Editör. Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR. Editör Yardımcısı. Doç. Dr. Ahmet TAYFUN. Yayına Hazırlayanlar. Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY

Transkript

1

2 v Editör Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR Editör Yardımcısı Doç. Dr. Ahmet TAYFUN Yayına Hazırlayanlar Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY Yrd. Doç. Dr. Ece KONAKLIOĞLU Arş. Gör. Dr. M. Murat KIZANLIKLI Arş. Gör. Ahmet UŞAKLI Arş. Gör. Emin ARSLAN Arş. Gör. Alper IŞIN Arş. Gör. Özgür YAYLA Arş. Gör. Cemal Ersin SİLİK Arş. Gör. Fulden Nuray GÜRAL Bu kitap, 15. Ulusal Turizm Kongresi kapsamında yayınlanmıştır. Bu kitapta yer alan bildiriler, yazar(lar)ın kendi düşüncelerini yansıtmaktadır.

3 xvii 15. ULUSAL TURİZM KONGRESİ KURULLARI ONUR KURULU Unvanı, Adı ve Soyadı Ömer ÇELİK Mehmet KILIÇLAR Prof. Dr. Süleyman BÜYÜKBERBER Kurumu Kültür ve Turizm Bakanı Ankara Valisi Gazi Üniversitesi Rektörü Unvanı, Adı ve Soyadı DANIŞMA KURULU* Kurumu Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ Danışma Okan Kurulu Dönem Bşk. Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK Üye Anadolu Üniv. Prof. Dr. Orhan BATMAN Üye Sakarya Üniv. Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI Üye Mersin Üniv. Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU Üye Balıkesir Üniv. Prof. Dr. Azize HASSAN Üye Gazi Üniv. Prof. Dr. Orhan İÇÖZ Üye Yaşar Üniv. Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER Üye İstanbul Üniv. Prof. Dr. Nüzhet KAHRAMAN Üye İstanbul Ticaret Üniv. Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Üye Erciyes Üniv. Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN Üye İstanbul Medeniyet Üniv. Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU Üye Adnan Menderes Üniv. Prof. Dr. Alp TİMUR Üye Dokuz Eylül Üniv. Prof. Dr. Turgut VAR Üye İzmir Ekonomi Üniv. Prof. Dr. Atila YÜKSEL Üye Adnan Menderes Üniv. (STAD) Doç. Dr. İzzet KILINÇ Üye Düzce Üniv. (SOİD) *Alfabetik Olarak Soyada Göre Düzenlenmiştir.

4 xviii BİLİM KURULU* Unvanı, Adı ve Soyadı Doç. Dr. Fatma Nur İPLİK Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU Prof. Dr. Atila YÜKSEL Doç. Dr. Şenol ÇAVUŞ Doç. Dr. Osman Eralp ÇOLAKOĞLU Doç. Dr. Abdullah TANRISEVDİ Doç. Dr. Fisun YÜKSEL Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR Prof. Dr. A. Akın AKSU Prof. Dr. Nilüfer TETİK Doç. Dr. Beykan ÇİZEL Doç. Dr. V. Rüya EHTİYAR Doç. Dr. Bahattin ÖZDEMİR Prof. Dr. Z. Sevgin AKIŞ RONEY Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK Prof. Dr. Bayram Zafer ERDOĞAN Prof. Dr. Nazmi KOZAK Doç. Dr. Dündar DENİZER Doç. Dr. Oktay EMİR Doç. Dr. Medet YOLAL Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU Doç. Dr. Düriye BOZOK Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN Prof. Dr. Doğan Yaşar AYHAN Prof. Dr. Doğan TUNCER Prof. Dr. Özcan YAĞCI Prof. Dr. Faruk ANDAÇ Prof. Dr. Mustafa KOYUNCU Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT Prof. Dr. Mahir NAKİP Kurumu Adana Bilim ve Teknoloji Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Adnan Menderes Üniv. Afyon Kocatepe Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Akdeniz Üniv. Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Anadolu Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Balıkesir Üniv. Başkent Üniv. Başkent Üniv. Başkent Üniv. Çağ Üniv. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Çankaya Üniv.

5 xix BİLİM KURULU* (devam) Prof. Dr. Mustafa TEPECİ Prof. Dr. Fevzi OKUMUŞ Doç. Dr. Mehmet Cihan YAVUZ Prof. Dr. Metin KOZAK Prof. Dr. Saime ORAL Prof. Dr. Alp TİMUR Prof. Dr. Özkan TÜTÜNCÜ Prof. Dr. Öcal USTA Doç. Dr. Ebru GÜNLÜ Doç. Dr. İzzet KILINÇ Prof. Dr. Adnan TÜRKSOY Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Doç. Dr. Kenan GÜLLÜ Doç. Dr. Ömer ŞANLIOĞLU Doç. Dr. Mehmet KAŞLI Doç. Dr. Yaşar SARI Prof. Dr. Azize HASSAN Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK Prof. Dr. Cevat TOSUN Prof. Dr. Muharrem TUNA Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ Doç. Dr. Cemalettin AKTEPE Doç. Dr. Yasin BOYLU Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA Doç. Dr. Bilgehan GÜLCAN Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR Doç. Dr. Selma MEYDAN UYGUR Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ Doç. Dr. Serdar TARAKÇIOĞLU Doç. Dr. Ahmet TAYFUN Doç. Dr. Akyay UYGUR Doç. Dr. Ali YAYLI Celal Bayar Üniv. Central Florida Üniv. Çukurova Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Düzce Üniv. Ege Üniv. Erciyes Üniv. Erciyes Üniv. Erciyes Üniv. Eskişehir Osman Gazi Üniv. Eskişehir Osman Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv. Gazi Üniv.

6 xx BİLİM KURULU* (devam) Doç. Dr. İrfan YAZICIOĞLU Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN Prof. Dr. Seyfettin ERDOĞAN Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN Doç. Dr. Metin TEBERLER Prof. Dr. Nüzhet KAHRAMAN Prof. Dr. Mithat Zeki DİNÇER Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Cengiz DEMİR Doç. Dr. İlhan BÖLÜKOĞLU Doç. Dr. Zafer ÖTER Prof. Dr. Ömer TORLAK Prof. Dr. Kemal BİRDİR Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI Prof. Dr. Bahar TANER Doç. Dr. Göknil Nur SEVER Doç. Dr. Kamil UNUR Prof. Dr. Ercan BALDEMİR Doç. Dr. Umut AVCI Doç. Dr. Burhan KILIÇ Doç. Dr. Cafer TOPALOĞLU Doç. Dr. Halil DEMİRER Prof. Dr. Şeyhmus BALOĞLU Prof. Dr. Zeynep ASLAN Doç. Dr. İbrahim YILMAZ Doç. Dr. Asım SALDAMLI Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ Prof. Dr. Levent ALTINAY Prof. Dr. Yüksel EKİNCİ Prof. Dr. Orhan BATMAN Prof. Dr. Muhsin HALİS Gazi Üniv. İstanbul Arel Üniv. İstanbul Medeniyet Üniv. İstanbul Medeniyet Üniv. İstanbul Teknik Üniv. İstanbul Ticaret Üniv. İstanbul Üniv. İstanbul Üniv. İstanbul Üniv. İzmir Ekonomi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. İzmir Katip Çelebi Üniv. Karatay Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Mustafa Kemal Üniv. Nevada LasVegasÜniv. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv. Nişantaşı Üniv. Okan Üniv. Oxford BrookesÜniv. Oxford BrookesÜniv. Sakarya Üniv. Sakarya Üniv.

7 xxi BİLİM KURULU* (devam) Prof. Dr. Mehmet SARIIŞIK Doç. Dr. Oğuz TÜRKAY Doç. Dr. Mahmut DEMİR Prof. Dr. Teoman DUMAN Prof. Dr. Muzaffer UYSAL Prof. Dr. Doğan GÜRSOY Prof. Dr. Orhan İÇÖZ Prof. Dr. İge PIRNAR Doç. Dr. Gökçe ÖZDEMİR Sakarya Üniv. Sakarya Üniv. Süleyman Demirel Üniv. Uluslararası Antalya Üniv. Virginia PolytechnicÜniv. Washington StateÜniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. * Alfabetik Olarak Önce Çalışılan Kuruma, Daha Sonra Unvana ve Soyada Göre Düzenlenmiştir.

8 xxii KONGRE YÜRÜTME KURULU Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR, Başkan Doç. Dr. Ahmet TAYFUN, Başkan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY, Üye Yrd. Doç. Dr. Ece KONAKLIOĞLU, Üye Arş. Gör. Dr. M. Murat KIZANLIKLI, Üye Arş. Gör. Ahmet UŞAKLI, Üye Arş. Gör. Emin ARSLAN, Üye Arş. Gör. Alper IŞIN, Üye Arş. Gör. Özgür YAYLA, Üye Arş. Gör. Cemal Ersin SİLİK, Üye Arş. Gör. Fulden Nuray GÜRAL, Üye

9 xxiii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZLER 1 Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN in Önsözü 2 Sunuş 15.Ulusal Turizm Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı Sayın Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR Sayfa vii ix BİLDİRİLER 1 Avrupalı Seçkin Destinasyonlar (EDEN) Kapsamında Engelsiz Şehirler ve Turizm: Ulusal Yazılı Medyada Engelsizlik Üzerine Bir Tarama Engin ASLAN, Doç. Dr. Gül GÜNEŞ 2 Alanya nın Engelli Turizmine İlişkin Durumunun Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma Doç. Dr. Düriye BOZOK, Çisem KAYA, Övgü AÇIKSÖZLÜ 3 Akçakoca nın Engelli Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Muammer MESCİ, Öğr. Gör. Emrah ÖZTÜRK, Yrd. Doç. Dr. Zeynep MESCİ 4 Gaziantep in Engelli Turizmine İlişkin Durumunun Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Öğr. Gör. Halil İbrahim KARAKAN, Öğr. Gör. Okan ÇOLAK, Öğr. Gör. Neslihan KAN 5 Fiziksel Engelli Bireylerin Restoranlarda Karşılaştıkları Ergonomik Sorunlar Yrd. Doç. Dr. Aslı ALBAYRAK 6 Engellilerin Tatil Alışkanlıkları ve Seyahat Engelleri Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK, Arş. Gör. Sadık SERÇEK 7 Engellilerin Turizm Hizmetlerine Erişilebilirlikleri Yrd. Doç. Dr. Ebru Z. BOYACIOĞLU, Doç. Dr. Selda ÇAĞLAR 8 Engelli Tüketicilerin Konaklama İşletmelerine İlişkin Etik Tutum ve Beklentilerinin Belirlenmesi Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Doç. Dr. M. Emin AKKILIÇ, İlbey VAROL, Emin GÜLEÇ 9 Hangi Turizm? Engelsiz, Ulaşılabilir, Erişilebilir? İsimlendirme Sorununa Bir Çözüm Önerisi Öğr. Gör. Hanım Kader ŞANLIÖZ ÖZGEN 10 Turizmin Disipliner Gelişiminde İntihal Engeli: Turizm Alanındaki Lisansüstü Tezlerde ( ) Yapılan Atıflar Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Sertaç SERT Sayfa

10 xxiv BİLDİRİLER (devam) 11 Turizm Alan Yazınında Engelliler İle İlgili Çalışmaların Bibliyometrik Profili ( ) Arş. Gör. Gülhan CEVİZKAYA, Arş. Gör. Selin İLSAY, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 12 Müzelerin Sessiz ve Karanlık Dünyası: "Herkes İçin Müzeler" Mümkün Mü? Arş. Gör. Hülya YEŞİLYURT, Arş. Gör. Burçin KIRLAR, Öğr. Gör. Ceyda LALE 13 Türkiye de Turizm Rehberliği Eğitiminin İlgili Mevzuat Çerçevesinde Kavramsal Analizi Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU, Arş. Gör. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT 14 Lisans ve Ön Lisans Düzeyinde Turizm Rehberliği Eğitimi Veren Okullardaki Müfredatların Turizm Rehberliği Meslek Yönetmeliğine Uygunluğunun İncelenmesi Yrd. Doç. Dr. Ömer Zafer GÜVEN, Öğr. Gör. Uğur CEYLAN 15 Türkiye de Turist Rehberliği Eğitimi Veren Eğitim Kurumlarına Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Nazım ÇOKİŞLER, Doç. Dr. Zafer ÖTER 16 Turizm Sektöründe Yabancı Dil Eğitim Engelleri ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Erkan AKGÖZ, Yrd. Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN 17 Turizme Yerel Halkın Bakışı: Iğdır İli Örneği Öğr. Gör. Gülşen BAYAT, Yrd. Doç. Dr. Burcu ILGAZ YILDIRIM 18 Turizm Gelişiminin Eskişehir Odunpazarı Sakinlerinin Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisi Doç. Dr. Yaşar SARI, Arş. Gör. Cansev ÖZDEMİR 19 Yerel Halk Gözüyle Turizm Sektörü ve Etkileri: Konya İli Beyşehir İlçesi Üzerine Bir İnceleme Müşerref KÜÇÜK 20 Yerel Halkın Turizme Bakış Açısı: Bodrum İlçesi Örneği Nazik ÇELİKKANAT, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER 21 Antalya ve Mersin Plajlarında Yapılan Düzenlemelerin Erişebilirlik Kapsamında İncelenmesi Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Ali DALGIÇ, Arş. Gör. Anıl KALE 22 Mersin Otellerinde ve Kent Merkezinde Engelli Bireylere Yönelik Düzenlemeler Doç. Dr. Kamil UNUR, Öğr. Gör. Gülser YAVUZ, Okt. Hasan KÖŞKER 23 Erişilebilir Turizm Destinasyonları İçin Uygulanabilecek Düzenlemeler: Örnek Destinasyonlar Yrd. Doç. Dr. İlke BAŞARANGİL Sayfa

11 xxv BİLDİRİLER (devam) 24 Alışveriş Merkezlerinin Fiziksel Engeller Açısından İncelenmesi: İzmir Örneği Doç. Dr. Işıl ÖZGEN, Arş. Gör. Burçin KIRLAR 25 Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla Sürdürülebilir Turizm Olgusunun Kavramsal Analizi Öğr. Gör. Emrah KESKİN, Öğr. Gör. Emrah ÖRGÜN 26 Sürdürülebilir Turizmin Turizm Talebi Üzerine Etkisi Nur ÇELİK, Prof. Dr. Ozan BAHAR 27 Otellerde Personelin Yeşil Bilinci: Bir Yeşillenen Otel Örneği Yrd. Doç. Dr. Nilüfer VATANSEVER TOYLAN, Arş. Gör. Meltem YALÇIN KAYIKÇI, Arş. Gör. Ayşegül KUTLUK 28 Yerel Halkın Ekoturizme Yönelik Algılarının Değerlendirilmesi: Harmancık Örneği Öğr. Gör. Gencay SAATCI, Öğr. Gör. Abdullah ÜLKÜ 29 Kariyer Engellerinin Mutluluk Üzerindeki Etkisinde Kariyer Motivasyonunun Rolü: Otel İşletmelerinde Kadın İşgörenler Üzerine Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Pelin KANTEN, Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ 30 İstanbul da Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışan Yiyecek-İçecek Hizmetleri (F&B) Personelinin Kariyer Engelleri Yrd. Doç. Dr. Ümit SORMAZ, Yrd. Doç. Dr. Eda GÜNEŞ, Yrd. Doç. Dr. Yasin BİLİM 31 Kadın İşgörenlerde Algılanan Kariyer Engelleri ve Kariyer Sonlandırma Eğilimi İlişkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ, İbrahim Halil KAZOĞLU, Aslı Ceren SAYGI 32 Bağımsız Karar Verme (Otonomi) Düzeyine Göre Lisans Turizm Öğrencilerinin Sektör Algısı ve Profili Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Arş. Gör. Ferhat ŞEKER 33 Gastronomik Deneyimlerin Tekrar Ziyaret Niyetine Etkisi: Eskişehir Örneği Doç. Dr. Mehmet KAŞLI, Arş. Gör. Barış DEMİRCİ, Öğr. Gör. Üzeyir KEMENT 34 Gastronomi Turizminde Beslenme Engelleri Kapsamında Vegan Beslenme Örneği Okt. Dr. Menekşe CÖMERT, Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA 35 Turistik Bir Çekicilik Olarak Gastronomi Müzeleri Yrd. Doç. Dr. Hakan YILMAZ, Arş. Gör. Pınar ŞENEL 36 Gastronomi Turizmi Üzerine Kavramsal Bir İnceleme Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Hande UYAR, Öğr. Gör. Gül ERKOL Sayfa

12 xxvi BİLDİRİLER (devam) 37 Duygusal Emek Boyutları, Süreci ve Sonuçlarının Engelli Turizm Pazarında Değerlendirilmesi Öğr. Gör. Merve BAŞ, Doç. Dr. Burhan KILIÇ 38 Konaklama İşletmelerinde Birey Örgüt Uyumunun İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Yönetici Desteğinin Aracılık Rolü Yrd. Doç. Dr. Güney ÇETİN GÜRKAN, Doç. Dr. Şule AYDIN TÜKELTÜRK, Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN 39 İşgören Yalnızlığının Bir Öncülü Olarak Örgütlerde Dışlanma: Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma Doç. Dr. Korhan KARACAOĞLU, Arş. Gör. Yurdanur YUMUK 40 Otel İşletmelerinde İşyeri Zorbalığının Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Yrd. Doç. Dr. Göksel Kemal GİRGİN, Yrd. Doç. Dr. Nuray TETİK 41 Belediyelerin Turizme Yönelik Faaliyetlerinin Yerel Halk Tarafından Değerlendirilmesi: Afyonkarahisar Örneği Doç. Dr. Elbeyi PELİT, Yusuf GÖKÇE 42 Engellilere Yönelik Faaliyet Gösteren Sivil Toplum Kuruluşlarının Engelsiz Turizmdeki İşlevleri Üzerine Bir İnceleme Yrd. Doç. Dr. Serhat HARMAN 43 Yerel Yönetimlerin Turizmde Engellilere Yönelik Uygulamaları: Çanakkale İli Örneği Yrd. Doç. Dr. Ş. Okan MERCAN, Ayşe PAK, Meral ÜZÜLMEZ 44 Engelli Bireylerin ve Ailelerinin Sorunlarının Tespit Edilmemesinin Sosyal Turizm Projelerine Engel Teşkil Etmesi: Kırklareli İli Örneği Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU, Arş. Gör. Hilmi AR 45 Yiyecek İçecek İşletmesi Tasarımının Tüketici Tercihleri Üzerindeki Etkisi Yrd. Doç. Dr. Aydan BEKAR, Arş. Gör. Filiz GÜMÜŞ DÖNMEZ, Çağrı SÜRÜCÜ 46 Parmakların Okuduğu Menü: Braille Alfabesi İle Bir Model Önerisi Öğr. Gör. Osman GÜLDEMİR, Öğr. Gör. Gencay SAATCI 47 Tüketicilerin Masa Servisi Yapan Restoranlarda Önem Verdiği Hususların Şikayet Davranışı Eğilimlerine Etkisi Prof. Dr. Ayşe ŞAHİN, Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Arş. Gör. Ozan GÜLER Sayfa

13 xxvii BİLDİRİLER (devam) 48 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Yardımıyla Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektörünün Likidite Durumunun Analizi Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Arş. Gör. Selda KAHİLOĞULLARI, Banu ZENCİR 49 Otel Yöneticilerinin Bakış Açısıyla Kongre Turizminin Önündeki Engeller: Kapadokya Bölgesinde Bir Araştırma Doç. Dr. İbrahim YILMAZ 50 Diyarbakır ın Marka Kent Olması Önündeki Engeller ve Çözüm Önerileri Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK, Arş. Gör. Sadık SERÇEK 51 Güzelyurt (Gelveri) Turizminin Önündeki Engeller: Fikir Tepsisi Yöntemi Öğr. Gör. Fatih PEKTAŞ, Öğr. Gör. Mehmet CAN, Öğr. Gör. Yusuf ACAR, Arş. Gör. Bekir EŞİTTİ, Öğr. Gör. Neşe ÇULLU KAYGISIZ, Öğr. Gör. Şule ARDIÇ YETİŞ 52 Yavaş Şehir Kriterlerinde Engellilik (Betimsel Bir Araştırma) Nur Neşe ŞAHİN, Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY 53 Hüzün Turizmi ve Mabetleşme Süreci Kapsamında Sarıkamış Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Faruk SEYİTOĞLU 54 Türkiye nin Dağ Turizm Potansiyeli, Çeşitleri, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Okt. Hasan KÖŞKER, Doç. Dr. Kamil UNUR 55 Manisa Mesir Macunu Festivali Ziyaretçilerinin Festivale Katılım Nedenleri ve Memnuniyet Düzeylerini Etkileyen Unsurların Belirlenmesi Arş. Gör. Z. Gökçe DÖNER, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ 56 Müzikal Etkinliklerin Kısıtlanan Kültür Turizmini Geliştirmek İçin Kullanımı: Bodrum Örneği Cem YALÇIN, Doç. Dr. Zafer ÖTER, Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇELİK 57 Destinasyon Markalaşmasında Mitolojik Logo ve Amblemin Önemi: Muğla Araştırması Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Oya YILDIRIM 58 Turistik Destinasyon Seçiminin Demografik Özelliklere Göre Belirlenmesi: Yerli Turistler Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Ümit ŞENGEL, Arş. Gör. Salim İBİŞ, Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Prof. Dr. Orhan BATMAN 59 Engelsiz Turizm Açısından Destinasyon Yönetim Örgütünün Önemi Doç. Dr. Gökalp Nuri SELÇUK, Arş. Gör. Nihan KINALI, Öğr. Gör. Meltem ERDOĞAN Sayfa

14 xxviii BİLDİRİLER (devam) 60 Turistik Bir Destinasyon Olarak Başkent Ankara nın İmajı Yusuf DÜNDAR, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER 61 Konaklama İşletmelerinde Üst Düzey Yöneticilerin Engelsiz Turizme Bakış Açıları: Alanya Örneği Yrd. Doç. Dr. Boran TOKER, Yaşar Yiğit KAÇMAZ 62 Konaklama İşletmelerinin Engelliler İçin Olanakları ve Yöneticilerin Görüşleri: Kuşadası Örneği Yrd. Doç. Dr. Tuğrul AYYILDIZ, Yrd. Doç. Dr. Hakan ATAY, Yrd. Doç. Dr. Ahu YAZICI 63 Engelli Turizmi ve Belek teki Otel Yöneticilerinin Engelli Turizmine Bakış Açıları Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Seda ŞAHİN, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 64 Engelli Turizminin Sorunlarına Yönelik İstanbul daki 4 ve 5 Yıldızlı Zincir Otel İşletmelerinde Bir Uygulama Arş. Gör. Begüm Dilara EMİROĞLU, Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL 65 İş Sağlığı ve Güvenliği Davranışı Üzerinde Etkili Olan Faktörler: 4 ve 5 Yıldızlı Otellerin Yiyecek-İçecek Departmanı İşgörenleri Üzerine Bir Uygulama Doç. Dr. Ali YAYLI, Arş. Gör. Ceren AVCI 66 Türkiye de Faaliyet Gösteren Zincir Otel İşletmelerinde Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri Üzerine Bir İçerik Analizi Yrd. Doç. Dr. Sabri ÇELİK, Öğr. Gör. Mehmet CAN 67 Problem Çözümünde Kısıtlar Teorisi: Bir Otel İşletmesinde Uygulama Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Öğr. Gör. Kemal ENES, Öğr. Gör. Çağlar ATAK KOŞAN, Öğr. Gör. Okan ÇOLAK 68 Turizm Araştırmaları İçin Yeni Bir Kavram: Pozitif Psikolojik Sermaye Yrd. Doç. Dr. Beril DÖNMEZ, Prof. Dr. Kemal BİRDİR 69 Dezavantajlı Bireylerin Turizmde İstihdamı: İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Algı, Görüş ve Deneyimlerinin İncelenmesi Öğr. Gör. Ülker ERDOĞAN ARACI, Prof. Dr. Nilüfer KOÇAK 70 Konaklama İşletmelerinde Engelli İstihdamı: Potansiyel Engelli İşgörenlere Yönelik Bir Uygulama Arş. Gör. Derya GÜNEY, Vedat GÖLLER 71 Konaklama İşletmelerinin İşletme ve İşgören Yapısı: Alanya Bölgesinde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Engin ÜNGÜREN, Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN Sayfa

15 xxix BİLDİRİLER (devam) Sayfa 72 Konaklama İşletmelerinde İşgörenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Belirlenmesine Yönelik Antalya Belek Bölgesinde Bir Araştırma Süleyman AKKAŞOĞLU, Ahmet KARATAŞ 73 Seyahat Acentesi Çalışanlarının İş-Aile ve Aile-İş Yaşamı Çatışmalarının İşten Ayrılma Niyetlerine ve Duygusal Tükenmişliklerine Etkisi Yrd. Doç. Dr. Övünç BARDAKOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKGÜNDÜZ, Öğr. Gör. Ceylan E. ALKAN 74 Otel İşletmelerinde Duygusal Zeka, İş Yaşam Dengesi ve İş Stresi İlişkisi: Alanya da Bir Uygulama Seray GÜLERTEKİN GENÇ, Arş. Gör. Volkan GENÇ, Prof. Dr. Murat GÜMÜŞ 75 Çalışanların Duygularını Yönetme Becerilerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Sabiha Gökçen Havalimanı Çalışanları Üzerine Bir Uygulama Tülay GÜNEY, Yrd. Doç. Dr. Erkan TAŞKIRAN, Yrd. Doç. Dr. Emrah ÖZKUL 76 Turizm İşletmelerinde Örgütsel Sessizliğin Bir Kriz Nedeni Olarak Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Cihan SEÇİLMİŞ, Arş. Gör. Seher KONAK, Öğr. Gör. Dönüş ÇİÇEK 77 Profesyonel Turist Rehberlerinin Algıladıkları Mesleki Engelleri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. F. Özlem GÜZEL, Öğr. Gör. Dr. Ali TÜRKER, Arş. Gör. İlker ŞAHİN 78 Engelli Turistlerin Turlarda Karşılaştıkları Sorunlar: Turist Rehberleri Açısından Bir Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Seçkin ESER 79 Rehberlik Mesleğinde Bir Engel Olarak Cinsiyet Ayrımcılığı: Bayan Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Gül ERKOL, Arş. Gör. Nuray EKER 80 Bir Uzmanlaşma (İhtisaslaşma) Modeli: Ulaşılabilir Turizm Tur Planlaması Örneği Gamze ÖZOĞUL, Günseli GÜÇLÜTÜRK BARAN 81 Engelliler ve Turizm: Engelli Bireylerin ve Seyahat Acentası Yöneticilerinin Algılamaları Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK, Arş. Gör. Arzu TURAN 82 Havayolu Taşımacılığında Hedef Pazar Olarak Engelli Turizmi Durum Analizi Öğr. Gör. Ertuğrul DÜZGÜN

16 xxx BİLDİRİLER (devam) 83 Kişilerin Uluslararası Seyahat Engellerini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ, Hülya KAHVECİ 84 Araç Kiralama İşletmeleri Yöneticilerinin Engelli Pazarına Bakış Açılarını Belirlemeye Dönük Bir Araştırma Arş. Gör. Bayram AKAY, Öğr. Gör. Abdullah USLU 85 Otel İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Stratejik Yönetim ve Araçlarını Uygulama Anlayışları Üzerine Bir Araştırma Murat ÖDEMİŞ, Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ 86 Kurumsallaşma Düzeyi ve İşletme Yapısı Arasındaki İlişki: Türkiye deki Beş Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma Dr. Erkan YAĞCI, Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN 87 İzmir Şehir Otelleri Çalışanlarında İş-Aile ve Aile-İş Çatışması Düzeylerinin ve Boyutlarının Belirlenmesi Dr. Tuğba PALA MORKOÇ, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ 88 Konaklama İşletmelerinde Kontrol Odağı Üzerine Bir İnceleme Doç. Dr. Yasin BOYLU, Öğr. Gör. Günay EROL, Arş. Gör. Ebru ARSLANER 89 Kariyer Uyum Yetenekleri Turizm Sektörüne Bağlılığı Etkiler Mi? Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilere Yönelik Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ, Doç. Dr. Hüseyin ÇEKEN, Arş. Gör. Mert GÜRLEK 90 Türkiye de Örgün Turizm Eğitiminin Önündeki Engellerle Mücadelede TİYADER ve Turizm Meslekleri ve Turizm Konseyi Meslek Yasası Taslağı Prof. Dr. Ali ERBAŞ, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN, Öğr. Gör. Duran CANKÜL 91 Otel Yöneticileri Tarafından Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almış İşgörenlerin Yeterliliklerinin Değerlendirilmesi Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ, Zeynep TOPCU 92 Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Veren Bir Kurumda Öğrencilerin Örgüt Kültürü Algısı Öğr. Gör. Dr. S. Banu YILDIZ 93 ENAT (European Network ForAccessibleTourism-Avrupa Erişilebilir Turizm Ağı) İle Türkiye nin Erişilebilir Turizme Yönelik Otel İşletmelerini Kapsayan Düzenlemeleri ve Bu Düzenlemelerin Karşılaştırılması Yrd. Doç. Dr. Atınç OLCAY, Yrd. Doç. Dr. İbrahim GİRİTLİOĞLU, Özlem PARLAK Sayfa

17 xxxi BİLDİRİLER (devam) Sayfa 94 Engelli Turizmine İlişkin Yasal Düzenlemeler: Türkiye İle Avrupa Birliği Mevzuatlarının Karşılaştırılması Öğr. Gör. Bayram KANCA, Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ 95 Şarap Turizminin Önündeki Yasal Engeller: Bozcaada Şarap Turizmi Örneği Yrd. Doç. Dr. Turgay BUCAK, Arş. Gör. Serdar SÜNNETÇİOĞLU, Ayşe SÜNNETÇİOĞLU 96 Türkiye de Turizm Sendikalarının Sorunlarının Analizi Pelin NASÖZ, Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL 97 Meslek Yüksekokullarında Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitime Bakış Açıları ve Turizm Eğitiminden Beklentileri Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU, Öğr. Gör. Aydın ÜNAL, Öğr. Gör. Neslihan KAN, Öğr. Gör. Gencay SAATCI 98 Turizm Alanında Doktora Eğitimi Alan Öğrencilerin Memnuniyetlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Öğr. Gör. Serap ÖZDEMİR GÜZEL 99 Önlisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almış Mezunların Mesleki Eğitime Yönelik Görüşleri: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Örneği Yrd. Doç. Dr. Mustafa DOĞAN, Öğr. Gör. Dilek KEKEÇ MORKOÇ 100 Leonardo Da Vinci Programına Katılan Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma Dr. Murat ÖZEKİN 101 Otel İnternet Sitelerinde Engelli Bireylerin İhtiyaçlarına Yönelik Bilgilerin Varlığı Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Orhan Can YILMAZDOĞAN, Yrd. Doç. Dr. Saadet Pınar TEMİZKAN 102 Engelli Bireylerin Turizm Hizmetlerine Yönelik E- Şikâyetleri Arş. Gör. Hümeyra DOĞRU, Arş. Gör. Sonay KAYGALAK, Arş. Gör. Ceren MİRAL ÇAVDIRLI, Arş. Gör. Volkan BAHÇECİ 103 Gazete İnternet Sayfalarında Engelli Turizmi: İçerik Analizine Dayalı Bir Değerlendirme Öğr. Gör. Ali Turan BAYRAM, Öğr. Gör. Yusuf ORMANKIRAN, Öğr. Gör. Dr. Mustafa Cumhur AKBULUT 104 Türkiye de Turizm Sektöründe Güvenceli Esneklik (Flexicurity) Uygulamasının Önündeki Engeller Arş. Gör. Demet TÜZÜNKAN 105 Türkiye de Turizm Gelirinin Makro Ekonomik Belirleyicileri: Panel Veri Analizi Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Can ÖZCAN

18 xxxii BİLDİRİLER (devam) 106 Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektörünün Banka Kredisi Kullanım Düzeyinin Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Doç. Dr. Ömer İSKENDEROĞLU, Arş. Gör. Mehmet BEYAZGÜL, Banu ZENCİR 107 Türkiye'de Engelli Turizm Pazarındaki Farklı Talep Özelliklerinin Analizi Öğr. Gör. Merve BAŞ, Yrd. Doç. Dr. Şevki ULAMA 108 Turizmin Gelişiminin Önündeki Terör Engeli: Çözüm Süreci nin Türkiye nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Turizm Sektörüne Etkisinin Değerlendirilmesi Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ, Öğr. Gör. Bayram KANCA 109 Türkiye de Engelli Turizm Pazarının SWOT Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesine Yönelik Kavramsal Bir Çalışma Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Sıla KARACAOĞLU 110 Türk Wellness Felsefesinin Oluşturulması ve Şifahane Konseptinin Yeniden Değerlendirilmesi: II. Bayezid Darüşşifası Örneği Yrd. Doç. Dr. Mehmet Han ERGÜVEN 111 Medikal Turizm Pazarında Yaşanan Etik Problemler ve Bölge Pazarında Ortaya Çıkan Sorunlar (Akdeniz Bölgesi Örneği) Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Remziye EKİCİ 112 Sağlık Turizmi Perspektifinde Uluslararası Hastaların Türkiye yi Tercih Etme Ölçütlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma Doç. Dr. Asım SALDAMLI, Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT, İlknur ÇEVİK Sayfa

19 KARİYER ENGELLERİNİN MUTLULUK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE KARİYER MOTİVASYONUNUN ROLÜ: OTEL İŞLETMELERİNDE KADIN İŞGÖRENLER ÜZERİNE BİR UYGULAMA Pelin KANTEN Yrd. Doç. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Murat YEŞİLTAŞ Yrd. Doç. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Gürkan AKDAĞ Yrd. Doç. Dr., Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi ÖZET Bu çalışmada, kariyer engellerinin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonunun rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Kariyer engelleri; bireysel, toplumsal ve örgütsel faktörler çerçevesinde değerlendirilmekte ve bu engellerin kadın işgörenlerin tutum ve davranışlarını olumsuz yönde etkilediği düşünülmektedir. Bu doğrultuda, çalışmada kariyer engellerinin kariyer motivasyonu ve mutluluk üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda, Antalya da faaliyet gösteren beş yıldızlı dört otel işletmesinin 166 kadın işgöreninden anket tekniği ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, korelasyon analizi, hiyerarşik regresyon analizi ve sobel testi vasıtasıyla değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularına göre, kariyer planlama eksikliğinden, iş-aile çatışmasından, çevreden ve cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan kariyer engellerinin kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini olumsuz yönde etkilediği görülmüştür. Bununla birlikte, kariyer planlama eksikliğinden, iş-aile çatışmasından ve çevreden kaynaklanan kariyer engellerinin kariyer motivasyonunu olumsuz yönde etkilediği ve bu engellerin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonun kısmi aracılık etkisine sahip olduğu bulgusu elde edilmiştir. Ayrıca kariyer motivasyonunun kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kariyer engelleri, kariyer motivasyonu, mutluluk, kadın işgörenler GİRİŞ İş yaşamında, 1970 lerden beri ortaya çıkan ekonomik, teknolojik ve demografik değişimlerin, işgücünün yapısal olarak dönüşmesine neden olduğu ve kadınların çalışma hayatına katılma oranını önemli ölçüde etkilediği görülmektedir. Uluslararası çalışma örgütünün (ILO) raporları, kadınların geçmişe nazaran iş yaşamında artan bir şekilde yer aldığını göstermektedir (Cross ve Linehan, 2006, s.28). Kadın işgörenlerin çalışma yaşamında gün geçtikçe daha fazla yer almasının temel nedeni olarak, kadınların toplumdaki rollerinin değişmeye başlamasıyla birlikte eğitim düzeylerinin de giderek artması gösterilmektedir (Burke ve Mattis, 2005, s.1). Diğer bir ifadeyle, küreselleşme olgusuyla birlikte kadınların annelik, eşlik ve ev hanımlığı gibi toplumsal rollerinin, sosyal

20 412 konumlarının ve sorumluluklarının, zaman içerisinde değiştiğini ifade etmek mümkündür (Uşen ve Delen, 2011, ss ). Küreselleşmenin, kadın işgücü arzında, kadınların iş hayatına katılım oranında, ücret düzeylerinde ve çalışma saatlerinde meydana getirdiği değişiklikler, özellikle evli ve çocuklu kadınların da iş dünyasında daha fazla yer almasına olanak tanımaktadır (Önder, 2013, s.43). Böylece, çalışma koşullarına ilişkin ortaya çıkan dönüşümlerin ve düzenlemelerin, kadınların işe ilişkin bakış açılarını değiştirdiği, işi maddi gelir elde etmenin ötesinde bir sosyalleşme ve toplumsal statü elde etme aracı olarak değerlendirmelerine yol açtığı görülmektedir. Son 30 yıldır çalışma yaşamındaki dönüşümlerin, istihdam imkânlarının artmasının ve eğitim düzeylerinin yükselmesinin kadınların iş yaşamında ilerleme, terfi etme, mesleki ve yönetsel kariyer elde etme ve kariyerlerini devam ettirme düzeylerini ve isteklerini önemli ölçüde arttırdığı belirtilmektedir (Simpson, Sturges, Woods ve Altman, 2004, s. 459). Başka bir ifadeyle, kadınların birçok alanda istihdam edilmelerinin kariyer ilerleme arzusu duymalarına ve kariyer hedefleri belirlemelerine yol açtığı görülmektedir. Ancak literatürde, kadınların kariyer ilerleme arzularının bazı bireysel, örgütsel ve sosyal faktörlerden etkilendiği ileri sürülmektedir (Domenico ve Jones, 2006, s.1; Akpinar- Sposito, 2013, s.3; Anand, 2014, s.60). Bu faktörler, bireylerin kariyer amaçlarını, kariyer tercihlerini ve gelişimlerini sınırlandıran kariyer engellerini oluşturmaktadır. Kariyer engelleri, bireylerin içinde bulunduğu çalışma yaşamında kariyer gelişimini zorlaştıran tüm durum ve koşulları nitelemektedir (Punch, Creed ve Hyde, 2006, s.3). Kariyer engelleri, özellikle kadınların kariyer gelişim süreçlerinde ve kariyer tatmini düzeylerinde olumsuz etkiye sahip bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, kariyer engellerinin ortaya çıkardığı stresli çalışma koşullarının kadınların zihinsel ve fiziksel sağlıklarını olumsuz yönde etkilemesi ve iş tatmini düzeylerini de azaltması beklenmektedir (Bruin ve Yiannakis, 2012, ss ). Bununla birlikte, kariyer engellerinin kadınların işlerinden elde ettikleri tatmin ile birlikte genel yaşamlarından sağladıkları tatmin düzeyini de etkilemesi söz konusudur (İnandı ve Tunç, 2012, s.204). Örgütsel veya toplumsal çevrede sıklıkla algılanan kariyer engellerinin kadınların işe, sosyal çevreye ve örgüte yönelik tutum ve davranışlarını olumsuz yönde değiştirmesi mümkündür. Bu doğrultuda, çalışmada otel işletmelerinde görev yapan kadınların karşılaştığı kariyer engellerinin genel mutluluk düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi ve kariyer motivasyonunun bu etki üzerindeki aracılık rolünün araştırılması amaçlanmaktadır. Literatürde, kariyer engellerinin sıklıkla yönetsel kademelerde görev yapan kadın işgörenler üzerinde araştırıldığı ve cam tavan sendromu kapsamında incelendiği görülmektedir. Bu çalışma, otel işletmelerinde yönetsel pozisyonlarda yer almayan kadın işgörenlerin algıladıkları kariyer engellerinin mutluluk düzeyleri üzerindeki etkisini; kariyer motivasyonunun da kariyer engelleri ve mutluluk ilişkisindeki rolünü incelemektedir.

21 413 KAVRAMSAL ÇERÇEVE Kariyer Engelleri Kariyer engeli/bariyeri, bireylerin gelişme kaydetmesini engelleyen veya kariyer gelişim fırsatlarına erişmesini zorlaştıran soyut veya somut faktörleri ve olayları ifade etmektedir (Ismail ve İbrahim, 2008, s.54). Kariyer engeli, bireylerin kariyer amaçlarını gerçekleştirmelerini ve kariyerlerinde başarıya ulaşmalarını engelleyen faktörler olarak tanımlanmaktadır (Creed, Patton ve Bartrum, 2004, s.2; Yates, 2009, s.11). Başka bir ifadeyle, kariyer engeli kariyer ilerleme sürecini zorlaştıran ve bireyin üst kademelere geçişini engelleyen herhangi bir durumu veya koşulu nitelemektedir. Kadın işgörenler açısından kariyer engeli, kadınların çalışma yaşamında kariyer elde etme ve kariyer ilerleme arzusunu kısıtlayan faktörleri içermektedir. Bununla birlikte, kariyer engeli, kadınların sahip olduğu yetenekler ve beceriler ile iş yaşamındaki başarıları arasındaki boşluğa işaret etmektedir (Domenico ve Jones, 2006, s.2). Literatürde son 20 yıldır, kariyer engellerinin sosyal-bilişsel kariyer kuramı çerçevesinde tanımlanmaya çalışıldığı görülmektedir (Fabian, Ethridge ve Beveridge, 2009, s.42). Lent, Brown, ve Hackett (1994, 2000) tarafından geliştirilen sosyal-bilişsel kariyer kuramı; öz yeterlilik, ilgi, amaç ve beklentiler gibi bilişsel ve bireysel özelliklerin; destek ve engel gibi çevresel unsurlarla etkileşiminin kariyer gelişimini etkileyeceğini ileri sürmektedir (Raiff, 2004, s.6). Diğer bir ifadeyle, bireysel veya çevresel engel algılayan bireylerin, kariyer amaç ve hedeflerinin gerçekleşmesi engellenebilecektir (Punch ve diğerleri, 2006, s.3). Dolayısıyla, sosyal-bilişsel kariyer kuramı, algılanan kariyer engellerinin bireylerin kariyer tutum ve davranışlarını şekillendirmesini açıklamaktadır (Lee, Yu ve Lee, 2008, s.157). Literatürde, kariyer engelleri en yaygın olarak bireysel, toplumsal ve örgütsel engeller olmak üzere üç boyut altında ele alınmaktadır (Anand, 2014, s.60) Bununla birlikte, kariyer engellerinin literatürde farklı bakış açıları çerçevesinde dar ve geniş kapsamlı olarak değişik şekillerde sınıflandırıldığı da görülmektedir. Dar kapsamda kariyer engelleri; Powell (2000) tarafından; kişiye odaklı (kişilik özellikleri, bilgi ve beceriden kaynaklı engeller) ve duruma odaklı (iş ve sosyal çevreden kaynaklı engeller) olmak üzere iki farklı şekilde sınıflandırılmıştır (Simpson ve diğerleri, 2004, s.461). Ayrıca Creed ve diğerleri (2004) kariyer engellerini iç ve dış kaynaklı engeller olmak üzere iki boyut altında ele almıştır (Creed ve diğerleri, 2004, s.2). Ismail ve İbrahim (2008) ise kariyer engellerini kadın işgörenler perspektifinde ele alarak, aile ile ilişkili engeller, toplumsal ve örgütsel engeller olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırmıştır (Ismail ve İbrahim, 2008, s.54). Diğer taraftan, literatürde kariyer engellerinin kadın işgörenler açısından geniş bir perspektif çerçevesinde de ele alındığı görülmektedir. İnandı ve Tunç (2012) çalışmalarında kariyer engellerini; ailevi engeller; okul ve çevreden kaynaklı engeller; kadınların bakış açıları; toplumsal ve cinsiyete ilişkin engeller; yaş, çalışma saati, eğitim düzeyi, ekonomik ve medeni durum olmak üzere beş boyut altında değerlendirmiştir (İnandı ve Tunç, 2012, s.210). Swanson (1996) tarafından geliştirilen

22 414 kariyer engelleri envanterine göre ise engeller; cinsiyet ayrımcılığı, güven eksikliği, rollerin çatışması, çocuklara ve kariyere ilişkin taleplerin çatışması, ırk ayrımcılığı, kariyere hazır olmama, çevrenin onaylamaması, karar verme zorluğu, kariyer tatminsizliği, farklı kariyer seçme, sağlık problemleri, iş dünyasının kısıtları, iletişim kurma zorluğu olmak üzere on üç boyut altında ele alınmıştır (Bester, 2011, ss.29-30). Bu doğrultuda Raiff (2004) çalışmasında kariyer engelleri envanterini daraltarak, kariyer planlama ve geliştirme engelleri, iş-aile çatışması, ırk ve cinsiyet ayrımcılığı, işe ilişkin bilgi ve beceri eksikliği ve çevre tarafından onaylanmama olmak üzere beş boyuta indirgemiştir (Raiff, 2004, s.76). Bu çalışmada Raiff in (2004) araştırmasına dayalı olarak kadın işgörenlerin karşı karşıya kaldığı kariyer engelleri; kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engeller, iş-aile çatışmasına yönelik engeller, çevreden kaynaklanan engeller ve cinsiyet ayrımcılığına dayalı engeller olmak üzere dört boyut kapsamında ele alınmıştır. Kariyer Motivasyonu Çalışma yaşamında, bireylerin motivasyonu olumlu ve olumsuz birçok faktör tarafından yönlendirilmektedir. Motivasyon kavramını daha özel olarak niteleyen kariyer motivasyonu kavramı; bireylerin kişilik özellikleri, ihtiyaçları ve beklentileri doğrultusunda kariyere ilişkin davranışlarını içermesi sebebiyle iş motivasyonundan farklılık göstermektedir (Bown-Wilson ve Parry, 2013, s.311). Kariyer motivasyonu, bireylerin kariyerlerine ilişkin karar, tutum ve davranışlarını yansıtan aynı zamanda iş ve aile ile ilgili faktörlerden etkilenen çok boyutlu bir yapı olarak kavramsallaştırılmaktadır (Pas, Peters, Eisinga, Doorewaard ve Lagro-Janssen, 2011, s.490). Başka bir ifadeyle kariyer motivasyonu, kariyer kimliği ve kariyeri kavrama gibi unsurları etkileyen; olumsuz kariyer koşullarında bireyin direncini yansıtan, kariyer kararları ve davranışlarına ilişkin bir takım bireysel özellikleri ifade etmektedir (Lopes, 2006, s.481). Kariyer motivasyonu teorisi London (1983) tarafından işgörenlerin kariyer ile ilişkili tutum ve davranışlarının anlaşılması amacıyla ortaya çıkarılmıştır. Bu teori, yeni bir iş arama, işi kabul etme, örgütte kalma isteği, kariyer planlarını gözden geçirme, eğitim alma, yeni iş deneyimleri elde etme isteği, kariyer amaçları belirleme ve amaçlara ulaşmaya çalışma gibi çeşitli kariyere ve işe ilişkin davranışların açıklanmasını amaçlamaktadır (Alnıaçık, Alnıaçık, Akçin ve Erat, 2012, s.356). Bununla birlikte kariyer motivasyonu, işgörenlerin kariyerlerini nasıl tercih ettiğini, kariyerlerini nasıl gördüğünü, kariyer hedeflerine ulaşmak için nasıl çalışması gerektiğini ve kariyerlerini ne kadar süre devam ettirebileceğini etkileyen bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda London (1983), kariyer motivasyonunu; kariyer kimliği, kariyeri kavrama ve kariyer esnekliği olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırmıştır (Werner ve DeSimone, 2012, s.426). Bu çalışmada kariyer motivasyonu London un (1983) sınıflandırmasına göre ele alınmıştır. Kariyer kimliği; bireyin kariyerini önemli görme ve kendisini işiyle özdeşleştirme düzeyini temsil etmektedir. Kariyer kimliği, işe bağlılık, mesleğe uyum, örgütle özdeşleşme, üst kademelere yükselme arzusu gibi unsurlara bağlıdır. Kariyeri kavrama; bireyin kendisi ve görev yaptığı örgütle ilgili gerçekçi algılara sahip olması ve bu algıları gerçekçi kariyer

23 415 hedefleriyle ilişkilendirebilmesini ifade etmektedir (Fowke, 1998, s.2). Kariyer esnekliği ise; bireyin değişen koşullar ve kariyerinde engellerle karşılaştığında kendisini toparlayabilme becerisini nitelemektedir. Kariyer esnekliği, öz yeterlilik, risk alabilme ve tek bir tarafa bağlı kalmama gibi özellikler içermektedir (Grzeda ve Prince, 1997, s.172). Literatürde kariyer kimliği ve kariyeri kavrama boyutlarının örgütteki eğitim fırsatları, işten çıkarılma, örgütsel değişim, örgütün yeniden yapılanması ve ücret-ödül gibi insan kaynakları yönetimi politikalarından etkilendiği ileri sürülmektedir. Dolayısıyla, örgütsel koşulların işgörenlerin kariyer kararlarını ve kariyerlerine yönelik tutum ve davranışlarını önemli düzeyde etkilediği ifade edilebilir (Lopes, 2006, s.482). Bu bağlamda, London ve arkadaşları tarafından işgörenlerin kariyer motivasyonlarının geliştirilmesine ve arttırılmasına yönelik örgütlere bazı önerilerin sunulduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, başarılı işgörenlerin teşvik edilmesi, işgörenlerin başarı elde etmeleri ve başarı düzeylerini arttırmaları için fırsatlar sağlanması, yeteneklerini geliştirmeleri için imkân tanınması gibi uygulamalar ile kariyer motivasyonunun arttırılacağı ileri sürülmektedir (Day ve Allen, 2004, s.73). Mutluluk Mutluluk, bireyin olumlu duyguları daha sık, olumsuz duyguları daha az yaşaması ve yaşamdan yüksek düzeyde tatmin alması olarak tanımlanmaktadır. Mutluluk, bireyin kendi yaşamına ilişkin bilişsel ve duyuşsal değerlendirmelerinin bir sonucu olarak görülmektedir. Bu bağlamda olumlu ve olumsuz duyguların yaşanma sıklığı mutluluğun duyuşsal boyutunu, yaşama ilişkin değerlendirmeler ise bilişsel boyutunu oluşturmaktadır (Demir, Özen, Doğan, Bilyk ve Tyrell, 2011; Doğan ve Sapmaz, 2012, s.298). Literatürde, mutluluk kavramına ilişkin hazcılık (hedonizm) ve mutçuluk (eudaimonizm) olmak üzere iki farklı geleneksel bakış olduğu ileri sürülmektedir. Hazcılık yaklaşımı, mutluluk kavramına; hayatın tüm kesitlerindeki olumlu veya olumsuz olayların değerlendirilmesini içeren öznel iyi oluş hali olarak yaklaşmaktadır. Bu doğrultuda, hazcılık yaklaşımı, mutluluğun fiziksel unsurlarla birlikte hayatın diğer alanlarında karşılaşılan etmenlerle de ilişkili olduğunu savunmaktadır (Ryan ve Deci, 2001, s.144). Mutçuluk yaklaşımı ise; mutluluğun bireyin özelliklerinden ve yaşam tarzından kaynaklandığını ileri sürmekte ve mutluluğu bir süreç olarak değerlendirmektedir. Bununla birlikte, mutçuluk yaklaşımının öncüleri, hazcılık yaklaşımının kısa süreli, mutçuluk yaklaşımının ise kalıcı ve süreklilik arz ettiğini belirtmektedir (Field ve Buitendach, 2011, s.2). Dolayısıyla, mutluluk kavramının özellik ve evrensel temelli olarak iki boyut çerçevesinde ele alındığı görülmektedir (Tadić, Bakker ve Oerlemans, 2013, s.737). Bununla birlikte, mutluluk kavramını psikolojik iyi oluş halinin (well-being) içerisinde ele alan araştırmacılar, mutluluğu hazcı iyi oluş ve mutçu iyi oluş olarak da sınıflandırmaktadır (Demir ve Özdemir, 2010, s.244). Her iki yaklaşım incelendiğinde, hazcılık temelli mutluluk tanımının içerisinde aynı zamanda öznel iyi oluş halinin yer alması sebebiyle bu yaklaşımın mutluluğu kişisel değerlendirmelerin bir sonucu olarak da ele aldığı görülmektedir (Count, Franklin, Brodaty ve Brodaty, 2013, s.476).

24 416 Literatürde öznel iyi oluş hali ve mutluluk kavramlarının birbirinin yerine kullanılabileceği; her iki kavramın da bireyler tarafından beklenen yaşam düzeyi kalitesinin yargılanması ile ortaya çıkan sonuç şeklinde değerlendirildiği görülmektedir (Veenhoven, 1995, s.33). Bununla birlikte, öznel iyi oluş hali ve mutluluk kavramlarının bireyin ruhsal ve fiziksel sağlık düzeyi ile yakından ilişkili olduğu; özel yaşam ve iş yaşamı arasındaki ilişkiye de dayandığı ileri sürülmektedir. Aynı zamanda öznel iyi oluş halinin mutluluğun temeli olduğu ifade edilmektedir (Egan, Chan ve Shorter, 2014, s.18). Öznel iyi oluş hali, farklı özelliklere sahip bireylerin yaşamlarına ilişkin değerlendirmeleri içermektedir (Muñoz ve Vergel, 2013, s.96). Öznel iyi oluş hali, duygusal (olumlu ve olumsuz duygular) ve bilişsel (yaşam tatmini) olmak üzere iki boyutlu bir yapıyı nitelemektedir. Öznel iyi oluş hali kapsamında mutluluğun; bireyin yaşam kalitesine yönelik öznel değerlendirmeleri içeren içsel bir yapının ifadesi olduğu düşünülmektedir (Kashdan, Diener ve King, 2008, s.221). Genel olarak, yaşamın bilişsel ve duyuşsal açıdan değerlendirilmesi olarak tanımlanmaya çalışılan mutluluk kavramı bireyin; sevinç, gurur, güven, heyecan gibi olumlu duyguları sık yaşarken; öfke, korku, kaygı, nefret gibi olumsuz duyguları daha az yaşaması ve hayatının aile, iş, sosyal çevre gibi kesitlerinden de tatmin olduğunun bir göstergesi olarak nitelendirilmektedir (Doğan, Sapmaz ve Çötok, 2013, s.392). Bu bağlamda mutlu bireylerin olumlu duygular yaşamaları ve hayatlarında tatmin olmaları sebebiyle, karşılaştıkları olaylara bakış açılarının, tepkilerinin, tutum ve davranışlarının mutsuz bireylere göre daha farklı olması beklenmektedir. Bununla birlikte, mutlu bireylerin kişilerarası ilişkilerde ve iş yaşamında daha başarılı olmaları, yaşam sürelerinin daha uzun olması, fiziksel ve psikolojik açıdan daha sağlıklı olmaları mümkündür (Özdemir ve Koruklu, 2011, s.192). Kariyer Engelleri, Kariyer Motivasyonu ve Mutluluk Arasındaki İlişkiler Hizmet endüstrisinin önemli bir kısmını oluşturan turizm sektöründe gün geçtikçe kadın işgörenlerin sayısının arttığı ancak çalışma yaşamında genel bir sorun olan kadın işgörenlere yönelik ayrımcılığın bu sektörde de olduğu görülmektedir. Özellikle turizm sektörünün uzun saatler ve tatil dönemlerinde çalışmayı gerektirmesi kadın işgörenlerin iş ve aile yaşamları arasında denge kurmasını zorlaştırmaktadır (Tükeltürk ve Perçin, 2008, s ). Bu nedenle, kadın işgörenlerin, çalışma ve aile yaşamlarındaki rolleri bir arada yürütebilmeleri için fazlasıyla çaba harcamaları gerekmektedir. Diğer taraftan, iş ve aile yaşamında karşılaşılan talepler ve gereksinimler, kadınların üzerinde baskı oluşturmakta, rol çatışması yaşamalarına ve duygusal açıdan tükenmelerine yol açarak, yaşam tatmini düzeylerini azaltmaktadır (Anafarta, Sarvan ve Yapıcı, 2008, s.116). Kadınlar, iş ve aile yaşamındaki sorumlulukları; görev yaptıkları örgütün politika ve prosedürleri, sosyal çevre veya bireysel unsurlar nedeniyle dengeleyememekte ve kariyer ilerleme arzusu duymalarına rağmen; kariyerlerine yönelik faaliyetlerde bulunamamaktadırlar. Böylece, kariyer ilerleme isteği ve çalışma hayatında belirli bir konuma erişme arzusu içerisinde olan kadın işgörenlerin çeşitli sebeplerle karşılarına çıkan engelleri aşamamalarının; iş ve

25 417 sosyal yaşamlarında tatminsizliğe yol açarak, genel mutluluk düzeylerinin de olumsuz olarak etkilenmesine neden olması beklenebilir. Literatürde, kariyer engellerinin bireysel ve örgütsel sonuçlarını ele alan, bu engellerin işgörenlerin tutum ve davranışlarını ne yönde etkilediğini inceleyen az sayıda çalışmanın olduğu görülmektedir. Var olan çalışmaların genelinde; kariyer engellerinin örgütsel bağlılık ve iş tatmini üzerindeki etkisi incelenmektedir. Briggs, Jaramillo ve Weeks (2011) çalışmalarında, kariyer engellerinin işgörenlerin örgütsel bağlılık ve iş tatmini düzeylerini olumsuz yönde etkilediği bulgusunu elde etmişlerdir. Chovwen (2007) ise çalışmasında kariyer engellerinin kadın işgörenlerin kariyer tatminlerini olumsuz yönde etkilediğine dikkat çekmiştir. Ismail ve Ibrahim (2008) ise toplumsal, örgütsel ve aileden kaynaklanan kariyer engellerinin kadın işgörenlerin kariyer gelişimini etkilediğini belirtmektedir. Bununla birlikte, Özyer ve Orhan (2012) çalışmalarında kariyer engellerinin kadın işgörenlerin korku düzeyleri üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Diğer taraftan İnandı ve Tunç (2012) kariyer engellerinin kadın işgörenlerin iş doyumu düzeylerini etkilediğini ileri sürmüştür. Kariyer engellerinin işgörenlerin iş rollerine, kariyerlerine ve sosyal yaşamlarına ilişkin birçok tutumu olumsuz yönde etkilemesi beklenebilir. Diğer bir ifadeyle, işgörenler tarafından algılanan kariyer engellerinin bireysel ve örgütsel olumsuz sonuçlar doğurabileceği ifade edilebilir. Bu doğrultuda, çalışmada otel işletmelerinde görev yapan kadın işgörenler tarafından algılanan kariyer engellerinin bireysel sonuçlar bağlamında değerlendirilebilen kariyer motivasyonu ve mutluluk üzerindeki etkisi irdelenmeye çalışılmaktadır. Bununla birlikte, kariyer engellerinin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonun aracılık rolünün araştırılması amaçlanmaktadır. Araştırma amacı doğrultusunda kariyer engelleri, kariyer motivasyonu ve mutluluk arasındaki ilişkilerin test edilmesi için geliştirilen araştırma modeli ve hipotezleri aşağıdaki gibidir: Kariyer planlama eksikliğinden kay. engeller İş-aile çatışmasından kaynaklanan engeller Çevreden kaynaklanan engeller Kariyer Motivasyonu Mutluluk Cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engeller *Modeldeki kesik çizgiler aracılık etkisini göstermektedir. Şekil 1. Araştırma Modeli

26 418 ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ H 1 : Kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 2 : İş-aile çatışmasından kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 3 : Çevreden kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 4 : Cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 5 : Kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin kariyer motivasyonu düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 6 : İş-aile çatışmasından kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin kariyer motivasyonu düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 7 : Çevreden kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin kariyer motivasyonu düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 8 : Cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engeller kadın işgörenlerin kariyer motivasyonu düzeylerini negatif yönde etkilemektedir. H 9 : Kariyer motivasyonu kadın işgörenlerin mutluluk düzeylerini pozitif yönde etkilemektedir. H 10 : Kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engellerin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonunun aracılık rolü vardır. H 11 : İş-aile çatışmasından kaynaklanan engellerin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonunun aracılık rolü vardır. H 12 : Çevreden kaynaklanan engellerin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonunun aracılık rolü vardır. H 13 : Cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engellerin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonunun aracılık rolü vardır. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ Araştırmanın Yöntemi Kariyer engellerinin mutluluk üzerindeki etkisinde kariyer motivasyonun aracılık rolünü belirlemeye yönelik olan bu çalışmada, öncelikle araştırmanın kapsamı, araştırmanın örneklemi ve araştırmada kullanılan ölçeklere ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Daha sonra araştırma modelinde yer alan tüm değişkenlere keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış, değişkenler arası birlikteliği belirlemek için korelasyon analizi

27 419 gerçekleştirilmiştir. Araştırma hipotezlerin test edilmesinde ise hiyerarşik regresyon analizi uygulanmış ve aracılığın kapsamlı olarak belirlenebilmesi için Sobel testi kullanılmıştır. Araştırmanın Kapsamı ve Örneklemi Araştırmanın konu açısından kapsamı; kariyer engelleri, kariyer motivasyonu ve mutluluk arasındaki ilişkilerin açıklanmasıyla sınırlandırılmıştır. Araştırmanın uygulama açısından kapsamını; kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen ve Antalya da faaliyet göstermekte olan 4 adet beş yıldızlı otel işletmesinin kadın çalışanları oluşturmaktadır. Bu otellerin yönetimlerinden alınan izin doğrultusunda teslim edilen 250 adet anket formundan geriye dönen 170 adet (%68) anket formunun, 166 (%66) adedi değerlendirme kapsamına alınmıştır. Araştırmanın Ölçekleri Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket tekniğinden yararlanılmıştır. Anket formlarının oluşturulmasında yabancı literatürden alınıp Türkçe ye uyarlanan ölçekler kullanılmıştır. Ölçeklerin Türkçe uyarlanmasında İngilizce-Türkçe ve Türkçe-İngilizce çeviri yöntemi kullanılarak, çeviriler yabancıl dil okutmanlarıyla gerçekleştirilmiştir. Ölçekler, Türkçe ye çevrildikten sonra, pilot araştırma (n=30) vasıtasıyla gözden geçirilmiş ve gerekli düzeltmeler gerçekleştirilmiştir. Ölçeklerde bulunan ifadelerin yanıtları için eşit aralıklı olduğu varsayılan beş aralıklı Likert tipi derecelendirme ( 1=Kesinlikle katılmıyorum 5=Kesinlikle katılıyorum ) kullanılmıştır. Ayrıca anket formunda 4 adet demografik soruya yer verilmiştir. Kariyer Engelleri Ölçeği: Kadın işgörenler tarafından algılanan kariyer engellerinin ölçülmesinde Swanson (1996) un geliştirdiği kariyer engelleri envanterinin Raiff (2004) tarafından daraltılan şekli kullanılmıştır. Ölçekte, kariyer planlama eksikliğinden kaynaklanan engeller 9 ifade ( kariyer hedefimin ne olduğundan emin değilim, çevremde alternatif kariyer fırsatları olduğunu düşünmüyorum vb.); iş-aile çatışmasından kaynaklanan engeller 10 ifade ( aile hayatıma yönelik planlarım ile kariyer planlarım arasında çatışma yaşarım, ev yaşamındaki sorumluluklarım iş performansımı olumsuz etkiler vb.); cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan engeller 6 ifade ( yöneticim, bayan olduğum için bana önyargılı davranır, bu işi yapan erkekler bayanlara göre daha çabuk terfi eder vb.); çevreden kaynaklanan engeller 7 ifade ( ailem seçtiğim kariyer yolunu onaylamıyor, toplumda erkeklerin bu işi daha yaptığına dair bir önyargı var vb.) olmak üzere 32 ifade yer almaktadır. Kariyer engelleri ölçeğine ilişkin verilere, ölçeğin yapı geçerliliğinin sağlanması amacıyla açıklayıcı (keşfedici) faktör analizi uygulanmıştır. Temel bileşenler analizinde, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi, örneklemin faktör analizi için yeterli olduğunu (KMO değeri.933) göstermiştir. Keşfedici faktör analizi sonucunda 13 madde faktör yüklerinin 0.50 nin altında kalması sebebiyle analiz dışında bırakılmış ve kalan maddelerin dört faktörlü yapıya uyum sağladığı görülmüştür. Kalan maddelerin faktör yüklerinin.69 ile.86 arasında olduğu belirlenmiştir. Yapılan güvenirlik analizi sonucunda ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı.94 olarak bulunmuştur.