Türk Üniversitelerinde Uluslararas Düzeyde Gerçekletirilen Bilimsel. Emin Alc

Transkript

1 Türk Üniversitelerinde Uluslararas Düzeyde Gerçekletirilen Bilimsel Aratrmalar Emin Alc

2 Üretimi etkileyen faktörler Eitim modeli Eitime ayrlan para Lisans üstü örenci says Bilim adam says Aratrmaya ayrlan para Bilim ve Teknoloji politikalar Aratrma kültürü Çalma kültürü Sanayinin yeni ürün ihtiyac

3 E itim modelimiz Ezbere dayal Analitik düünme yetenei gelitirmeyen Problem çözme becerisi kazandrmayan &letiim becerilerini gelitirmeyen Bütünsel yaklam kazandrmayan Örenmeyi öretmeyen Bilgi kaynaklarna ulama becerisi kazandrmayan PROFESYONELZM GELTRMEYEN

4 2002 ÖSS : Doru cevaplama Soru Adedi Ortalamas Fen Bilimleri ± 9.77 Matematik ± ÖSS : Fen Bilimleri ± 10.5 Matematik ± 12.9 Sonuçlar, yetien gençlerin analitik altyaps hakknda tedirginlik yaratmaktadr. 7. Uluslararas Matematik Olimpiyatlar'nda 1995, 1997, 1999, 2000, 2001 ve 2002'de birincilii Çin kazanm+tr (1999'da Çin'le beraber Rusya ilk sray payla+m+tr).

5 Türkiye eitim sistemini çada bilim ve teknoloji paradigmasna uyarlayp gerekli önlemleri zamannda alma baarsn gösteremez ise yarnlar çok geç olacaktr. Küreselleme ülkelerin zayf ekonomik performanslarna anlay göstermeyecek kadar kat kurallar olan bir dünya düzeni olarak karmza çkmaktadr. Bilim ve teknoloji yarnda çok gerilerde olan ülkemiz çok uzun bir zamandr ekonomik krizlerle çalkalanmaktadr. Bilim ve teknoloji üretmeden sadece bilim ve teknoloji tüketerek krizlerden kurtulmak mümkün deildir. Yakn geçmite Uzak Dou da meydana gelen kriz bu ülkelerin ileri teknoloji üretebilme yeteneklerine sahip olmas nedeniyle ksa bir süre içerisinde atlatlmtr.

6 UNESCO verilerine göre ö'retim ylnda GSY*H'dan e'itime ayrlan pay; Küba %8.74 4srail %7.64 Tunus %7.17 Malezya %6.82 Kenya %6.44 Letonya %5.85 Fas %5.63 Macaristan %5.22 Etiyopya %4.82 4ran %4.40 Türkiye %3.44

7 YÜKSEK ÖRETM ÖRENCS BAINA KURUMSAL HARCAMA ( Satn alma Gücü Paritesine Göre ABD $ ) ABD SVÇRE KANADA SVEÇ JAPONYA SRAL NORVEÇ HOLLANDA AVUSTURYA ALMANYA NGLTERE RLANDA BELÇKA FRANSA FNLANDYA TÜRKYE OECD Education at a Glance OECD Indicators Education and a Skills Paris (2000)

8 Yüksek lisans, doktora ve tpta uzmanlk programlarna kaytl olanlarn yllara göre dei imi Y. Lisans Doktora Tpta Uzm

9 Üniversitelerdeki öretim elemanlar saylar Profesör Doçent Yardmc Doçent Aratrma Görevlisi Di$er Ö$retim Elemanlar TOPLAM

10 AR-GE FAAL3YETLER3 3Ç3N YAPILAN HARCAMALARIN GSMYH YA ORANI 3SVEÇ KORE JAPONYA F3NLAND3YA ABD 3SV3ÇRE 3SRA3L FRANSA 3TALYA HOLLANDA 3NG3LTERE DAN3MARKA AVUSTURALYA KANADA 3RLANDA TÜRK3YE % 3.76 % 2.82 % 2.80 % 2.78 % 2.63 % 2.60 % 2.35 % 2.25 % 2.21 % 2.08 % 1.95 % 1.98 % 1.80 % 1.66 % 1.61 % yl

11 Bilim ve Teknoloji Politikalar Aimdiye dek geli tirilmeye çal lan politikalar ksa ömürlü olmu tur.

12 Dei ik atf endekslerinde yaymlanan Türkiye kaynakl bilimsel yayn saylar Atf End Say Sra Say Sra Say Sra Say Sra Say Sra Say Sra SCI SSCI ** 276 ** 326 ** 528 ** AHC ** 21 ** 35 ** 64 ** TOP Kaynak: ISI CD-ROM ( ) ISI Web of Science ( , 30 Haziran 2004 tarihi itibari ile)

13 Türkiye ile Avrupa Birlii Ülkelerinin bin nüfus ba na dü en bilimsel yayn saylar itibaryla kar la trlmas 2003 YAYIN SAYISI Bin Nüfus Ba na Dü en Makale Says AB ye yeni üye olan Ülkeler ve AB ye aday olan Ülkeler 2003 YAYIN SAYISI Bin Nüfus Ba na Dü en Makale Says NÜFUS NÜFUS AB ÜLKELER3 (bin) (bin) 4sveç ,35 Slovenya ,05 Danimarka ,17 Çek Cumhuriyeti ,61 4ngiltere ,05 Estonya ,56 Finlandiya ,98 Macaristan ,56 Hollanda ,85 Slovakya ,42 4rlanda ,78 Polonya ,38 Belçika ,50 Kbrs Rum Kesimi ,30 Avusturya ,35 Malta ,25 Almanya ,14 Bulgaristan ,24 Fransa ,08 TÜRK3YE ,19 Yunanistan ,85 Romanya ,12 4talya ,83 Litvanya ,11 4spanya ,83 Portekiz ,56 Lüksemburg ,41 Kaynak: ISI Web of Science (30 Haziran 2004 tarihi itibari ile) D Ticaret Müste arl (Nüfus Bilgileri)

14 Bütün dünyann kabul ettii bir gerçek; bilimsel çal+malarn says ile ülkelerin geli+mi+lik düzeyi arasnda birebir örtü+me bulunmasdr. Geli+mi+ ülkelerin tümünde sorun çözmeye yönelik ara+trmalarn says giderek artmaktadr. Yani bulu+, yenilik ve bulu+un teknolojiye dönü+türülmesi anlamna gelen Invention ve Innovation süreci olu+maktadr.

15 Türkiye de ise karl yenileme olan &nnovasyon, bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal yarar salayacak ekilde yenilenmesi neredeyse hiç olumamaktadr. Dolaysyla gelimi ülkelerde aratrmann yaamn içinde olmas, sonuçlarnn dorudan toplumun refah düzeyine yansmasna neden olmaktadr.

16 Ulusal Bilim ve Teknoloji Göstergeleri 1000 Çalıan Kii Baına Bilim nsanı Sayısı Milyon Kii Baına Triadic Patent Sayısı 2,5 Japonya 2 1,5 1 0,5 0 EU-15 Almanya ABD Milyon Kii Baına Makale Sayısı AR-GE Harcamalarının GSY H'ya Oranı Kii baına AR-GE Harcamaları EU-15 Deerleri ( ): Kii Baına ARGE Harcamaları: (PPP $) Milyon Kii Baına Triadic Patent Sayısı:36 ARGE Harcamalarının GSY Hya Oranı:1,89 Milyon Kii Bana Makale Says: Çalıan Kii Baına Bilim nsanı Sayısı: 10.4

17 Ulusal Bilim ve Teknoloji Göstergeleri Milyon Kii Baına Triadic Patent Sayısı EU Çalıan Kii Baına Bilim nsanı Sayısı Macaristan 1 0,5 spanya Milyon Kii Baına Makale Sayısı ARGE Harcamalarının GSY H'ya Oranı Türkiye Kii Baına AR-GE Harcamaları

18 INDICATOR: 65. Number of triadic patent families (priority year) Kaynak: OECD MSTI Veritaban Australia Austria Belgium Canada Korea Denmark Finland France Germany Luxembourg Hungary Netherlands Ireland Italy Japan

19 New Zealand Norway Israel China Singapore Spain Sweden Switzerland Russian Federation United Kingdom United States Chinese Taipei Total OECD EU25 EU15 South Africa Turkey

20 Patent Bavurular Türkiye'de 2000 ylnda toplam 3444 patent bavurusu gerçekletirilmitir. Bunun 266's yerli ahs ve firmalara aittir. Tescil edilen bavurularn ise yalnzca % 2,25'i Türk firma ve ahslarna aittir. Türk Patent Enstitüsü

21 Türk firmalarnn teknoloji yarndaki dezavantajlar; teknoloji yaratmaya geç balamalar fikri mülkiyet sistemini geç anlamalar Modern patent kanunlar ile 1995 senesinde tanan Türk sanayicilerinin fikri haklar konusunda ivedilikle bilgilenmesi ve madur edilmemek için gerekli tedbirleri almas gerekmektedir.

22 Ülkemizde koruma altna alnan teknolojilerin bu denli yüksek oranda yabanc kaynakl olmas Türkiye'deki ekonomik potansiyele dikkat çekmekle birlikte üretimin yüksek teknoloji gerektiren alanlarnn Türk firmalarna kapatld gibi çarpc bir gerçee de iaret etmektedir. Bir orana vurmak gerekirse, Türkiye'de yaplan her 100 patent bavurusundan sadece 7 tanesi Türk firma ve ahslarna ait bavurulardan olumaktadr.

23 Bir ülkede bir yl boyunca koruma altna alnan teknolojilerin % 97,75'inin yabanc kaynakl bavurulardan olumas; o ülkede artk patentlerin sanayi ve ticarete katkda bulunmaktan ve ülkeye ekonomik katk salamaktan ziyade ulusal güvenlii tehdit eder bir boyuta geldiinin göstergesi olarak öne sürülebilecek bir durumdur.

24 TÜB4TAK Bilim ve Teknoloji Stratejileri Vizyon 2023 projesine göre, cumhuriyetimizin 100. ylnda ülkemizin eitim vizyonu +u +ekilde önerilmektedir: " özgürlükçü, e+itlikçi, bireysel farkllklar gözeten ve deerlendiren, bireyin yaratclk ve hayal gücünü geli+tiren, örenme ve insan odakl, " zaman ve mekan kstlarndan arnm+, dei+im esnekliine sahip, " her bireyin kendini özellikleri dorultusunda en üst düzeyde geli+tirebildii, " kendi özgün örenme teknolojilerini yaratm+ ve yerinden yönetim ilkesi etrafnda örgütlenmi+, " toplumsal talebi kar+lamaya yönelik demokratik ve kendini yenileme gücüne sahip bir eitim sistemi içinde, " özgür dü+ünen ve bamsz karar verebilen, yenilikçi, özgüven sahibi, hayata olumlu bakan, bar+ç, " problem çözme, ileti+im, organizasyon ve i+birlii yetenei geli+mi+, " bilim, sanat ve teknoloji üretebilen; giri+imci, çevreye duyarl, " ulusal ve evrensel düzeyde iddia sahibi, " ulusal ve evrensel deerleri özümsemi+ yurtta+lar yeti+tiren ve tüm insan kaynaklarn liyakata dayal olarak deerlendirerek geli+mi+ ülkelerle rekabet edebilen, dinamik, veri tabanl ekonomiye sahip bir Türkiye...

25 Neler yapmalyz? Lisans ve lisansüstü ders programlarnda bilimsel aractrmalarn yaplmasna ilickin hukuki düzenlemeler hakknda ders konulmaldr. Mezuniyet sonras, bu konuda haberlilik düzeyimizin arttrlmas amacyla eitim programlar düzenlenmelidir. Bilimsel aractrmalarda hukuki konularda dancmanlk hizmeti alnabilecek birimler olucturulmaldr.

26 Yasal düzenlemelerd Destekler içindei inde bakm- onarma kaynak ayrlabilmesi ve kolayca kullanlabilmesi labilmesi Kurumlarda malzeme yönetim sistemlerinin kurulmas gereklidir. Aratrma rma kurumlarna dorudan malzeme ithal izni (vergisiz) verilmelidir.

27 Aratrma rma kurumlarnda elektronik kütüphane olanaklarnn iyiletirilmesi Örencilere bilgi kaynaklarna ve uluslar aras indekslere ulama eitimi verilmeli Ulusal bilimsel yayn n indeksi Uluslar aras fonlar izleyen ve aratrclar lar bilgilendiren ve dan manlkk veren birimler Bilimsel toplantlara lara katlm m içini in destek

28 15 gelimi ülkede bilimsel aratrmalar üniversitelerde doktora çalmalar ve doktora dönemi sonrasnda yaplan aratrmalarla yürütülmektedir. Cengiz Yalçn 2005

29 BLG VE TEKNOLOJ ÜRETM SÜRECNN SSTEM ÇÖZÜMLEMES ÜNVERSTELER LSANS ÜSTÜ ÇALIMALAR BLMSEL ARATIRMA KURUMLARI VE ENSTTÜLER ENDÜSTR GELM PAZAR EKONOMLER BLG YEN BLGYE GEÇ SÜREC Y E N L K A-G ETKNLKLER YEN MADD TEKNOLOJ ÜRETM SÜREC YEN TEKNOLOJNN YAYGINLAMA SÜREC BLG VE KNOW-HOW TRANSFER MADD TEKNOLOJ TRANSFER GELMEKTE OLAN ÜLKELER ÜNVERSTE BLG BLMSEL ARATIRMA KURUMLARI VE ENSTTÜLER A-G ETKNLKLER MADD TEKNOLOJ VE KNOW-HOW THALATI ENDÜSTR MODERN ÜRET M SÜREC ESK GELENEKSEL ÜRETM SÜREC

30 15 gelimi ülkedeki aratrmalarn % 71 i üniversiteler ve kamuya bal aratrma merkezlerinde yaplmaktadr. Özel sektör üniversiteler ve kamuya bal aratrma merkezlerindeki aratrmalarn önemli bir ksmn finanse etmektedir. Cengiz Yalçn 2005

31 AR-GE harcamalarnn kaynaklar (%) özel sektör devlet sektörü ABD AB Japonya

32 AR-GE DEN ELDE ED'LEN GEL'R'N M'LL' GEL'R 'Ç'NDEK' ORANI F'NLAND'YA 'SVEÇ ABD ALMANYA 'NG'LTERE 'SRA'L JAPONYA KORE 'SV'ÇRE FRANSA 'TALYA HOLLANDA DAN'MARKA AVUSTURALYA KANADA % 76 % 70 % 65,8 % 64,2 % 63,4 % 63,2 % 62,3 % 62,1 % 62 % 60,9 % 58,2 % 57,8 % 57,8 % 55,2 % 55 UNESCO Statistical yearbook 2003

33 Ülkelerin gelimilii, bilgiyi üretme, bilgiye ulama, bilgiyi datma, bilgiyi depolama, bilgiyi kullanma yeteneklerine göre tanmlanmaktadr.

34 BAZI ÜLKELER'N GEL'AM'AL'K SIRALAMASI ABD 'SVEÇ F'NLAND'YA JAPONYA KORE 'SRA'L FRANSA ALMANYA 'NG'LTERE DAN'MARKA KANADA NORVEÇ AVUSTURALYA HOLLANDA

35 DOKTORA ETM AMAÇ: Yetkin, güvenilir, bamsz aratrma yeteneine sahip, yüksek bilimsel anlay sergileyen ve bilime yeni bir katkda bulunan aratrc bilim adamlar yetitirmek... Doktora ünvan alan kiiler, bir aratrma problemini çözerek anlaml bir sonuç çkarm ve temel ya da uygulamal bilimin geliimine önemli katk salam olmaldr

36 Yurt d ÖRNEKLERDE ORTAK NOKTA Doktora örencisi danmann seçiyor, danman ile anlayor ve danmannn aratrma alannda çalyor Aratrma projesi bulunmayan bir öretim üyesinin doktora örencisi alma ans olmuyor Tez yaynlar ile birlikte yürüyor Doktora çalmalarnda etik deerlere çok önem veriliyor Doktora çalmasn finanse eden kurulu yatrmnn bilimsel karln bekliyor ve denetliyor

37 SCI tarafndan taranan dergilerde yaplan Türkiye adresli bilimsel yaynlar Yl Dünya Toplam Türkiye Adresli Yayn Türkiye nin % Art Türkiye nin Dünyadaki % Pay Türkiye nin Dünya Sralamas , , , , , , , , ,8 0, ,9 0, ,8 0, ,7 0, ,5 0, ,7 0, ,7 0, ,5 0, ,5 0, ,8 0, ,4 0, ,2 0, ,9 0, ,4 0, ,0 0, ,6 0, ,8 0, ,1 0, ,2 0, ,0 0, ,5 0, ,6 0,940 22

38 Baz ülkelerin fen ve sosyal bilimler alanlarndaki bilimsel yayn ve atf saylar ÜLKE YAYIN SAYISI ATIF SAYISI ABD B+RL. KRALLIK JAPONYA ALMANYA FRANSA KANADA RUSYA VY VY TALYA AVUSTRALYA HOLLANDA SPANYA H+ND+STAN SVEÇ SV+ÇRE Ç+N SRA+L BELÇ+KA POLONYA DAN+MARKA F+NLAND+YA BREZ+LYA KORE AVUSTURYA NORVEÇ YEN+ ZELANDA YUNAN+STAN ÇEK CUMHUR+YET MACAR+STAN MEKS+KA ARJANT+N TÜRK YE HONG KONG MISIR S+NGAPUR RLANDA =+L VENEZUELA TAYLAND PAK+STAN MALEZYA ENDONEZYA KOLOMB+YA F+L+P+NLER ÜRDÜN PERU YÜKSEK GEL R GRUBU ÜLKELER D 8ER ÜLKELER DÜNYA TOPLAMI

39 Dünya Fikri Haklar Te+kilatnn (WIPO) 2002 istatistiklerine göre 118 üye ülkesinden çkan toplam 114,048 adet uluslararas ba+vuruda (PCT) ilk 5 Ülke Sra Ülke PCT ba vuru adedi 1. ABD 44, Almanya 15, Japonya 13, ngiltere 6, Fransa 4,8574

40 Türkiye'nin ve daha az ba+vuru üretebilen birkaç ülkenin durumu : Sra Ülke PCT ba+vuru adedi 14. 4srail 1, Lüksemburg Türkiye Yunanistan Ukrayna Küba 13

41 Ulusal ve kurumsal ara+trma rma politikalar olu+turulmal turulmaldr. r. Ara+trmac rmac yeti+tiren tiren programlarn akreditasyonu salanmal lanmaldr. Beyin göçünü engelleyecek ve tersine çevirecek politikalar olu+turulmaldr. mükemmeliyet merkezleri kurulmaldr. r. Bilim Bakanl?

42 Yurtd+na gönderilecek bilim elçilerimiz doktora örencilerinin çal+ma alanlar ülkenin bilim politikasna ve ihtiyaca göre belirlenmeli, ilgili üniversite ile organik ba kurulmal ve yurda dönen ara+trclar mutlaka sca scana altyaps iyi bilim kurulu+lar ile ortak çal+maya ba+lamaldr.

43 4nsanca ya+ayacak ayacak kadar gelir, i+ i güvencesi salanmal lanmaldr. Eitimin tümt m a+amalara amalarnda örenci merkezli, ara+trmay rmay ve dü+ünmeyid te+vik eden örenme yöntemleriy uygulanmaldr. Eitimde frsatf e+itlie itliine ine (parlak örencilere burslar, vb) olanak salanmal lanmaldr. Gençlere yöneliky yaz okullar,, bilim kulüpleri, vb bilimi sevdirecek etkinlikler düzenlenmelidir. d

44 Eitici eitimie itimi-sürekli eitime programlar ya+ama ama geçirilmelidir. Hizmet ve eitime yükününy azaltlmas lmas önemlidir. Yabanc dil eitimie orta örenimde bitmelidir. Ara+trmac rmaclara yöneliky eitime programlar (istatistik, metodoloji, vb) olu+turulmal turulmaldr. r.

45 Destekler içini in saydam, nesnel deerlendirme erlendirme alt yaps olu+turulmal turulmaldr. r. Ara+trmalarda rmalarda kullanlacak lacak malzemelerden vergiler kaldrlmal lmaldr r (KDV-gümr mrük, vb). 4hale sisteminin ara+trmalar rmalar kolayla+tracak biçimde imde yeniden-yap yaplandrlmas gerekmektedir.

46 Kaynak çe+itliliinininin arttrlmas lmasna yöneliky etkinlikler-yasal düzenlemelerd yaplmal lmaldr. Vakf f ve derneklerin destekleri arttrlmal lmal Yaplan çal+ +malarnn topluma aktarlmas lmas içinin halkla ili+kiler kiler birimleri