KADINLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE STATÜLERİ 3

Transkript

1 KADINLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE STATÜLERİ 3 Attila Hancıoğlu ve Banu Akadlı Ergöçmen Bu bölümde, Türkiye de kadınların durumuna ilişkin bilgi verilmesi amaçlanmaktadır. Bölümde yer alan bilgiler, üreme ve sağlık davranışının içinde bulunduğu genel koşullar ile, kadının statüsü ve sorunlarını anlamak açısından önem taşımaktadır. Tablolarda, görüşme yapılan kadınların bir dizi demografik ve sosyoekonomik özelliklerine göre dağılımları verilmektedir. Daha sonraki bölümlerde kullanılan yaş, bölge, kentsel-kırsal yerleşim, ve eğitim düzeyi gibi başta gelen temel özellikler incelenmektedir. Buna ek olarak, kadının çalışma durumu ve statüsüne ilişkin bilgiler de sunulmaktadır. 3.1 Temel Özellikler TNSA-2003 de görüşme yapılan kadınların temel özellikleri, Tablo 3.1 de yer almaktadır. Tabloda, görüşme yapılan evlenmiş kadınların yaş, evlilik durumu, kentsel-kırsal yerleşim, yaşanılan bölge ve eğitim düzeyine göre dağılımları yer almaktadır. Evlenmiş kadın görüşmesi sırasında, yaşın belirlenebilmesi için iki soru sorulmuştur: "Hangi ayda ve yılda doğdunuz?" ve "Kaç yaşındasınız?". Görüşmeciler, cevaplayıcıların yaşlarını ve doğum tarihlerini bilmedikleri durumlarda uygulayacakları irdeleme yolları konusunda eğitilmiş ve yaşın irdeleme sonucunda yine de bilinemediği durumlarda son çare olarak cevaplayıcının yaşına ilişkin en iyi tahminleri yapmaları istenmiştir. Yaşa ilişkin bulgular, kadınların üçte birinin 30 yaşından küçük olduğunu göstermektedir. İlk iki yaş grubunda yer alan kadınların düşük oranda olmalarının nedeni, TNSA-2003 de evlenmiş kadın örnekleminin seçilmiş olmasıdır; azımsanmayacak oranda kadın, ve yaşlarına geldiklerinde henüz evlenmemişlerdir. Son yaş gruplarında yer alan kadınların oranlarının düşüklüğü, geçmişteki yüksek doğurganlığın bir sonucudur; bu rakamlar, son yıl içinde gittikçe artan sayıda kadının doğurganlık çağına girdiğini göstermektedir. Araştırma sırasında kadınların yüzde 95 inin evli olduğu, geriye kalan kadınların boşanmış veya ayrı yaşamakta olduğu (yüzde 3) veya eşlerinin öldüğü (yüzde 2) görülmektedir. Bu rakamlar, Türkiye de evliliğin bozulmasının nadir olduğunu ortaya koymaktadır. Evlenmiş kadınların yüzde 71 i, kentsel alanlarda yaşamaktadır. sel dağılıma bakıldığında, her 10 kadından 4 ünün Batı da yaşadığı, evlenmiş kadınların sadece yüzde 7 sinin Kuzeyde yaşadığı görülmektedir. NUTS 1 bölgeleri açısından değerlendirildiğinde ise, kadınların neredeyse beşte birinin İstanbul da yaşadığı, bunu yüzde 14 ile Ege, yüzde 13 ile Akdeniz bölgesinin izlediği anlaşılmaktadır. Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 33

2 Tablo 3.1 Cevaplayıcıların temel özellikleri Kadınların temel özelliklere göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Temel özellik Ağırlıklı Kadın sayısı yüzde Ağırlıklı Ağırlıksız Yaş ,045 1, ,480 1, ,489 1, ,420 1, ,330 1, ,073 1,026 Medeni durum Evli ,672 7,686 Boşanmış/ayrı yaşıyor Eşi ölmüş Yerleşim yeri Kent ,752 5,976 Kır ,323 2,099 Batı ,286 2,331 Güney ,028 1,113 Orta ,867 1,484 Kuzey Doğu ,305 2,246 İstanbul ,470 1,163 Batı Marmara Ege , Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz ,028 1,113 Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu ,145 Eğitim Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş ,761 2,032 İlköğretim birinci kademe ,339 4,120 İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri ,374 1,338 Toplam ,075 8,075 Kadınların eğitim düzeyine göre dağılımı, Türkiye de yakın zamanda üreme ve sağlık davranışında yaşanan önemli değişimlere ilişkin ipuçları sağlayan çarpıcı özellikler göstermektedir. Kadınların beşte biri, eğitimi olmayan veya ilköğretimi tamamlamamış kadınlardır; ancak önemli bir oranda kadının (yüzde 17) en az lise mezunu olduğu görülmektedir. Bu bulgular, TNSA-1993 bulguları ile karşılaştırıldığında, günümüzde doğurganlık çağında olan kadınların çok daha eğitimli oldukları anlaşılmaktadır. En az ilköğretim ikinci basamağı tamamlayan kadınların oranı, 1993 te yüzde 15 iken, 2003 te yüzde 24 e çıkmıştır; bu yüzde 60 dolayında bir göreli artışa işaret etmektedir. Diğer taraftan 34 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri

3 aynı dönem içinde, ilköğretim birinci basamağı tamamlamamış olan kadınların oranı, yüzde 34 ten yüzde 22 ye gerilemiştir. 3.2 Cevaplayıcıların Temel Özelliklerine Göre Eğitim Düzeyi Tablo 3.2, kadınların seçilmiş temel özelliklerine ve tamamladıkları ya da devam ettikleri en yüksek eğitim düzeyine göre dağılımlarını göstermektedir. Tablo, eğitim düzeyi ile daha sonraki bölümlerde kullanılan diğer açıklayıcı veya temel değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymak amacıyla verilmektedir. Farklı yaş gruplarında, bölgelerde, kentselkırsal yerleşim yerlerinde bulunan kadınların eğitim düzeyine göre dağılımları özel bir öneme sahiptir. Tablo 3.2 Temel özelliklere göre eğitim düzeyi Kadınların temel özelliklerine ve devam ettikleri veya tamamladıkları en yüksek eğitim düzeyine göre yüzde dağılımları, ve ortanca eğitim süresi, Türkiye 2003 Temel özellik Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş İlköğretim birinci kademe İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri Toplam Kadın sayısı Ortanca eğitim süresi Yaş , , , , , , Yerleşim yeri Kent , Kır , Batı , Güney , Orta , Kuzey Doğu , İstanbul , Batı Marmara Ege , Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz , Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Toplam , Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 35

4 Türkiye de son yıllarda eğitimin artması ve yaygınlaşmasına bağlı olarak, daha ileri yaşlarda olan kadınlar, genç kadınlara göre daha az eğitimlidirler. Son yaş grubundaki kadınların üçte biri, herhangi bir eğitim düzeyini tamamlamamıştır; ancak bu oran, ve yaş gruplarında yüzde 14 e düşmektedir yaş grubundaki kadınların yüzde 25 gibi yüksek bir oranı, en az lise eğitimini tamamlamıştır. Türkiye de kentlerde yaşayan kadınların da kırsal alanlarda yaşayan kadınlara göre daha eğitimli olduğu görülmektedir. Kırsal yerleşim yerlerinde yaşayan kadınların yüzde 31 i herhangi bir eğitim düzeyini tamamlamamış iken, bu oran kentlerde yaşayan kadınlar arasında yüzde 18 e inmektedir. Kentlerde yaşayan kadınların yüzde 22 si en az lise mezunudur; ancak kırsal alanlarda yaşayan kadınlar arasında bu oran sadece yüzde 5 tir. Eğitim düzeyi düşük kadınlar Doğu bölgesinde yer almaktadır; özellikle NUTS 1 Ortadoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ortanca eğitim süresi 0.0 yıl olarak bulunmuştur. Ortanca eğitim süresi, Türkiye genelinde 4.6 yıldır. Diğer taraftan NUTS 1 bölgelerinin yarısında kadınların ortanca eğitim süreleri 4.5 in üzerine çıkmaktadır. İstanbul ve Batı Anadolu da yaşayan kadınların beşte birinden fazlası, en az lise mezunudur. 3.3 Çalışma Durumu TNSA-2003 te kadınların çalışma durumuna ilişkin bilgi toplanmıştır. Ekonomik faaliyet, özellikle gelir üzerinde söz sahibi olunduğu durumlarda, eğitim konusunda olduğu gibi, kadınların statülerinin iyileşmesinde önemli bir rol oynayabilmektedir. Ne var ki, kadınlar ücretsiz aile işçiliği gibi bazı iktisadi faaliyetlerini istihdam olarak algılamadıklarından, bu konuda bilgi toplamak zordur. TNSA-2003 de, enformel veya zor ya da yanlış tanımlanmaya açık iktisadi faaliyetleri de kapsayabilmek amacıyla çalışma durumuna ilişkin bir dizi soru sorulmuştur. Tablo 3.3, görüşme tarihinden önceki 12 aylık süre içinde kadınların yüzde 42 sinin çalışmış olduğunu göstermektedir. Bu kadınların çoğunluğu (yüzde 27), araştırma sırasında çalışmaktadır. Araştırma öncesindeki 12 ay içinde çalışmamış olan kadınların oranı, kadınların yaşlarıyla negatif bir ilişki göstermektedir genç kadınlar arasında çalışmama durumu, daha ileri yaşlardaki kadınlara oranla daha yaygındır. Çalışma durumu ile medeni durum arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır halen evli olmayan kadınlar arasında çalışanların oranı, evli olanlara oranla çok daha yüksektir. Bu, büyük ihtimalle kocanın yokluğunda kadının evin geçimini üstlenmesi sonucu ortaya çıkan bir bulgudur. Beklendiği üzere, çocuk sahibi olmanın çalışma üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Çocuğu olmayan kadınlar arasında çalışanların oranı, çocuğu olanlara göre daha yüksektir. Tablo aynı zamanda Kuzey de yaşayan kadınların diğer bölgelerde yaşayan kadınlara göre ekonomik olarak daha faal olduklarını ortaya koymaktadır. En düşük çalışma oranı, Orta ve Doğu bölgelerinde yaşayan kadınlar arasındadır. NUTS 1 bölgeleri için elde edilen dağılımların değerlendirilmesi, Batı Marmara, Ege, Batı Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu daki kadınların yarıdan fazlasının, Doğu Karadeniz deki kadınların üçte ikisinin araştırmadan önceki 12 aylık süre içinde çalışmış olduğunu ortaya koymaktadır. Tablo, daha çok eğitime sahip kadınlar arasında çalışmanın daha yaygın olduğunu göstermektedir (yüzde 38). 36 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri

5 Tablo 3.3 Çalışma durumu Temel özelliklere ve çalışma durumuna göre kadınların yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Temel özellik Araştırmadan önceki 12 ay içinde çalışmış Araştırma Araştırma sırasında sırasında çalışıyor çalışmıyor Araştırmadan önceki 12 ay içinde çalışmamış Cevapsız Toplam Kadın sayısı Yaş , , , , , ,073 Medeni durum Evli ,672 Boşanmış/ayrı yaşıyor/eşi ölmüş Yaşayan çocuk sayısı , , Yerleşim yeri Kent ,752 Kır ,323 Batı ,286 Güney ,028 Orta ,867 Kuzey Doğu ,305 İstanbul ,470 Batı Marmara Ege ,157 Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz ,028 Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Eğitim Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş ,761 İlköğretim birinci kademe ,339 İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri ,374 Toplam ,075 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 37

6 3.4 Kazancın Harcanmasına ilişkin Karar Kadının statüsü, kadının elde ettiği kazancın harcanmasına ilişkin karardaki bağımsızlığı ile karşılıklı güçlü bir ilişki içindedir. Tablo 3.4, kadının kendi kazancının kullanımına ilişkin kararda, kadınların yaklaşık yüzde 38 inin kendilerinin karar verdiğini, yarısının kocaları veya diğer kişilerle beraber karar verdiğini, ve yüzde 10 un da kararda yer almadığını göstermektedir. Kazancın kullanımına ilişkin bağımsız karar verme, yaşı daha ileri kadınlar arasında yüksek iken, yaş grubundaki kadınların yüzde 26 sının kendi kazançlarının kullanımında hiçbir söz hakkı olmamaktadır. Bağımsız karar verme halen evli olmayan kadınlar arasında da yüksektir ve artan çocuk sayısı ile de pozitif bir ilişki içindedir. Kentte yaşayan kadınlar kazançlarını daha fazla kontrol edebilirken, Doğu da yaşayan kadınlar, ülkede kendi kazançları hakkında en az söz sahibi olan kadın grubunu oluşturmaktadırlar. Bu durum özellikle de Güneydoğu Anadolu da dikkat çekicidir. Lise ve daha fazla eğitimi olan kadınların çok küçük bir oranı kendi kazançlarının kullanımına ilişkin kararda söz hakkına sahip olmadıklarını (yüzde 1) ifade etmişlerdir. Kadınların üçte ikisine yakını bu tür kararları kocaları veya diğer kişilerle birlikte alırken (yüzde 63), bağımsız karar almanın en az yaygın olduğu kadınlar eğitim düzeyi düşük olan kadınlardır: hiç eğitimi olmayan kadınlar ya da sadece ilköğretim birinci basamağı tamamlamamış kadınlar kendi kazançlarının kullanımında esas karar vericiler olarak büyük ölçüde başkalarını belirtmişlerdir. Tablo 3.4 aynı zamanda kadının kendi bakışına göre evin harcamalarının ne kadarının kadının kazancı tarafından karşıladığını da göstermektedir. Genelde kadınların kazançları, yüzde 57 oranında evin masraflarının ya hiç bir kısmını ya da yarısından azını karşılamaktadır. Kadınların kazançlarının hanehalkının harcamalarının yarısını ya da daha fazlasını karşıladığı durumlar yüzde 42 oranındadır. Kadınların kazançları özellikle kadının evli olmadığı durumda hanehalkının harcamalarında önemli bir katkı olmaktadır. Hanehalkı harcamalarını bütünüyle kendi kazançlarıyla karşılayan kadınlar çoğunlukla yaşı ileri olan, eğitim düzeyi yüksek olan, ve boşanmış, ayrı yaşayan ya da eşi ölmüş kadınlardır. Her ne kadar bölgesel farklılaşma çok belirgin değil ise de, Batı da ve Kuzey de yaşayan kadınların yüzde 40 ından fazlası harcamaların tamamını veya yarısından fazlasını kendi kazançlarıyla karşılamaktadırlar. Tablo 3.5, kadının kazancının nasıl kullanılacağına ait karar ile hanehalkı harcamalarının ne kadarının kadının kazancıyla karşılandığına ilişkin olarak iki değişken arasındaki ilginç bağlantıyı göstermektedir. Bu tablo, görüşme tarihinde evli olmayan kadın sayısının anlamlı analiz yapmaya olanak vermeyecek kadar az olması nedeniyle, sadece halen evli kadınları kapsamaktadır. Kadının kazancının hanehalkı masraflarına önemli ölçüde bir katkısının olmadığı durumlarda, kazancın kullanımı hakkında bağımsız karar verebilmenin (yüzde 56) ülke ortalamasından (yüzde 32) daha yüksek olduğu görülmektedir. Diğer yandan kadının 38 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri

7 Tablo 3.4 Kazancın kullanımına ilişkin karar ve kazancın hanehalkı harcamalarına katkısı Araştırma tarihinden önceki son 12 ay içinde bir işte çalışıp çalışmalarının karşılığında para kazanan kadınların, kazancın nasıl kullanılacağına kararı veren kişi ve kazancın hanehalkı harcamalarının ne kadarını karşıladığına ilişkin olarak temel değişkenlere göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Kazancın nasıl kullanılacağına karar veren kişi Kadının kazancının harcamaların ne kadarını karşıladığı Neredey se hiç/ hiç Yarısı veya daha fazlası Hepsi Cevapsız Toplam Temel Sadece Sadece Yarıdan Kadın Özellik kendisi Beraber başkası Cevapsız Toplam azı sayısı Yaş (28.4) (45.4) (26.2) (0.0) (25.9) (51.6) (22.5) (0.0) (0.0) Medeni durum Evli veya birlikte yaşıyor ,782 Boşanmış/ayrı yaşıyor/ eşi ölmüş Yaşayan çocuk sayısı , Yerleşim Yeri Kent ,551 Kır Batı ,048 Güney Orta Kuzey Doğu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Eğitim Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş İlköğretim birinci kademe İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri Toplam ,992 Not: Parantez içerisinde gösterilen bulgular 25 ile 49 arasında ağırlıksız gözlem sayısına dayanmaktadır. kazancının hanehalkı ihtiyaçlarının tamamını karşıladığı durumlarda da, önemli oranda kadının kazançlarının nasıl kullanılacağına dair kararı kocaları ile birlikte verdikleri (yüzde 55 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 39

8 veya kazancın nasıl kullanılacağı hakkında hiç söz sahibi olmadıkları -kadınların yüzde 9 unda kocalarının, yüzde 6 sında diğer kişilerin karar verdiği- anlaşılmaktadır. Tablo 3.5 Kadının kendi kazancı üzerinde kontrolü Son 12 ay içinde çalışan ve çalışmalarının karşılığında para kazanan halen evli kadınların, kazancın kullanımına ilişkin kararı kimin verdiğine ve hanehalkı harcamalarının kazanç tarafından karşılanma oranına göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Hanehalkı harcamalarına katkı Sadece kendi Koca ile beraber Başka biri ile beraber Sadece koca Sadece başka biri Cevapsız Toplam Kadın sayısı Neredeyse hiç/hiç Yarıdan az Yarısı veya daha fazla Hepsi Cevapsız (11.5) (26.8) (0.0) (42.9) (14.2) (4.6) Toplam ,782 Not: Parantez içinde gösterilen bulgular 25 ile 49 arasında ağırlıksız gözlem sayısına dayanmaktadır. 3.5 Aile içi Şiddet: Kadının Fiziksel Şiddete Maruz Kalmasına ilişkin olarak Kadınların Tutumu Yakın zamanlarda, kadına karşı şiddete, özellikle de aile içi şiddet konusuna artan bir ilgi söz konusudur. Kadına karşı aile içi şiddet, dünyada, kadının temel insan haklarının ihlali olarak kabul edilmektedir. Aile içi şiddet ve buna gösterilen tahammül, kadının her alanda söz sahibi olmasının ve güçlenmesinin önünde önemli engeller oluşturmakta ve sağlık konusunda da kadının sağlığı, sağlık hizmetlerine talebi ve çocukların sağlığı açısından istenmeyen sonuçlara neden olmaktadır. TNSA-2003 de, kadınların, aile içi şiddet biçimlerinden özellikle fiziksel şiddete ilişkin tutumlarını ne kadar içselleştirdiklerinin belirlenmesi amaçlanmış, kadınların ekonomik ve cinsel nedenlere dayalı olarak kocanın karısını dövmesini haklı bulup bulmadıklarına dair bir dizi soru sorulmuştur. Kadınlara, belirli durumlarda kocanın karısını dövmeye hakkı olup olmayacağı sorulmuştur. Tek tek belirtilen bu durumlar şunlardır: kadının yemeği yakması, kadının kocasına karşılık vermesi, kadının parayı lüzumsuz yere harcaması, kadının çocukların bakımını ihmal etmesi, ve kadının cinsel münasebette bulunmayı reddetmesi. Tablo 3.6, belirtilen durumlarda kocanın karısını dövmesini haklı bulan evlenmiş kadınların temel değişkenlere göre yüzde dağılımını vermektedir. Kadınların yüzde 39 u, belirtilen durumlardan en az bir durumu kocanın karısını dövmesi için haklı bir neden olarak görmektedirler. Cevaplayıcılar, daha çok kadının kocasına karşılık vermesi (yüzde 29), parayı lüzumsuz yere harcaması (yüzde 27) ve çocukların bakımını ihmal etmesi (yüzde 23) durumunda kocanın karısını dövmesini haklı bulma eğilimindedirler. Kadınların sadece yüzde 6 sı, kadının yemeği yakması durumunda kocanın karısını dövmesini haklı bulmaktadırlar. Genç yaşlardaki kadınlar, halen evli kadınlar ve yüksek doğurganlığa sahip kadınlar belirtilen bu durumlardan en az biri için kadının kocası tarafından dövülmesini haklı bulmaktadırlar. 40 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri

9 Tablo 3.6 Kadının kocası tarafından dövülmesine karşı kadınların tutumu Kadının belli nedenlerle kocası tarafından dövülmesini ya da kocanın kadına vurmasını haklı bulan kadınların temel nedenlere göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Temel Özellik Koca karısına vurmakta ya da onu dövmekte haklıdır, eğer kadın: Çocukların Kocasına Lüzumsuz bakımını Cinsel Yemeği karşılık para ihmal ilişkiyi yakarsa verirse harcarsa ederse reddederse Belirtilen nedenlerden birini haklı buluyor Kadın sayısı Yaş , , , , , ,073 Medeni durum Evli veya birlikte yaşıyor ,672 Boşanmış/ ayrı yaşıyor/ eşi ölmüş Yaşayan çocuk sayısı , , Yerleşim Yeri Kent ,752 Kır ,323 Batı ,286 Güney ,028 Orta ,867 Kuzey Doğu ,305 İstanbul ,470 Batı Marmara Ege ,157 Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz ,028 Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Eğitim Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş ,761 İlköğretim birinci kademe ,339 İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri ,374 İş İşi yok ,892 Gelir getiren işte çalışıyor ,339 Gelir getirmeyen işte çalışıyor Toplam ,075 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 41

10 Şiddeti haklı bulmak konusunda, kentte yaşayanlarla kırda yaşayanlar arasında ve farklı bölgelerde yaşayan kadınlar arasında farklılıklar mevcuttur. Kırda yaşayan kadınların yüzde 57 si belirtilen durumların en az biri için kadının kocası tarafından dövülmesini haklı bulurken, bu oran kentte yaşayan kadınlarda yüzde 32 ye düşmektedir. Gerek kentte gerekse kırda yaşayan kadınlar arasında, kadının kocasına karşılık vermesi, kadının koca tarafından dövülmesinde en çok kabul edilen neden olmuştur. Doğu da yaşayan kadınların neredeyse yarısı (yüzde 49) belirtilen durumlardan en az birini kadının kocası tarafından dövülmesinde haklı bir gerekçe olarak görürken, ülkenin batısında kalan iki NUTS 1 bölgesi ile Kuzeydoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu da bu oran yüzde 50 nin üzerine çıkmaktadır. Oran, Batı da yüzde 33 e Kuzey de yüzde 36 ya düşmektedir. En düşük oran ise İstanbul dadır. Kadının kocası tarafından dövülmesini ortadan kaldıran en önemli faktörün kadının eğitimi olduğu tablodan açıkça görülmekteyse de, en az liseyi (en az 11. sınıfı bitirmiş) tamamlamış kadınlar arasında bile, yüzde 9 oranında kadının herhangi bir nedenle kocası tarafından dövülmesini haklı bulanların olması ilgi çekicidir. Hiç eğitimi olmayan ya da çok az eğitim görmüş kadınların üçte ikisi (yüzde 62) kadının kocasını dövmesinde en az bir nedeni haklı bulmaktadır. Kadınlar tarafından en çok belirtilen nedenler kadının kocasına karşılık vermesi (yüzde 49) ve lüzumsuz para harcamasıdır (yüzde 48). Beklenildiği gibi, kadının kocası tarafından herhangi bir nedenle dövülmesini haklı bulanların oranı, formal sektörde çalışmayıp büyük olasılıkla aile işinde çalışan kadınlar arasında gelir getiren bir işte çalışanlara göre daha fazladır (yüzde 61). 3.6 Çalışan Kadınlarda Çocuk Bakımı Tablo 3.7 anneleri çalışan altı yaşından küçük çocukların refahı üzerinde durmaktadır. Araştırma tarihinden önceki 12 ay içinde çalışan kadınların yüzde 63 ünün 6 yaşından küçük çocuğu bulunmamaktadır.altı yaşından küçük bir ya da daha fazla sayıda çocuğu olan kadınlar için çocuk bakımı işgücüne katılım açısından önemli bir konudur. Türkiye de genelde çocuk bakımı ya annenin kendisi ya da akrabalar tarafından sağlanmaktadır. Kurumsal bakımın oranı yüzde 5 ten daha az olmak üzere çok düşüktür. Çocuğun bakımını sağlamakta önemli bir oranı akrabalar oluşturmaktadır. Gözlemlerin yüzde 37 sinde çocuğun bakımı anne tarafından sağlanmaktadır; bu da annenin çocuğu işe giderken beraberinde götürdüğünü ya da kadının ev ortamında yaptığı bir işe sahip olduğunu göstermedir.anneleri çalışan 6 yaşından küçük çocukların beşte birine (yüzde 21) kocanın annesi bakmaktadır. Anne ve kayınvalidenin yanı sıra, ailenin büyük kız çocuğu da kardeşlerin bakımında bazen yer almaktadır (yüzde 10). Altı yaşından küçük çocuklara bakan eğer annenin kendisi ise, bu durumda kadınlar daha çok kırda yaşayan, ilköğretim düzeyinin üzerinde eğitimi olmayan, ülkenin Güney ve Doğu bölgelerinde yaşayan ve devamlı bir iş sahibi olmayan kadınlardır. Annenin tarımda veya tarım dışında bir işte çalışıyor olması, 6 yaşından küçük çocuklara annenin kendisinin baktığı durumlarda önemli bir farklılık yaratmamaktadır (yüzde 36 ve 38, sırasıyla). 42 Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri

11 Sonuçlar bir taraftan çocuk bakımında aile içi dayanışmayı yansıtırken; diğer taraftan da toplumun ataerkil yapısını vurgulamaktadır. Çocuk bakımında annenin dışında bir kişi söz konusu olduğunda, bu kişi kadının annesinden çok erkeğin annesi olmaktadır. 3.7 Çalışan kadının çocuk bakımı Altı yaşından küçük çocuğu olan ve olmayan çalışan kadınların yüzde dağılımı ile altı yaşından küçük çocuğu olup anne işteyken çocuğa bakan kişiye göre ve temel özelliklere göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Temel özellik 6 yaşından küçük çocuk yok Bir veya daha fazla çocuk Anne kendisi Koca/ eş Büyük kız çocuk Anne işteyken çocuğa bakan kişi Kadının annesi Kocanın annesi Büyük erkek çocuk Diğer akraba Yardımcı, para karşılığı Kurumsal bakım Doğumdan beri çalışmıyor Diğer Yerleşim yeri Kent ,887 Kır ,479 Eğitim Eğitimi yok/ilk. bitirmemiş İlköğretim birinci kademe ,793 İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri Batı ,398 Güney Orta Kuzey Doğu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu İş (Sektör) Tarım ,323 Tarım dışı ,042 İşin sürekliliği Tüm yıl ,705 Mevsimlik ,203 Ara sıra Cevapsız * * * * * * * * * * * * * * Toplam ,366 Not: Yıldız işareti 25 ten daha az ağırlıksız gözlem sayısına dayanan bulgulardır. Cevapsız Toplam Kadın sayısı Kadınların Temel Özellikleri ve Statüleri 43