni çıkan transistör çıkışlı modeller, doğrudan bilgisayara veya PLC ye bağlandıklarında daha fazla güvenilirlik sunar. Zaman röleleri H3DT ince zaman rölesi serisi, kontrol panolarının içine monte edilmek üzere tasarlanmıştır. Kontrol panolarının küçültülmesine yardımcı olan 17.5 mm genişliğinde ince ve iki röle çıkışına sahip bir gövdeye sahiptir. H3DT nin güç tüketimi, önceki Omron zaman rölelerine göre %60 a kadar daha düşüktür ve tüm kontrol panolarının Solid State röleler Tek fazlı ısıtıcılara yönelik G3PJ solid state röleler (SSR), DIN ray montajı için 22.5 mm genişliğinde ince bir gövdeye sahiptir. Önceki Omron rölelerine göre %50 daha incedir. Düşük ısı üreten bu SSR, üç adet SSR yakın temas halinde monte edildiğinde bile 25 A akım taşıyabilir. Yerden daha fazla tasarruf edilmesine ve kontrol panolarının küçültülmesine yardımcı olur. 71

74 DOSYA / ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ELEKTRİK ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR G3PJ serisi (güçlendirilmiş yalıtımlı modellerde olduğu gibi) güvenlik standartlarına uygun olduğu için kontrol panoları için sertifika alınırken veya komponentler değiştirilirken harcanan zamanı kısaltır. Sıcaklık kontrolörleri Aralık 2011 tarihinden bu yana E5_C dijital sıcaklık kontrolörü serisi iyi performansı, okunması kolay LCD ekranı ve kullanım kolaylığı nedeniyle olumlu yorumlar almıştır. Şimdi, Push-in Plus teknolojisine sahip E5_C modellerini piyasaya sürülmesiyle kablolama işlemleri için gerekli zaman ve iş azalıyor. Kabloları alet kullanmadan takabileceksiniz. Kullanımı kolay röle serisi Çok çeşitli röle seçeneklerine sunan Omron, Push-in Plus teknolojisine sahip kullanımı kolay röle serisini de sunar. Bu serideki tüm rölelerde kolay kilitleme ve ayırma için standart olarak tutucular bulunur. Alt veya üst tarafı yukarı gelecek şekilde monte edilebilmesi, panoların içinde esnek ve etkin kablolama sağlar. Ayrıca Omron G/Ç ürünlerini daha kullanışlı hale getiren pek çok aksesuar da sunar. Seri içeriside: - PYF-PU (MY(S) röleler için soketler) - P2RF-PU (G2R-S röleler için soketler) - G2RV-SR/G3RV-SR (ince endüstriyel röleler) - G70V (endüstriyel röle terminalleri) DIN ray klemensler XW5T/XW5G DIN ray klemensleri, Push-in Plus teknolojisini kullanır. 3.5 mm lik minimum genişlik sayesinde kablolama işinden ve yerden tasarruf edersiniz. Yüksek akım aralıkları ve vidalı kablolama ihtiyaçlarını karşılamak için Omron, vidalı tip DIN ray klemenslerini de piyasaya sürüyor. 72

75

76 ÜRÜN VE UYGULAMALAR ENDÜSTRİ OTOMASYON ABB nin yenilikçi endüstriyel tasarımı pano montajının çok daha hızlı ve hatasız hale gelmesini sağlıyor ABB / new.abb.com/tr ABB nin System pro E power üzerinde gerçekleştirdiği patentli tasarım geliştirmeleri zamandan kazandırıp ve kaliteyi artırıyor Güç ve otomasyon teknolojisinin önde gelen şirket grubu ABB, 120kA ya kadar kısa devre dayanımı olan 6300 A ya kadar işletmelerde iş gücünden tasarruf sağlayan ana dağıtım pano serisi System pro E power ı kullanıma sundu. System pro E power, standart güç ve dağıtım panolarına oranla hatasız montajı, daha hızlı ve daha basit hale getiren yenilikçi bir tasarımdan yararlanıyor. ABB nin global güç panoları ürün grubu müdürü Roberto Galuppi; Endüstriyel yenilikçilik, genellikle ayrıntılara odaklanmak ve ufak iyileştirmeler yaparak müşteriler ve son kullanıcılar için yüksek değer sağlamak anlamına gelir diyor. ABB nin endüstriyel tasarımcıları, System Pro E power ın geliştirilmesi sırasında tasarımın, montajı daha ergonomik ve ve- 74

77 ENDÜSTRİ OTOMASYON rimli hale getirmesini sağlayacak şekilde yöntemleri belirlemek üzere müşteriler ve kullanıcılarla birlikte çalıştı. Tüm bu çalışmanın sonucu olarak ABB nin pro E power çözümü, System pro E power ın, rekabetçi pano üreticilerinin sunmak istediği esneklik, sadelik ve yapılandırma kolaylığına sahip olmasını sağlayan 10 yeni patent aldı. Eksiksiz ürün yelpazesine sahip uyumlu aksesuar seçenekleri System pro E power ın ABB nin tüm alçak gerilim cihazlarıyla sorunsuz şekilde bağlantı kurabilmesine olanak tanıyor. Markanın tüm modüler kompakt ve açık tip devre kesici portföyünün yanı sıra otomatik sigorta ve diğer DIN rayı ürünleri arasındaki uyumluluk, ABB nin elektrik dağıtımı için eksiksiz çözümler sunmasını sağlıyor. Akıllı tasarım, pano montajcılarının az sayıda küçük alet ve kit parçalarıyla çeşitli boyutlarda 60 farklı pano konfigürasyonu oluşturmasına olanak tanıyor mm, 2000 mm ya da 2200 mm yükseklikte, 250 ila 1250 mm genişlikte ve 200 ila 900 mm derinlikte olan pano tasarımları üretilebilir. IP30 ila IP65 arasında koruma sınıfı seçeneklerine sahip System pro E Power, piyasada IP65 koruması sunan tek pano konumundadır. System pro E power IEC standardını, ark arızası 6 kriterinin (arc fault criteria 6) gereksinimlerini karşılar ve IEE 693 ile EN60068 sismik sertifikalarına sahiptir.

78 ÜRÜN VE UYGULAMALAR Omron, Yeni Endüstriyel Robot Çözümlerinin Lansmanını Gerçekleştirdi ENDÜSTRİ OTOMASYON Merkezi Japonya nın Kyoto kentinde bulunan Omron Corporation, 1 Nisan 2016 tarihinde dünyanın 39 ülkesinde yeni endüstriyel robotlarının lansmanını gerçekleştirdi. Bu lansmanda Omron Adept Technologies, Inc. tarafından geliştirilen, sınıfının en iyisi 49 adet yeni robot bulunuyor. Robotların üretim ortamına entegre edilmesini kolaylaştırmak amacıyla bu robotlara Omron un sensörleri, güvenlik bileşenleri ve ödüllü NX/NJ serisi makine otomasyon kontrolörleri entegre edildi. esnekliği ve performansı; Yiyecek ve İçecek, Otomotiv ve İleri teknoloji gibi sektörler için ideal bir seçenek sunuyor. Bu küresel Lansman ile Omron, robotlara algılama, kontrol, hareket ve güvenlik özellikleri entegre ederek üretimi ve verimliliği arttıran yenilikçi çözümler sunma hedefini bir kez daha göstermiş oldu. Omron un benzersiz yazılım ve kontrol mimarisi kombinasyonu, hızlı değişim gerektiren çok çeşitli ürünlerin üretilmesinden kaynaklanan fabrika otomasyonu sorunlarını çözüyor. Ortak kontroller, entegre yazılım mimarisi ve geliştirme ortamı, mevcut ve gelecekteki ihtiyaçları karşılayarak süreç tasarımını kolaylaştırıyor, daha esnek çalışma imkanı sunuyor ve bakımı öngörülebilir hale getiriyor. Çözümlerimizin 76

79 ENDÜSTRİ OTOMASYON Temel Özellikler Endüstriyel robot modelleriyle yüksek hızlı performansa ve güvenilirliğe sahip olun: Lanse edilen 3 robot ailesi (SCARA, Delta, Articulated), Omron çözümünün mekanik tarafına yüksek hızlı performans ve güvenilirlik kazandırıyor. Robotların hepsi ortak entegre geliştirme ortamı tarafından kontrol edilebiliyor; böylece hattaki robot türleri, gerekli uygulamalarla esnek bir şekilde kullanılabiliyor. Çalışma sırasında statik elektriği önlemek için Elektrostatik Boşalma (ESD) ve temiz odalar için mevcut seçenekler ÜRÜN VE UYGULAMALAR PLC ler gibi kontrol ürünleriyle kapsamlı bağlantılar kurun: Omron endüstriyel robot çözümleri, tüm robotları Sysmac otomasyon platformu tarafından yönetilen makine kontrol ortamıyla kusursuz bir şekilde bağlıyor. Bu yaklaşım, geleneksel robotların kullanıldığı geleneksel yapıların kısıtlamalarını aşarak en zorlu üretim hatlarının toplam verimliliğini artırıyor. Entegre yazılım ortamıyla tasarım ve geliştirme çalışmalarını kolaylaştırın: Otomasyon Kontrol Ortamı (ACE), program kodu yazma gereksinimini önemli oranda azaltan kullanışlı ve uygulama odaklı sihirbazlar içeriyor. Kullanıcılar, yeni otomasyon proseslerini doğrulama süresini önemli oranda azaltan güçlü 3D simülasyon aracına erişebiliyor. Görsel denetimin kullanıldığı robot uygulamaları, paketleme hatları için özel geliştirilmiş ACE PackXpert yazılımı tarafından tamamen destekleniyor. Genel Bakış Omron un Adept Cobra robotu sektörde eşi benzeri olmayan bir performans sunar. ecobra SCARA Robot Serisi, kompakt sistem iz düşümü sunarak değerli zemin alanından tasarruf sağlarken kurulum maliyetlerini ve karmaşıklığı da azaltır Omron un Adept ecobra 600/800 SCARA robot serisi, 600 veya 800 mm menzile sahiptir ve her biri farklı uygulama zorlukları ve verim gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanan üç performans katmanı içerir. ecobra, kompakt iz düşümü sunarak değerli zemin alanından tasarruf sağlarken kurulum maliyetlerini ve karmaşıklığı da azaltır. Bu benzersiz ürün ailesi, kullanıcıların her performans seviyesinde en kaliteli ve en dayanıklı robotlara sahip olmasını sağlar. Yüksek performanslı SCARA robot sistemi; mekanik montaj, malzeme taşıma, paketleme, makine bakımı, vidalama ile birlikte hızlı ve hassas otomasyon gerektiren diğer uygulamalara yöneliktir. Omron Adept Cobra Serisi robotlar, dahili Adept SmartController hareket kontrolörü sayesinde sektörde eşi benzeri olmayan bir performans sunar. 77

80 ÜRÜN VE UYGULAMALAR Değerli zemin alanından maksimum düzeyde faydalanmak ve kurulum maliyetlerini (kablo, kontrol dolabı, iş gücü vb.) azaltmak için tüm amplifikatörler ve kontroller robotun içinde tamamen gömülü olarak yer alır Genel bir donanım platformunu temel alan üç performans seviyesi (Lite, Standard ve Pro) vardır. Donanım kalitesinden ödün vermeden yalnızca uygulama için gerekli olan performansı sunarak ürün değerini en üst seviyeye taşır Yazılım lisansı indirilerek performans yükseltilebilir. Basit bir yazılım yükseltmesiyle ürün verimini artırmak için robotunuzu kolaylıkla yükseltebilirsiniz Standard ve Pro performans seviyelerinde doğrudan PLC programlama gibi gelişmiş özellikler bulunur. Bu özellik, bilindik ladder lojik programlama dilleri kullanılarak eğitim ve uygulama sürelerinin en aza indirilmesini sağlar Adept ACE, uygulamaların uzun ve aşırı karmaşık programlama işlemleri gerekmeden verimli biçimde kullanılmaya başlanmasını sağlar Sanal ortamda eksiksiz bir sistem yapılandırmasının ve testinin yapılmasına olanak sağlayan güçlü bir 3D emülatör içerir X-Scara: Esnek seçme sistemi Geniş erişim ve taşıma kapasitesi 120 mm ile 1200 mm aralığında ve 1 kg ile 50 kg arasında değişir ve bu özellik robotun uygulamanız için hassas şekilde ayarlanmasına imkan sağlar. Temiz oda ve toza/damlamaya dayanıklı türler gibi özel sürümler gıda ve farmasötik endüstrilerindeki uygulamalar için kritik ortamlarda kurulumu mümkün kılar. XG serisi tüm eksenler için kullanılan mekanik sistemin basitliği sayesinde çok güvenilir bir teknoloji uygular. Daha yüksek hassasiyet ve hız Minimum bakım Daha yüksek esnemezlik Kullanımı daha kolay Çok kompakt tasarım Çoklu bağlanabilirlik seçenekleri ENDÜSTRİ OTOMASYON Tümleşik görüş ve konveyör izleme fonksiyonları Hornet robot serisi birincil ve ikincil gıda paketleme için tasarlandı Hornet 565, yüksek hızlı alma ve paketleme uygulamalarına yönelik bir paralel robottur. Güçlü kontroller robotun tabanına gömülüdür, böylece değerli zemin alanından tasarruf sağlanır, kurulum masrafları ve ürün karmaşıklığı azalır. Standart IP65 sınıfı çalışma alanı ve kolay yıkama için korozyona dayanıklı malzemeler gibi kirlenme riskini en aza indiren hijyenik bir tasarıma sahiptir. Hornet; entegre yüksek hızlı konveyör izleme, güçlü görsel kılavuz ve özellikle paketleme pazarı için tasarlanmış, kullanımı kolay bir uygulama yazılımı içeren eksiksiz bir robot paketleme çözümü sunar. Robot, doğrudan bir PLC üzerinden programlanabilir ve bilindik ladder lojik programlama dilleri kullanılarak eğitim ve uygulama süreleri en aza indirilir. Daha yüksek güvenilirlik (XG serisinde kayış bulunmaz, hareket eden elektronik parça da yoktur) Omron Adept Quattro robot, patentli özelliklere ve et ve tavuk işleme alanında USDA onayına sahip olan dünyadaki tek paralel robottur. Quattro Paralel robot; paketleme, üretim, montaj ve malze- 78

81 ENDÜSTRİ OTOMASYON me taşıma alanlarındaki yüksek hızlı uygulamalarda oldukça başarılıdır. Bu robot, tüm çalışma alanında maksimum hız, maksimum ivme ve olağanüstü bir performans sağlayan patentli dört kollu döner platformumuza sahip olan dünyadaki tek paralel robottur ( delta robot olarak da adlandırılır). Ultra kompakt kontrolleri ve gömülü amplifikatörleri iz düşümü verimliliğini geliştirirken kurulumu da basitleştirir. Quattro robot yüksek hız, doğruluk ve baş üstü montaj özellikleriyle esnek ve hızlı paketleme, malzeme taşıma, takım hazırlama ve montaj işleri için mükemmel seçimdir Bir kontrolör ile 8 robota kadar kontrol olanağı Serbestlik derecesi: (opsiyonel dönüş ekseni) Dakikada 200 devire kadar Çalışma aralığı 500 mm den 1600 mm ye kadar olan ürün çeşitliği Farklı Delta robot kolu türleri Taşıma kapasitesi aralığı: 1-8 kg IP sınıfı aralığı: IP65, IP67, IP69K Yeni çarpışma önleyici algılama işlevi: İsteğe bağlı bu işlev, tutucu üzerindeki tehlikeli ve beklenmedik darbeleri algılayarak makinenizin emniyetini artırır. ÜRÜN VE UYGULAMALAR Patentli dört kollu tasarım Sağlam bileşenler ve tasarım Yüksek çözünürlük, mutlak enkoderler Yüksek verimliliğe sahip, düşük ataletli sürücüler ve hafif kollar 8 khz servo güncelleme hızı yüksek doğruluk, üstün yavaş hız takibi ve kolay kalibrasyon sağlar Entegre sıcaklık sensörleri hasarı önlemek için servo motorlardaki sıcaklığı izler Robottaki tanı ekranı, sorunların daha hızlı giderilmesini sağlar Quattro S650HS modeli, birincil gıda işleme alanında USDA onaylıdır Adept Viper altı eksenli robotlar, hız ve hassasiyet özellikleriyle hızlı ve hassas otomasyon gerektiren işlemler için idealdir. X-Delta: Sysmac platformunda entegre edilen en hızlı alma sistemi Dakikada 200 döngüye ulaşabilen Delta çözümü anında Alma ve Yerleştirme operasyonları uygulamak için birden fazla konveyör ile senkronize edilebilir. NJ kontrol cihazı 8 Delta robotu kontrol ederken 2 ms, 4 robotu kontrol ederken 1 ms yanıt süresi sunar. Adept Viper altı eksenli robot; montaj, malzeme taşıma, paketleme, makine bakımı ve 650 mm veya 850 mm menzilde hız ve doğruluk gerektiren diğer işlemler için ideal, yüksek performanslı eklemli bir robottur. Mevcut PLC nin (IEC ) bilindik ladder lojik programlama dillerini kullanarak hızla uygulamaya koyma Tanı ekranı, sorunların daha hızlı giderilmesini sağlar Robotu PC, PLC veya robot kontrolörü aracılığıyla kontrol etmek için Ethernet TCP/IP özelliği Yüksek doğruluk, üstün yavaş hız takibi ve kolay kalibrasyon için yüksek çözünürlüklü mutlak enkoderler Maksimum hız sunmak için yüksek verimliliğe sahip, düşük ataletli Harmonik Sürücüler ve hafif bir kol Maksimum taşıma kapasitesi 5 kg 79

82

83 ENDÜSTRİ OTOMASYON Kese Kağıdı Makinasında Çifte İnovasyon Üretimde %30 Artan Hızlılık ve Kalıp Değiştirmede Otomatik Sistem ÜRÜN VE UYGULAMALAR ELSIM / gerçekleştirilebiliyor. Bu sebeple aynı gün içerisinde birçok kez farklı ürün prosesine geçiş yapmak mümkün oluyor. Mevcut şartlarda kullanılan makinalarda üründen ürüne geçiş işlemleri bir hayli zaman alırken, firma mühendisleri, bu noktadan harek etle yeni bir geliştirme sağlamak istedi. Bu amaçla farklı ürün üretim geçiş süresini ne kadar kısaltabileceklerine yönelik yoğun bir Ar-Ge çalışması yürüttüler. Yazar: Gamze Yıldız Kollmorgen Elsim Özel Müşteri Müdürü Kese kağıdı, laminasyon ve flexo baskı makinaları üreten Nort Makina, tasarımı kendisine ait olan; üretim hızını yüzde 30 artıran ve kalıp değiştirme sürecini otomatik olarak gerçekleştiren yeni bir kese kağıdı üretim makinası geliştirdi. Standart testler yanında özel testlerle üretilen makina, minimum 8 eksenli olup, müşterinin talebi doğrultusunda 30 eksenlere kadar çıkabiliyor. Piyasadaki benzerlerine göre daha fazla adette ürün üreten bu makinanın tüm elektronik sistemleri ve yazılımı ise, Elsim Kollmorgen tarafından geliştirildi.plastik poşetlerin tüketimi günden güne azalmakta ve yerini kağıt torbalara bırakmaktadır. Oldukça karmaşık bir yapıya sahip olan kese kağıdı makinalarında mevcut şartlarda üründen ürüne geçiş işlemleri de bir hayli zaman alır. Bu tür sorunları giderebilmek için Nort Makina, mühendislik ve bilgi birikimine güvendiği Elsim Kollmorgen ile işbirliğine giderek, yeni bir kese kağıdı üretim makinası geliştirdi. Geliştirilen bu makinada çok farklı ebat ve özel liklerde üretim Diğer bir önemli yenilik ise makinanın üretim hızının yaklaşık %30 artırılmış olması. Piyasadaki benzer makinalar ürünün ebadına göre değişkenlik gösterecek şekilde dakikada adet kese kağıdı üretirken, yeni makinada bu rakam adet aralığına çıkarıldı. Makinanın üretim sürecinde de standart testlerin yanı sıra özel testler uygulandı. Nort Makina Üretim Müdürü Zekeriya Güngör,»İmalat sanayinin jargonunda makina ürün seçiyor diye bir tabir vardır. Bir ürünle yaptığınız test benzer bir ürünle uyuşmayabilir. Bu da aslında makinanın kalitesini gösteren bir durumdur» diyerek, kendi testlerinin tümünde pozitif sonuçlar aldıklarına dikkat çekiyor. Avrupa da aynı ürün 500 kilogram olarak üretilirken, Türkiye de bu rakam 200 kilo gramlara kadar düşer. Çünkü talep bu yöndedir ve üretici de bunu üretmek durumundadır. Bir makinanın günlük üretim kapasitesini 1 ton olarak düşünürsek ve gün içerisinde 4 farklı ürün üretildiğini farz edersek, ortalama 4 kalıp değiştirilmesi gerekir. Her bir kalıbın değişim süresi ise ortalama 30 dakikadır. Buradan da günde 2 saate yakın kalıp değiştirmek için zaman harcandığı ortaya çıkar. Bu da çok ciddi bir süredir. Üstün Makina Otomasyon Çözümü Üstün makina otomasyon çözümü Kollmorgen Automation Suite, yüksek oranda farklılaşmış makina ve daha karlı işletme inşa etmeye yardımcı olmak için yüksek derecede entegre ve 81

84 ÜRÜN VE UYGULAMALAR sezgisel yazılım programlama ortamını, sınıfının en iyisi hareket bileşenleri ve sıra dışı ortak mühendislik hizmetlerini bir araya getiriyor. Gelişmiş Performanslı Programla nabilir Otomasyon Denetleyicisi (PDMM), orta seviyeli bilgisayar performansı sunarak Intel Celeron işlemci teknolojisiyle en yüksek işlemci performansı temin ediyor. 10» veya 15» entegre ekran tercihini de içeren Yüksek Performanslı PDMM ürünü, Intel Core 2 Duo ailesine kadar olan işlemci teknolojisi için üstün bilgisayar performansı sunuyor. ENDÜSTRİ OTOMASYON AKD Gelişmiş Kollmorgen Tahrikleri Her türlü uygulamaya kolay entegre edilebilen ethernet tabanlı servo sürücülerinin eksiksiz aralığını içeren Kollmorgen AKD Serisi ise makinadaki her şeye anında ve kesintisiz erişim için tak ve çalıştır işletmeye alma sistemi sunuyor. Sınıfının en iyisi servo bileşenlerle beraber AKD sürücüleri, tümü çevreye duyarlı üretilerek olmak üzere endüstri lideri performans, iletişim seçenekleri ve güç seviyeleri sunuyor. Makinalara gövdesiz performans avantajlarını tam gövdeli motorun kurulum kolaylığıyla bir araya getiren Münhasır Cartridge DDR motorları, entegre ve fabrikada hizalanan yüksek çözünürlüklü geri bildirim cihazı ve ayrıca rotoru desteklemek için makinanın kendi yataklarını kullanarak, doğrudan yüke bağlanan benzersiz bir rulmansız tasarım özelliğine sahiptir. Çoğu model beş dakikadan kısa sürede kurulabilir. Nort mühendisleri, bu geçiş sürelerini kısaltmak için Elsim Kollmorgen ile otomasyon destekli bir çalışma yürüttü. Bu çalışmalar neticesinde üretim bandındaki yenilikler ve yazılım kısmındaki ayarlamalar ile makinanın otomatik ölçümlemeye geçilmesi sağlandı. Nort Makina nın Elsim Kollmorgen ile olan işbirliğini değerlendiren Elsim Kollmorgen Özel Satış Müdürü Gamze Yıldız, Nort Makina nın bu uygulamayı, mühendisliğine ve bilgi birikimine güvendiği için Kollmorgen ile yürütmeye karar verdiğini ifade ediyor. Doğru Yerde Doğru Ürün Makina üretiminde başarı, doğru yerde doğru ürün kullanılarak sağlanabilir. Doğru yer noktasında öne çıkan ürün ve sistemlerden bir tanesi de servo sistemlerdir. Bu noktada Kollmorgen teknolojisi devreye giriyor. Geliştirilen makinanın tüm elektronik sistemleri ve yazılımı Kollmorgen tarafından geliştirilirken, projede Kollmorgen in şu ürünleri kullanıldı: 1 -AKD PDMM Hareket Kontrolörü (Endüstriyel PC için üstün hız) 2 -AKD Servo Sürücü 3 -CDDR Direct Drive (Servo Motor için olağan üstü hız sağlar). 4 -AKM Servo Motor (Yüksek tork ve ekstra dayanıklı servo motor) Yüksek Tork ile Ekstra Dayanıklı Servo Motor. Kollmorgen AKM senkron servo motorlar, i aşkın standart ürün ve pratikte sınırsız ortak tasarımlı modifikasyon ile kullanıcılarına benzeri görülmemiş bir tercih ve esneklik sunuyor. Bu ürünle, özel uygulama gereksinimleri için en uygun duruma getirilen doğru motoru seçmek hiç bu kadar kolay olmamıştı. Sonuç: Lanse Edilmeden Bile Yoğun İlgi Görüyor Nort firmasının geliştirdiği bu yeni makina, henüz piyasaya sunulmamışken bile mevcut müşterilerilerden yoğun ilgi görüyor. Nort Üretim Müdürü Zekeriya Güngör,»Makinayı henüz lanse etmememize rağmen özellikle bizi takip eden mevcut müşterilerimizden yoğun bir ilgi görüyoruz» diyor ve ekliyor:»kese kağıdı, laminasyon ve flexo baskı makinaları yapıyoruz. Ana ürün gruplarımızın yanı sıra özel projeler de üreten, butik çalışmalar yapan ve danışmanlık hizmeti de veren bir firmayız. Çok değişken taleplere en iyi şekilde yanıt verebiliyoruz. Tüm bu kompleks üretim ve tasarım sürecimizde Elsim Kollmorgen bize destek veren önemli bir partnerimiz. Elsim Kollmorgen i ürün kalitesinin yanı sıra Ar-Ge ve tasarım süreçlerimizde de bize olumlu katkılar sağladığı için tercih ediyoruz. İyi ürünün yanı sıra iyi bir teknik hizmet de çok önemlidir.» 82

85

86 ÜRÜN VE UYGULAMALAR Üretim adaları için hazır çözüm ENDÜSTRİ OTOMASYON TURCK / Otomotiv tedarikçisi Euwe havalandırma Arka havalandırma ızgarası üretim makinalarında parka taşıyıcıların tanımlanmasını Turck un BL ident RFID sistemleri ile yapmaktadır, bütün büyük otomotiv üreticileri bulmak mükündür. ( General Motors, VW, BMW, Mercedes-Benz, Porcshe vb.), Otomotiv endükstrisi gibi rekabetin bu kadat yoğun olduğu bir sektöre ürün sağlayan ve talepkar firmalar ile çalışan her firma kurumsal tarihi boyunda doğru işler yapmış olmalıdır. Fiyat ve kalite doğru oranda olmalı ve son olarak üretim ve diğer tüm üretim iç süreçlerleri organize şekilde gitmeli ve otomotiv endüstrisi için ISO/TS 16949:2009 standartının belirttiği şekilde firma uyumluğu sağlanmalıdır. EuWe için Kompakt kare tasarımlı cihaz Turck okuma yazma kafalarını öne çıkarmaktadır. Grup firmaları otomotiv üreticileri ve parça sağlayıcıları için dünya çapında yüksek teknoloki plastik parçalar üretmektedirler. Bu parçalar iç trim paçaları, Merkez konsol, Panel, Bagaj kapakları ve fonksiyonel parçalar olabilemektedir. Örnek olarak arka havalandırma ızgaraları kapı kapandığında ya da airbag açıldığı anda oluşacak basınca dayanılacağından emin olunmalıdır. Parçalar üzerlerindeki hava kanatları ile hava basıncının artdığı durumda hava basıncının serbest kalmasını sağlamaktadırlar, Aksi halde dışardan taze havanın dolaşım yapması mümkün olmayacaktır. Özel makinelerde birleşik üretim süreçlerinin birçok dezavantajı bulunmaktadır. Herhangi bir istasyonda meydana gelecek bir duruş hemen hemen tüm makinenin acil kapanmasına sebep olmaktadır. Akıllı bekleme istasyonları iş parçalarının verimli bir şekilde tanımlanması üretimin devamlılığını sağlayabilir. Otomotiv parça sağlayıcı EuWe Eugen Wexler GmbH & Co. KG bu sistemi yeni arka havalandırma ızgarası üretim alanında TURCK RFID ekipmanları kullanarak uygulamaktadır. EuWe Eugen firmasının referans listesinde neredeyse BMW için Arka havalandırma ızgarası 2014 yılında EuWe firması mevcut üretimini BMW için arka havalandırma ızgarası üretimi yapabilecek özel bir makina ile genişletti. Sistem de birkaç farklı bağımsız üretim istasyonu olduğu için Üretim adaları ile üretim olarak isimlendiril mektedir. Bir enjeksyon makinesi üretim sürecinin başında bulunmakta buradan çıkan iş parçaları bir robot vasıtası ile dörtlü olarak iş parçası taşıyıcısına yerleştirilerek konveyor hattından ilk üretim istasyonuna taşınmaya başlamaktadır. İkinci istasyonda bir robot tarafında dört adet ızgaraya dört 84

87 ENDÜSTRİ OTOMASYON önceki üretim alanında geleneksel yaklaşım sensörleri kullanılarak sıralı üretim metodu benimsenmiş ve burada hatalar dökümente edileceği zaman kontrolör her bir bağımsız parça taşıyıcıdaki hatalı ürün adetini sayar ve hatalı ürünleri ayıklar fakat bu yöntem ile iş parçası taşıyıcı zinciri bozulur. Sıralı üretim kesintiye uğraması ise sıralı üretim sisteminin en önemli dezavantajıdır. Ürün depolama alanı beklemelerin bir miktar önüne geçebilmektedir. Bir üretim aşaması durma noktasına gelirse, bu istasyonun önünde üretim sıkışmaları olacaktır. Sıkışma arkasından üretim adaları gerekli parçalar olmadığı için durmalıdır. ÜRÜN VE UYGULAMALAR İş parçası taşıyıcının alttan görünümü, Veri taşıyıcı ve havalandırma ızgaraları adet iş parçasına yerleştirilerek, ultrasonik kaynak ile sabitlemekdir. Bir sonraki istasyonda ise bir kamera vasıtası ile iş parçaları ters çevrilmeden kaynak hatalarına karşı kontrol edilmektedir. Hatalı parçalar burada ayrılmakta ve yeni doğru parçalar ile değişmektedir. Son işlem adımında ise yine bir robot tarafından iş parçaları çevrilerek sızdırmazlık köpüğü uygulanmaktadır. Tüm bu işlem sürecinde üretimin sıkışmaması için çift ürün taşıma hattı ile yapılmaktadır. Son işlem adımında sızdırmazlık köpüğü kontrolü için komplike bir görsel kontrol içermektedir. Özel bir aydınlatmaya sahip bir kamera köpüğün yoğunluğunu devamlılığını ve hacmini kontrol etmektedir. Sıralı üretim sistemlerinin dezavantajları Üretim sahalarının planlanması sırasında sıklıkla sorulan bir soruda üretim sürecindeki iş parçası taşıyıcılarının tanımlanması için en uygun metoddur. Otomasyon teknisyeni Robert Ullmann mevcut alanlardaki uygulamalarından iş parçası taşıyıcılarının tanımlanması konusunda deneyimi bulunmaktadır. EuWe firmasının bir Bay Ullmann ın deneyimleri ile ikinc arka havalandırma ızgarası üretim alanı için uygun bulunan yol iş parçası taşıyıcıları RFID ile tanımlama sistemi tavsiye edilmektedir. Bay Ullman, Önceki üreim hattımızdan daha iyi neler yapabiliriz düşüncesi ile yola çıkıp, RFID sisteminin mevcut makinelerimize getireceği avantajları gördük, Bu sayede yeni makinelerimiz daha yüksek üretim hızında olup daha az manuel kontrol gerektirecektir Kompakt tasarım montajı kolaylaştırır, Çalışmanın başında Turck dışında farklı bir RFID ürün sağlayacısı ile görüşüldü firmanın RFID okuma yazma kafalarını sadece silindirik gövdede sağlayabilmekteydi. Turck firmasının seçilmesindeki sebeplerdein birini Turck un sağlamakta olduğu çok kompakt tasarımdaki Okuma/yazma kafalarıdır.. Dar kare gövdedeki TN-Q RE4.47T okuma yazma kafası üretim istasyonlarının ortasına montajı mümkün olmakta ve optimal çözüm sağlamaktadır. Silindir tipi okuma kafaları zaten mevutta silindir olduğundan dolayı kullanımı mümkün olmamaktaydı. diye ekliyor Bay Ullmann Kontrolör ile Kolay entegrasyon Turck RFID sistemlerin kontrolörler ile entegrasyonu çok kolaydı, RFID arayüz modülleri ile plc yi haberleştirmek için mevcut plc yazılımlarımız içerisine herhangibir ek fonksiyon bloğu eklememize gerek kalmadı, 85

88 ÜRÜN VE UYGULAMALAR PLC yazılımı üzerinden RFID arayüz modülleri kolayca kontrol edilebilmekte diyerek Siemens S7 PLC ile Turck BL ident RFID entegrasyon rahatlığını gösteriyor ve otomayon mühendisi olarak önceki projede sistemin özel program bloklarına ihtiyaç duyduğundan bahsediyor Bay Ullmann ENDÜSTRİ OTOMASYON Okuma yazma kafası iş parçası taşıyıcının merkezine monte edilmektedir. olarak daha yüksek üretim hızı olarn esnek bir sistem ortaya çıkmış ve daha az manuel müdahale gereksinimine gerek duyulacaktır. Bu yeni sistemin getirdiği avantajlardan biride çalışma esnasında model değişimlerine olanak vermesidir. Kontrol kabini içerisinde BL20 arayüz modülü Profinet ile RFID bilgilerini Kontrolöre iletmektedir. RFID sistemi her bir iş parçası taşıyıcısını proses boyunca toplamda sekiz kere tanımlamaktadır. PLC hatalı proses işlemlerini ilgili iş parçası taşıyıcısını ve taşıyıcı üzerindeki hatalı parça pozisyonunu bilgileri ile database e yazmaktadır. Ve bu data Turck Multiprotokol arayüz modüllerinin Profinet haberleşmesi ile S7 PLC ye ulaşmaktadır. Eğer proses sürecinde bir hata oluşmuş ise bu hata çalışması esnasında tespit ve dokümente edilecektir. RFID ile çok daha verimli üretim alanları Benzersiz iş parçası taşıyıcı tanımlamasını sonucu Tüm istasyonlar ve bunlara bağlı iş parçası taşıyıcıları S7 kontrölördeki kullanıcı arayüzü ile izlenebilmektedir. Eğer hatalar aynı istasyonlarda sıklık ile oluşuyor ise bunun takibi yazılımdaki görselleştirme fonksiyonları ile mümkün olmaktadır. Bunun ile beraber Robert Ullmann bu opsiyonu gelecek seri makineler için mümkün olacağı eklemekte. Bu tip üretim adaları yeni makinelerde üretimi tamamen mümkündür Lauf an der Pegnitz firmasının tüm Eugen-Wexler Group için tüm özel makinaların imalatında sorumlu olup Çek Cumhuriyeti, Meksika ve 2017 den itibaren ABD de kurulacak olan yeni üretim sahası için üretilecek olan makinelerde buradaki deneyimden faydalanılacaktır. 86

89

90 ÜRÜN VE UYGULAMALAR ENDÜSTRİ OTOMASYON Tektronix in Yeni RF Sinyal Üreteç Serisi Fiyat-Performans oranı ile Endüstriye Öncülük Etmektedir Yeni TSG4100A Vektör Sinyal Üreteci daha ulaşılabilir Orta sınıf RF Test ve Ölçüm çözümlerinde hızla büyüyen ihtiyaçları karşılamaktadır NETES MÜHENDİSLİK / Dünya nın öncü test, ölçüm ve görüntüleme enstrümanları sağlayıcısı, bugün TSG4100A serisi sinyal üreteçlerini tanıttı. TSG4100A bir Vektör Sinyal Üreteci (VSG) olmasına karşın, basit sinyal üreteçlerinin daha ulaşılabilir fiyatlarına sahip. Yeni RF Sinyal Üreteci Tektronix in sunduğu diğer öncü orta sınıf RF test çözümlerini tamamlamaktadır; (diğer çözümler; USB-tabanlı RSA306 Spektrum Analizör, MDO4000B ve MDO3000 mixed domain Osiloskoplar). TSG4100A $18,000 ın altında fiyatı ile bir numaralı markadan sunulan ilk RF Sinyal Üretecidir. RF sinyal generatörler, ürün tasarımı, testi ve üretim gibi geniş bir kullanım alanına sahiptir. Şimdiye kadar RF mühendisleri ve teknisyenleri basit RF Sinyal üreteçleri ya da çok daha pahalı Vektör Sinyal Üreteçleri arasında bir seçim yapmak zorundaydılar. TSG4100A ile ulaşılabilir RF Sinyal Üreteci fiyatına Vektör Sinyal Üreteç sunulmaktadır. Ayrıca, eğer mühendislerin ih- 88

91 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR tiyaçları değişirse, TSG4100A sahada kolaylıkla daha uzman bir vector ve sayısal modülasyon yeteneğine yükseltilebilir. Kablosuz ürünlerin tasarımında ve üretiminde test çözümlerinin daha ulaşılabilir fiyatlara sahip olması çok net bir ihtiyaç diyor Tektronix RF ve Komponent Çözümleri Genel Müdürü James McGillivary. Tektronix, RSA306 USB Tabanlı spectrum analizör ile bu boşluğu doldurmak için hızlı bir ilk adım attı. Bu ivmeyi TSG4100A ile, RF vector sinyal üreteçlerde yenilmez bir fiyat performans ile devam ettiriyoruz Muhteşem RF Performansı TSG4100A serisi 3 ayrı frekans ile sunulmaktadır, DC den 2.0 GHz, 4.0 GHz ve 6.0 GHz e. Cihazlar düşük phase-noise ile spur-free çıkışlara ( 113 GHz), üstün genlik doğruluğu (<+/- 0.4 GHz, 0dBm CW sinyal +16dBm den -100 dbm e seviye aralığı) ve mükemmel frekans çözünürlüğü (1 μhz herhangi bir frekansta) sağlamaktadır. Kristal osilatörün sağladığı sıcaklık doğruluğu <±0.002 ppm ve yaşlanma doğruluğu <±0.05 ppm, orta sınıf sinyal üreteçleri arasında en yüksek doğruluklu ve kararlısıdır. Analog Modülasyon TSG4100A sinyal üreteci çok çeşitli modülasyon seçenekleri sunmaktadır. Genlik Modülasyonu (AM), Frekans modülasyonu (FM), Faz modülasyonu (ΦM), ve darbe modülasyonu (PM). Harici bir modülasyon girişi kadar iyi bir dahili modülasyon kaynağı bulunmakta. Birçok analog sinyal üretecin tersine, TSG4100A DC den 62.5 MHz e sürekli tarama yapabilmektedir. 62.5MHz in üzerindeki frekanslar için, her bir tarama bölgesi için bir octave dan fazla alanı kapsar. Vektörel Modülasyon Cihazlar yazılım yükseltmesi ile VSG uygulamalarını destekleyebilir. Vektör yükseltmesi ile, TSG4100A serisi RF taşıyıcı, 400 MHz ve 6.0 GHz aralığındaki vector sinyal modülasyonlarını tam desteklemektedir. TSG4100A temel sinyal üretimini 125MHz de çift, keyfi dalga şekli işletebilmektedir. Üreteç en yaygın modülasyon şemalarını destekleyen dahili kaynağa sahiptir: ASK, QPSK, DQPSK, π/4 DQPSK, 8PSK, FSK, CPM, QAM (4 to 256), 8VSB, ve 16VSB. Sayısal haberleşmede kullanılan standart filtreli modülasyon tiplerini de içermektedir: raised cosine, root-raised cosine, Gaussian, rectangular, triangular, ve daha fazlası. İlave esneklik olarak, arka panelde bulunan BNC I/Q modülasyon girişi desteği ile harici kaynaktan keyfi vector modülasyonlarını da destekler. 89

92

93 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜN VE UYGULAMALAR SCHNEIDER / Yüksek bant genişlikli içerik, Nesnelerin İnterneti kavramlarının yanı sıra toplama ve gecikmeye duyarlı uygulamalar edge bilişimin büyüme faktörleri olarak gösterilirken, Schneider Electric, kurumlar için geliştirdiği edge uygulamalarına yönelik altyapı çözümlerini tanıttı. Enerji yönetimi ve otomasyonda global uzman Schneider Electric, bilişim kaynaklarını üst sınırlarda kullanmayı düşünen kurumlar ve bulut ve hizmet sağlayıcılarını destekleme stratejisini tanıttı. Son kullanıcı veya veri kaynağına yakın konumlandırılan bilişim teknolojileri kaynakları olarak tanımlanan edge uygulamaları 91

94 ÜRÜN VE UYGULAMALAR ile ilgili olarak tanıtılan stratejinin bir parçası olarak Schneider Electric, edge uygulamalarından etkilenen beş ortamı ve bunları desteklemek için tasarladıkları altyapıyı anlattı. Bölgesel sunucu barındırma / telco veri merkezleri müşterilerinin yüksek bant genişlikli içerik ve gecikmeye duyarlı uygulamalar kullanması bu etki alanlarının büyümesini desteklerken Schneider Electric in InfraStruxure mimarisi ve prefabrik modülleri, pazara hızlı erişim ve düşük işletim maliyetleri için bölgesel bir veri merkezinin hızlı bir şekilde modüler olarak oluşturulmasına olanak tanıyor. Öte yandan edge uygulamaları kapsamında, özellikle perakende ve bankacılık sektöründe müşteri deneyimini zenginleştirmek için uzak ve şube ofis konumlarına yönelik olarak bilişim teknolojileri hizmetleri sunuluyor. Schneider Electric in SmartBunker CX ve NetShelter SX çözümleri söz konusu uzak tesisler ve şubeler için son derece güvenli, güvenilir ve uzaktan yönetilebilen tek kabinli çözümler getiriyor. Sunucu odalarının, uygulamalar, gecikme, güvenlik ve uygulama esnekliği gibi çeşitli nedenlerle tesiste barındırılması gerektiğini belirten Schneider Electric, sayısı her geçen gün artan bu uygulamaların, bilişim teknolojileri altyapısının uygulanmasını ve kullanımını kolaylaştıran yakınlaştırılmış ve hiper-yakınlaştırılmış altyapı üzerinde barındırıldığını aktardı. Schneider Electric bu ortamı desteklemek için InfraStruxure ve prefabrik Mikro Veri Merkezleri çözümleri, edge uygulamalarını kullanan kurumlara yönetim, güvenlik ve ölçeklendirme kolaylığı sağlıyor. Edge uygulamalarından etkilenen bir diğer ortam olan ağ kabinetleri ise bugün çalışanların tüm IT kaynaklarına güvenilir bir şekilde bağlanması, şirketin verimliliği için hiç bu kadar kritik önem taşıyor. Bu ortamlarda çalışan personel, dağınık tesislerin yönetimini ENDÜSTRİ OTOMASYON kolaylaştırmak ve potansiyel ekipman arızaları, güvenlik riskleri ve çevre sorunlarının kesintilere neden olmadan önce belirlenmesini sağlamak için Schneider Electric entegre, bağlı çözümlerini ve StruxureWare Data Center Operation yazılımını sunuyor. Endüstriyel tesisler de edge uygulamalarından etkilenen bir ortam olarak uygulamaların git gide daha bağlantılı olduğu ve süreçleri işletmek için verilerden faydalanılan yerler olarak karşımıza çıkıyor. Bilişim Teknolojileri ve İşletim Teknolojisinin yakınlaşması, klasik bilişim teknolojileri donanımının potansiyel olarak zorlu ortamlara yerleştirilmesini gerektiriyor. Bu tesisleri destekleyen Schneider Electric in SmartBunker FX, endüstriyel kontrol ve IT ekipmanını güvenli bir şekilde barındırmak için dayanıklı hale getirilmiş ve uzaktan yönetilen çözümler sunuyor. Edge uygulamalarının, genellikle uzakta olan ve yerel bilişim teknolojileri personelinin desteklemediği klasik veri merkezlerinin sorunlarından farklı, kendine özgü güçlükleri bulunuyor. Bu uygulamaların kullanım ömürlerinin daha uzun olmasının yanı sıra yönetimi, korunması ve uygulanması daha kolay ve daha dayanıklı olması gerektiği için bu durum, klasik veri merkezininkinden farklı bir stratejiye ihtiyaç duyulduğu anlamına geliyor. Schneider Electric Veri Merkezi Stratejisi ve Teknoloji Başkan Yardımcısı Kevin Brown gerçekleştirilen strateji tanıtım toplantısında konuyla ilgili olarak Günümüzün ve geleceğin bilişim teknolojileri gereksinimlerini desteklemek için daha fazla bilişim gücü, merkezden edge ağında dağıtılıyor. Bu harekete yön veren Nesnelerin İnterneti (IoT) kavramı, yüksek bant genişlikli içerik ve gecikmeye duyarlı uygulamalar gibi güçlerle Schneider Electric, bu benzersiz ortamların ihtiyaçlarını karşılayan çözümler ve hizmetler sunuyor. şeklinde konuştu. 92

95

96 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON PC Tabanlı Kontrol: Tüm Rüzgâr Endüstrisi Gereksinimleri için Komple Çözüm Sunan Sistem Isıtma Soğutma Ekin Endüstriyel malarının ve Ya serisini piyasaya ser olarak, ısıtm Yeni CX5100 gömülü PC serisi, merkezi bir kontrol platformu olarak, rüzgar türbinleri için idealdir. Dört çekirdek işlemciye kadar donanım desteği ve doğrudan bağlı I/O sistemiyle, daha düşük fiyatlarla yüksek performans sunuyorlar. Soğutma ünitel Beckhoff, rüzgar endüstrisi için geliştirmiş olduğu entegre enerji şebekesi desteği bulunuyor. olarak ve spesifik uygulamalarda k kontrol çözümünü PC Tabanlı Kontrol ile operasyonel yönetim, hatve kontrolü, invertör kontrolü, durum izleme ve görselleştirme görevlerinin tek bir CPU üzerinde gerçekleştirilebilmesine imkan veriyor. Çok hızlı rüzgar türbinleri kontrolörlerine bile entegrasyon hızlı ve kolay bir şekilde sağlanabiliyor. PC ve EtherCAT teknolojisi modüler, hassas bir şekilde ölçeklenebilen standart yazılım ve donanım bileşenleri yelpazesi sunmasının yanı sıra, rüzgar enerjisinin verimli ve ekonomik kullanımını sağlayan, küresel ölçekte erişilebilir ve kanıtlanmış bir sistem çözümünü temsil ediyor. Beckhoff un kontrol sistemine entegre edilmiş Durum İzleme ve akıllı rüzgar türbini ağı üzerinden Yeni CX5100 gömülü PC serisi, merkezi bir serisi artık daha sağlam ve daha y kontrol platformu olarak, rüzgar türbinleri için idealdir. Kompakt, sağlam, DIN raya monte AISI 304\316 plaka materyalleri il edilebilen ve doğrudan I/O sistemi bağlantılı 08 SHT serisinin bağlantı materyal Gömülü PC ler donanımlarında bir, iki veya olup 45 bar basınca kadar dayanık dört çekirdekli işlemciler bulundurabilirler ve Isı transferini sektördeki diğer le daha düşük maliyetlerle yüksek performans daha yüksek ölçekte gerçekleştirild sunarlar. CX51xx, görselleştirme, güvenlik Heat Transfer verilmiştir. ve Durum İzleme de dâhil olmak üzere, bir rüzgar türbini kontrolüne ait tüm görevleri üstlenebilir. Beckhoff otomasyon yazılımı TwinCAT 3 ün çok çekirdekli teknolojiyi 94

97 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER desteklemesiyle Durum İzleme gibi bilgi işlem yükü yüksek olan görevler, ayrı bir çekirdek üzerinde uygulamaya koyulabilir. CX51xx in yüksek işlemci hızı aynı zamanda, ek yazılımlar kullanılırken karşılaşılabilecek sınırlamaları ortadan kaldırır. EtherCAT Terminaller Durum İzlemeyi kontrol sistemine entegre ediyor PC tabanlı Kontrol, rüzgar türbini Durum İzleme görevini mevcut otomasyon sistemine sorunsuz biçimde entegre eder: titreşim ölçümü için yüksek hassasiyetli EL3632 EtherCAT Terminali veya gerilme ölçer (strain gauge) analizi için EL , kolayca mevcut I/O sistemine eklenebilir. Örneklenmiş ham veriler üst düzey yazılım çözümleri için kullanılabilir. OPC gibi açık bir arabirim üzerinden kontrol sistemine entegre edilebilen kullanıcının CMS yazılımı, downstream hizmetlerin analizini ve başlatılmasını kolaylaştırır. Bu entegre çözüm, geleneksel kara kutuya veda etmemizi sağlıyor. Diğer bir deyişle, donanım tabanlı durum izleme sistemlerinin kontrol sistemiyle karmaşık bir şekilde kullanılması artık gerekli değil. Kullanıcılar, yalnızca esnek genişleme seçeneklerinden ve daha düşük sistem maliyetlerinden değil, aynı zamanda gelişmiş hata ayıklama imkanlarından da fayda sağlıyorlar. Geleceğe dönük: EtherCAT ile rüzgar türbini ağ sistemi Beckhoff, voltaj düşümüne yada değişen ihtiyaçlara hızlı cevap verebilme yeteneği sayesinde rüzgar türbini ağlarında yeni standartlar belirliyor. EtherCAT tabanlı sistemler, anlık akım ve voltaj değerlerini besleme noktasındaki şekliyle, saniyede adede kadar örnek alabilir. Bir gerilim düşümü durumunda, tüm rüzgar türbinleri için kullanılan ayar değeri (set value), bütün rüzgar türbini ağında 1 ms den kısa sürede güncellenir. Tüm rüzgar türbinlerinin ölçüm değerleri ve besleme noktasındaki ölçümler, bunlarla ilgili akım, voltaj ve frekans kontrolüyle, 1 μs den kısa bir zaman içerisinde senkronize edilir, ve bu sayede optimum şebeke desteği sağlanmış olur. TwinCAT 3 ile basitleştirilen sistem mühendisliği Beckhoff un entegre otomasyon yazılımı TwinCAT, kullanıcılara programlama dilleri bakımından seçim özgürlüğü sunuyor: IEC için nesne yönelimli uzantılara ek olarak, C ve C++ da gerçek zamanlı uygulamaların programlanması için kullanılabiliyor. MATLAB / Simulink desteği, rüzgar endüstrisinde BECKHOFF / sektörünün lider kuruluşu uzun soluklu Ar-Ge çalıştırımları sonunda MIT SHT sundu. erinde evaporatör, kondera uygulamalarında ani ısıtıcı ullanılan MIT MB 08 SHT üksek ısı transferi yapacak. e sağlamlaştırılmış MIT MB i AISI 304 olarak tasarlanmış lıdır. himli eşanjör markalarından iğinden serinin ismine Super Ekin Endüstriyel in Yeni Tasarımı MIT- MB 08 SHT serisini (Super Heat Transfer) Satışa Sundu EKİN ENERJİ / 95

98 ÜRÜNLER Bosch Rexroth tan yeni nesil Hägglunds CBP tahrik motorları ENDÜSTRİ OTOMASYON Bosch Rexroth, en zor şartlara göre tasarlanan yeni nesil Hägglunds CBP serisi tahrik motorlarıyla teknik talepleri karşılanması en zor olan plastik ve kauçuk endüstrilerine büyük kolaylık sağlıyor. Madencilik, taşımacılık ve denizcilik gibi zorlu şartlarda faaliyet gösteren sektörlere göre tasarlanan güçlü tahrik motorları, en ağır işleri dahi kolaylaştırıyor. Tahrik ve kontrol teknolojileri alanında dünyanın önde gelen şirketi Bosch Rexroth, güçlü bir tahrik sistemi arayışında olanlara çok özel bir seri sunuyor. Üretimde artan talepleri daha hızlı ve daha az kaynak kullanarak karşılamak amacıyla hareket eden Bosch Rexroth, Hägglunds CBP serisi tahrik motorlarıyla kullanıcılara büyük avantaj sunuyor. Yüksek torka sahip ve oldukça az alan kaplayan seri, zorlayıcı koşullarda dahi üstün bir performans sunarken, hafifliğiyle de dikkat çekiyor. Özellikle hız aralığı ve teknik talepleri karşılaması zor olan lastik ve kauçuk endüstrisi için devrim niteliğinde olan Hägglunds CBP tahrik motorları, dahili karıştırıcılar gibi zorlu uygulamaların da üstesinden gelebiliyor. Endüstri uygulamalarından diğer birçok uygulamaya kadar farklı alanlarda çok daha fazlasına ulaşmanızı sağlıyor. Tüm sektörlerde çok geniş bir yelpazeye sahip Hägglunds doğrudan tahrik sistemleri, madencilik, 96

99 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER taşımacılık, denizcilik, offshore, kauçuk, plastik, kâğıt hamuru, kâğıt, geri dönüşüm, şeker ve kimyasallar gibi çok geniş bir endüstriyel alanda kullanılıyor. Yüksek kontrol ve güvenlikle her kuvvete ve yüke uyum sağlayabiliyor. Güçlü motorlar, ağır hava şartlarına ve tüm zorlamalara karşı maksimum dayanıklılık sunuyor. Sibirya nın keskin soğuğundan, Afrika nın bunaltıcı sıcaklarına kadar her türlü çevre koşuluna dayanıyor ve tüm sanayi uygulamalarında kullanılabiliyor. Farklı güç seviyelerinde ve konfigürasyonlarda sunulan seri, teslim edilmeden önce fonksiyon testlerine tabi tutuluyor. Kullanımı oldukça kolay ve kompakt olan tahrik motorlar, ağır madencilik işleri için de büyük kolaylık sağlıyor. Hızla harekete geçen hidrolik pompalarla yüksek güç Tahrik birimi, motor, kontrol ve izleme sisteminden oluşan Hägglunds serisi, sisteme yüksek güvenlik ve performans getiren hidrolik pompalara sahip bulunuyor. Hızlı harekete geçen bu pompalar, her uygulama için en zorlu şartlarda dahi gerekli güvenlik ve gücü sunuyor. Bosch Rexroth un verimliliği artırarak tasarladığı bu özel seri, 3 MW güce kadar çıkabiliyor. Hız aralığı ise lastik ve kauçuk endüstrisin teknik taleplerini yeterince karşılayabiliyor. Ayrıca, CBP kullanımı performans açısından muazzam bir artış sağlarken, daha kısa devir sürelerine ulaşmanıza imkan sağlıyor. Yüksek sıcaklıkta kusursuz bir performans sunulurken, azaltılmış ses seviyesi ile makine aksamı güvenliği de üst düzeyde tutuluyor. Böylece geleceğin ihtiyaçları şimdiden öngörülüyor. Hem işçilerin hem de makinenin güvenliği için Quick-Stop özelliği Doğrudan hidrolik tahrik motorları için gerekli olan tüm standartları karşılayan seri, flanşa veya tork koluna monte edilebiliyor. Seri ayrıca, frezeli milllere (DIN 5480) uyumlu olan serinin motorlarında gerekli delik açıklıkları da mevcut bulunuyor. Böylece mekanik düzeneklerin ısınmasına veya soğumasına gerekli imkanı tanıyan Hägglunds, CBP momenti ve hızıyla üretimin optimizasyonu için gerekli değişkenliğe sahiptir. Bu şekilde enerji tüketiminde tasarruf olabildiği gibi etkin güç girişinde artış sağlanıyor. Sürekli olarak yüksek güçte çalışabilen seri, hem işçilerin hem de makinenin güvenliği için entegre bir Quick-Stop (Hızlı Durdurma) işlevine sahip bulunuyor. Bosch Rexroth laboratuvarında, zorlu ve gerçekzamanlı koşullarda test edilen bu özellik, güvenliği en yüksek düzeyde tutuyor. Ayrıca, kauçuk prosesleri üzerinde dünya çapında bir iddiaya sahip olan seri, çok yönlülük ve yüksek kontrolü bir arada sunuyor. Bosch Rexroth / 97

100 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Dassault Systèmes 3DEXPERIENCE platformu otomotiv sektörünün geleceğin otomobillerini yaratmasına olanak tanıyor 98

101 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER Dassault Systèmes in pazar lideri endüstri çözümleri, tasarımdan otomobil üretimine kadar tüm süreçlerde başarılı bir şekilde kullanılıyor. 3D tasarım yazılımı, 3D Dijital Modelleme ve Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM) çözümlerinde dünya lideri 3DEXPERIENCE Şirketi Dassault Systèmes, Gebze de ulaşım ve mobilite sektörü için Otomotiv Teknolojisi Günü adı verilen özel bir etkinlik düzenledi. Etkinlik, Türkiye nin lider otomotiv sektörü birliklerinden biri olan TAYSAD ın (Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği) işbirliğiyle gerçekleştirildi. Otomotiv Teknolojisi Günü boyunca katılımcılar, en yeni endüstri çözümlerini öğrenme, Dassault Systèmes müşterilerinin hikayelerini dinleme (Tırsan) ve 3DEXPERIENCE platformunun otomotiv sektörü için faydalarını tecrübe etme şansı buldu. Dassault Systèmes uzmanlarından, iş ortaklarına, müşterilere ve Türk taşımacılık sektöründeki karar alıcılara kadar 200 den fazla işletme yöneticisi etkinliğe katılım gösterdi. Araçlarda yeni sosyal deneyimler oluşturma Dassault Systèmes Türkiye Ülke Müdürü Elif Gürdal etkinliğin açılış konuşmasında şunları söyledi: Araç üreticileri ve tedarikçileri, artan düzenlemeler ve zorlu müşterilerle nitelendirilen global pazarlara hizmet veriyor. OEM ler ve tedarikçilerin maliyetleri dikkatlice yönetirken ve sıfır kusur hedeflerken yenilikler sunması gerekiyor. Bunun yanı sıra müşteriler, çekici ve kullanıcı dostu olmakla birlikte gelişmiş güvenlik ve rahatlığı bağdaştıran araçlar istiyorlar. Bu yeni Ulaşım ve Mobilite çağında Dassault Systèmes çözümleri bu değişime olanak sağlıyor. Dassault Systèmes in pazar lideri çözümleri, uzun zamandır otomotiv sektöründe ve pazarda tasarımdan otomobil üretimine kadar tüm süreçlerde başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Bugün bu çözümler, araçlarda mobiliteyle yeni sosyal deneyimler sağlamak için bir 3D evren oluşturuyor. Elif Gürdal, konuşmasında otomotiv yedek parça ve yan sanayinin kalbi olarak kabul edilen Gebze de Türk otomotiv sanayinin önemli temsilcileri ile bir araya gelmekten duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Gürdal, konuşmasını TAYSAD a teşekkür ederek bitirdi: Dassault Systèmes in TAYSAD ile işbirliğinin Türkiye otomotiv sektörü için çok önemli olduğunu ve birçok fayda sağlayacağını düşünüyoruz. Otomotiv sektörü, son teknoloji ürünü mühendislik çözümleri ve teknolojisiyle Dassault Systèmes in eskiden beri en güçlü olduğu temel sektörlerden biridir. Kısa vadeli hedefimiz pazar varlığımızı korumak, güçlendirmek ve liderlikte pay sahibi olmaktır. Otomotiv sektörünün sorunlarını çözmek için dijitalleşme bir ihtiyaç Bu etkinlik; köklü jeopolitik değişiklikler, kentleşme ve akıllı şehirler gibi trendlerle birlikte güvenlik gibi sektörün günümüzde karşı karşıya kaldığı temel sorunları tartışmak adına bir fırsat ortamı yarattı. Sektörün bugününü ve yarınını şekillendiren bu etkenler, paradigma değişimi olarak kabul edilmeli. Mega trendler, bütünleşik mobiliteye ve bununla ilgili iş modellerine yönelik yeni talepler yaratıyor. İnsanların davranışları temelden değişiyor. İşe giderken ya da evlerinde olsun insanlar, sorunsuz bir deneyim yaşayabilmek için mobiliteye kolay erişim istiyor ve otomobil sahipliğinde ulaşım maliyetlerini paylaşmayı tercih ediyor. Bu doğrultuda gelişen Ulaşım ve Mobilite sektörü, otonom araç prototiplerinin üretimini artırırken bir yandan da kompakt ve giriş seviyesi arabalar için artan talebi de görüyor. İş modellerini araçların esnek ve değiştirilebilir kullanımlarına uygun bir şekilde adapte ederek motor boyutlarını küçültmeye ve üretim döngülerini bağlantı teknolojisi ile eşleşecek şekilde hızlandırmaya odaklanıyor. Özetle, sektördeki rekabet esasında tek bir faktöre dayanıyor: çeviklik. Sektörün oyuncuları, bu gereksinimi karşılamak için stratejik yaklaşımlar getirmek zorunda kalıyor ve dijitalleşme de bunun temel sağlayıcısı olarak da kabul ediliyor. Dassault Systèmes / 99

102 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Akıllı fabrika için akıllı tutucular Ethernet TCP/IP üzerinden kolay kontrol SCHUNK WSG serisinin tüm 2 parmak paralel tutucular gibi, WSG 25 de daha kullanıcı dostu bir kullanım için ek yazılım yüklemesi olmadan sezgisel yapılandırma arayüzü ile Ethernet TCP/IP ve herhangi bir standart web tarayıcısıyla kullanım için tasarlamıştır. Bu amaçla sanayi M8 bağlayıcısı ile donatılmıştır. Tutucu, standart bir özellik olan entegre web sunucusu özelliğiyle gelmektedir. Aynı zamanda uzaktan teşhis ve durum e-postaları göndermek için kullanılabilir. Birçok ortak fonksiyonlar akıllı tutucu komutları olarak dahil olduğundan, tutucu minimum programlamayla üst düzey sistemlere entegre olabilir ve normal operasyon esnasında sistem kontrolü üzerindeki yük de azalır. Gerekirse, iç işlev ve kolay öğrenilebilir programlama dili gibi işlev aralıkları ayrı olarak özel uygulamaya adapte edilebilir. Bu sayede en zor görevlerde bile güvenilir çözümler bulmak kolaylaşmaktadır. Standart entegre enerji yönetim sistemi, tutucunun yüksek enerji verimliliğiyle çalışmasını sağlar. Parmak başına vuruş 32 mm ve maksimum yük 300 g dır. Tutucu kuvveti, 5 N ve 20 N aralığında her bir döngü için ayrı ayrı tanımlanabilir. Akıllı fabrikalardaki tutucu sistemleri, son derece farklı uygulamalar için kullanıldığından serbest konumlandırılmalı ve hassas kullanılmalıdır; ayrıca daha yüksek seviyedeki sistem kontrolörleriyle doğrudan iletişime izin vermelidir. Uzunluğu 100 mm olan, SCHUNK WSG 25 küçük tutucular, özellikle küçük robotlarda ve gantri modüler sistemlerinde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Her vuruştaki parmak pozisyonu ve tutucu kuvveti ayrı olarak uyarlanabilir ve devamlı olarak gözlenebilir. Ayrıca süreç istikrarını tehlikeye atmadan kırılgan küçük parçaların işlenmesini sağlamaktadır. Özel olarak geliştirilen kayış mekanizması, 400 mm/s yüksek tutucu hızı ve dolayısıyla kısa devir süresi sağlar. Tüm kullanım süresi boyunca yüksek hassasiyet, yüksek-kaliteli çene klavuzları tarafından sağlanmaktadır. Tüm seriler Akıllı SCHUNK WSG mekatronik gripper toplamda 4 sürümü bulunmaktadır: WSG 50, ProfiNet, Ethernet, TCP/IP, Profibus, Can bus üzerinden veya sekiz sanal dijital I / Os aracılığıyla kontrol edilebilir. Bir Profibus monitör operasyonun işlevini kolaylaştırmak için entegre edilmiştir. Parmak başına 55 mm vuruş olan WSG temel sürüme ek olarak, parmak başına 110 mm lik vuruşu olan WSG uzun zamanlı sürümü bulunmaktadır. Her iki sürüm da 5 N ve 80 N aralığında tutma kuvvetine sahiptir. Bununla birlikte WSG 32 ürünü daha küçük ve orta ölçekli parçaların taşınması için özellikle tasarlanmıştır. Tüm kılavuzlarda kolay temizlik için gerekli bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca Ethernet portu üzerinden de ağ bağlantıları sağlanabilmektedir. İsteğe bağlı olarak, ProfiNet veya CAN bus arayüzüyle donatılabilir. Her parmak için vuruş 34 mm ve tutma kuvveti 5 N ve 50 N aralığındadır. Yeni WSG 25 serinin son ürünüdür. Ethernet TCP/IP tarafından kontrol edilebilen marketteki en küçük akıllı tutucudur. SCHUNK / us.schunk.com 100

103

104 ÜRÜNLER Kaçak Akım Koruması XC³ Serisi Şalt Cihazları İle Gerçekleşiyor ENDÜSTRİ OTOMASYON Bina elektrik ve dijital altyapıları için ürün ve sistemler sunan Legrand, konutlar ve ticari uygulamalardaki modern tesisatların gereksinimlerini karşılamak üzere bazı şalt ürünlerini Türkiye deki Legrand Gebze fabrikasında üretiyor. Yerli üretim serilerinden biri olan TSE belgeli XC³ kaçak akım koruma anahtarları ile kaçak akım arızalarına karşı etkili koruma sağlıyor Legrand, konutlar ve ticari uygulamalardaki modern tesisatların gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirdiği halogen free ve alev iletmez malzemeden yapılmış yeni XC³ serisi şalt cihazları ile bina tesisatlarınız ve sizin için güvenlik, aynı zamanda montaj kolaylığı sağlıyor. tesisatlarınız için güvenlik, dayanıklılık ve montaj kolaylığı sunuyor. Büyük bir özenle geliştirilmiş Legrand ın XC³ serisi, can ve mal güvenliğinin sağlanması için maksimum korumayı garanti ediyor. Seride kullanılan otomat baraları hızlı kablolamaya olanak sağlıyor. Bağımsız sertifikasyon kuruluşları tarafından onaylı bu ürünler, erişilebilir terminalleri, oklu işaretleme yönlendirmeleri ve görünür vida başları kablolamayı kolaylaştırıyor. Legrand ın ürettiği XC³ serisi şalt cihazlarının tasarımı ve materyalleri, serbest hava geçişine izin vererek aşırı ısınmanın önüne geçiyor. Kolay bağlantı kafesi sayesinde de bağlantı hatalarını önleyerek güvenlik seviyesini artırıyor. Seri, iki konumlu raya montaj klipsi, etiket penceresi ve ön panel üzerinde yer alan teknik bilgiler ile kablolama ve bakım esnasında hız ve kolaylık sağlıyor. Bina İçi Tesisatları İçin Artan Güvenlik Konutlar ve ticari uygulamalardaki tesisatların gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanan Legrand ın yeni XS³, XG³, XC³ serisi şalt cihazları, kısa devrelere, aşırı ve kaçak akım arızalarına karşı etkili koruma sağlıyor. Termik, manyetik devre kesiciler ve kaçak akım cihazları içeren ve çok sayıda kontrol ve yardımcı sinyalizasyon elemanları ile tamamlanan bu seriler XC³ Serisi LEGRAND / 102

105 ENDÜSTRİ OTOMASYON Fluke 279 FC Termal Multimetre ÜRÜNLER Sorunu bulun. Onarın. Doğrulayın. Raporlayın. 279 FC, entegre termal görüntülemeye sahip tam özellikli bir dijital multimetredir ve verimliliğinizi ve güveninizi artırmak için tasarlanmıştır. Termal multimetre, çoğu elektrik sorununu hızlı bir şekilde bulmanıza, onarmanıza, doğrulamanıza ve raporlamanıza yardımcı olur; böylece sorunların çözüldüğünden emin olursunuz. Sorunu hemen bulun Termal görüntüleme multimetreleri, yüksek voltajlı ekipmanlarda ve transformatörlerde sıcak noktaları kontrol edebilen, sigortalarda, tellerde, yalıtım malzemesinde, konnektörlerde, birleşim uçlarında ve düğmelerdeki ısınmaları tespit edebilen, elektrikli ekipmanlara yönelik ilk basamak sorun giderme aletleridir. 279 FC nin termal görüntüleme cihazıyla tarama, pek çok elektriksel sorunu hızla ve güvenli bir mesafeden ortaya çıkarır. İki aleti bir araya getiren termal multimetre, yükü hafifleterek verimliliği artırır. Artan işlevsellik Ölçüm kapasitenizi artırmak ve akım ölçümünde (2500 A AC ye kadar) dar, erişilmesi güç alanlara erişmenizi sağlamak üzere iflex (esnek bir akım pensi) ile uyumludur. Geniş ful renkli LCD ekran, görüntüler ve okumalar için daha kolay ve net görüntüler sağlar. 10+ saat şarj edilebilir pil, normal şartlar altında tüm gün dayanır. Sonuçlarınızı iletme Dahili Fluke Connect ile, sonuçlarınızı kablosuz olarak akıllı telefona aktarın ve işin tamamlandığını doğrulamak için yapılan raporlamada zamandan kazanın. Ölçümler için akıllı telefonunuzun ekranında anlık olarak trend oluşturarak ve anlık izleyerek daha iyi sorun giderin. Raporları doğrudan sahadan oluşturup e-posta ile gönderin. ya da termografı beklemek zorunda kalmazsınız ve daha kısa zamanda daha çok iş yaparsınız! iflex ölçüm kapasitenizi artırır; akım ölçümü için dar ve erişilmesi güç alanlara erişin (2500 A AC ye kadar) 3 m den düşmelere dayanacak şekilde sağlam tasarlanmış ve artan koruma sağlamak için yükseltilmiş lastik kılıfla iki kat yalıtım yapılmıştır 6,1 m uzaktaki (arada engel olmadan) akıllı telefonla kablosuz olarak iletişim kurarak ölçümleri ve görüntüleri kaydedin Görüntü çözünürlüğü 80 x 60 3,5 /8,89 cm renkli LCD ekran Doldurulabilir lityum iyon pil, normal şartlar altında tam bir iş günü (10+ saat) çalışmanıza olanak sağlar ABD de monte edilmiştir Üç yıl standart garanti Otomatik kapanma ile pil ömründen tasarruf CAT III 1000 V, CAT IV 600 V ölçüm kategorisi İsteğe bağlı aksesuarlar: Fluke i or i iflex Esnek Akım Probları, Fluke BC500 AC Gücü Şarj Cihazı ve Fluke BP500 Lityum iyon Pil 3000 mah Öne çıkan ürün özellikleri Dahili termal görüntüleme cihazı olan tam özellikli multimetre Aşağıdakileri de içeren 15 ölçüm işlevi: Düşük geçirimli filtre ile AC geriimi, DC gerilimi, Direnç, Devamlılık, Kapasitans, Diyot testi, Min/Maks/Ort, AC akımı (iflex ile), Frekans Termal görüntüleme, çoğu elektriksel sorunu hızlı ve güvenli bir şekilde açığa çıkararak zaman alan test ve doğrulamalara olan ihtiyacı ortadan kaldırır İkisi bir arada araç, verimliliği artırmak üzere tasarlanmıştır; paylaşılan bir kamerayı almak için kamyona veya ofise gitmek NETES MÜHENDİSLİK / 103

106 ÜRÜNLER SANAYİNİN İLK 50 KA, ARK DAYANIKLI, ORTA GERİLİM REJENERATİF SÜRÜCÜSÜ GÜVENLİK RİSKLERİNİ AZALTIR ENDÜSTRİ OTOMASYON Yenilikçi sürücü sistemi, güvenlik uyumu, azaltılmış sistem karmaşıklığı, geliştirilmiş performans ve enerji tasarrufları sunuyor. Rockwell Automation, endüstrideki ilk 50-kA ve tüm rejenerasyon olanaklarına sahip ark dayanıklı orta gerilim sürücüsünü tanıttı. Rockwell Automation ın gelişmiş ArcShield teknolojisi, Allen- Bradley PowerFlex 7000 orta gerilim sürücüsü ürün grubuna ekleniyor. Entegre edilmiş ark dayanıklı bir Allen Bradley CENTER- LINE ile birleştirilmiş yeni PowerFlex 7000, ArcShield teknolojisi ile birlikte, sürücü sistemine tamamen entegre, ark dayanıklı yolverici-sürücü sistemi sunuyor. Arc- Shield teknolojisi, bir ark flaştan oluşan riskli enerji ve gazları personelden uzaklaştırıyor. Bu, güvenlik riskini azaltmaya yardımcı olurken benzin ve gaz, madencilik, güç üretimi, su ve atıksu arıtımı gibi ağır sanayilerdeki cihazları koruyor. Ark dayanıklı sistem, en sıkı ve kapsamlı küresel ark dayanıklılık standartlarını karşılamak için onaylanmıştır. Düşük gerilim kontrol kapısı bakım nedenleriyle açık olsa dahi tam çevre uzunluğunda personel koruması için 50 ka ark ve ayrıca Type 2B koruması sağlar. Rockwell Automation orta gerilim MCC ürün grubunun ürün müdürü, Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitü üyesi, John Kay şunları söyledi: Büyüyen ark dayanıklı ürün portföyümüze en son ArcShield teknolojisine sahip PowerFlex 7000 sürücü sistemi katıldı. Bu müşterilerimiz tarafından yapılan elektrik güvenlik programına artan talepleri desteklemek için geliştirilmiştir. Yeni sürücü sistemi endüstriyel nihai kullanıcıların üzerindeki güvenlik yükünü azaltmak için entegre edilmiş bir güvenlik çözümü sunuyor. Eşsiz tasarımlarımız müsterilerimizin talep ettiği gereksinimler ve doğrudan geri bildirimlerden etkilenmiştir. ArcShield sürücü sistemi, dünya çapında PowerFlex 7000 orta gerilim sürücüsü ağır sanayinin olmazsa olmazı haline getiren, etkili ve güvenilir motor kontrolünü sağlıyor. Sürücü sistemi, sık başlangıçlar ve duruşlar gerektiren uygulamalar için geniş bir yelpazedeki gereksinimleri karşılıyor. Diğer teknolojilere kıyasla kullanıcıların motorları daha hızlı ve etkin şekilde yavaşlatıp durdurmalarına imkân veren rejeneratif sürücü teknolojisini de kullanıyor. Enerjiyi motor ya da sürücü içerisinde ısıya dönüştürerek harcamak yerine, daha iyi enerji yönetimi, sürücü ve motorda daha az gerilim ve daha çok enerji tasarrufu için rejeneratif teknoloji enerjiyi hapsedip su ve elektrik tesis ağına geri gönderir. ROCKWELL / 104

107

108 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Parker Hannifin in AC10 Kompakt Sürücülerinin IP66 korumalı serisi şimdi 90 kw a kadar çözüm sağlıyor hanesi, bu durumda 6, toz koruma seviyesiyle ilgilidir (6, sürücünün toz geçirmez özellikte olduğu anlamına gelmektir). Derecenin ikinci hanesi, yine 6, su korumasıyla ilgilidir (6, güçlü jetlerle püskürtülen suyun muhafazaya zarar verecek miktarda girmeyeceği anlamına gelir). Parker AC10 IP66, AC10 serisi sürücülerin tüm avantajlarını sunmanın yanı sıra zorlu koşullarda çalışmaya izin veren, IEC onaylı çevre korumasına da sahiptir. Hareket ve kontrol teknolojilerinde dünya lideri olan Parker Hannifin, popüler, değişken frekanslı AC10 Kompakt Sürücülerinin IP66/NEMA 4x korumalı serisini 90 kw a kadar genişletti. Piyasadaki en küçük kompakt sürücülerden biri olan AC10 IP66, 0,4 ila 90 kw güç aralığında hız veya tork kontrolü gerektiren günlük uygulamalarda basit ama becerikli motor kontrolü sağlar. IP66 aralığı için 90 kw a kadar genişletme, zorlu çevre koşullarına dayanabilecek yüksek güçlü kompakt sürücüye yönelik pazar talebine doğrudan yanıttır. IP (giriş koruması) dereceleri uluslararası IEC standardı, EN da tanımlanmaktadır. Derecenin ilk Tasarım mühendisleri ve makine üreticileri için AC10 IP66, çok çeşitli endüstrilerde genel amaçlı endüstriyel motor kontrol uygulamalarına pratik bir yaklaşım sunar. IP66 muhafazası sayesinde, zorlu koşulların endişe konusu olabileceği gıda ve içecek tesislerindeki yıkama alanlarında ve atık tesislerinde ya da çatı üstü gibi hem iç hem de dış mekan uygulamalarında kullanılabilir. Genelde, sadece daha yüksek spesifikasyonlu sürücülerle ilişkilendirilen özellikleri sunan AC10 IP66; sensörsüz vektör modu, 590 Hz e kadar çıkış frekansı, tüm beş kasa tipinde trifaze 230 V ve 400 V güç besleme ve bir dakika boyunca tam %150 aşırı yük özelliklerine sahiptir. Bu kompakt sürücü ayrıca, entegre tuş takımı kullanılarak kurulum, ayar ve devreye alma için gereken süre ve çabayı azaltmak için tasarlanmıştır. Son olarak, IP66 korumalı, kompakt, uygun maliyetli sürücü arayan ve performanstan ödün vermeyen OEM makine üreticileri için optimize bir çözüm sunar. PARKER / 106

109 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER PMCtendo servo motorlar PMCtendo servo motorlar ile ister boyutlara, dinamiklere ve kontrol edilebilirliğe, isterseniz de geri bildirim sistemlerine yoğunlaşın, tüm özel uygulamalar için doğru motoru bulacaksınız. Yüksek güç yoğunluğu sayesinde, PMCtendo SZ aşırı biçimde kısa bir toplam genişlemeye sahiptir ve ayrıca hafiftir. Sonuç olarak, bütünleşik eksenler ve kısıtlayıcı koşullar için oldukça uygundur. Düşük başlangıç torku sayesinde hassas motor senkronizasyonu sürekli olarak yüksek işlem kalitesi sağlar. PMCtendo nun sahip olduğu özellikler: Son derece kısa toplam uzunluk Sarsıntısız şaft Düşük atalete bağlı olarak yüksek dinamikler SpeedTec konnektör veya SpringTec-konnektör Termal rüzgar koruması PTC Koruma türü: IP66 ya kadar RAL 9005 için siyah mat yüzey EnDat mutlak kodlayıcı: Tek dönüşlü veya çok dönüşlü elektronik levha 24 VDC tutucu freni Artırılmış hareketsizlik Harici IP44 fanından IC416 ya Su soğutma, A yüzü motor flanşı Motor yalıtım sistemi için UL ve CSA onay PMCtendo motorlarının uygulama alanları neredeyse sınırsızdır. Bu motorların mükemmel kontrol edilebilirlik özelliği, yüksek motor dinamikleri ve kompakt boyutları genellikle ön plandadır. PMCtendo motorlarının tipik uygulama alanları şunlardır: Makine araçları Paketleme makineleri Baskı makineleri Kağıt imalatı Dolum ve Yerleştirme/robotik cihazlar. PILZ / 107

110 ÜRÜNLER Parker Hannifin otobüs ve iş makineleri gibi mobil uygulamalar için yeni Pro Display 10 ve UX Toolkit i pazara sunuyor. ENDÜSTRİ OTOMASYON Hareket ve kontrol teknolojileri alanında dünya lideri olan Parker Hannifin Corporation, OEM müşterilerinin araç üstü uygulama ihtiyaçlarına uygun ve HMI uygulamaları geliştirmelerine olanak tanıyan yeni bir dokunmatik ekranı ve yeni Parker UX Toolkit i piyasaya sürdü. Ürünün tasarım aşamasından itibaren otomotiv CAN haberleşme alt yapısını destekleyecek şekilde ve güvenlik protokolleri ile güvenli bir yazılım sunulması amaçlandı. Parker UX Toolkit, yeni Parker Pro Display de kullanılacak özellikleri kullanıcı dostu HMI arayüzünde geliştirmek için tasarlanmış mükemmel bir programlama aracı olarak ürün ile beraber sunulmaktadır. Tek bir ekranda tüm aracın kontrolünü sağlayabilen bir altyapıya sahip ürün, aracın kullanımı için gerekli hız/devir/yakıt seviyesi ve uyarı sembolleri gibi ana işlevleri yanında, CAN anahtarı (switch) olarak kullanılabilecek alt yapıya da sahiptir. Dolayısı ile koltuk ısıtma, dörtlü sinyal, ya da klima kontrolleri için de bu ekran kullanılabilirken, sü- 108

111 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER rücüye destek olabilecek navigasyon, kamera ve telefon gibi ek özellikleri kullanıcı dostu bir ekran da kolayca kullanabilirsiniz. Dolayısı ile sadece bir ekran çözümü yerine ek uygulamaları ile aracın merkezi kontrol ve gösterge paneli olarak kullanılabilecek bir ürün olarak ortaya çıkmaktadır. Ekranın kullanım işlevselliği bu noktada OEM Ar-Ge mühendislerinin yaratıcılığına açık bir altyapı sunuyor, uygulama tabanlı olduğu için her geliştirilen uygulama ile tasarım sürekli gelişebilir. Örneğin bir elektrikli otobüsün pil yönetim sistemi ya da aracın diagnostiği ile ilgili sürücüye destek olabilecek bir uygulama oluşturulabileceği gibi, bir iş makinesi için ağırlık hesaplama ve mesafe ölçme gibi hususlar için de çözüm olabilecektir. OEM ler bu özelliklerden her hangi birini veya tümünü pazarlarına uygun şekilde uygulayabilir. Sürükle ve bırak işlevine sahip gelişmiş betik dili (QML) ve eksiksiz WYSIWYG düzenleyiciden oluşan program, uygulamaların hızla ve kolayca tasarlanabilmesi için çok sayıda kullanıma hazır bileşen ve profesyonel varsayılan temada bir stil kılavuzu içerir. OEM ler dahil edilen uygulamaları değiştirerek ekranlarını faaliyet gösterdikleri pazara ve son kullanıcılarına uygun şekilde özelleştirebilirler. Dahası, henüz bir benzeri olmayan panoları özelleştirebilme özelliği sayesinde son kullanıcılar ellerindeki görevle ilişkili bilgilere odaklanmak üzere birçok görünümü önceden tanımlayabilir. OEM in izin verdiği sınırlar dahilinde ekran son kullanıcı tarafından özelleştirilebilir, örneğin farklı hız ibre temaları gibi, modern, klasik vb. Program uygulama alt yapısına sahiptir, yani geliştirilen uygulamalar üretilmiş araçlara sonradan yüklenebilir, ek özellikler opsiyonlar müşterilere elektronik alt yapı ile sunulabilir, bu da araç üreticilerinin bir çok opsiyonu aynı kokpit/dashport çözümü üzerinden standartlaşmalarına olanak sağlar. Parker, zamandan tasarruf sağlayan bir dizi yapı taşı (örneğin, J1939 protokol paketi) da sunar. Bu yapı taşları, arabirimler uygulamanın ve iletişimleri yerine getirmenin yanı sıra verilerin etkin ve yerleşik tanılama ve uyarı özellikleri sağlamak üzere akıllı biçimde ayıklanmasını sağlar. Önemli kullanıcı avantajlarından biri de tanılama, tahmin, tümleşik belgeleme, coğrafi mevki saptama ve diğer gösterge uygulamalarını dahil ederek sistem kesinti sürelerini azaltabilmektir. Takvimler, sürücü seyir defteri, hesaplayıcılar, eğlendirici bilgilendirme ve eğlence uygulamaları gibi diğer kişisel araçlar da dahil edilebilir. Oluşturulabilecek ve uygulanabilecek uygulama sayısında bir sınırlama yoktur. Parker Pro Display 10 un Temel veya Gelişmiş sürümleri kullanımınıza sunuldu. Her iki sürümde de dokunmatik özellikli 10,1 inç IPS LCD (264 mm x 181 mm x 52 mm) ekran bulunmaktadır. IP65 koruma sınıfına sahip ekran gelişmiş bir ARM Cortex A9 işlemciye ve 2 GB belleğe sahiptir. Gerektiğinde, mikro SD kart yuvası ve/ veya USB bağlantı noktası aracılığıyla bellek artırılabilir. Dokunmatik ekranla sunulan dört adet CAN kanalı, 2 adet USB, RS232 Ethernet, Bluetooth ve Wi-Fi girişleri ile çok sayıda farklı sistemle kolayca ve hızla arabirim oluşturabilirsiniz. Üstelik, eğlendirici bilgilendirme özelliği ses için Giriş/Çıkış, mikrofon girişi ve FM-RDS radyo tarayıcısını ve video girişleri için 2 adet analog kompozit giriş ile desteklenir. Parker Elektronik Kontrol Departmanı, Avrupa Bölgesi Pazarlama ve İş Geliştirme Müdürü Bernard Spinnox, piyasaya sürülen bu yeni ürünler hakkında şunları dile getirdi: Bu yepyeni özellikleri müşterilerimize sunmaktan dolayı çok heyecanlıyız. Kullanımı kolay ve üst düzey esnekliğin bir araya gelmesi sayesinde müşterilerimiz kendi araç ve makineleri için sektörde öncü olabilecek uygulamalar ve işlevler geliştirebilir ve bunun neticesinde son kullanıcılar önemli avantajlar elde edebilir. PARKER / 109

112 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Rüzgâr enerjisi: Temiz enerjiyi emniyetli bir şekilde üretmek Rüzgâr gücünden enerji üretmek, Almanya da alternatif enerji kaynaklarına geçerken anahtar teknoloji olarak görülmüştür. Nükleer enerjinin yavaş yavaş kullanımdan kalkması, kelimenin tam anlamıyla, yenilenebilir enerjinin kullanımını kanatlandırmıştır. Rüzgâr enerjisini genişletmeye devam etmenin ön şartı; 100 metre ve daha fazla uzatılabilen rüzgâr türbinlerinin emniyetidir. Rürgar türbinleri için fonksiyonel emniyet zorunludur: beklenen her türlü dış etki ve hata durumlarında, rüzgâr türbinleri, tasarım özellikleri ile birlikte ele alınmalıdır. Makine Direktifinin uygulanması yasal bir gereklilik olduğundan dolayı rüzgâr türbini üreticileri için de zorunlu hale gelmiştir. Uygunluk değerlendirmesi prosedürü en azından Avrupa da mecburidir. Makine Direktifinin yasal açıdan bağlayıcı gereksinimlerine ek olarak, sertifikasyon için bilinen ya da tanınmış başka yönetmelikler vardır. Bunlar, Germanischer Lloyd tarafından yayımlanan rüzgâr türbinleri sertifikasındaki izlenecek yollar da dâhildir. Bu emniyet gereksinimlerini karşılamak adına otomasyon uzmanı Pilz, rüzgâr türbinindeki tüm emniyet fonksiyonları için ölçeklenebilir çözümler sunar. Pnoz Sigma serisindeki emniyet rölelerinin en kullanışlı olduğu alan odak noktasının bireysel (özel) emniyet fonksiyonları olduğu alanlardır, bu konuda rüzgâr türbinlerinin acil olarak durdurulması örnek olarak gösterilebilir. Alternatif olarak, hız monitörü PNOZs 30 hız ile ilgili fonksiyonlarla çalışması için tasarlanmıştır ve aynı zamanda rüzgâr türbindeki kırık emniyet pimini, pervane hızını ve jeneratör hızını da izlemektedir. Konfigüre edilebilir kontrol sistemlerinden PNOZmulti, farklı input sinyallerine olay güdümlü tepki veren birçok rüzgâr türbininde halihazırda kullanılmaktadır. İşte bu sebeple, modüler tasarım, ilgili rüzgâr türbinine isteğe göre esneklik kazandırabilen bir çözüme olanak verir. Ayrıca PNOZmulti emniyetli hız izleme için çok sayıda genişletilmiş modül sunmaktadır ve bu sayede rüzgâr türbininin bütün emniyet fonksiyonları tek bir sistem de yer alır. Ek olarak, PNOZmulti haberleşme modüllerinin yardımı ile kolaylıkla rüzgâr türbininin kontrol sistemine dâhil edilebilir. 110

113 Makine emniyetine ek olarak, Pilz portföyü tesis koruması için de çözümler içermektedir. Örneğin sıcaklık, yağ basıncısı gibi tesis değerleri olduğu kadar aynı zamanda, gerilim, akım ve güç gibi elektrik değerlerini de izleyebilir. Sunulan çözümler gerçek jeneratör gücünü ölçmek için uygun olabildikleri gibi aynı zamanda türbinlerin hareketli kanatlarının açısını ayarlayan pitch sistemi için gerekli acil durumları izlemek için de kullanılabilirler. PMDsigma veya PMDsrange gibi elektriksel izleme röleleri bu kapsamda kullanılır. Rüzgâr türbinlerindeki kablo güzergahları çok uzun olabilir, örneğin: acil stop butonu dağıtım kutusunda, gondolda ya da kulede bulunabilir. Değerlendirme (lojik) cihazına giden kablo kanalları, gondolun, rüzgârın yönünü izlemesi ile oluşan hareketi sonucu belirli noktalarda gerilime maruz kalır. Bu durumda, emniyet şeridi denetleme cihazları olan PLID ler, kule ve gondol arasındaki acil durdurma butonu kanallarını izlemek için kullanılabilir. Pilz için, makine emniyeti sadece üründen daha fazlasıdır ; işte bu yüzden Pilz geniş çaplı hizmetler sunar. Rüzgâr türbini üreticileri, kurulumu yeni yapılacak ya da önceden kurulumu yapılmış türbinler için risk analizi ve rüzgâr türbininin emniyet fonksiyonlarının doğrulanması konularında danışmanlık hizmeti sağlayan, otomasyon uzmanı Pilz in tecrübesinden yararlanabilirler. Ayrıca Pilz, CE işaretlemesi hizmeti vermektedir. Pilz, bir rüzgâr türbininin emniyet gereksinimlerini yerine getirebilmek adına, rüzgâr türbininin tüm emniyet fonksiyonları için ölçeklenebilir çözümler sunar. PILZ /

114 ÜRÜNLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Multi-touch özellikli Panel PC 900: B&R dan yeni bir amiral gemisi Panel PC 900 çeşitli boyut ve konfigürasyon seçenekleriyle mevcuttur Hızlı, fansız ve esnek Multi-touch özellikli Panel PC 900, içerisindeki son teknoloji işlemciler (Intel Core i7 teknolojisine kadar) sayesinde işlem gücünü en üst seviyede tutuyor. B&R ın amiral gemisi niteliğindeki bu yeni sistemi, yeni ekran boyutlarını multi-touch özelliğiyle birleştirerek şu ana kadar üretilen en işlevsel panelleri oluşturuyor. Ayrıca paneller önceki jenerasyondaki ürünlerle tam uyumluluk gösteriyor. Panel PC 900, Automation Panel geniş ekran serisinde kullanılan son teknoloji ürünü kapasitif dokunmatik ekranın tüm özelliklerinden faydalanır. Kenardan kenara tasarım, yansımasız cam yüzey ve yüksek çözünürlüklü ekranlar sayesinde sadece bir operatör paneli üzerinde yüksek düzeyde işlevsellik ve gelişmiş dizayn entegrasyonları sağlanmıştır. 15,6 ile 24 arasında değişen full HD çözünürlükteki ekranlar ile her türlü gereksinimin karşılandığından emin olabilirsiniz. Multi-touch ile daha güvenli Bu multi-touch ekranlar, iki parmak ile yakınlaştırma veya hızlı sürükleme jestleri ile sayfa değiştirme gibi yeni ve yenilikçi kullanıcı etkileşimlerine imkan tanır. Buna ek olarak, kritik ya da tehlikeli işlemlerin iki el ile gerçekleştirilebilmesi; operatörlerin yanlışlıkla yaptığı işlemlerin önlenmesi için efektif bir çözüm sunar. Uyumluluk Panel PC 900 serisi sistemler geleneksel 4:3 formatına ek olarak geniş ekranlar halinde de mevcuttur. Bir adet analog dokunmatik ekran ve arasında değişen ekran boyutları ile donatılmış single-touch Panel PC 900 geçmiş jenerasyon ürünlerle, boyutlar ve ekran çözünürlüğü konusunda da tam uyumluluk gösterir. Fansız Birçok Panel PC 900 varyantları fan olmadan çalıştırılabilir. Bu sistemler SSD sürücüler ve/veya CFast kartları ile birlikte kullanıldığında dönen parçalardan tamamen kurtularak hava filtresinin periyodik olarak değiştirilmesi gibi bakım operasyonlarını da gereksiz hale getirir BR AUTOMATION / 112

115 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER ORTA GERİLİM GÜÇ MODÜLLERİ Basınç İletimi Teknolojisi Basınç iletimi teknolojisi, modüllerin enerji döngüsü yetenekleri bakımından en yüksek güvenilirlik ve kaliteyi sağlamaktadır. Modüller taban plakası, yüksek yalıtım gerilimi ve muhteşem ısı transferi sağlayan alüminyum nitrür seramikten elde edilmiştir. Bu teknoloji 50Pak, 60Pak ve 77Pak Bipolar modüllerde kullanılmaktadır. IGBT Teknolojisi Lehim yüzeyi için ara levha; Homojen lehim kalınlığı, daha az delaminasyon. Eğik, mühürlü taban plakası; Azaltılmış boşluk ve batmaya dirençli alt ara yüz, daha yüksek termal kullanım. Ana bağlantı uçları için ara levha; Döngüsel yük altında yüksek kullanım ömrü ve titreşimlere karşı dayanıklılık ABB firması, yüksek gerilim yarıiletkenleri sektöründe, teknoloji ve kalitesiyle standartları belirleyen bir firma olarak bilinmektedir. Şimdi ise ABB bu eşsiz yüksek gerilim bilgi birikimini, endüstri standardı orta gerilim IGBT ve bipolar (tristör/diyot) modülleri ile genişletmektedir. Tristör ve Diyot Modül Teknolojisi Bağlantılı Temas Teknolojisi Bağlantılı Temas Teknolojisi insultor olarak lehimli alüminyum oksit seramik bir bakır taban plakas kullanmaktadır. Bu sayede 20Pak ve 34Pak Bipolar modüllerinde optimum ısı transferi sağlanmaktadır. Uygulamalar Modüller en yüksek sıcaklıklarda en düşük kayıp değerlerine erişmek için özel dizayn edilmiştir ve endüstriyel kullanım için standart gövdeye sahiptir. Değişken Hız Sürücüleri AC Motor Soft Starterlar Güç Kaynakları Güç Kalitesi UPS Yenilenebilir Enerji Sistemleri PROTEK TEKNİK / 113

116 ÜRÜNLER Elektrik otomasyonunda yenilikler PLC IPC Sürücüler. Festo, Endüstri 4.0 ı uygulamayı kararlı bir şekilde sürdürüyor. ENDÜSTRİ OTOMASYON bir araştırma projesini tanıtıyor: Endüstri 4.0 ın birçok özelliğini içeren bir robot kontrol sistemi olan CPX/EMCA ya sahip paralel kinematik sistem. İlave olarak, Festo Didaktik, Endüstri 4.0 için eğitim çözümlerini sunuyor. Bionic Learning Network tarafından geliştirilen emotionbutterflies, geleceğin ağ tabanlı üretimine kısa bir bakış sunmakta. Festo nun süper iletken teknolojisindeki bir uygulaması olan SupraCarrier için sunduğu yeni PLC IPC sürücüleri yenilikler arasında yeralmaktadır. Elektrik Otomasyonu İş Geliştirme Müdürü Martin Schorbach. Elektrik otomasyonu açısından, Festo her düzeyde otomasyon için komponentler sunuyor ve aynı zamanda komple sistem çözümleri geliştiriyor diyor, Festo, sensörlerden mekanik sürücülere ve kontrol birimlerine kadar elektrik otomasyonu için komple bir ürün yelpazesi ve aynı zamanda tam sistem çözümleri sunuyor. Şirketin ileriye dönük amacı, elektrik otomasyonu alanındaki başarılı büyümesini sürdürmektir. Bu hedefin bir yönünü geleceğin fabrikası için yenilikçi ürünler geliştirmek oluşturuyor. Festo, otomasyon platformu CPX i, esnek çok taşıyıcılı sistemi ve aynı zamanda Festo da elektrik otomasyonu Festo, pnömatik sürücü teknolojisindeki uzmanlığına ilave olarak 20 yıldır elektrik otomasyonu alanında da çok başarılı çalışmalar yürütmekte olup, kendisi için büyük gelişme hedefleri koymuş bulunuyor. Elektrik Otomasyonu İş Geliştirme Müdürü Martin Schorbach bu konuda şunları söylüyor: Geçen yıl, Elektrik Otomasyonu alanındaki büyüme bir kez daha çift haneli rakamları gördü. Bu yükselen trendi daha da güçlendirmek istiyoruz. Başarının reçetesi, geniş bir ürün yelpazesine sahip olmak ve bu yelpazeyi genişletmeye devam etmektir. Sensörlerden, elektrikli sürücülere, kontrol bileşenlerinden, yazılıma kadar, otomasyonun her düzeyine hitap ediyor ve aynı zamanda komple sistem çözümleri sunuyoruz. Festa AG Satış Yönetim Kurulu Üyesi Dr Ansgar Kriwet ise bu 114

117 ENDÜSTRİ OTOMASYON ÜRÜNLER SupraCarrier ile merdaneler üzerinden depolama ve hareketlendirme mümkün. Bu tür süzülen aktarma veya konveyör merdaneleriyle her ebattan yassı, feromanyetik olmayan ürünler hareket ettirilebilir. konuda şunları söylüyor: Festo aynı zamanda, Endüstri 4.0 ın elektrik otomasyonundaki uygulamasını kararlı bir şekilde sürdürüyor. Bazı önemli yenilikleri piyasadaki elektrikli sürücülere başarılı şekilde yerleştirdik. Endüstri 4.0 a giden yolda ilk adım, çok amaçlı haberleşme arayüzü OPC-UA dır. Festo bu arayüzü, otomasyon platformu CPX, çok taşıyıcılı sistemlerine ve kendi araştırma projesi olan, CPX/EMCA lı paralel kinematik sisteme dahil etti. Bu, sözkonusu çözümlerin mevcut kurulumlara ve proses kontrol sistemlerine hızlı ve kolay bir şekilde entegre edilmesini mümkün kılıyor. Esneklik ve verimlilik için Endüstri 4.0 Gelecekte dijitalizasyon, tesis ve sistemler dahilinde tamamen ağa entegre edilmiş iletişime yol açacaktır. Bu da sistem üreticileri ve müşterilerine sayısız avantajlar sağlayacaktır. Böylelikle şirket ile tedarikçileri ve müşterileri arasında bir yatay entegrasyon sağlanacaktır. Bu da tüm değer zinciri boyunca verimlilikte artış sağlayacaktır. Diğer yandan, üretim dahilinde dikey entegrasyon, kendi kontrol sistemleriyle birlikte akıllı komponentlerin birbirleriyle haberleşmesini ve kendilerini organize etmelerini mümkün kılacaktır. Festo AG tarafından düzenlenen basın kahvaltısında konuşan Dr. Kriwet bu konuda şunları söyledi: Bu durum, karmaşık yeniden programlama olmaksızın, sistemlerin zaman ve maliyet etkili tarzda gerektiği şekilde değiştirilmesine imkan verecektir. Bu ise, verimlilik ve esnekliği artıracak ve özelleştirilmiş ürünlere yönelik trende uygun olacaktır. Endüstri 4.0 bağlamında araştırma ve geliştirme çalışmasının İş, akademi ve politika çevrelerinden iş ortaklarıyla birlikte Festo, geleceğin üretimi için teknolojiler geliştirmek amacıyla hedefli araştırma işbirlikleri ve ortak projeler sürdürmektedir, diye açıklıyor, Festo AG Satış Yönetim Kurulu Üyesi Dr Ansgar Kriwet. bir amacı da makine ve sistemlerin entegre mühendisliğidir. Dr. Kriwet konuyla ilgili olarak şunları ilave etti: Dijital ağ iletişimi; müşteriler, araştırma, geliştirme ve üretim arasındaki işbirliğini ve aynı zamanda müteakiben sistemin işletmeye alınmasını ve bakımını kolaylaştıracaktır. Festo da Endüstri 4.0, teknoloji, insanlar ve eğitim uyum içinde Festo, Endüstri 4.0 ı çeşitli bakış açılarından görüyor. Modern bilgi ve haberleşme teknolojilerinin geleneksel endüstriyel proseslerle birleşmesi nedeniyle, teknolojinin artan bir önemi olduğunu vurgulayan Dr. Kriwet şu açıklamada bulundu: Festo, iş, akademi ve politika çevrelerinden iş ortaklarıyla birlikte, geleceğin üretimi için teknolojiler geliştirmek amacıyla, hedefli araştırma işbirlikleri ve ortak projeler sürdürmektedir. Festo, teknolojinin yanı sıra geleceğin üretim ortamında insanların rolüne odaklanarak, insan ve makinelerin birlikte nasıl güvenli şekilde çalışabileceklerini araştırıyor. Bunun bir örneğini, koruyucu kafes ihtiyacı olmaksızın insanlarla etkileşim kuran robotlar oluşturuyor. Festo için Endüstri 4.0 ın bir başka kilit unsuru, yeni ve büyük ölçüde daha karmaşık görevleri üstlenmek için hazırlanması gereken çalışanlara yönelik eğitim ve yeterlilik kazandırmadır. Festo çalışanları sürekli uygun eğitim almaktadır: Teknik öğretim sağlamada dünya lideri olan şirket, Festo Didaktik sayesinde kendi çalışanlarının temel ve ileri eğitimi için ideal donanıma sahiptir. FESTO / 115

118 ÜRÜNLER Hataların önceden giderilmesi B&R servo sürücüleri pozisyon gecikme hatalarını otomatik olarak algılar ve düzeltir ENDÜSTRİ OTOMASYON Repetitive Control) sayesinde sabit bozuculu üretim proseslerinin doğruluğunu öngörücü pozisyon gecikme hatası giderme yöntemini kullarak önemli ölçüde arttırır. Önemli bir ek çaba sarfetmeden makine veya tesisin performansı önemli bir oranda arttırılır. Tekrarlanan kontrol (Repetitive Control) yöntemi sadece bir donanım yazılım güncellemesi ile tüm ACOPOS modelleri için kullanılabilir hale gelir. Mekanik koşullar, Pozisyon kontrollü sürücüleri sabit hızda kullanırken, genellikle belirli bir alanda lokalize olan ve pozisyon gecikme hatası ile sonuçlanan, sabit bozuculu tork dalgalanmalarına neden olabilir. Kontrolör konfigürasyonunun optimize edilmesi, bu tarz pozisyon gecikme hatalarını minimize edebilir ancak bozucuyu tamamen önlemek mümkün olmayacaktır. Akıllı algoritma ACOPOS sürücü ailesi için standart hız kontrol çevriminde gömülü olan tekrarlanan kontrol yöntemi, hız ve gecikme hatalarındaki periyodik bölümleri önemli bir oranda azaltarak sürücünün tork referansını ayarlar. Algoritma sürekli bir öğrenme süreci geçirir böylece yük profilindeki değişikliklerin (örneğin aşınma nedeniyle oluşan) kullanılan öngörülü kontrol yöntemi sayesinde sürücü üzerinde bir etkisi olmaz. Standart kontrol prosedürüne bir eklenti olarak da eklenebilen ve son derece adaptif yapısı nedeniyle matematiksel modele bile ihtiyaç duymayan aktif bozucu bastırmanın yapılandırılması kolay ve sezgiseldir. Tekrarlanan kontrol (Repetitive Control) sayesinde B&R nin ACOPOS servo sürücülerinin pozisyon gecikme hatalarının kontrol edilmesini ve sabit bozuculu üretim proseslerin doğruluğunun önemli oranda arttırılmasını sağlar. BR AUTOMATION / 116

119 ENDÜSTRİ OTOMASYON PANASONIC GÜNEŞ PANELLERİ, TÜRKİYE PAZARINA ENERJİ GETİRDİ ÜRÜNLER Dünyanın önde gelen kuruluşlarından Panasonic, yeni ürünlerle ülkemizdeki yükselişini sürdürüyor. Panasonic, son olarak güneşten maksimum oranda yararlanmayı sağlayan güneş panelleri ile pazara ileri teknoloji ve büyük avantajlar sunuyor. Panasonic, güneş enerjisi teknolojisi ile Türkiye de Türkiye güneş enerjisini kullanma konusunda her geçen gün daha yüksek bir bilinçle hareket ediyor. Dolayısıyla birçok önemli ve büyük firma da bu pazara ürünleri ile dahil oluyor. Bu firmalar arasında en iddialı olanlardan biri ise kuşkusuz Panasonic Her ürünü ile dünyada marka olmayı başaran dev kuruluş, bu kez güneş enerjisi panelleri ile Türkiye pazarında. Panasonic Ürünleri Grubu Satış Müdürü Koray Yıldız markanın bu alanda ülkemizi tercih etme nedenlerini şöyle açıklıyor: Türkiye pazarı, gelişmekte olan piyasalar içinde bizim için en önemli yere sahip olan iki pazardan biri. Bu sebepten dolayı Panasonic Eco Solution grubu Türkiye ve Hindistan ı güneş enerjisi alanında odak pazarlar olarak tanımlıyor. Dışarıya bağlı olan enerji ihtiyacı, Türkiye nin enerji üzerindeki politikaları ve pazarın bu konudaki motivasyonu bize bu pazara girmek için yeterli nedeni sundu. Koray Yıldız, Panasonic in güneş enerjisi alanında ülkemizdeki hedeflerini ise Türkiye de Avrupa ve gelişmiş ülkelerin aksine, öncelikle büyük sistemlerin pazarı gelişti. Tabii ki bu, enerjiye olan ihtiyaçtan geliyor. Bu sebepten Türkiye de güneş tarlaları ve orta, üst seviye çatı sistemleri bizim öncelikli hedeflerimiz arasında. Özellikle kalite, ileriye dönük getiri, performans ve verimlilik konularında hassasiyeti olan yatırımcılar önceliğimizi oluşturuyor. sözleriyle açıklıyor. Mevcut alanda %27 daha fazla enerji Türkiye de güneş enerjisinden elektrik üretimi ile ilgili hemen her bölge ve şehirde küçük ya da büyük proje görmek mümkün. Fakat daha çok güney bölgelerimiz ve Ege Bölgesi nde yoğunluk yaşanıyor. Elbette bu yatırımcıların, yatırımlarından en üst düzeyde verim almak istemelerinden kaynaklanıyor. Panasonic güneş panelleri, sağladığı yüksek verimlilikle yatırımcılara birçok avantaj sunuyor. Sağladığı en büyük avantaj ise kurulum yapılacak alandan ötürü yeterli enerji üretim kapasitesine ulaşamayan yatırımcılar için en iyi çözümü sunması. Çünkü Panasonic güneş panelleri, %20 ile %25 arasında değişebilen oranda daha az yer kaplıyor. Dolayısıyla aynı birim alan referans alındığında diğer panellere göre Panasonic HIT paneller %27 daha fazla enerji üretiyor. Aynı zamanda hem sistem maliyeti düşüyor hem de çatı üzerine binen yük azalıyor. Panasonic HIT güneş panelleri ile kurulu böyle bir sistem birçok fabrikanın enerji ihtiyacını fazlasıyla karşılayabilecek güçte enerji üretiyor. Güneş enerjisi pazarı evrim geçiriyor Güneş enerjisinden yararlanma trendlerinin yakın zamanda büyük tesis ve fabrikalardan yaşam alanlarına doğru bir seyir izleyeceği düşünülüyor. Panasonic Ürünleri Grubu Satış Müdürü Koray Yıldız Güneş enerjisi alanında 5 yıl içinde son tüketici diye tabir ettiğimiz müstakil küçük villa ve ev piyasasının gelişeceğine inanıyoruz. Bu gruptaki müşterilerin kendi enerjilerini üretip harcamasını, hatta depolamasını bekliyoruz. Global trendin de bu yönde ilerlediğini söyleyebiliriz. Birçok alanda pazar kendi içinde evrim geçiriyor. Buna enerji üretiminin, son kullanıcı tarafında gerçekleşecek olan evrimi gözüyle bakıyoruz. Hep beraber bunu görmeyi planlıyor ve buna göre hazırlığımızı yapıyoruz. diyor. VIKO / 117

120 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Endüstriyel akışkanlar için orijinal alüminyum tesisat sistemi Transair, 20. yılını kutluyor lı sektörde basınçlı hava, inert gaz, vakum uygulamaları ve sıvı taşınmasını sağlıyor. Güvenlik, verimlilik ve uyumluluğun en iyi bileşimini sağlamak üzere Transair yeni teknolojiler geliştirdi. Alüminyum ve paslanmaz çelik olmak üzere iki malzeme seçeneği ve 12 farklı çap ile Transair çok sayıda son uygulamaya uygun seçenekler sunuyor da piyasaya sürülmesinin ardından toplamda km Transair modüler alüminyum tesisat sistemi tedarik edildi Hareket ve kontrol teknolojilerinde dünya lideri Parker Hannifin in Fluid System Connectors Europe divizyonunun (önceki adıyla Legris in) bir iş birimi olan Transair bu yıl 20. yılını kutluyor. Bu sürede, 75 milyonun üzerinde bağlantı parçası, km den fazla boru satıldı ve bu rakam dünyanın çevresinin üç katına denk geliyor da piyasaya sunulduğunda Transair, piyasadaki ilk modüler alüminyum boru tesisatıydı. Transair her zaman yeni ürünler ve yeni çaplarla değişen müşteri taleplerini karşılamak üzere kendini geliştirdi. Havacılık ve uzay, yiyecek ve içecek, enerji, ulaşım, inşaat ve laboratuvar ve ilaç dahil olmak birçok far Ayrıca Transair artık basınçlı hava uygulamalarına, nitrojen, argon ya da CO2 gibi inert gaz uygulamalarına, vakum uygulamalarına, su ve petrol gibi genel endüstriyel akışkanlarla kullanıma da uygun bir tesisattır. Geçmeli Bağlantılar, güvenli bağlantıyı desteklerken, kolay kullanım sağlayan ve kurulum sırasında hata riskini en aza indiren Yaylı Kelepçe ve ayrılma olasılığını azaltmak üzere tasarlanan Kelepçe ve Kartriç dahil olmak üzere çok sayıda Transair yeniliği piyasada bilinir hale geldi. Bu önemli yıl dönümü ile ilgili yorum yapan Transair İş Birimi Yöneticisi Guillaume TETARD şunları söyledi: Transair piyasaya ilk adım attığında son derece yenilikçiydi ve müşterilere o dönemde piyasada bulunan seçeneklerden çok daha farklı ve faydalı alternatifler sundu. Elde edilen ve süregelen ürün başarısı dünyanın dört bir yanında kurulan muazzam miktarda sistem ile vurgulanıyor. Kalıcı değeri ve uygunluğu son derece farklı sektörlerdeki sürekli değişen zorlu ve yeni uygulamaların gereksinimlerini karşılamak üzere sürekli gelişim ve yenilik ile destekleniyor. 118

121 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER YOKOGAWA TÜRKİYE SEMİNERLERİNE BAŞLADI Yokogawa Türkiye gelişen teknolojilerinden müşterilerini haberdar edebilmek için seminerlere başladı. 2-4 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen organizasyonlarda, Tüpraş İzmir ve Petkim i yerlerinde ziyaret eden firma, Ege bölgesinde bulunan firmaları davet ettiği Lunch&Learn organizasyonunu ise Bayraklı/İzmir ofisinizde gerçekleştirdi. Yokogawa Europe Transmitter Bölüm Müdürü Jozef SCHULZ, Yokogawa Japan Transmitter departmanı Genel Müdür ü Ryou KUROSAWA ve Yokogawa Türkiye PCI satış müdürü Gaye Yatgın ın bilgi ve tecrübelerini paylaştığı seminerimizde Yokogawa nın Co-innovating tomorrow felsefesi ile geliştirdiği Yokogawa wireless çözümleri, DTSX teknolojisi, yeni YTA610&710 serileri ile çok yönlü cihaz yönetim sihirbazı Fieldmate hakkında bilgiler verildi. Kullanıcılarımız ürünleri yakından tanıma ve incileme imkanı buldular. Yokogawa Türkiye, yıl içinde gerçekleşecek diğer seminerlerde geniş kitlelerle birlikte olmayı temenni etmekte. 119

122 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Örnek olay: Endüstriyel Nesnelerin İnterneti: Herhangi bir yerden işleme alma kontrolü ve Netbiter Newton Tesla Britanya nın değişken hızlı tahrikler alanında önde gelen uzmanlarından ve tüm dünyada fabrika ve tesislere gelişmiş otomasyon sistemi tedarikçilerindendir. Mitsubishi ürünlerinde uzmanlaşarak 1987 yılından beri tahrik ve inverterler ile çalışmaktadır. Bir otomasyon sistemini işleme alırken, genellikle tüm sorunları tek bir seferde çözmek zordur. Genellikle beklemeniz gereken belirli süreçler veya her şey %100 tamamlanana kadar kurulması gereken başka sistemler vardır. Bu da bölgeye birkaç defa gidip gelmenizi gerektirir ve pahalı ve zaman harcayan servis seyahatlerine neden olur. Newton Tesla müşterileri için yeni değişken hızlı tahriklerini kurarken, ayarlama, yeniden programlama veya denetleme işlemlerini herhangi bir konumdan gerçekleştirebilir. Tahrik sistemlerine bir Netbiter geçidi bağlayarak, müşterilerine acil yardım sağlayabilir ve kritik başlangıç döneminde uzaktan işleme alma işlemini gerçekleştirebilir.newton Tesla tahrik Bir başka sorun ise fiziksel erişimdir. Newton Tesla İdari Müdürü ve tahrik sistemi uzmanı George Newton şunları kaydetti:»bazı bölgelerde özel izinlere ihtiyacımız vardır aksi takdirde tahriklerimize erişimimizi sınırlandırılır. Örneğin son zamanlarda Amerika da bir gümüş ve platinyum işleme tesisi için bir sistem kurduk. Güvenlik o kadar sıkıydı ki makine işleme alma mühendisimiz bölgeye herhangi bir alet, cep telefonu ve dizüstü bilgisayarını getiremedi. Bu da bölgede işleme almanın zorluklarındandır.» Sürüş sistemlerine uzaktan erişebilmek için, Newton Tesla bir süredir uzaktan yönetim sistemi arıyordu ancak herhangi bir sistem taleplerini karşılayamamıştı. 120

123 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER George Newton açıklamalarına devam etti:»uzaktan yönetim sisteminin karışık olacağına dair endişelerim her zaman mevcuttu - bir bağlantı kurmanın zor olacağı ve her şeyden önce bağlantının istikrarlı olmayacağı ve bunun da eğer bir PLC programlıyorsanız bir sorun yaratabileceği gibi. Ancak Netbiter i bulduğumuzda, şaşırtıcı derecede kolaydı.» Nasıl çalışıyor Newton Tesla yeni bir tahrik sistemi tedarik ettiğinde, tahriği kontrol edecek olan Mitsubishi PLC lerine Netbiter EC350 geçidini bağlarlar. Netbiter hücresel ağ ile iletişim kurar ve PLC den bulut-bazlı Netbiter Argos hizmetine veri gönderir. adresine giriş yaparak, Newton Tesla işletim frekansı, çalışma saati, enerji tüketimi gibi verileri görebilir.»uzaktan Erişim» işlevini kullanarak aynı zamanda tahrik sistemlerinin hata ayıklaması, programlama ve işleme alma operasyonlarını gerçekleştirebilecekleri PLC ye yönelik güvenli bir veri tüneli kurmak için geçidi de kullanabilirler. Tüneli açarlar ve Mitsubishi PLC lerine bölgeden bağlanıyormuş gibi erişebilirler. Bağlantı istikrarı önemlidir Bir PLC programlarken, programlamanızı bozabileceği ve sistem arızasına neden olabileceği için bağlantınızın kopmasını istemezsiniz. Doğal olarak, bağlantı istikrarı Newton Tesla için asıl endişe konusuydu. George Newton;»Netbiter bağlantısı gerçekten sağlamdır ve bu bizim için oldukça önemlidir Aslında, bağlantıya o kadar güveniyorum ki kendi tahriklerimizi de uzaktan kullanıyorum. Güncel bir projede bağlantının kesilmeyeceğinden emin olarak bir vinci ofisten belirli bir noktaya hareket ettirdim.» Yatırım üzerinde hızlı kazanç Newton Tesla Netbiteri bir müşteri projesinde ilk defa kullanışı Phoenix, Arizona da yerleşik bir müşteriye sistemi gönderdikleri esnada gerçekleşmişti. Bölgede yapılan ilk kurulumun ardından, işleme almanın geri kalanını Warrington, Birleşik Krallık ta yer alan ofisten gerçekleştirebilmişlerdi. George Newton;»Doğal olarak Netbiter Arizona projesinde kendi parasını hızlı bir şekilde çıkardı ancak müşterinin sadece birkaç kilometre uzakta olması durumunda dahi yatırım üzerindeki kazanç da hızlıdır. Bir servis mühendisinin tüm aletleri hazırlaması, müşteriye aracıyla gitmesi ve bölgede tüm bağlantıları yapmasına yönelik masrafları hesaplarsanız, kısa bir servis yolculuğunun dahi masraflı olduğunu fark edersiniz.» Bu günlerde, Newton Tesla sistemlerini her zaman bir Netbiter EC350 geçidi ile donatıyor. Netbiter in kendisini bağlamak kolay olduğu için bu süreç PLC programcısı olmayan bir kişi tarafından yapılabilir ve PLC programcısına sistemin kendisine odaklanabilmesi için zaman kazandırabilir. George Newton;»Netbiter bize sistemi ayarlamamız gerektiğinde her zaman bölgeye gitmemiz gerekmediği için kolaylık sağlamıştır. Müşterilerimize pahalı servis yolculukları yapmamıza gerek kalmadığı ve daha hızlı destek ve işleme alma operasyonları sunabilmemiz için bize olanak tanımıştır» demiştir. Bir vincin uzaktan işleme alınması George Newton müşterinin bölgesinde vinçleri işleme alırken. 121

124 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Danfoss, sanayide tasarrufu anlatmak için 2645 km yol aldı Motor Kontrol, ısıtma ve soğutma sistemleri alanında dünya devi Danfoss, en yeni teknolojilerini tanıtmak üzere teknoloji Tır ıyla çıktığı Türkiye turunu tamamladı. 8 şehirde 11 organize sanayi bölgesinde binin üzerinde ziyaretçiye ulaşan Danfoss Teknoloji Tır ı, 12 günde toplam 2645 km yolculuk yaptı Isıtma, soğutma ve motor kontrol sistemleri alanında dünya lideri olan Danfoss un dünyayı gezen Teknoloji Tır ı Türkiye turunu tamamladı. 8 şehirde 11 organize sanayi bölgesine ulaşan Danfoss satış ve pazarlama ekibi, motor kontrol sistemlerinin sağladığı tasarrufu ve Türkiye ekonomisine katkılarını üreticilere anlattı. 12 günde 2645 km Danfoss Teknoloji Tır ı ilk durağı İstanbul İkitelli OSB den yola çıktı ve Tekirdağ Çorlu Orion AVM, İstanbul Perpa, İstanbul Tersaneler Bölgesi Girişi, Gezbe Şekerpınar, Konya Büsan OSB, Adana OSB, Gaziantep 3. OSB, Ankara İvedik OSB rotasını izledi km yol alan ve son olarak yine İstanbul Dudullu OSB de duraklayan Teknoloji Tır ı binin üzerinde ziyaretçiye ulaştı. Özellikle meslek liseleri teknoloji Tır ına yoğun ilgi gösterdi; 200 ün üzerinde meslek lisesi öğrenci ve öğretmenleri Danfoss Teknoloji TIR ında misafir edilerek güncel teknolojiler hakkında bilgi verildi. Ziyaretçiler, Danfoss çözümlerini 3 boyutlu olarak tanıma fırsatı yakaladıkları sanal gerçeklik gözlüğüne özel ilgi gösterdiler. Danfoss Teknoloji Tır ı ziyaretçileri VLT ve VACON sürücülerini yakından incelediler. Danfoss un profesyonel ekibi teknoloji TIR ında merak edilen tüm soruları yanıtladı. Danfoss Motor Kontrol ürünlerinin endüstriyel ve altyapı uygulamalarında %40 lara varan enerji tasarrufunu nasıl sağladığı, programlanabilme ve kullanım pratikliği gibi önemli özellikleri detaylı olarak anlattı. 122

125

126 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON HASTEK, Yarım Asrı Aşkın süredir Sektörün Gelişimine Desteklerini Sürdürüyor Elli yılı aşkın süredir Türkiye Plastik Sektörüne hizmet veren Hastek Plastik Teknolojileri firması bu süreçte teknolojik yeniliklerin ve inovatif çalışmaların ülkemize entegre olmasında önemli çalışmalara imza atmıştır. Yarım asrı aşan hizmet anlayışının ilk temsilcisi ve öncüsü olan şirketin kurucusu Hasan Manav ın başlattığı eğitime destek çalışmaları, ikinci kuşakta da geleneğini sürdürmektedir. Türkiye de plastik sektöründe birleştirici güç olan PAGEV Vakfının eğitim çalışmaları kapsamında kurduğu iki okul ve bunların lojistik altyapılarına ve sürekliklerine katkılar veren Hastek, son olarak Küçükçekmece PAGEV Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi nin Plastik İşleme Uygulama Atölyelerine makine desteğinde bulunarak, geleceğin plastikçilerinin modern ve uygulamalı eğitim almaları noktasında desteğini sürdürmüştür. Bu kapsamda verdiği katkılara istinaden PAGEV adına Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu tarafından düzenlenen törenle, Hastek Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Manav a eğitime verdikleri katkılardan ötürü teşekkür plaketi verilmiştir. Konuyla ilgili açıklama yapan Hastek Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Manav, bu sektörde gelişen büyüyen herkesin, sektöre manevi borcu olduğunu ve bu 124

127 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER düşünceyle yarım asırdan bu yana yer aldıkları plastik sektörümüzün gelişerek büyümesi adına Hastek olarak üzerlerine düşen her katkıyı yapmayı sürdüreceklerini belirtti. Muharrem Manav; Türk plastik sektörünün büyümesini artıracak ve bizleri ileriye taşıyacak olan geleceğin plastikçileri gençlerimiz için yeni meslek okulları açılmalıdır. Ancak konu sadece okul yapmak veya bağış yapmak değil, yapılan çalışmalara destek vermek ve sürekliliğin gelişimine de katkı vermek gerekir. Gençlerimizin yanı sıra, onları hazırlayan eğitimcilerin de eğitimlerine destek olmak önemlidir dedi. Hastek Plastik Teknolojileri ve Otomasyon Sistemleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., 1962 senesinden beri Türk plastik sektöründe hizmet vermiş olan Hasmak Plastik Makinaları nın devamı olarak Muharrem M. Manav ve Cem Özkaracalar tarafından 1998 yılında kurulmuştur. Firmanın kurulum amacı, Türk plastik sektöründe hizmet veren her türlü firmanın teknolojik anlamda ihtiyacı olan otomasyon ihtiyaçlarını karşılamak ve dünya çapında çok hızlı bir şekilde gelişen bu sektördeki yeniliklerin takipçisi olmaktır. Firma yetkililerinin otomasyon ve plastik teknolojileri konusundaki birikimlerini Hasmak ın 36 senelik sektörel tecrübesi ile birleştiren Hastek, satış öncesi ve satış sonrası teknik hizmet ağını kurulduğu günden beri sürekli büyütmektedir. Plastik, elektronik, makine mühendisleri ve teknisyenleri ile dünya plastik teknolojisindeki gelişimleri sürekli takip ederek, müşterilerine hizmet ve değerli fikirler veren Hastek, kurulduğu günden bu yana istikrarlı gelişimini sürdürerek, kendi dizayn ettiği ürünlerinin yanı sıra birçok büyük Avrupa menşeli firmanın da Türkiye mümessilliğini ve servis hizmetlerini vermektedir. 125

128 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Almanya ya makine ihracatını artırmak için büyük adım Makineciler tüm sektörlere örnek olacak BME üyesi firmaların Türkiye ihracatçılarına ilgisinin her geçen gün arttığını ve iki ülke arasındaki ticari bağların daha da güçlendiğini belirten BME Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Christoph Feldmann, Makine Tanıtım Grubu gibi güçlü bir kurumla yaptığımız bu işbirliğinden, her iki ülke ve kurum üyelerinin büyük fayda sağlayacağına inanıyoruz dedi. Makine sektörünün bir numaralı hedef pazarı olan Almanya da yeni işbirlikleri geliştirmek için çalıştıklarını belirten Makine Tanıtım Grubu Başkanı Adnan Dalgakıran da şunları söyledi: Sektörümüzü ayrıcalıklı kılan unsurlar var. Türk makinecileri istenilen miktarda ürünü, üstün kalite ve rekabetçi fiyatlarla piyasaya sunarken zamanında teslim konusundaki profesyonel çalışma anlayışıyla da uluslararası pazarlarda tercih ediliyor. Son dönemde Almanya, bu alandaki potansiyelimizi en iyi değerlendirilen ülkelerden biri oldu ve 2016 nun ilk dört ayında, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre Türkiye nin Almanya ya makine ihracatı % 6,1 oranında arttı. Merkezi Frankfurt ta bulunan ve üyesi bulunan firma ile yıllık satınalma bütçesi toplam 740 Milyar Euro yu bulan Almanya Satınalmacılar Birliği ile Makine Tanıtım Grubu, Stratejik İşbirliği Protokolu imzaladı. Makine Tanıtım Grubu Başkanı Adnan Dalgakıran, Sektörümüz için dünya genelinde en büyük pazar konumunda olan Almanya nın resmi Satınalmacılar Birliği ile yaptığımız bu anlaşma, Türk makinesine olan güvenin ve uluslararası alandaki saygınlığımızın göstergesidir diye konuştu yılından bu yana ortak çalışmalar yapan BME ve MTG arasındaki görüşmeler sonunda işbirliği kararı çıktı. Geçtiğimiz yıl İstanbul da yüksek katılım ile gerçekleşen b2b görüşmelerinin ardından bu yıl Almanca olarak Türkiye Satınalma Rehberi çıkaran BME ve MTG, yılın son çeyreğinde de ikili firma görüşmelerine İstanbul da devam etme kararı aldı. Makine İhracatçıları Birliği üyelerimizin, BME ile sürdüreceğimiz organizasyonları dikkatle takip ettikleri takdirde, yeni fırsatlar bulacaklarına ve ülke ekonomisine katkılarını sürdüreceklerine inanıyoruz. BME ile işbirliği protokolümüzün Türkiye deki diğer sektörlere örnek olacağını umuyoruz. Almanya sektör için stratejik bir pazar Makine sektöründe yıllık 212 milyar dolar ticaret hacmine sahip olan Almanya, her yıl yaklaşık 60 milyar dolar makine ithalatı gerçekleştiriyor. Sektörün başlıca hedef pazarı olan Almanya ya Türkiye nin Makinecileri nin yıllık ihracatı 2 milyar doları aşarken, yılın ilk dört ayı itibarıyla Türkiye nin toplam makine ihracatı içinde Almanya nın payı %16,5 seviyesinde bulunuyor. Aynı dönemde Türkiye nin Almanya ya tüm sektörler bazında yaptığı genel ihracatın %16,1 ini tek başına karşılayan makine sektörü; bu ülkeye en çok, motor, motor aksam ve parçaları, klima ve soğutma makineleri ile pompa ve kompresör gruplarında ürün ihracatı gerçekleştiriyor. 126

129 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER Schneider Electric, 600Minutes CFO - Yılın Projesi ödülünü kazandı Management projesi ile 160 ın üzerinde katılımcının oylarını alarak Yılın Projesi ödülünü kazanan Schneider Electric, gerçekleştiği başarılı çalışmayı aldığı bu ödülle taçlandırdı. Schneider Electric, 600Minutes CFO Türkiye tarafından verilen Yılın Projesi ödülünü kazandı. 4 şirketin aday olduğu yarışmada Schneider Electric, Dijital Fatura Yönetimi projesi ile 160 ın üzerinde katılımcının da oyunu alarak birinci oldu. Management Events tarafından, aralarında Türkiye nin de bulunduğu 11 ülkede gerçekleştirilen 600Minutes CFO Türkiye (600 Dakika CFO) etkinliği, üst düzey yöneticiler ve çözüm sağlayıcıları aynı çatı altında buluşturdu. Etkinlik kapsamında 600Minutes CFO Türkiye - Yılın Projesi ödülü de sahibini buldu. 600Minutes CFO Türkiye - Yılın Projesi ödülünü bu yıl Schneider Electric, Digital Invoice Management - DIM (Dijital Fatura Yönetimi) projesi ile aldı. 16 Mart 2016 tarihinde Management Events tarafından açıklanan 4 aday arasından Digital Invoice ile aday gösterildi. Schneider Electric Türkiye nin yanı sıra, 600Minutes CFO Türkiye Yılın Projesi ödülüne, Securitas Güvenlik Hizmetleri ERP Dönüşüm Projesi ile, İZOCAM Ticaret ve Sanayi İZOCAM24 Portal projesi ile, Sarkuysan Elektrolitik Bakır Sanayi ve Ticaret ERP Projesi Web üzerinde ve SAP ile yüzde 100 eş zamanlı çalışan bir dijital fatura yönetimi platformu olan Digital Invoice Management DIM projesi ile Yılın Projesi ödülünü Schneider Electric Türkiye adına şirketin CFO su Özden Çelik alırken, Biz Schneider Electric olarak müşterilerimiz için Daha fazlasını yap ilkemizi kendimiz için de uygulamak istedik ve hem buradan hareketle, hem de Simplification (Basitleştirme) inisiyatifine katkıda bulunmak amacıyla, ismi basit, ama kendisi sofistike bir araç geliştirdik. Bu projemizin şirketimizin de odağında olan dijitalleşme-basitleştirme yolunda çok önemli bir operasyonel verimlilik projesi olduğuna inanarak, Management Events in yılın projesi ödülüne aday olduk ve katılımcıların da takdiri ile kazandık. şeklinde konuştu. 127

130 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON ENDÜSTRİ 4.0 İŞSİZ BIRAKMAYACAK 4. SANAYİ DEVRİMİ TÜRKİYE İÇİN YÜZDE 8 BÜYÜME FIRSATI Dünya ekonomisinde radikal değişimlerin başlangıcı olarak kabul edilen 4. Sanayi Devrimi nin iş dünyasına getireceği yenilikler İstanbul da düzenlenen Endüstri 4.0 Türkiye Forumu nda ele alındı. Yeni sanayi devriminin istihdamı yüzde 6 dan fazla artırmasının beklendiği ve iş dünyasının dijitalleşme konusunda kaybedecek vaktinin olmadığı düzenlenen forumda vurgulandı. Uzmanlar Türkiye nin 4. Sanayi Devrimi ne kendisini hızla adapte ederse ekonomide yüzde 5 ila 8 arasında bir büyüme potansiyelinin yakalanacağına dikkat çekti Dijital Dönüşüm Derneği tarafından İstanbul da düzenlenen Endüstri 4.0 Türkiye Forumu, Kadir Has Üniversitesi nde gerçekleştirildi. Çok sayıda akademisyeni ve özel sektör temsilcisini buluşturan forumda dijitalleşen dünyanın bir parçası olabilmenin yol haritası çizildi. Dijital Dönüşüm Derneği Başkanı İsmail Hakkı Polat ın açılış konuşmasıyla başlayan forumda Siemens Türkiye İcra Kurul Üyesi Ali Rıza Ersoy, Vestel Yönetim Kurulu Üyesi Cengiz Ultav, Endüstri 4.0 uygulamalarını ve bu konuda merak edilenleri anlattı. Açılış konuşmasını gerçekleştiren Dijital Dönüşüm Derneği Başkanı İsmail Hakkı Polat, yeni sanayi devriminin iş ve sosyal yaşamda büyük değişimler getireceğini belirtti. 4. Sanayi Devrimi ni dijital dönüşümün büyük bir dalgası olarak gören Polat, ilerleyen yıllarda bu değişimin etkilerinin daha fazla hissedileceğini dile getirdi. 4. Sanayi Devrimi nde insana ihtiyaç kalmayacağı endişesinden kurtulalım 128

131 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER Endüstri 4.0 Türkiye Forumu nda konuşan Siemens Türkiye İcra Kurul Üyesi Ali Rıza Ersoy, işletmelerin en çok merak ettiği konulara açıklık getirdi. Makineler çağı olarak adlandırılan yeni sanayi devriminde insan unsurunun daha fazla önem kazanacağını belirten Ersoy, fabrikaların robotlaşacağı ve insana ihtiyaç kalmayacağı endişesinden kurtulmamız gerektiğine değindi. Ersoy: Endüstri 4.0 makinelerin birbiri ile iletişimde olacağı bir dönemi işaret ediyor. Makinelerle ilk defa tanışmayacağız ancak üretim sürecinde makinelerin bu kadar etkili olacağı bir dönemi ilk kez yaşayacağız. Burada istihdamın azalacağı korkusu yerini güvene bırakmalı. Çünkü bahsettiğimiz 4. Sanayi Devrimi, 20 yıl içinde oluşumu tamamlanması planlanan bir süreç ve Almanya dahi bu devrimle istihdamın yüzde 6 artacağına vurgu yapıyor. Yeni dönemde makineleri tasarlayacak, programlayacak, algoritmalarını oluşturacak insan gücüne de ihtiyaç olacak. Bu nedenle diğer sanayi devrimlerinde olduğu gibi bu devrim de bir istihdam kaynağı olacak diye konuştu. 28 milyar nesne internete bağlı hale gelecek Endüstri 4.0 ı kısaca sanayinin dijitalleşmesi olarak tanımlayan Ersoy, 2020 yılına kadar 28 milyar nesnenin internete bağlı hale geleceğini belirtti. Oluşacak büyük verinin ve üretilen bilgilerin şirketleri bulut depolamaya daha fazla yönlendireceğini ve işletmelerini yüzde 35 inin bulut depolama sistemlerini kullanacağını ifade etti. 4. Sanayi Devrimi Türkiye ye %5 ila 8 arasında bir büyüme şansı sunuyor Ersoy, gerekli planlamaların hızlıca yapılması ile Türkiye nin diğer sanayi devrimlerinde kaçırdığı uzun yıllara nazaran bu kez devrimi sadece birkaç yıl gerisinden yakalayabileceğini belirtti. Ersoy sözlerini şöyle sürdürdü: Şirketler kadar ülkelerin de 4.0 sistemine geçmesinin konuşulması gerekiyor. Almanya 20 yılda bu devrimi gerçekleştirmeyi planlarken Türkiye nin en geç 30 yıl içinde süreci tamamlaması lazım. Almanya nın 3-5 yıl gerisinde kalmamız büyük bir kayıp ya da kapatılamayacak bir açık değil. Ancak bunun için hızlı adımlar atmamız gerekiyor. Bu adımlar ekonomide yüzde 5 ila 8 arasında bir büyüme şansı yakalayabilmemize fırsatlar sunabilir. Sanayi 4.0 a geçiş konusunda Sanayi Bakanlığı nın mevzuattaki engelleri kaldırmak için çalışmalar yaptığını kaydeden Ersoy, bugünden oluşturulacak altyapının 4.0 dan sonra gelecek 5.0 hatta 6.0 ın da altyapısını oluşturacağını kaydetti. Önümüzdeki 20 yıl çok önemli Türkiye nin dünyada eşi olamayan birçok özelliğe ve avantaja sahip olduğunu dile getiren Vestel Yönetim Kurulu Üyesi Cengiz Ultav ise önümüzdeki 20 yılın çok önemi olduğunu ve inovasyonun harekete geçirilmesi gerektiğini vurguladı. 129

132 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Frost & Sullivan En İyi Uygulama Ödülleri kapsamında nin başarısını tescilledi Mitsubishi Electric in Konseptine Büyük Ödül Otomasyon alanında dünyanın önde gelen markalarından Mitsubishi Electric in uygulaması, Frost & Sullivan tarafından En İyi Uygulama Ödülleri kapsamında ödüllendirildi. Bu ödül, Mitsubishi Electric in konseptini, Fabrika Otomasyonunda Endüstriyel Nesnelerin İnterneti alanında teknoloji sağlayıcısı olarak tescilledi. Mitsubishi Electric in yeni endüstri evresine yanıtı olan konsepti, Frost & Sullivan tarafından Singapur da düzenlenen ödül töreninde, En İyi Uygulama Ödülleri kapsamında 2015 Frost & Sullivan Güneydoğu Asya Etkinleştirici Teknoloji Ödülü ne layık görüldü. Bu ödül, yeni iş modelleri, yıkıcı teknolojiler ve mega trendler gibi değişimi hızlandıran unsurların hakim olduğu bugünün ekonomik ortamında, şirketlerin dönüşüme dayalı büyüme elde 130

133 etmesine yardımcı olan gelişim ortaklığı şirketi Frost & Sullivan ın pek çok endüstri ve uygulama sahasında en iyi uygulamaları belirleyen saygın programının bir parçası. Mitsubishi Electric Corporation ın Fabrika Otomasyon Sistemleri Başkan Yardımcısı Masayuki Yamamoto bu önemli ödülü, Frost & Sullivan ın Başkan Yardımcı Ravi Krishnaswamy den aldı. Mükemmel çözüm Ödül töreninde Frost & Sullivan ın Başkanı David Frigstad, Etkinleştirici teknoloji liderliğine erişmek hiç kolay bir iş değil. Hatta bu iş, fikri mülkiyet açısından zorlukların arttığı bir ortamda, yenilikçiliğin zorluğuna ek olarak, günümüzün rekabet yoğunluğu, talep dalgalanmaları ve ekonomik belirsizlikler yüzünden daha da zor bir iş haline geldi. Bu anlamda Frost & Sullivan, Mitsubishi Electric in konseptini, genel protokol ve ağları kullanarak fabrika otomasyon ekipmanını tamamen entegre edebilme becerisi sebebiyle ödüllendirdi şeklinde konuştu. Frost & Sullivan ın Kıdemli Araştırma Analisti Krishnan Ramanathan ise Mitsubishi Electric in konseptinin şirket çapında görünürlük sağlamak açısından mükemmel çözüm olarak görüldüğünü ifade etti. Üretimde dördüncü sanayi devrimi Son yıllarda bilgi teknolojileri, 3 boyutlu baskı, simülasyon, modelleme ve ileri fabrika otomasyonunun birleşim süreciyle birlikte üretimde dördüncü sanayi devrimine girildi. Bu noktada e-f@ctory konsepti çok daha önemli bir hale geldi. Bu platformun temelinde, Programlanabilir Akıllı Kontrol Cihazları (PLCler), İnsan Makine Arayüzleri (HMIlar), robotlar ve kumandalar yer alıyor. Bu sistemler, İmalat Yürütme Sistemleri (MES) ve kurumsal uygulamalar için ideal hale gelecek şekilde bilgi teknolojileri sistemlerine bağlanmak için ilgili donanım bileşenleri ile birleştiriliyor. e-f@ctory küresel rekabette önde olmayı sağlıyor e-f@ctory, Frost & Sullivan tarafından da belirtildiği üzere, geniş bir uygulama sahasında ölçeklendirilebilir bir etkinleştirici teknoloji olduğundan, örnekler belirli bir sektör veya bölgeyle sınırlı değil. Daha şimdiden pek çok model fabrika kurulumu ile yüzlerce müşteri kurulumu tamamlamış durumda. Mitsubishi Electric in e-f@ctory konsepti; otomotiv, ambalaj, gıda ve ilaç gibi birçok sanayinin üretim aşamasında kullanılan dijital fabrika ürünlerini, mekanik, elektronik ve yazılım hizmetleri bir arada yani mekatronik biçimde sunuyor. e-f@ctory konseptinde, fabrika otomasyon alanındaki robotlar dahil tüm yeni nesil ürünler internette haberleşebiliyor. Böylece üretim hatlarını kişisel bazı ihtiyaçlara göre optimize ederek pazardaki rekabet koşullarına ayak uydurmak hiç olmadığı kadar kolaylaşıyor. Yönetimden üretim katına kadar tüm fabrika katmanlarını optimize etmek için ileri teknolojileri kullanan ve üretimde çok ciddi maliyet tasarrufu sağlayan e-f@ctory, küresel rekabette bir adım önde olmayı sağlıyor. Elektronik endüstrisine katkılarıyla bilinen Mitsubishi Electric, küresel erişimi ve yıllara dayanan tecrübesi sayesinde fabrika otomasyonu alanında özel bir yere sahip. e-f@ctory konseptini kendi üretim bantlarında 2003 yılından bu yana kullanan Mitsubishi Electric, bu sayede edindiği tecrübelerini ürünlerine ve dolayısıyla müşterilerine yansıtıyor. Intel in yaklaşık 9 milyon dolar tasarruf etmesini sağladı Mitsubishi Electric ile bir fabrikayı yeni endüstri evresindeki tüm ihtiyaçları karşılayacak şekilde kurmak ve kurmadan önce bir sanal fabrika oluşturarak ortaya çıkacak fabrikayı ve üretimi test etmek mümkün. Örneğin, Mitsubishi Electric ve Intel, Intel in Malezya da bulunan üretim tesisinde ortak bir pilot programa imza attılar. Mitsubishi Electric in e-f@ ctory otomasyon uzmanlığını Intel in Nesnelerin İnterneti* (IoT: Internet of Things) konusunda çözüm üretme uzmanlığı ile birleştiren pilot program sayesinde, arızaların önceden fark edilerek arıza gerçekleşmeden müdahale edilmesi mümkün hale geldi. Pilot program; yüksek verimlilik, önleyici bakım faaliyetleri olanağı, düşük aksam arıza oranı, düşük maliyet ve kusursuz uyum ile sonuçlandı. Tüm bu sonuçlar ise Intel in yaklaşık 9 milyon dolar tasarruf etmesini sağladı.

134 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON İŞ DÜNYASI DİJİTAL DÖNÜŞÜM VE ENDÜSTRİ 4.0 I DEĞERLENDİRDİ Rockwell Automation ın Connected Enterprise vizyonu endüstri 4.0 ı hayata geçirmenizi sağlıyor Güç ve otomasyon teknolojisinin önde gelen şirket gruplarından biri olan ABB, yenilikçi TVOC-2 Ark Koruma Sistemi için yeni bir haberleşme modülünü kullanıma sundu. Haberleşme modülü operatörlere gerçek zamanlı durum güncellemeleri sunuyor ve arkların konumu ile ilgili anında bilgi sağlıyor. Yeni modül, ABB Emax 2 akıllı devre kesici ve cloud tabanlı hizmetlerine bağlandığında, operatörlerin bulundukları her yerden anında harekete geçebilmelerini sağlayan Nesnelerin, Hizmetlerin ve Kişilerin Ağı* teknolojisine olanak tanıyor. ABB nin motor yolverme ve güvenlik iş kolu küresel ürün grup yöneticisi Giovanni Frassineti: Ark parlaması korumasında zaman, yaralanma risklerinin ve mal kaybının en aza indirilmesi ve üretkenliğin maksimum düzeye çıkarılması konusunda son derece kritik bir faktördür. ABB nin TVOC-2 ürünü şu anda piyasada bulunan en güvenilir ark koruma çözümüdür. Bu haberleşme modülünün TVOC-2 Ark Koruma Sistemine eklenmesiyle, herhangi bir hata açması ve sistem durumu ile ilgili bilgiler doğru kişilere daha kısa sürede ulaştırılıyor. TVOC-2 Ark Koruma Sistemi volt DC aralıkları ve

135 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER 240 V AC/DC aralıklarında çalışan ekipmanlarda kullanılabilir. Yeni eklenen haberleşme modülü standart TVOC-2 HMI ının yerini alarak, MODBUS RTU üzerinden herhangi bir uzak istasyona ya da ABB Emax 2 akıllı devre kesici gibi diğer akıllı anahtarlama teknolojilerine veri gönderiyor. TVOC-2 sistemi, tek bir ünitenin birden çok dağıtım tablosu kabinini kapsamasına olanak tanıyan 30 a kadar optik sensör ile donatılabilir. Sistem, kurulduktan sonra arkın oluştuğunu algılayabiliyor ve bir milisaniyeden kısa bir sürede Emax 2 devre kesicinin devreye girmesi için sinyal gönderiyor. Böylece, personel ve ekipmana yönelik risklerin azaltılması konusunda en hızlı ve en etkin sistem haline geliyor. Ark kazaları insanlara ve ekipmanlara zarar verebilecek son derece ciddi bir risktir. Sıcaklık C ye kadar yükselebilir ve ark patlamaları sonucunda tehlikeli parçalar etrafa saçılabilir. Geleneksel kısa devre önlemleri bu tür olaylara karşı tam koruma sağlama konusunda yeteri kadar hızlı değildir ve daha eski anahtarlama donanımlarında yerleşik olan sistemler kurulumu koruyamayabilir. Frassineti sözlerine şu şekilde devam ediyor: Elektriksel güvenlik teknolojisinde lider olarak ABB nin yaptığı her şeyin merkezinde kalite ve güvenilirlik yatar. ABB, TVOC-2 ile, bir Ark Koruma Sistemi için bu endüstride SIL-2 işlevsel güvenlik sertifikası almış ilk ve tek tedarikçidir. Yeni iletişim modülümüzün de eklenmesiyle birlikte, müşterilerimizin zamandan tasarruf etmelerini sağlayan ve operasyonlarına değer katan yeniliklere olan bağlılığımız görünüyor. *Nesnelerin, Hizmetlerin ve Kişilerin Ağı ABB, kontrol sistemleri, haberleşme çözümleri, sensörler ve yazılımları ile on yıldan uzun süredir Nesnelerin, Hizmetlerin ve Kişilerin Ağı için teknolojiler geliştiriyor. Bu teknolojiler, operasyonlarını optimize etmek, üretkenliklerini ve esnekliklerini artırmak isteyen endüstri, kamu ve altyapı müşterilerinin verileri daha akıllı kullanmalarını sağlıyor. Bu bültende yer alan ürün, ABB nin bu alandaki çözümlerini genişletiyor.

136 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Küresel imalatçılar, dijitalleşmenin fırsatlarını yakalamak için finansal kiralama ile yeni nesil teknoloji yatırımı yapıyor Siemens Finansal Hizmetler tarafından aralarında Türkiye nin de yer aldığı 13 ülkedeki firmaların finans müdürleri ile yapılan araştırmaya göre, imalatçılar dijitalleşme ve otomasyonla birlikte ortaya çıkan pazar fırsatlarını değerlendirebilmek için dört temel güçlüğe çözüm arıyor. İmalatçı şir- 134

137 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER ketler bu güçlükleri aşmak için finansal kiralama yöntemiyle yeni nesil teknolojilere yatırım yapmaya yöneliyor. Siemens Financial Services, küresel imalatçıların dijitalleşme ve otomasyon yoluyla ortaya çıkan pazar fırsatlarını değerlendirebilmek için yenilikçi finansman yöntemlerini nasıl kullandığını inceleyen bir araştırma yayımladı. İçlerinde Türkiye nin de yer aldığı 13 ülkedeki imalatçı firmaların finans müdürleri arasında yapılan araştırma; tüm dünyadaki imalatçıların, sektörün karşılaştığı dört temel güçlüğü aşmak için yeni nesil teknolojilere yatırım yapmaya ihtiyaç duyduklarını ortaya koyuyor. Bu güçlükler; değişen talebe yanıt verebilmek ve satışları artırabilmek amacıyla üretim kapasitesini ve esnekliğini artırmak, üretim maliyetlerini düşürürken müşteri hizmetleri kalitesini artırmak, geliştirilmiş ürün kalitesi ve ürün gamıyla rakipler arasındaki pozisyonunu güçlendirmek ve otomasyon ve dijitalleşme aracılığıyla verimliliği, maliyet kontrolünü ve üretim çevikliğini optimize etmek olarak sıralanıyor. İmalatçılar, bu ihtiyaçları karşılayabilmek amacıyla, yenilikçi dijitalleştirilmiş teknolojileri sağlamaya yönelik finansman tekniklerini hızla çeşitlendiriyor. Araştırmaya katılan her beş katılımcının dördü, finansman tekniklerini çeşitlendirmenin işleri açısından önemli, çok önemli veya kritik olduğunu belirtiyor. Katılımcıların üçte biri, önümüzdeki iki yıl içinde finansman tekniklerinde ve kaynaklarında daha da çeşitlendirmeler olacağını beklediklerini belirtiyor. Bu teknikler arasında, teknoloji alımına yönelik finansman aracı olarak klasik kredilerden ziyade, daha çok finansal kiralamadan bahsediliyor. Her 10 katılımcının yedisi, geçtiğimiz iki yıl içerisinde, gerekli olan yeni teknolojileri edinebilmek için finansal kiralamadan faydalandığını söylüyor. Finansal kiralama, başlıca teknolojilerle ilgili toplam sahip olma maliyetine destek olabilmesi sayesinde kilit bir yatırım kolaylaştırıcısı olarak görülüyor. Bu sayede finansal planlama güvenilir bir şekilde yapılabiliyor ve birim başına üretim maliyeti en iyi şekilde hesaplanabiliyor. Yapılacak ödemeler, yeni edinilen teknolojinin sağlaması beklenen maliyet tasarruflarına veya verimlilik artışlarına uygun şekilde ayarlanabiliyor. Bu sayede de dijitalleşme ve otomasyona, finansal olarak sürdürülebilir bir şekilde yatırım yapılabiliyor. Mevcut finansman hacminin artırılmasının yanı sıra, finansman kararı almanın ve finansal kiralama işlemlerini gerçekleştirmenin hızlı ve kolay olması da imalatçıların pazardaki fırsatlara daha hızlı yanıtlar verebilmelerini mümkün kılıyor. Siemens Finansal Kiralama A.Ş. CEO su Bülent Taşar, Dijitalleştirilmiş teknoloji, otomasyon, kişiselleştirme, ölçeklenebilirlik ve maliyet verimliliği konusunda yeni fırsatlar açtı diyor ekliyor: Bu sürece öncülük eden üreticiler, akıllı finansman tekniklerini kullanarak yeni teknoloji platformlarını hayata geçirmek suretiyle ürün mükemmelliğini artırabilir, ürün yelpazesini geliştirebilir ve üretim maliyetlerini azaltabilir. Siemens olarak Türkiye deki 160. yılımızda ülkemize değer katmaya devam ediyoruz. Teknolojimizle desteklediğimiz imalatçıların finansman ihtiyaçlarına da en uygun çözümleri sunuyoruz. Araştırmanın Yönetimi: 2015 yılının ilkbahar ve yaz döneminde, aşağıda belirtilen 13 ülkedeki imalat sektörü finans yöneticileri arasında bağımsız bir kalitatif araştırma yapılmıştır: Çin, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hindistan, Norveç, Polonya, Rusya, İspanya, İsveç, Türkiye, Birleşik Krallık ve ABD. Katılımcılara, şirketlerinin karşı karşıya olduğu başlıca güçlükler ve bu güçlükleri aşmak için kullandıkları finansman teknikleri soruldu. 135

138 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON 12. Teknoloji Ödülleri sahiplerini buldu TÜBİTAK, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve TÜSİAD işbirliği ile bu yıl 12 ncisi düzenlenen Teknoloji Ödülleri, Wyndham Grand İstanbul Levent Otel de gerçekleştirilen törenle sahiplerini buldu. 23 ilden 170 başvuruyla rekora ulaşan, 36 finalistin yarıştığı XII. Teknoloji Ödülleri töreni TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Cansen Başaran-Symes, TTGV Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Ultav ve TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. A. Arif Ergin in katılımı ile gerçekleşti. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği nin (TÜSİAD), Türkiye nin teknoloji geliştiren ülkeler arasında yer almasının sağlanması ve yenilikçi ürünlerin geliştirilmesinin teşvik edilmesi amacıyla düzenlediği 12. Teknoloji Ödülleri sahiplerini buldu. KOBİ lerden büyük ölçekli firmalara kadar, 23 ilden 170 başvuruyla rekora ulaşan, 36 finalistin yarıştığı 12. Teknoloji Ödülleri töreni, TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Cansen Başaran-Symes, TTGV Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Ultav ve TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. A. Arif Ergin in katılımı ile gerçekleşti. Toplantının açılış konuşmasını gerçekleştiren TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Cansen Başaran-Symes; TÜSİAD olarak, son dönemdeki çalışmalarımızda, dijitalleşmenin özellikle sanayiye etkilerine odaklandık. Ülke olarak dördüncü sanayi devrimi fırsatını yakalamamız ve değerlendirmemiz şart. Bunu her fırsatta tekrarlıyoruz. Sanayi 4.0, Türkiye nin düşük katma değerli üretim kısır döngüsü yerine, artan yüksek katma değerli yatırımlar döngüsüne erişim potansiyelini bizlere sağlayacak. 65. Hükümet programında da Endüstri 4.0 ifadesi kullanılıyor. Bundan büyük memnuniyet duyuyoruz dedi. Sanayinin küresel rekabet gücünü artıracak, dijital ve teknolojik dönüşümü sağlayacak yaklaşımları son derece önemsediklerini belirten Cansen Başaran-Symes, Bilim, Sanayi, Teknoloji Bakanlığı ve TÜSİAD işbirliği ile Sanayi 4.0 ile ilgili bir platform oluşturulması için çalışma başlatıldığı bilgisini verdi. Başaran-Symes sözlerini şöyle sürdürdü; Böyle bir platformun hayata geçmesini, bütün sivil toplumu ve paydaşları kapsayacak bir platformun ortaya çıkmasını son derece önemsediğimizi de belirtmek 136

139 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER isterim. Teknoloji ödüllerine başvuran, finale kalan çok değerli girişimcilerimiz var. Bunlar bize çok umut veriyor. Ancak Türkiye deki yenilikçi ve yüksek teknolojili girişimciliğin kat edeceği önemli bir yol olduğunu da biliyoruz. Dolayısıyla bu ödül ve çalışmalar aslında kat edeceğimiz bu yola katkı sağlamak için yapılmış çalışmalar. İnsan eliyle geliştirilen teknolojinin, insanı ihmal eden değil, insana değer veren yaklaşımlarla geliştirilmesi ve kullanılması gerekli. Ancak bu şekilde, ülkemizde, ekonomimizde umduğumuz gelişmeleri, insani gelişmişlik ile taçlandırabiliriz. Ülkemizi tam anlamıyla gelişmiş ülke konumuna ancak bu şartlarda yükseltebiliriz. Törende TTGV nin 20 yıl süreyle KOBİ seviyesinde binlerce projeye finansal destek sağladığını belirten TTGV Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Ultav, Türkiye nin teknoloji ihraç edebilmesi için yeni bir çalışmaya başladıklarını, desteklerin bu doğrultuda sürdürüleceğini belirtti. Türkiye nin önümüzdeki 10 yıllık süreçte sıçrama yapabilmesi için yüksek teknolojiyi içeren ürünleri ihraç edebilmesi gerektiğini belirten Ultav, şunları kaydetti; Birkaç yıl öncesine kadar sermaye ve iş gücünün yanında teknoloji katsayı olarak görünüyordu. Artık teknoloji sermaye ve iş gücü gibi değişken olarak ekonomik başarının temel unsurları arasında yer alıyor. Bugün geldiğimiz nokta çok önemli. Çünkü teknoloji alanında 10 yıllık süreçte büyük bir atılım bizleri bekliyor. Ülke olarak sıçrama yapabilmek için sağlam platformlara odaklanmalı, bütünü ile sıçrama yapabilmemiz gerekiyor. Bu odaklanma sırasında Türkiye nin kalbi olan sanayinin teknolojisinden sermayesine, iş gücünden sıçrama yapacak şekilde desteklenmesi çok önemli. Bu yılki organizasyonumuza katılan 170, finale kalan 36 firma ülkemizin 25 şehrinden geliyor. Aralarında büyük şirketler de var, küçüklerde. Bu güzide şirketlerimizin, aralarına yeni eklenecek şirketlerin ortak bir platformda buluşacak Türkiye nin gerçekleştireceği sıçramada önemli bir parça olacağını düşünüyorum. Türkiye nin Ar-Ge ve yenilik anlamında ciddi atılımlara imza attığına değinen TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. A. Arif Ergin ise Teknoloji Ödülleri nin sektörde önemli bir marka hamlesi yarattığına işaret ederek, şunları söyledi; Ülkemizin Ar-Ge harcamaları bu sene satın alma paritesine göre 17.5 milyar doları geçti. Bu sevindirici bir rakam. Ancak Çin, Hindistan gibi ülkelerin çok gerisindeyiz. Batıdan doğuya eksen kayması gündeme getiriliyor. Bu eksende doğru bir konuma oturmak, bir üst lige çıkmak istiyorsak paradigma değişimine ihtiyacımız var. Verimlilik ekonomisinden vazgeçip, bilgi ekonomisine doğru hareket etmeliyiz. Kilogram başına ekonomilerden bahsetmek yerine, teknoloji-fikir odaklı zihniyete gitmeliyiz. TÜBİTAK olarak biz burada payımıza düşeni yapmaya hazırız. Bu anlamda yeniden yapılandırılma hamlesi başlattık. Hali hazırda var olan ancak doygunluğa ulaşan ürün ve ekonomi katkı odaklı desteklerimiz sürecek. Buna ek olarak yaptığımız uluslararası görüşmeler ve beklenen sanayi devrimini de göz önünde bulundurarak yeni destekler sağlayacağız. Bu yaklaşım Beni destekleyin değil, teknoloji ya da ürün üretenlere çağrı yaparak gerçekleşecek. Aynı zamanda uluslararası işbirliği ortamını da açıyoruz. Son olarak bugün sadece ödül alanları ve finale kalan 36 proje sahibini değil, başvuruda bulunarak farklarını ortaya koyan tüm şirketlere teşekkür ediyorum. Teknoloji geliştirmeye devam etmelerini istiyorum. Sizleri desteklemeye devam edeceğiz. Teknoloji Ödülleri kapsamında finale kalan 36 proje arasından ödül alanlar şunlar; Mikro ölçekli firma süreç kategorisi: SBS Bilimsel Çözümler Firması; Propolisin Duyusal Biyolojik ve Kimyasal Özelliklerine göre sınıflandırılması çalışması ile Mikro ölçekli firma ürün kategorisi: Nanobiomed Eğitim-Bilişim Firması; Prextrolin başlıklı çalışması ile Küçük ölçekli firma ürün kategorisi: Vaksis Ar-ge Firması; Güneş Işığından Elektrik Enerjisine: GünEr çalışması ile Orta Ölçekli Firma Süreç Kategorisi: İnfoline Bilgi Teknolojileri Firması; Tarımsal işletmeler Birlikler Yönetim Sisteminin Geliştirilmesi çalışması ile Orta Ölçekli Firma Ürün Kategorisi: VSY Biyoteknoloji ve İlaç san. Firması; Multifokal Göz içi Lensi çalışması ile Büyük ölçekli firma süreç kategorisi: Aselsan Firması; Hasar Eşiği yüksek Optik sistemler çalışması ile Büyük ölçekli Firma ürün kategorisi: İLKO Ar-ge Merkezi Firması; Kontrollü ve Hemen Salım Sağlayan Morfin Sülfat Film Tablet Formülasyon Geliştirilmesi çalışması ile Büyük ölçekli firma ürün kategorisinde jüri özel ödülü: Heksagon Mühendislik ve Karsan otomotiv firmaları; Karsan Jest Yenilikçi Minibüs Platformu çalışması ile Büyük ödül: Ford Otomotiv Sanayi Firması; Yeni Nesil Ecotorq EU6 Moto Ailesi çalışması ile 137

140 HABERLER ENDÜSTRİ OTOMASYON Wilo dan İzmir de Pompa Sistemlerinde Yeni Teknoloji Çözümleri Semineri Pompa sistemleri sektörünün lider markası Wilo nun, Türkiye nin farklı bölgelerinde düzenlediği, sektöre yön veren teknik seminerleri sürüyor. Wilo, 10 Mayıs ta İzmir de düzenlenen seminerde fark yaratan ürünlerini ve uygulamalarını sektör profesyonellerine anlattı. Pompa sistemleri sektörünün öncü markası Wilo, 10 Mayıs 2016 tarihinde İzmir de düzenlenen seminerde sektör profesyonelleri ile bir araya geldi. Swissotel Büyük Efes te Pompa Sistemlerinde Yeni Teknoloji Çözümleri konu başlığıyla yapılan seminere katılımcılar yoğun ilgi gösterdi. Yaklaşık 200 kişinin katılımıyla gerçekleşen seminerde, Wilo yetkilileri fark yaratan ürünlerini ve uygulamalarını paylaştı. Pompa Sistemlerinde Yeni Teknoloji Çözümleri semineri, Wilo Türkiye Bina Teknolojileri Satış Müdürü Alp Yılmaz ın açılış konuşmasıyla başladı. Yılmaz ın ardından günün ilk oturumunda söz alan Wilo Türkiye İş Geliştirme Uzmanı Hande Muğlalı, Frekans Konvertörlü Uygulamalar ve Yeni Nesil Çözümler konulu bir sunum yaptı. Muğlalı sunumunda, Stratos ürün grubunun taşıdığı yeni nesil özelliklerle müşteriler için değer yarattığını söyledi. Wilo nun ürün portföyünün en önemli parçalarından olan Stratos ürün grubunun, kolay kullanım, işlevsellik ve enerji verimliliği açısından önemini vurguladı. Yüzde 90 a varan maliyet tasarrufu Günün ikinci oturumu, Enerji Çözümleri ve Altyapı / Endüstride Fark Yaratan Çözümler başlığı ile düzenlendi. Wilo Türkiye Satış Mühendisi Hazal Yıldız yaptığı sunumda, şimdiye kadar hayata geçirilen enerji çözümleri projelerinin müşteriler için büyük fayda sağladığını belirtti. Yıldız konuşmasında, sabit devirli pompaların yüksek verimli pompalarla değiştirilmesini kapsayan Enerji Çözümleri ile bina ve tesislerde yer alan pompaların işletme maliyetlerini yüzde 90 a varan oranlarda düşürdüklerini söyledi. Hazal Yıldız ın ardından günün son konuşmasını Wilo Türkiye Satış Mühendisi Taner Kasarcı yaptı. Pompa Sistemlerinde Yeni Teknoloji Çözümleri semineri, ikinci oturumun ardından düzenlenen akşam yemeği ile son buldu. 138

141 ENDÜSTRİ OTOMASYON HABERLER 4. SANAYİ DEVRİMİ 10 BİNLERCE YENİ İSTİHDAM SAĞLAYACAK Türkiye de 4. Sanayi Devrimi nin nasıl gerçekleşeceğinin tartışıldığı Endüstri 4.0 Türkiye Forumu nda, 30 yıl içinde akıllı robotların işbaşı yapmaya başlayacağı gündeme geldi. Forum kapsamında değerlendirmeler yapan Dijital Dönüşüm Derneği Genel Sekreteri Koray Tuncer, Endüstri 4.0 süreci ile şirketlerin dijital bir dönemden geçeceğini ve bu dönemin 10 binlerce kişiye yeni iş imkanı sunacağını vurguladı Sektörlerin 4. Sanayi Devrimi ne ilişkin mevcut durumlarının ve geleceğe yönelik uygulamalarının konuşulduğu Endüstri 4.0 Türkiye Forumu nda, dijital dönüşümle beraber doğacak yeni iş alanları ve akıllı robotların ne zaman iş hayatına gireceği masaya yatırıldı. İş dünyasının en önemli gündem maddesi olan Endüstri 4.0 devriminde verimliliğin artırılması, zaman kaybının ortadan kaldırılması ve üretim hatalarının düşmesi akıllı fabrikalarda çalışan akıllı robotlar ve bunları yönetmeyi bilen çalışanlar sayesinde mümkün olacak. Türkiye 4. Sanayi Devrimi ni bugünden başlatmalı İşletmelerin dijitalleşmeyi esas alan bir süreçten geçeceğini belirten Dijital Dönüşüm Derneği Genel Sekreteri Koray Tuncer, 30 yıl içinde yaşanması beklenen değişimleri değerlendirdi. Tuncer: İş alanı ve görevi dolayısıyla geleceğin mavi yakalı çalışanları olarak adlandırabileceğimiz yeni nesil akıllı robotlar 4. Sanayi Devrimi nin en dikkat çeken yanı olacak. Taşımacılık ve lojistik gibi insanı yoran zorlu işler başta olmak üzere üretimin birçok aşamasında da etkili olabilecek akıllı, gelişebilen, öğrenebilen ve kendini tedavi edebilen özelliklere sahip robotlarla iş hayatında ne zaman karşılayacağımız ise en çok merak edilen konular arasında. Şu anda 30 yıl içinde Türkiye nin 4. Sanayi Devrimi ni gerçekleştirmesi öngörülüyor. Bu dönüşüm gerekli adımların atılmasıyla gerçekleştirilebilirse 30 yıl sonra fabrikalarda akıllı robotlarla karşılaşabiliriz. Bu süreçte şirketler de dijital bir dönemden geçecek ve dijital dönüşümden doğacak yeni iş alanları 10 binlerce kişiye istihdam sağlayacak şeklinde konuştu. Hayalleri zorlayan yenilikler Dijital Dönüşüm Derneği tarafından düzenlenen Endüstri 4.0 Türkiye Forumu nda sosyal hayatın tanışacağı yeniklerden de örnekler sunuldu. Yaşanacak değişimlerin hayalleri zorladığını belirten Tuncer, Organik 3D yazıcılar hayatımızı bambaşka bir noktaya taşıyacak. Bu yazıcılardan pizza hamuru ve hamburgerler üretebileceğiz. Yine aynı yazıcılardan kilo alınca genişleyen, zayıflayınca incelen kıyafetler tasarlayıp basabileceğiz. Kısacası dijitalleşmeyi hayatımızın her alanında konfora dönüştüreceğimiz günleri yaşayacağız diye konuştu. 139

142 YAYIN DÜNYASI Güç Elektroniği Çeviriciler, Uygulamalar ve Tasarım Yazarların n Ad : Ned Mohan, Tore M.Undeland, William P. Robbins Türkiye de güç elektroniği sanayii hızlı bir ilerleme göstermiş; kesintisiz güç kaynağı, motor kontrolu, endüksiyonla ısıtma, elektrikli ev aletleri, otomotiv ve tekstil gibi geniş bir alanda tasarım ve üretim yapan firmalar ortaya çıkmıştır. Bunun yanında yurtdışından gelen sistemlerin çoğunda güç elektroniği teknolojisi kullanılmaktadır. Elektrik-Elektronik Mühendisliği mezunlarının belirli bir kısmı bu sektörlerde istihdam edilmektedir. Güç elektroniği konusu, başta İ.T.Ü. olmak üzere Türkiye deki birçok üniversitede çeşitli isimdeki derslerle öğretilmektedir. Bu derslerin bir kısmı Türkçe olarak verilmektedir. Hangi dilde verilirse verilsin bir Türkçe kitabın gerek eğitim öğretimde gerekse uygulamalı mühendislikte çok önemli olduğu yadsınamaz bir gerçektir. ISBN: B. Y l : 2003 Sayfa Say s : 896 Fiyat : 45,00 TL 140

143 YAYIN DÜNYASI Otomatik Kontrol Sistemleri Yazarların n Ad :Benjamin Kuo Genç mühendislerin elinden düşmeyen bu kitabın temel özelliği, geleneksel konuları basit bir dille ele alması, anlatımını uygulamaya yönelik örneklerle desteklemesi ve her baskıda yeni konuları bünyesine alarak sürekli güncel kalabilmesidir. Yaklaşık 50 yıldır kendisini otomatik kontrol sistemlerinin uygulamalarına adamış, tecrübeli bir araştırmacı ve mühendis Benjamin C. Kuo tarafından kaleme alınmıştır. Yazarın en önemli özelliği bilimsel çalışmaları yanında, yıllardır sürdürdüğü eğitim hizmetinde otomatik kontrole çok sayıda kitap kazandırmış olmasıdır. İlk baskısı 1962 de yapılmış olan bu kitap, 60 lı yıllarda mühendislik eğitimine başlayan ve bugüne kadar aynı yolu izleyen pek çok öğrenciye otomatik kontrolü sevdirmiş, öğretmiş ve çalışma alanı olarak geniş bir öğrenci kitlesinin otomasyona yönelmesine neden olmuştur. ISBN: B. Y l : 2013 Sayfa Say s : 944 Fiyat : 50,00 TL 141

144

145

146 reklam indeksi Firma Adı No Firma Adı No ABB 1-9 MITSUBISHI ELECTRIC TURKEY 3-59 ANKIROS 36 NATIONAL 75 BETA 4 NETES MÜHENDİSLİK 115 B&R ENDÜSTRİYEL OTOMASYON 5 NEUGART 67 EKSEN 133 SOYLU OTOMASYON Ön İç Kapak ELİMKO 83 SCHUNK ARKA KAPAK ENDÜSTRİ OTOMASYON 123 SCHMALZ 49 ENKO 93 SCHNEIDER 37 ENOSAD 101 SOYLU MAKİNA 1 EMKO 90 SIEMENS EKSEN 80 TOK 2016 ESKİŞEHİR 48 HES KABLO 73 TURKMEN ASANSÖR 105 MAKTEK VIBROENGINEERING MEDEL 87-8 WORLDCHEM 64 MEDEL Arka İç Kapak

147

148