Doç.Dr.İlgin KURŞUN

Transkript

1 KİMYASAL TEHLİKELER Doç.Dr.İlgin KURŞUN

2 İşyerinde sağlığı olumsuz etkileyebilecek kimyasal risk etmenleri: Tozlar: Sınıflandırılması (organik tozlar, inorganik tozlar) Mesleki maruziyet alanları Çalışan sağlığına etkileri Ortam ve biyolojik ölçüm metotları Erken tanı yöntemleri Korunma yöntemleri Gaz, buhar ve dumanlar Kaynak çeşitleri ve gazları Solventler, asit ve bazlar, metaller ve tuzlar Pestisitler Çalışan sağlığına etkileri Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS), Risk (R) ve Güvenlik (S) tanımları, Önleme ve korunma yöntemleri Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü Kanserojen, mutojen ve toksik maddeler Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat

3 1. Bu madde sağlığım için tehlikelimizdir? 2. Kendimi nasıl koruyabilirim, 3. Acil durumlarda neleri yapmam gerekiyor 4. Bu soruların cevabını nereden bulabilirim

4 Yeni kimyasallar her yerde Yediğimiz gıdadan, Bakım ürünlerine, Böcek kovucularından, Halılara, Plastik oyuncaklara ve çok fazlasında

5 TV & Bilgisayar Mobilyalar Kişisel bakım/kozmetikler Sıradan bir ev Kimyasal ev Döşeme Mobilya Temizlik maddeleri & Pestisitler Yerdöşemesi Otomobil

6 KİMYASAL MADDE Doğal halde bulunan veya Üretilen veya Herhangi bir işlem sırasında veya Atık olarak ortaya çıkan veya Kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışım olarak tanımlanmıştır. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:4)

7 KİMYA SANAYİİ NİN TASNİFİ ANA GRUPLAR -Organik ve inorganik kimyasal maddeler, -Plastikler, sentetik reçineler, elyaflar, -Farmostatik kimya maddeleri ve ilaçlar, -Temizleme, yıkama, parlatma maddeleri, parfümeri, -Boyalar, vernikler, laklar, emaye boyalar, -Zirai kimya maddeleri, -Çeşitli kimyasal müstahzarlar, -Petrol ürünleri,

8 TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI Siyanid atıkları Metal işleme atıkları Solventler Civa Atıkları Florid Arsenik Pestisitler Plastik, Fenol Asbest Kurşun Elektrokaplama, metal işleme, kimyasallar Aşındırıcı asitler, Kesme yağı, Asidik Çamur Bitkisel yağ, kimya sanayi Darphane, pil sanayi Boksit, gübreler Gübre, ağaç işleme Üretim ve formulasyon, atık izolesi Monomerler, vinil klorür, acrilonitril, Demir ve çelik, petrokimyasallar Asbestli çimento, izolasyon ve yapı sanayi Boya, kurşun batarya sanayi

9 Her kimyasal madde Uygun yolla ve uygun dozda canlı organizmalara verildiğinde zararlı etki meydana getirme kapasitesine sahiptir. Bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe olması gereklidir. SONUÇTA meydana gelen etkinin şiddeti, organizmada etki yerine ulaşan madde miktarına bağlıdır.

10 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYA SANAYİNİN FAALİYET ALANI DOĞAL MADDELERİN KİMYASAL YAPISINI DEĞİŞTİREREK DİĞER ENDÜSTRİLERDE VEYA GÜNLÜK YAŞAMDA KULLANILMAK ÜZERE YENİ MADDELER ÜRETMEKTİR KİMYASALLAR BÜTÜN KİMYASALLAR AYNI DERECEDE ZARARLI DEĞİLDİR YAŞAM KALİTEMİZİ ARTIRIRLAR SAĞLIK BESLENME SAĞLIK VE GÜVENLİK İÇİN TEHLİKE KAYNAKLARI KİMYA SANAYİNDE ÇALIŞANLAR SANAYİNİN DİĞER ALANLARINDA ÇALIŞANLAR KİMYASALLARIN ZARARLI ETKİLERİ KENDİ ÖZELLİKLERİ İLE SINIRLI DEĞİLDİR BİRDEN FAZLA ZARARLI ETKİYE SAHİP OLABİLİR AYNI YOLLA, AYNI ŞEKİLDE, AYNI SÜREDE ZARAR VERMEZLER KİMYASALLARIN ETKİLERİ KULLANIM VE SAKLAMA KOŞULLARINA BAĞLIDIR ÇEVRE

11 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ TEHLİKELİ KİMYASALLAR ANİ, TEKRARLANAN VEYA UZUN SÜRELİ MARUZİYET SONUNDA SAĞLIĞA ZARARLI OLANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ NEDENİYLE ZARAR VERME RİSKİ OLANLAR ÇEVREYE ZARAR VERENLER

12 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 170 NO LU SÖZLEŞME-1990 KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 177 NO LU TAVSİYE KARARI KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI TOKSİK ÖZELLİKLERİ PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME, TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ, ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA ÖZELLİKLERİ KANSOREJEN ETKİLERİ, TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ KİMYASALLARIN TAŞINMASI ÖZELLİKLERİ PATLAYICI MADDELER SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ PARLAYICI, PARLAYICI OLMAYAN VE ZEHİRLİ GAZLAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR OKSİDAN MADDELER, ORGANİK PEROKSİTLER ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN OLABİLECEK MADDELER RADYOAKTİF MADDELER AŞINDIRICI MADDELER DİĞER ZARARLI MADDELER

13 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ AVRUPA BİRLİĞİ SINIFLANDIRMASI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ ZEHİRLİ AŞINDIRICI TAHRİŞ EDİCİ HASSASİYET OLUŞTURUCU KANSEROJEN ÜREME İÇİN TOKSİK MUTAJEN ÇEVREYE ZARAR VEREN

14 İşyerlerinde meydana gelen kazaların çok düşük bir bölümü teknik hatalardan Büyük bir bölümü ise insan hatalarından kaynaklanmaktadır. 14

15 ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL KAZALAR Kimya Deposu Yangın ve Patlamaları İstanbul Tuzla LMA Fab. Reaktör Patlaması(Reçine üreten reakörün patlaması) İstanbul Başakşehir Saf Kimya Yangını Gaziantep Allen Kimya Yangını Gebze Boya Fabrikası Yangını İst. Tuzla Kayalar Kimya Boya Fab. Yangını

16 YIL ŞEHİR/ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ NEDENİ İŞ TEHLİKELİ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖLÜ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YARALI TAHLİYE ÜLKE MADDE 1970 Osaka/ Japonya 1972 Duque de Brazil/Caxias 1974 Fixborough/ İngiltere Patlama Gaz Proses hatası Gas (LPG) Patlama Siklohekzan Houston/ A.B.D LosAlfaque İspanya 1979 Bremen/ Almanya Trafik kazası Trafik kazası Değirmen kazası Amonyak Propilen Flor Mississaug Kanada Tren kazası Klor

17 YIL ŞEHİR/ÜLKE NEDENİ Tehlikeli ÖLÜM YARALI Boşaltma İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI madde VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 1982 Tacoo/ Tank patlaması Fuel oil Venezuela 1983 İstanbul/ Türkiye 1984 River Dee/UK İçme suyunda kontaminasyon 1984 San Juanico/ 1989 Ufa/ Meksika Rusya Patlama Patlama Boru hattı-sızma Fenol (2milyon maruziyet) Gaz (LPG) Doğal gaz Çorlu/ Türkiye 1993 Bangkok/ Tayland 2001 Tolouse, Fransa Patlama Metan Oyuncak fabrikası yangın Gübre tesisi patlaması Plastik Amonyum nitrat

18 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ TEHLİKELİ KİMYASALLARIN RİSKLERİ SAĞLIK RİSKLERİ GÜVENLİK RİSKLERİ ÇEVRE İÇİN RİSKLER Meslek hastalıkları İş kazaları ÇOK TOKSİK MADDE TOKSİK MADDE ZARARLI MADDE AŞINDIRICI MADDE TAHRİŞ EDİCİ MADDE ALERJİK MADDE KANSEROJEN MADDE MUTAJEN MADDE ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE İş kazaları Yangın Parlama-patlama YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİRENLER Ekosistemin dengesini bozma ÇEVRE İÇİN ZARARLI OLAN MADDELER

19 Bir kimyasalın risk değerlendirmesi başlıca 4 basamakta yapılır: 1. Toksisitenin değerlendirilmesi 2. Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi 3. Maruziyetin belirlenmesi 4. Risk karekterizasyonu

20 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ KİMYASALLARIN SAĞLIK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ ÇEVRESEL ÖZELLİKLER

21 MARUZ KALAN KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ YAŞ YENİ DOĞMUŞ ÇOCUKLARDA BAZI ENZİMLER HENÜZ OLUŞMADIĞI İÇİN BU TÜR ENZİMLERLE DETOKSİFİYE OLAN KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİSİ ARTAR. İLERİ YAŞLARDA DA BAĞIRSAK FAALİYETLERİ VE ABSORBSİYON YAVAŞLADIĞINDAN AĞIZ YOLUYLA ALINAN MADDELERİN ETKİSİ GECİKEBİLİR. GENELLİKLE YAŞLI KİMSELER İLAÇ VE TOKSİK MADDELERE KARŞI DAHA DAYANIKSIZDIRLAR. BESLENME YETERSİZ BİR ŞEKİLDE BESLENEN SIÇANLARIN DDT VE KAFEİNE DAHA DUYARLI OLDUKLARI GÖSTERİLMİŞTİR. AYRICA YÜKSEK PROTEİNLİ VE KARBONHİDRATLI BESİNLER KLİNİKTE TOKSİK MADDELERLE OLUŞAN KARACİĞER HARABİYETİNE KARŞI KULLANILMAKTADIR. YAĞ DOKUDA BİRİKEN BAZI KİMYASALLARDA YAĞLI BESLENME SONUCU VÜCUTTA DAHA FAZLA TUTULURLAR. CİNSİYET HAMİLELİK GENETİK FAKTÖRLER BAZI BİREYLERDE DOĞUŞTAN NEDENLERLE BAZI ENZİM SİSTEMLERİNDE EKSİKLİK VEYA DAHA YÜKSEK AKTİVİTE SÖZ KONUSUDUR. BU NEDENLE AYNI MADDEYE FARKLI CEVAPLAR VERİLİR. 21

22 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI SOLUNUM ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM KİMYASALLAR İŞYERİ HAVASINDA TOZ, SİS, DUMAN, GAZ VE BUHAR. LİF ŞEKLİNDE DAĞILMIŞ OLABİLİR VE SOLUNABİLİR (ÇAPI 3 MİKRONDAN AZ UZUNLUĞU 5 MİKRONDAN FAZLA UZUNLUK, ÇAP, ORANI 3:1 DEN BÜYÜK LİFLER) SIVI KİMYASALLAR DERİ YOLU İLE ABSORBLANABİLİR AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA VEYA BUHAR ŞEKLİNDE BULUNAN MADDELERİ ABSORBE EDEBİLİR. ORTAM HAVASINDA BULUNAN TOZLARIN YUTULMASI, KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ ELLERİN TEMİZLENMEDEN YEMEK YENİLMESİ, SİGARA İÇİLMESİ YOLUYLA, YANLIŞLIKLA YUTMA YOLUYLA, GAZ, TOZ, BUHAR, DUMAN SIVI VEYA KATI MADDELERİN VÜCUDA GİRMESİDİR. 22

23 Kimyasalların vücuda giriş yolları Deri Solunum yolu Sindirim kanalı

24 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ HEDEF ORGANLAR DERİ AKCİĞER MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ KAN DOLAŞIM SİSTEMİ KARACİĞER BÖBREK KİMYASALLAR VÜCUDA GİRDİKLERİ ZAMAN LOKAL VEYA (KAN DOLAŞIMINA GEÇER VE BÖYLECE VÜCUDUN TÜM KISIMLARINA DAĞILIRLARSA) SİSTEMİK ETKİLERE NEDEN OLABİLİRLER KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİ, TÜM ORGANLARDA AYNI DEĞİLDİR. GENELLİKLE 1-2 ORGANI ETKİLERLER. KİMYASALLARIN TOKSİK ETKİLERİNİ GÖSTERDİKLERİ BU ORGANLAR HEDEF ORGAN OLARAK TANIMLANIR

25 Nikel, Katran, Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun kurşun Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları

26 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ (Interactions) BAĞIMSIZ ETKİ SİNERJİK ETKİ ANTAGONİZMA VÜCUDA ALINAN HER KİMYASAL BİRBİRİNDEN TAMAMEN BAĞIMSIZ FİZYOLOJİK ETKİDE BULUNABİLİR ADDİTİF ETKİ KİMYASALLAR AYNI ORGANDA AYNI YÖNDE VE AYNI ŞEKİLDE ETKİ EDEBİLİRLER. BİR KİMYASAL MADDENİN ETKİSİ DİĞERİ TARAFINDAN ORTADAN KALDIRILABİLİR. (ANTİDOT-PANZEHİR) (n-hegzan ile toluene) POTANSİYALİZASYON ORGANİZMAYA GİREN VE AYNI YÖNDE ETKİ GÖSTEREN 2 KİMYASAL MADDE TOPLU ETKİSİ BUNLARIN BİR BİRLERİNDEN AYRI İKEN GÖSTERDİKLERİ TOKSİKOLOJİK ETKİNİN TOPLAMINA EŞİTTİR (1+1=2) BİR KİMYASAL MADDE DİĞERİNİN ETKİSİNİ ARTTIRIR. BÖYLECE BİRİNCİ MADDE POTANSİYATÖR OLARAK ETKİ EDER VE TOPLAM ETKİDE HER İKİ KİMYASALIN KENDİ ETKİLERİNİN TOPLAMINDAN FAZLADIR (1+1=4) BAZI DURUMLARDA BİR MADDE TEK BAŞINA ZARARA NEDEN OLMAZ, AMA BAŞKA BİR KİMYASAL MADDENİN TOKSİK ETKİSİNİ İNDÜKLEYEBİLİR (0+1=3) 26

27 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KİMYASALLAR VE ZARARLARI ÇOK TOKSİK, TOKSİK VE ZEHİRLİ MADDELER AKUT ETKİLER MESLEK HASTALIKLARI TAHRİŞ EDİCİLER DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) TAHRİŞ EDİCİLER KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR RENK DEĞİŞİMİNE VE LEKELERE NEDEN OLANLAR KANSEROJEN, MUTAJEN, ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER KANSEROJENLER MUTAJENLER ÜREME İÇİN TOKSİK MADDELER TERATOJENLER 27

28 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ÇOK TOKSİK TOKSİK ZEHİRLİ KİMYASALLAR GAZLAR ZEHİRLİ GAZLAR KARBON MONOKSİT FOSGEN AMONYAK HİDROJEN SÜLFÜR KLOR HALOJENLİ HİDROKARBONLAR vb. BOĞUCU GAZLAR KARBON DİOKSİT ÇÖZÜCÜLER, ORGANİK-İNORGANİK BİLEŞİKLER AMONYAK SIVILAR ORGANİK KURŞUN BİLEŞİKLERİ KARBON SÜLFÜR HİDROKARBONLAR vb. METALLER ARSENİK, BERİLYUM, KADMİYUM, KROM, MANGAN, NİKEL, KURŞUN CİVA vb. AMETALLER FOSFOR, ORGANİK VE İNORGANİK BİLEŞİKLER TOZLAR KATILAR

29 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GÜÇLÜ TAHRİŞ EDİCİLER KUVVETLİ ASİT VE BAZLAR H 2 SO 4, HCl, NaOH KİMYASAL YANIKLARA NEDEN OLANLAR KARBON DİSÜLFİT, PETROL DAMITMA ÜRÜNLERİ TAHRİŞ EDİCİLER, DUYARLILAŞTIRICILAR (ALERJENLER) DUYARLILAŞTIRICILAR KROMATLAR, EPOKSİ REÇİNELER AKRİLİK REÇİNELER ZAYIF TAHRİŞ EDİCİLER KRONİK TAHRİŞ ZAYIF ASİTLER ZAYIF ALKALİLER RENK DEĞİŞİMİ VE LEKELERE NEDEN OLANLAR AĞIR METALLER GÜMÜŞ, CIVA, ARSENİK

30 SAĞLIK RİSKLERİNİN KONTROLÜ - İZLEME ORTAMIN İZLENMESİ- ÖLÇÜMLER MARUZİYET SINIR DEĞERİ VERİLMİŞ KİMYASALLAR İÇİN ORTAM ÖLÇÜMLERİ YAPILIR ORTAM ÖLÇÜMÜ ZAMAN, YER KOŞULLAR

31 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI VE BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİREN MADDELER KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİ YANGIN PARLAMA PATLAMA

32 KİMYASALLAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KİMYASALLARIN GÜVENLİK RİSKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER KİMYASAL ÖZELLİKLERİ FİZİKSEL HALLERİ YANMA NOKTALARI KİMYASALLARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ PATLAMA LİMİTLERİ KAYNAMA NOKTALARI PARLAMA NOKTALARI

33 RİSKİ ÖNLEMEK TEHLİKELERİ BELİRLE RİSKİ DEĞERLENDİR UYGUN KONTROL MEKANİZMALARINI KUR

34 RİSK KONTROL ÖNLEMLERİNİN HİYERARŞİSİ ORTADAN KALDIRMAK TEHLİKESİZ VEYA DAHA AZ TEHLİKELİ OLANI KULLANMAK IZOLE ETMEK MÜHENDİSLİK ÖNLEMLERİ UYGULAMAK GÜVENLİ ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMAK (EĞİTİMİ DE İÇEREN) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANMAK

35 KİMYASAL HİJYEN PROGRAMI Ortaya çıkan sorunların bir daha oluşmaması için kaydedilmesinin sağlanması Sorunları ortadan kaldırmaya yönelik önlemler

36 TEHLİKENİN OLUŞMASI BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava) ETKEN-KAYNAK KONAK (Duyarlılık)

37 KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ Kaynakta, Ortamda, Kişiye yönelik, olmak üzere sırasıyla 3 aşamada değerlendirilmelidir.

38 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi Benzen yerine toluen, benzin yerine gazyağı vs. gibi daha az zararlı madde kullanmak.

39 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler İşlemin Değiştirilmesi Örneğin, işyeri ortamına bol miktarda boya ve tiner yayan tabanca boyası yerine havasız tabanca tekniğini uygulamak veya durum uygunsa fırça kullanmak hem boyadan, tinerden ekonomi sağlayacak hem de ortam havası daha az kirlenmiş olacaktır.

40 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler İşlemin Kapalı Sisteme Alınması İşlemin Yer ve Süre Olarak Sınırlanması

41 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Islak (Sulu) Yöntemler Kullanılması Özellikle tozun ortama karışmadan bastırılmasına yarayan bu yöntem maden işletmelerinde çok yararlı olmaktadır.

42 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması Gaz, toz, buhar gibi maddelerin kaynağında, ortama yayılmadan çekilerek dışarı atılmasını sağlayan bu yöntem ne yazık ki, pek çok yerde yanlış uygulanmakta ve bazen yarar yerine zarar vermektedir.

43 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Sürekli Ortam Ölçümleri Ortamda, sık sık sorun olan madde veya etkenler özel detektör tüpleri veya deteksiyon cihazları ile kontrol edilerek alınan önlemlerin yeterliliği denetlenmeli, gerekiyorsa yeni önlemler alınmalıdır.

44 Kimyasal Risk Önlemleri Kaynakta Alınacak Önlemler Yeterli Bakım Programı Risklerin kaynağında önlenmesi için tesis edilen sistemlerin bakımlarının yapılması kimyasalların ortama yayılmasını önlemede etkili olacaktır.

45 Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler İşyeri Düzeni Düzensiz bir işyeri, iş verimini düşüreceği gibi iş kazaları olasılığını arttıracak ve iş gereği oluşan süprüntü vb. maddeler örneğin bulaşık üstüpüler, tozlar sağlığı olumsuz yönde etkileyebilecektir. 45

46 Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler Genel Aspirasyon Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin soludukları hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.

47 Kimyasal Risk Önlemleri Ortamda (Hava yolunda) Alınacak Önlemler Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava Sağlanması) Tamamen kapalı iş ortamlarında bir yandan yerel aspirasyon ile zararlı maddeler dışarı atılırken gerekli olan temiz hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.

48 Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Eğitim Önlemlerin en etkili ve yararlısı, çalışanların, hangi tehlikelerle karşı karşıya olduğu, nasıl korunacağı, alınan önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanan işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimleridir.

49 Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Kişisel Koruyucular Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en son başvurulacak fakat gerektiğinde kesinlikle kullanılması zorunlu araçlardır. Bu araçlar ancak, hangi tehlikeye karşı ne kadar ve ne sürede koruduğu bilinci ile kullanılırsa yararlı olurlar.

50 KİŞİSEL ÖNLEMLER Kaza durumunda duşlar ve göz yıkama üniteleri Saniyeler içerisinde ulaşılır mesafede olmalı

51 Kimyasal Risk Önlemleri Çalışan Kişide (Alıcıda) Alınacak Önlemler Yeterli Sağlık Kontrolü Çalışan kişilerin işe giriş muayeneleri ve periyodik tıbbi kontrolleri sorunların erken tespit edilmesi ve gereken önlemlerin alınarak tedavilerinin yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı olmaktadır.

52 YÜKSEK PERFORMANS SIVI KROMATOGRAFİSİ HPLC) Ve İYON KROMATOGRAFİSİ(IC) İşyeri ortamındaki aldehitler, polinukleer aromatik hidrokarbonlar, tekstil boyaları, pestisitler, asitler vb. kimyasalların analizleri yapılabilmektedir. TARAYICI ELEKTRON MİKROSKOBU (SEM) Asbest liflerinin sayımında kullanılan çok güçlü ve kesin sonuç veren bir mikroskoptur. KİŞİSEL ORNEKLEME CİHAZLARI Kişisel gaz ve toz örnekleyicileri İsçilerin maruz kaldığı kimyasal maddelerden ve tozlardan numune almak için kullanılırlar Gürültü ve titreşim ölçüm cihazları İşçilerin maruz kaldığı gurultu ve titreşim Düzeyini ölçmek için kullanılırlar. Termal konfor ölçüm cihazları İs yerinin termal özelliklerini ölçmek için kullanılırlar (Sıcaklık, nem, hava akım hızı).

53 Kimyasallara Maruz Kalmanın Gözlenmesi Fabrika içi denetim ile gözetilmesi Doğrudan okuma yapabilen cihazlarla Numune toplama pompalarıyla Sensörler Renkli Tüpler Taşınabilir Gaz Kromotografları DETAM Numune İş Toplama Sağlığı ve Pompası Güvenliği

54

55 KKD ler biraz rahatsız edici olmalarına rağmen gerekli olduğunda kullanılmaları gerekir. KKD ler kullanım alanı için çok dikkatli seçilmeli ve kullanıcılar bu konuda eğitilmelidir.

56 Depolama Depolamada işaretlere dikkat edilmeli Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalı Dökülmelere karşı önlem alınmalı Etkileşen kimyasallar yan yan konulmamalı

57 Depolama Malzeme tanklarının etrafı taşma havuzu ile çevrilmeli ve dökülmelere karşı önlem alınmalıdır. Varil, bidon vb malzemeler kirlilik yaratmayacak şekilde depolanmalıdır. Kullanım alanlarında göz duşları ve malzeme güvenlik bilgi formları bulundurulmalıdır. Yanıcı kimyasallar diğerlerinden ayrı olarak güneşten etkilenmeyecek şekilde kapalı alanda depolanmalıdır. Dökülmelere karşı uygun nitelikte absorban malzemeler konulmalıdır. Kaplar Tanımlı olmalıdırlar

58 MALZEMELERİN DEPOLANMASINDA GÜVENLİK Depolama ve Taşıma Etiketleri SEMBOL ANLAMI Isıdan koruyunuz Kanca kullanmayınız Donmaktan koruyunuz 58

59 Bir Arada Depolanması Sakıncalı Olan maddeler Zehirli (T) ve Çok Zehirli (T + ) maddeler Oksitleyici (O) maddelerle Bir arada depolanmaz.

60 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TEHLİKE SEMBOL İŞ SAĞLIĞI VE İŞARETLERİ VE GÜVENLİĞİ (EK-4) KOORDİNATÖRLÜĞÜ E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli 60

61 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 1-Kuru halde patlayıcıdır. R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski. R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski. R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur. R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir. R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır. R 7-Yangına neden olabilir. R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir.

62 GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6) S 1-Kilit altında muhafaza edin. S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun. S 3-Serin yerde muhafaza edin. S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun. S içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir) S içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici tarafından belirlenir) S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin.

63 R (Özel Risk-Tehlike) ve S (Güvenlik-Sağlık) Numaraları R - Risk ve S - Güvenlik numaraları uluslararasıdır. R - Risk numaraları o malzemenin yol açabileceği zararları ve tehlikeleri gösterir. S - Güvenlik numaraları o malzemenin kullanımı, depolanması sırasında zararlarının azaltılması ve ortadan kaldırılması için alınması gereken önlemleri / tavsiyeleri belirtir..

64 Toksikolojik Etkiler R42/R43 Hassaslaştırıcı Xi Tahriş edici Xn Zararlı C Korozif(Aşındırıcı) T Toksik T+ Çok toksik

65 ETİKETLEME İÇİNDE KİMYASAL MADDE BULUNAN BÜTÜN KAPLAR ETİKETLENMELİDİR KİMYASAL MADDELER DAHA KÜÇÜK KAPLARA AKTARILIRSA BUNLAR YENİDEN ETİKETLENMELİDİR. 65

66 ETİKETLER KULLANMA TALİMATLARI GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI TÜRKÇE ve ANLAŞILIR OLMALIDIR. 66

67 Etiketleme Maddenin ismi ve miktarı EC No T Difenilamin 100 kg EC No: R cümlecikleri R 23/24/25 Tehlike sembolleri Toksik N Çevre için tehlikeli - Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir - Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin. -Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın -Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin) S cümlecikleri (1/2) 36/37-45 ABC Kimya Sanayi A.Ş., istanbul yolu...,tel: ASG 67 Firmanın adı, adresi, tel,...

68 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS) Kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır. Kimyasal maddeyi ; Taşıyanların, Depolayanların, Kullananların Ve Üretimde Çalışanların kimyasal maddelerin tehlikeleri konusunda doğru değerlendirme yapmalarını sağlamayı amaçlar.

69 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS) Kimyasalı Üreten, İthal Eden veya Dağıtımını Yapanlar, Bir Madde İlk Defa Alındığında veya Malzeme Güvenlik Formlarında Değişiklik Yapıldığında, Kimyasal maddelerle birlikte Malzeme Güvenlik Formlarını (MSDS) kullanıcıya vermelidirler.

70 Kimyasal Atıkların Bertaraf Edilmesi Kimyasalların kullanıldığı yerlerde atıkların oluşması çok normaldir. Bazı kimyasalların artıkları ve/veya atıkları hem çevre hem de insan sağlığı için çok tehlikeli olabilir. Bu gibi durumlarda kimyasal atık veya artığın türüne göre insan sağlığına ve ekolojiye yönelik riskler ortadan kaldırılmalı veya en aza indirilmelidir.

71 Çeşitli kimyasal maddelerin çalışma ortamında bulunması ile ilgili olarak aşağıdaki tanımlamalar kullanılmaktadır.

72 TLV (Threshold Limit Value, Eşik Limit Değer): Maddelerin havadaki izin verilen üst limit konsantrasyonları günde 7-8, haftada 40 saat çalışma saatleri göz önüne alınarak kimyasal maddenin havada bulunmasına izin verilen zararlı etkisi olmayan günlük ortalama konsantrasyonu (mg/l, g/m 3 ). Maksimum Tolere doz (MTD): 90 gün kimyasala maruz kalan hayvanlarda % 10 ağırlık kaybından başka hiçbir etki oluşturmayan ve ölüme neden olmayan, hayvanların ömürlerini kısaltmayan madde dozu. ADI (Acceptable Daily Intake, Kabul Edilebilir Günlük Alım Düzeyi) : Bir kimyasal maddenin tüm yaşam boyunca alındığında toksik etki göstermeyip bir risk taşımayan besinlerle günlük alım düzeyi (mg/kg/gün). NOEL: (No observed effect level )Eşik doz, toksik etki göstermeyen düzey. ADI = NOEL MAC (Maksimum Müsade Edilen Konsantrasyon): Çevresel ve endüstriyel havada kimyasal maddenin bulunmasına izin verilen ve zararlı bir etki meydana getirmeyen maksimum konsnatrasyon ppm (mg/l) (mg/m 3 ). TWA-TLV veya TLV-TWA (Time Weighted Average): Günde 7-8 saat haftada 40 saat üzerinden hesaplanan, havada bulunmasına izin verilen, zararlı etkisi olmayan günlük konsantrasyon. STEL, TLV-STEL( Short-term Exposure Limit): Kısa bir zaman süresince temas için müsade edilen düzey, süre genellikle 15 dakika. TLV-C (ceiling): Kısa süre de olsa aşılmaması gereken düzeyler.

73 YANGIN

74 YANMA NEDİR YANMA MADDENİN ISI VE OKSİJENLE BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN KİMYASAL BİR OLAYDIR.

75 YANGIN SINIFLARI KORLU YANAN KATI MADDELER ODUN KÖMÜR KAĞIT TEKSTİL ÜRÜNLERİ KAUÇUK VB. YANICI SIVILAR VEYA SIVI HALE GELEN KATILAR BOYALAR PETROL ÜRÜNLERİ YAĞLAR C YANICI GAZLAR HİDROJEN DOĞALGAZ METAN ETAN PROPAN BÜTAN ASETİLEN YANICI METALLER MAGNEZYUM SODYUM ALEMİNYUM TOZLARI VB. AYRICA NİTRATLAR

76 YANGIN SEBEPLERİ DİKKATSİZLİK İHMAL SABOTAJ SİRAYET TABİAT OLAYLARI 76 KAZALAR

77 SÖNDÜRME MADDELERİ Su; Köpük; Karbondioksit; Kuru Kimyevi Toz ( KKT ) ; Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar (Halokarbon); Kum

78 Yangın Güvenliği; Kapsam Yangın Önleme : Tehlike belirleme, Risk Analizi, Risk tanımlanan proaktif çalışmalar: Yönetimi olarak İş yeri çalışma yönergelerinin hazırlanması, depolama koşullarının belirlenmesi, işyeri düzen ve temizliği, periyodik bakımlar,denetim,raporlama, eğitim, düzeltici çalışmalar...

79 Yangın Güvenliği; Kapsam Yangın Korunma Önlemleri: Yangın uyarı sistemleri Otomatik söndürme söndürme sistemleri, Yangın anında ısı ve duman yayılmasını engelleyecek yapısal önlemler, kaçış yolları, acil ışıklandırma, Yangın su tesisatı, depo, pompa, hidrant,hortum dolapları, Söndürme cihazları

80 MİLLİ EKONOMİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ A.B.D. de yangınlar sonucunda her bir milyon kişiden 55 i ölüyor, 620 si yaralanıyor. Türkiye de yılda yangın Meydana gelmekte, 500 kişi ölmektedir. DOĞRUDAN MADDİ K A Y I P L A R DOLAYLI MADDİ K A Y I P L A R Bina, makine, teçhizat, hammadde, ambalaj malzemesi, demirbaş ve ürün kayıpları vb. Üretimin durması veya sona ermesi, bakım onarım yenileme, sipariş iptali, atık ve kalıntıların temizlenmesi, personel giderleri, sigorta vb. 80

81 Yanmanın temel kavramları 81 Alevlenme noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklıktır. Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme yöntemidir.

82 Yanmanın temel kavramları 82 Duman perdesi: Yükselen dumanın yanal yayılımını sınırlamak amacıyla tavanda sabit konumda, uzaktan kapatılabilen veya bir algılayıcı uyarısıyla kapanan, yangına karşı dayanıklı bölücü perdedir. Yangın esnasında oluşan dumanın yayılmasını önlediği gibi, çatı havalandırma kapakları sayesinde dumanın yayılmadan tahliyesinde büyük rol oynar. Mevcut yangın algılama sistemine entegre edilebilen perdeler, tehlike anında otomatik olarak çalışmaya başlarlar.

83 Yanmanın temel kavramları 83 Duman tahliyesi: Dumanın yapının dışına kendiliğinden çıkması veya mekanik yollarla zorlamalı olarak atılmasıdır.

84 Yanmanın temel kavramları (Devam) 84 Duman yönlendirme bacası: Yangın hâlinde, dumanların istenilen yöne çekilerek yangının genişlemesini önlemeye yönelik bacalardır Güvenlik bölgesi: Binadan tahliye edilen şahısların bina dışında güvenli olarak bekleyebilecekleri bölgedir.

85 Yanmanın temel kavramları (Devam) 85 Kaçış (Yangın) merdiveni: Yangın halinde ve diğer acil hallerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak tahliyesi için kullanılabilen, yangına karşı korunumlu bir şekilde düzenlenen ve tabiî zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan merdivendir.

86 Yanmanın temel kavramları (Devam) 86 Kaçış yolu: Oda ve diğer müstakil hacimlerden çıkışlar, katlardaki koridor ve benzeri geçişler, kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler ve bina son çıkışına giden yollar dahil olmak üzere binanın herhangi bir noktasından yer seviyesindeki cadde veya sokağa kadar olan ve hiçbir şekilde engellenmemiş bulunan yolun tamamıdır.

87 Yanmanın temel kavramları (Devam) 87 Yangın kesici: Bina içinde, yangının ve dumanın ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran, yatay veya düşey konumlu elemandır. Yangın duvarı: İki bina arasında veya aynı bina içinde farklı yangın yüküne sahip hacimlerin birbirinden ayrılması gereken hâllerde, yangının ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran düşey elemandır.

88 Yanmanın temel kavramları (Devam) 88 Yangın güvenlik holleri; kaçış merdivenlerine dumanın geçişinin engellenmesi, söndürme ve kurtarma elemanlarınca kullanılması ve gerektiğinde engellilerin ve yaralıların bekletilmesi için yapılır. Hollerin, kullanıcıların kaçış yolu içindeki hareketini engellemeyecek şekilde tasarlanması şarttır. Yangın güvenlik hollerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir.

89 Yangın güvenlik holü: 89 Yangın güvenlik hollerinin taban alanı, 3 m2; den az, 6 m2 den fazla ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m den az olamaz. Acil durum asansörü önünde yapılacak yangın güvenlik holü alanı, 6 m2 den az, 10 m2 den çok ve herhangi bir boyutu 2 m den daha az olamaz. Konutlar için özel durumlar hariç olmak üzere, asansör kapıları önünde, yüksek binalarda kaçış merdiven yuvaları ile acil durum asansörü önünde yangın güvenlik holü yapılır. Yangın güvenlik hollerinin kullanmaya uygun şekilde boş bulundurulmasından, bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri sorumludur.

90 Yanmanın temel kavramları (Devam) 90 Yangın kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava veya nesneler için dolaşım imkânı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı ve alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak veya kepenktir.

91 Yanmanın temel kavramları (Devam) 91 Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dahil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgedir. İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazan dairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içindeki trafo merkezleri, orta gerilim merkezleri, jeneratör grubu odaları ve benzeri yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları ve döşemeleri kompartıman duvarı özelliğinde olmalıdır.

92 Yanmanın temel kavramları (Devam) 92 Yangın perdesi: Korunması gereken nesne, ürün veya alt yapının yangına karşı korunması veya ısının yatay veya düşey olarak yayılmasını engellemek maksadıyla kullanılan özel donanımlı bariyerlerdir.

93 Yağmurlama (sprinkler) sistemi: Yangını söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemdir. Sistem, bir su kaynağına bağlı bulunan ve içinde basınçlı su ile dolu bir boru ağı kullanarak sabit yangın söndürme sağlar. Yangından kaynaklanan ısı ile açılan sprinklerin her biri dakikada ortalama 100 litre suyu yansıtıcı vasıtasıyla yağmurlama yaparak yangın mahalline boşaltır ve yangını kontrol altına alır ve söndürür. (video-sprinkler) 93

94 Yanmanın temel kavramları (Devam) 94 Yangın tahliye projesi: Mimari proje üzerinde, kaçış yollarının, yangın merdivenlerinin, acil durum asansörlerinin, yangın dolaplarının, itfaiye su verme ve alma ağızlarının ve yangın pompalarının yerlerinin renkli olarak işaretlendiği projedir.

95 Yangın tahliye projesi: Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2 den büyük imalathane, atölye, depo, otel, motel, sağlık, toplanma ve eğitim binalarında, binaya ait yangın tahliye projeleri, bina girişinde ve yangın sırasında itfaiyenin kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde bulundurulur. 95

96 Yangın kimyasına genel bakış 96 Yanma: Bir kimyasal olaydır. Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesidir.

97 Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 97

98 Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 98

99 Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 99

100 100 Yanma için maddenin bir oksijen kaynağı ile reaksiyona girmesi ve yanmanın başlaması için ateşleme gerekir. Genellikle ortamın ısıtılması yanma reaksiyonun başlaması için gerekli ateşlemeyi sağlar.

101 3) ISI KAYNAKLARI Her maddenin yanabilmesi için ayrı bir ısı derecesi vardır. Yani o maddenin yanmaya başlayabilmesi için yeterli ısıya sıcaklığın yükselmesi gerekir. Mesela bir kağıtla bir tahtayı elimize alalım.

102 ISI KAYNAKLARI Bir kibritle kağıt parçasını tutuşturabildiğimiz halde tahtayı aynı şekilde tutuşturamayız. Çünkü tahtanın yanma sıcaklığına ulaşması gerekmektedir. Kağıtta bu süre ve yanma sıcaklığının düşük olması, kağıdın kolayca yanmaya başlamasını temin eder.

103 ISI KAYNAKLARI Katı bir maddenin veya bir akaryakıtın yanması için, yanmaya başlamasına yetecek kadar ısı verilmesi gerekir. Yanma ısısı o maddenin çıkartacağı buharın yanacağı en alçak ısı derecesidir.

104 104 Isı kaynakları, yanıcı maddeyi tutuşma sıcaklığına (yanma noktasına) gelecek kadar ısıtan kaynaklardır. Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok kaynaktan elde edilmektedir. Isı kaynakları iki kısımda incelenir. Doğal Isı Kaynakları Yapay Isı Kaynakları

105 Doğal Isı Kaynakları Güneş Yıldırım Volkanlar Güneş: Güneşin radyasyon şeklinde yaydığı enerjiye güneş ısısı enerjisi denir.

106 Suni Isı Kaynakları Açık Ateşler Elektrik Arkları Aşırı Isı Veren Kaynaklar Kızgın Yüzeyler Kıvılcımlar Statik Elektrik Arkları Sürtünme ile ortaya çıkan ısı Çarpmalarla ortaya çıkan kıvılcımlar

107 Cisimlerin konumuna göre yanma hızları: 107 Yanıcı maddelerin yanma hızları diğer etkenlerin yanında konumlarına göre de değişiklikler gösterir. Yatay konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha yavaştır. Düşey konumdaki cisimlerde yangının yüzeysel yayılması daha hızlıdır.

108 Yanma ürünleri 108 Zehirli ve boğucu gazlar CO CO 2 SO 2 H 2 S NH 3 HCN ve C 3 H 4 O Duman Isı Alev

109 Yanma ürünleri (Devam) 109 Tüm kimyasal reaksiyonlarda olduğu gibi yanma olayında da reaksiyon çıktıları vardır. Yanma sonucu ortaya çıkan ürünlerin cinsi ve miktarı, yanan maddelerin özelliklerine, miktarına ve yanmanın tam veya kısıtlı yanma olmasına göre değişir. Duman: yanma sonucu açığa çıkan gaz, su buharı ve çeşitli katı maddeler ile sıvı haldeki aerosol parçacıklardan oluşan bir karışımdır. Duman içindeki gazlar, yanıcı maddeye göre değişiklik gösterir.

110 Bazı Gazların Özellikleri; Karbondiok sit Karbonmonok sit CO 2 CO CH 4 H 2 S SO 2 Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz Metan Hidrojen Sülfür Kükürt Dioksit Kokusuz Kokusuz Kokusuz Çürük Yumrt. Keskin Kokulu - Yanıcı Yanıcı Yanıcı - Boğucu Boğucu Boğucu Zehirleyici Solunum Rahatsız. - Patlayıcı Patlayıcı Patlayıcı - 110

111 Yanma ürünleri (Devam-Alev) 111 Alev yanma olayının gözle görülen kısmıdır. Özellikle tam yanma durumunda çok net bir şekilde görülür. Genellikle hızlı tepkimeye giren yanan maddelerde ısı, çoğu zaman da ışık yayan gaz kütlelerine alev denilmektedir. Kızıl renktedir. Oksijen azaldıkça alev sarımtırak renge dönüşür. Yanma sonucu oluşan gazların türleri ve miktarları da alev renginin oluşumunu etkiler.

112 Yanma ürünleri (Devam) 112 Özellikle akaryakıt yangınlarında renk değişimi önem kazanır. Dolu tank, siyah duman ve kızıl alevle yanar. Tank boşaldıkça (yakıt seviyesi düştükçe) duman rengi, kahverengiye, alev rengi ise sarıya dönüşür. Tankın doluluk seviyesi daha da düştükçe patlayıcı gazlar artar; duman sarı- mor karışımında, alev ise maviye dönüşür. Mavi alev yanmakta olan tankın infilak etmekte olduğunun işaretidir.

113 Yangın (Devam) 113

114 Yangın (Devam) 114

115 Yangın (Devam) 115

116 Yangın (Devam) 116 Sıcaklık 5 dakika sonra 555 o C, 10 dakika sonra 660 o C, 15 dakika sonra 720 o C, Yarım saat sonra 820 o C, Bir saat sonra 927 o C a yükselmektedir. İnsan vücudu ve solunum sistemleri 65 o C sıcaklığa sınırlı bir süre, 120 o C sıcaklığa 15 dakika, 143 o C sıcaklığa 5 dakika, 177 o C sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir.

117 Yangın nedenleri (Devam) 117 1) Korunma önlemlerinin alınmaması: En önemli nedendir. Yangın, elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, parlayıcı patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır. Önlem: Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması, LPG tüplerinin doğru kullanılması, Bacaların temizlenmesi ve Parlayıcı patlayıcı maddeler için gerekli önlemin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır.

118 Yangın nedenleri (Devam) 118 2) Bilgisizlik: Yangına karşı hangi önlemlerin nasıl alınacağını bilmemek ve bu konuda yeterli eğitimden geçmemek yangının önemli nedenlerindendir. Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder.

119 Yangın nedenleri (Devam) 119 Yangının oluşumunu önlemek ve oluşan bir yangının söndürülmesini bilmek eğitim ve bilgilenmeden geçmektedir. Bu nedenle yangını önlemeyi öğrenmek kadar yangını söndürmede ilk müdahaleleri de öğrenmek gerekir.

120 120 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

121 121 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

122 Yangın nedenleri (Devam) 122 3) İhmal: Yangın konusunda bilgili olmak yetmez. Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, kapatmayı unuttuğunuz elektrikli çay makinesi, LPG tüpü, ateşi söndürülmemiş ocak, fişi prizde unutulan her türlü elektrikli cihaz sebebiyle büyük yangınlar çıkabilir.

123 Yangın nedenleri (Devam) 123 4) Kazalar: İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır. Ancak kendiliğinden gelişen bütün olaylarda, başlangıçta yeterli önlemlerin alınmaması sonucu olabildiği gibi bilgisizliğin de rol oynadığını görebiliyoruz.

124 Yangın nedenleri (Devam) 124 5) Sıçrama: Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak veya parlayıp patlayarak sıçraması her zaman mümkündür. 6) Sabotaj: Çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarılmasıdır. 7) Doğal olaylar: Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu, yıldırım düşmesi, deprem, yüksek hava sıcaklığı ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.

125 YANGIN ÖNLEMLERİ 125 Kurum, kuruluş ve işyerlerinde yangını önleyici tedbirler iki kısımda ele alınır. 1- Yapısal Bakımdan Yangından Korunma 2- Organizasyon Bakımdan Yangından Korunma

126 126

127 127

128 Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri 128 1) A SINIFI YANGINLAR: Tahta, kağıt, kömür, ot, odun, saman vb. gibi katı maddelerin alevli ve korlu olarak yandığı yangınlardır. Adi yangın sınıfına girer. Genelde korlu olarak yanarlar ve artık olarak karbon tabakası bırakırlar. Yanma madde yüzeyi ile sınırlı değildir. Maddenin gözenek yapısına göre içe doğru nüfuz eder ve için için bir yanma oluşturur. Bu durum yanmanın korlu olarak görüntü vermesinin nedenidir

129 2) B SINIFI YANGINLAR: 129 Yanabilen sıvıların oluşturdukları yangınlardır. Benzin, benzol, boyalar gibi sıvı yanıcı maddelerden kaynaklanan yangınlardır. B sınıfı yangınlarda yanma sıvının yüzeyindedir. Sıvı yüzeyinde buhar tabakası yanmakta, yanma ile çıkan ısı buhar tabakasının devamını ve yanmanın beslenmesini sağlamaktadır.

130 3) C SINIFI YANGINLAR: 130 Parlayıcı gazların oluşturduğu Gaz yangınlarıdır (LPG, havagazı, hidrojen vb.). C sınıfı yangınlarda yanma gazın sızdığı yüzeydedir. Gaz basıncının atmosfer basıncından fazla olduğu yerlerde yanma bu şekilde devam eder. Gaz ve atmosfer basıncının eşit olduğu yerlerde yanma bütün bölgelerde devam eder. Gaz, depo vb. kapalı yerlerde ise bu durumda yanma bölgesindeki hızlı yanma basıncını yenecek açıklık (havalandırma) yoksa, patlama kaçınılmaz olur.

131 4) D SINIFI YANGINLAR: 131 Yanabilen hafif metaller Alüminyum, Magnezyum, Titan, Sodyum vb. veya bunların alaşımlarının (alkaliler hariç) oluşturduğu yangınlar girer. Daha çok endüstriyel çevrelerde görülmekle birlikte gelişen teknoloji ile son yıllarda daha geniş alanlara yayıldıkları gözlemlenmektedir.

132 5) E SINIFI YANGINLAR (Avustralya ve Asya için) 132 Elektrik teçhizat tesisat ve ekipmanları ile elektronik cihazlardan çıkan yangınlardır. Aslında genellikle elektrik sadece yangının başlangıç nedenidir. Devamında yanan madde cinsine göre diğer sınıflardan birinde değerlendirilebilir.

133 6) F SINIFI İSTANBUL YANGINLAR: ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ F Sınıfı yangınlar Bitkisel ve hayvansal pişirme yağlarının yangınlarını kapsar. Sulu Kimyasal söndürücüler yada toz söndürücüler ile söndürülür. ASLA SU İLE SÖNDÜRMEYİNİZ. AKSİ HALDE PARLAMA VE PATLAMA OLUR. 133

134 Çünkü ; Bir birim su : 100 ºC de 1700 kat genleşir. 126 ºC de 1827 kat genleşir 226 ºC de 2298 kat genleşir. 326 ºC de 2760 kat genleşir. 426 ºC de 3230 kat genleşir. 526 ºC de 3690 kat genleşir. Bu da yangının müthiş şekilde parlamasına ve patlamasına neden olur. YANGININ ANİDEN YÜZLERCE KEZ BÜYÜMESİNE NEDEN OLUR 134

135 135 Yanan maddenin cinsine göre yapılan bu sınıflandırmaların ötesinde sanayide; JET YANGINLARI, HAVUZ YANGINLARI ve BLEVE olarak adlandırılan yangınlar da vardır.

136 İSTANBUL Yangınların ÜNİVERSİTESİ sınıflandırılması İŞ SAĞLIĞI ve söndürme VE GÜVENLİĞİ ilkeleri KOORDİNATÖRLÜĞÜ (Devam) 136

137 137

138 138

139 139 1) JET YANGINI: İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür. Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru içinde belli bir basınçla nakledilmesi esnasında borunun veya eklentilerinin herhangi bir yerinde basınçla çıkan sıvı yada gazın tutuşması şeklinde gerçekleşir.

140 140 2) BLEVE: Ateş Topu olarak da adlandırılır. Yangın ve patlamanın karışımıdır. Çok kısa zamanda çok yoğun ısı açığa çıkar. Olay bir tank içinde sıvılaştırılmış gazın atmosferik kaynama noktasının üstünde muhafazasında bu tank yarılır veya açılırsa tank içindeki madde gaz ve sıvı karışımı halinde akmaya başlar, hava içinde çok hızlı genişler ve bulut oluşturur. Bu buhar bulutu bir ateş kaynağına denk gelirse ateş topu oluşturur ve birkaç saniye içerisinde çok yüksek ısı açığa çıkar. Böyle bir yangında birkaç yüz metre ötelerde bile derin yanıklara ve ölümlere maruz kalınabilir.

141 3) HAVUZ TİPİ YANGIN: 141 Ham petrolün veya petrol esaslı yanıcıların tanktan sızması ve tutuşmasında görülür. Bazen de çok büyük hacimli yüzer tavanlı tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir. Aslında olay tipik bir B sınıfı yangındır. Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının beslenmesini dolayısıyla şiddetini arttırır.

142 Yangınların sınıflandırılması ve söndürme ilkeleri (Devam) 142

143 143

144 144 Yangına müdahale araçları: Herhangi bir yangını kontrol altına alma veya söndürme amacıyla kullanılan her türlü malzeme, araç ve gereçlerdir. Su, Kuru Kimyevi Toz (KKT), Karbondioksit (CO 2 ), Köpük, diğer söndürücü gazlar, Malzemeleri yangın üzerine sevk etmeye yarayan Arazöz, Yangın hidrantları, Yangın söndürme tüpleri ile; Özel olarak yapılmış sabit yangın söndürme sistemlerinin tamamı.

145 145 1) SU: Yangın söndürücüler içerisinde daha ucuz ve daha kolay temin edilebilenidir. Bir yangının çevreye yayılmasını ve giderek genişlemesini önlemekte, yangın mahalline yakın bulunan yanıcı ve patlayıcı madde depolarının soğutulmasında kullanılır.

146 146 SU AVANTAJLARI: Depolanmasının kolaylığı, Isı alma özelliğinden dolayı yanıcı maddelerin ısısının kolaylıkla tutuşma sıcaklığının altına düşürmesi, Buhar haline geçerken 1.7 kere genişlediğinden yangın için gerekli olan oksijenin (havanın) önünü buhar olarak kesmesi ve boğma etkisi yapması, Yanabilen cisimleri ıslatarak, tutuşma ısılarının altında kalmasını sağlaması.

147 147 SU DEZAVANTAJLARI: Elektrik akımını iletmesi, Bazı kimyasal maddelerle (Na, Mg) reaksiyona girerek H 2 gazı açığa çıkarması, Yüzey gerilimi yüksek olduğundan yanan maddelerin içine yavaş işlemesi.

148 148 Bütün bunlara karşın sıvı yakıt yangınlarında; sis halinde verilerek yakıtı alevlenme noktasının altına kadar soğutmak suretiyle yangının söndürülmesinde, Aşırı derecede ısıya maruz kalmış teçhizatı ve özellikle tankları soğutarak, yırtılma ve yarılmalarının önlenmesinde, Yangın söndürme ekiplerini doğrudan ve radyant ısı etkisinden korumak amacıyla SU kullanılır.

149 149 2) Kuru kimyasal tozlu söndürme cihazları (KKT): Temel söndürme maddesi amonyumfosfattır. B ve C sınıfı yangınlarda olduğu kadar A sınıfı yangınlarda da etkilidir. Yangın sırasında sıcak yüzeyle karşılaşınca erir ve yapışkan hale gelerek yanıcı maddenin üzerine yapışır. Bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser, oksijenin yanma zincirine katılmasını engelleyerek söndürmeyi gerçekleştirir.

150 150 Püskürtme sırasında görüşü bozduğu, nefes almayı zorlaştırdığı, yanıcı madde dağıldığında sıcak korun yeniden tutuşabileceği, elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakil hatlarına zarar verdiği göz önünde tutulmalıdır. Etkin söndürme gücü, geniş kullanım alanı, kolay kullanım, emniyetli aksesuarlarla donatılmış olması ve rahat taşınması Kuru Kimyevi Tozlu söndürme cihazlarının tercih edilme sebepleridir. Çeşitli tipleri bulunmaktadır. (1,2,6,12,25,50,ve 100 kg lık)

151 151

152 152

153 3) Karbondioksitli yangın söndürme cihazları: 153 Yangın söndürme cihazları içerisinde en çok kullanılanlardandır. Cihazların içerisinde basınçla sıvılaştırılmış saf karbondioksit (CO 2 ) gazı bulunur. CO 2 gazı, yanmayan ve bir çok madde ile reaksiyona girmeyen özelliğe sahip olması, havadan 1,5 kat daha ağır olması sebebiyle yangın sırasında havanın yerini alarak yangını boğma etkisi göstermesi avantajlarıdır.

154 154 Zehirleyici etkiye sahip olması, dezavantajı olup, İnsanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması önerilmektedir. Yanabilen sıvı yangınları ile elektrikli malzeme yangınlarında öncelikle kullanılır. (video)

155 155

156 156 4) Köpük: Özellikle yanabilen sıvıların yüzeyini genişçe kaplama özelliği, köpüğün sıvı yangınlarında tercih edilme sebebidir. Köpük, yangın yüzeyini sarar ve hava ile (oksijen) olan teması keserek tam sönme sağlanıncaya kadar kademe kademe ilerleyerek akar. Ayrıca yangın sırasında çeşitli sebeplerle sıçrayan küçük parçalar köpükle etkisiz hale gelir. (video)

157 Kimyasal Köpük ve Mekanik Köpük olarak iki türü bulunur. 157 Kimyasal köpük: Köpük oluşumu, alimünyumsülfat ve sodyumbikarbonatın sudaki reaksiyonu ile meydana getirilir. Isıya dayanıklı olup, çok yoğun olduğundan yavaş hareket eder. Mekanik köpük: Protein esaslı veya sentetik olabilen mekanik köpük, yüzeyi kaplayarak buhar çıkmasına engel olur. Köpük içerisinde su mevcut olduğundan, suyun soğutma etkisi de ayrı bir avantajdır. Ancak, elektrik sistemiyle ilgili yangınlarda önerilmemektedir.

158 158

159 Köpük kullanılmaması gereken yerler: LPG yangınları, Sıcak asfalt ve ağır yağ yangınları, Elektrik tesisatı yangınları, Gıda maddeleri yangını, Kuru kimyevi toz kullanılan yangınlar (aynı anda kullanılmaz). 159

160 160

161 KKT OTOMATİK SÖNDÜRME SİSTEMLERİ Akaryakıt İstasyonları Otomatik/Manual Söndürme Sistemleri

162 162

163 163

164 Yangınla mücadele 164 Yangın çıkmasının önlenmesi Yangının kısa sürede tespiti Yangının yayılmasının önlenmesi Yangının söndürülmesi Yangın sırasında tahliye

165 Yangın çıkmasının önlenmesi 165 Isı kaynağının kontrolü: Çıplak alev, yanan sigara, soba, buhar boruları, elektrik ark ve kıvılcımları, güneş ışığı, sürtünmeden doğan kıvılcım, parlamapatlama olayları, egzotermik reaksiyonlar bilinen yaygın ısı kaynaklarıdır.

166 Yangın çıkmasının önlenmesi Yanıcı Madde Kontrolü: Yanıcı madde kullanılıyorsa, birimde günlük ihtiyaca yetecek kadar bulundurmak, boş malzeme kaplarını biriktirmeden uygun metotlarla uzaklaştırmak, yanıcı maddelerin depolanması ile ilgili kurallara uymak, bu husustaki en önemli hususlardır.

167 Yangın çıkmasının önlenmesi Oksijen Kontrolü: Yanma olayında oksijenin kontrolü en zor olandır. Atmosfere açık çalışmalarda bu mümkün olmamakla birlikte özel işlemlerde, parlayıcı, patlayıcı sıvıların asal gazla pompalanması, yanıcı maddelerin nitratlar, peroksitler, kloratlar, perkloratların yanında bulundurulmaması alınabilecek önemli tedbirlerdir.

168 Parlama ve Patlama (Devam) 168 Daha farklı kriterlerle de sınıflandırma yapılabilir. Not: Sıvılar kaynama sıcaklıklarına kadar ısıtılınca uçuculuk özellikleri artar ve daha çabuk buharlaşarak diğer sınıf parlayıcıların özelliklerine ulaşabilirler. Parlayıcı Maddelere Örnekler: Sıvılar Katılar Gazlar Aseton Fosfor penta klorür Asetilen Benzen Zirkon Metan Hegzan Magnezyum Propan Toluen Betanaftilansin Etan Ksilen, Metil alkol, Benzin Karpit

169 Parlama ve Patlama (Devam) 169 Patlama: İdeal karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti olayın gerçekleştiği mekanın kapalılık durumu ile doğru orantılıdır. Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi,miktarı, uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır. Detanasyon Hızı: Patlama basıncının yayılma hızı. Tahrip Gücü: Patlayıcı maddenin konsantrasyonu, parlama sonucu ortaya çıkardığı enerji, ve detanasyon hızının oluşturduğu güç.

170 Parlama ve Patlama (Devam) Patlama: Hava ile karışım halinde olan gazın parlama (tutuşma) ısısına erişmesi ile tamamının aniden yanması sonucu meydana gelen hacim genişlemesidir.

171 Parlama ve Patlama (Devam) 171 Patlama olayını patlayan maddenin cinsine göre 5 ana grupta inceleyebiliriz: 1) Gaz patlamaları, 2) Basınç patlamaları, 3) Toz patlamaları, i. Metalik toz patlamaları, ii. Organik toz patlamaları, 4) Kimyasal madde patlamaları, 5) Katı madde patlamaları.

172 Parlama ve Patlama (Devam) 172 Katı Madde Patlayıcıları; Durağan (Stabil) olmaları, genellikle özel amaçlı üretilmeleri, doğal olarak yaygın halde bulunmamaları sebebi ile genellikle kontrollü olarak patlatılırlar. Çok nadir olarak ve büyük ihmaller sonucu kazara patlarlar. Toz Patlamaları nın oluşması için ise spesifik özel şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. En çok toz patlamalarına gıda sektöründe rastlanmaktadır. Sıvı Maddeler; bu sınıflandırmaya dahil edilmemiştir. Sıvı maddeler ancak gazlaşmaları halinde buharları parlayabilir. Sıvı içerisinde oksijen bulunmadığından sıvı halde parlama olmaz bu itibarla parlayıcı sıvılar gaz patlamaları ile birlikte değerlendirilmiştir.

173 Parlama ve Patlama (Devam) 173 Kimyasal Madde Patlamaları ise, genellikle kimyasal reaksiyonlar ile başlarlar. Gerek kullanılan hammaddelerin, gerekse yarı mamul ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanım safhasında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karşılaşılması veya farklı ortamlarda bulunması, oluşabilecek reaksiyonlar sonucu bazen vahim olaylara sebep olmaktadır.

174 Parlama ve Patlama (Devam) Basınç Patlamalarına sebep olan Basınçlı kaplar ve sistemler küçük büyük sanayinin her çeşidinde değişik boyutlarda bulunan sistemlerdir. İçlerinde zaman, zaman parlayıcı, patlayıcı gaz ve buharlar da bulundurulan bu sistemler, sadece hava veya su, ya da su buharı da ihtiva etseler patlama riski taşırlar. Basınç altındaki sistemlerde, basınç sebebiyle patlama riski içlerinde sıvı veya gaz bulunması ile ilgilidir.

175 Parlama ve Patlama (Devam) 175 Gaz patlamaları normalde basınç patlamalarıdır. Ancak bu patlamanın olabilmesi için gazın içinde bulunduğu kabın basıncını yükseltecek bir unsur bulunmalıdır. Bu unsur genellikle tanktan sızan gazın tutuşması sonucu oluşan parlama ve yangın olmaktadır. Sızan gaz yere doğru akarak birikir.bir ısı kaynağı ile karşılaşınca tutuşur

176 Parlama ve Patlama (Devam) 176 Parlama Patlama Tehlikesi Kaynakları: Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı maddeler; İşletmede yanıcı gazlar, sıvılar veya tozlar üretiliyorsa, depolanıyorsa veya işleniyorsa ve bu arada gaz, buhar, toz gibi parlayıcı karışımlar oluşuyorsa ortamda parlama, patlama tehlikesi vardır.

177 Parlama ve Patlama (Devam) 177 Patlayıcı karışım; Eğer yanıcı gaz, buhar ve tozlar bir kıvılcım sonucu tutuştuğunda kendiliğinden alev oluşumu sağlayacak miktarda bulunuyorsa bu bir patlayıcı karışımdır.

178 Parlama ve Patlama (Devam) 178 Parlama ve patlamayı önlemek için; 1) Sızıntıyı önle: Uygun tesisat kurulması ile, Devamlı kontrol ve basınç testi ile, Boru donanımının kontrolü ile, Otomatik kesiciler (Basınç ayarlı çekvalfler) ile Dedektörler ile.

179 Parlama ve Patlama (Devam) 179 2) Hava ve/veya Oksijen ile uygun karışımı önle; Mümkünse açık havada çalış, Zemin seviyesi altında çukurlar olmasın, Uygun tabi ve suni aspirasyon kullan, Gerekirse detektör kontrollü otomatik aspirasyon kur.

180 Parlama ve Patlama (Devam) 180 3) Açık alevi önle: (Sigara, çakmak girişi) yasakla, Isınma sistemini açık alevle yapma, Isıl çalışmalar izne bağlı olsun, Kıvılcım çıkaran malzeme kullanma,

181 Parlama ve Patlama (Devam) 181 4) Elektrik: Uygun tesisat, Expruf armatür - ex-proof (alevsızdırmaz) elektrik malzemeleri Topraklama, Statik Elektrik; Tüm metal kısımları toprakla, Mümkünse zemin antistatik olsun, Tesise girişte nötralizatör koy.

182 Parlama ve Patlama (Devam) 182 5) Personelin eğitimi: ŞART...

183 Yanıklar Yangın yerinde oluşan kızgın hava kısa süre de olsa solunduğunda, solunum alanlarında yanmaya neden olmaktadır. İç yanık denilen bu hadise burun kıllarının yanmış olması ile teşhis edilmekte ve bu yanık karşısında tıbben yapabilecek bir şey kalmamaktadır. 1. Derece yanık; Derinin güneş yanığı gibi yanması, deride kızarıklık biçiminde görülen yanıktır. Önemli kabul edilmez. 2. Derece yanık; Su toplanarak derinin kabarcıklaşması biçiminde meydana gelen yanıktır. Acı verir. 3. Derece yanık; Su toplayan kabarcıkların patlaması ve çukurlukların kemiğe doğru genişleyen boşluklar oluşturması ve daha ileri safhada ise Derinin kömürleşecek derecede kavrulması biçiminde meydana gelen yanıktır.

184 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu, B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü, C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli, D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde ise kuru metal tozlu söndürme cihazları bulundurulacaktır. Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulur.

185 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) Taşınabilir söndürme tüpleri için, söndürücünün duvara bağlantı asma halkası duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde ve zeminden asma halkasına olan uzaklığı yaklaşık 90 cm'yi aşmayacak şekilde montaj yapılır.

186 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) Madde 126- Çalışma saatleri içinde görevli sayısına ve o binadaki en büyük amirin takdirine göre, binanın her katı, bölmesi veya tamamı için görevliler arasından yangın güvenliği sorumlusu seçilir. Sorumlu, çalışma saatinin başlangıcından bitimine kadar sorumlu olduğu bölümde, yangına karşı korunma önlemlerini kontrol etmek ve aldırmakla yükümlüdür. Kat mülkiyetine tabi binalarda bu sorumluluğu bina yöneticisi üstlenir. Kamu binalarında bir gece bekçisi ve/veya güvenlik görevlisi bulunması asıldır.

187 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) Ekiplerin kuruluşu Madde 127- Yapı, bina, tesis ve işletmelerden; 10 bağımsız bölümü olan konutlar ile 50 kişiden fazla insan bulunan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmelerde aşağıdaki ekipler oluşturulur. a) Söndürme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi, d) İlk yardım ekibi. Diğer yapı, bina, tesis ve işletmelerde ise; sahip, yönetici veya amirin uygun göreceği ekipler kurulur ve diğer önlemler alınır

188 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) Ekiplerin kuruluşu Ekipler, 137 nci maddede belirtilen yönergeyi yürütmekle görevlendirilen amirin belirleyeceği ihtiyaca göre, en büyük amirin onayıyla kurulur. Söndürme ve kurtarma ekipleri en az 3'er, koruma ve ilk yardım ekipleri ise en az 2'şer kişiden oluşur. Kurumda sivil savunma servisleri kurulmuşsa; söz konusu ekiplerin görevleri, bu servislerce yürütülür. Her ekipte bir ekip başı bulunur. Ekip başı, aynı zamanda yönergeyi uygulamakla görevli amirin yardımcısıdır. Madde 128- Ekiplerin görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Söndürme Ekibi: Binada çıkacak yangına derhal müdahale ederek söndürmek ve/veya genişlemesine mani olmak, b) Kurtarma Ekibi: Yangın vukuunda can ve mal kurtarma işlerini yürütmek,

189 Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik (Devam) Ekiplerin kuruluşu c) Koruma Ekibi: Kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemek, d) İlk Yardım Ekibi: Yangın nedeniyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapmak. Madde 129- Ekiplerin birbirleriyle işbirliği yapmaları ve karşılıklı yardımlaşmalarda bulunmaları esastır. Ekiplerin yangın anında sevk ve idaresi, itfaiye gelinceye kadar yönergeyi uygulamakla görevli amir veya yardımcılarına aittir. Bu süre içinde ekipler, amirlerinden emir alırlar. İtfaiye gelince, söndürme ve kurtarma ekipleri derhal itfaiye amirinin emrine girerler.

190 Yangınla mücadelede 4 altın öğüt 1) Yangın, doğal afetler dışında, genelde insan hatasından dolayı meydana gelir. 2) Yangını önlemek, söndürmekten daha kolaydır ve risk taşımaz. 3) Yangını önlemek, bir veya birkaç kişinin görev ve sorumluluğu değil, tüm insanların görevidir. yangını söndürmek ise bu konuda eğitilmiş insanların görevidir. 4) Yangın can ve mal düşmanıdır. ancak, yangın anında insana en büyük düşman, panik ve mantıksız harekettir.

191 Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar Karmakarışık bir çalışma yangını büyütür. Şuurlu ve sistemli bir çalışma yangının zamanında söndürülmesini sağlar. Yangına müdahale ederken, yangının itfaiye teşkilatına ihbar edilmesi çok önemlidir. Söndürme maddesi, yanan cisim sıvı değilse her zaman doğrudan doğruya yanan maddenin üstüne püskürtülür. Dumana veya aleve püskürtülmez. Yanan parlayıcı bir sıvı ise ateşin sıçramasına mani olmak için yanmakta olan yüzeyin hemen üstüne püskürtülür.

192 Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar Ateş, döşemeye veya yere sıçramışsa tercihen en yakın yerden başlanarak söndürülür. Alev bir duvarı kaplamaya başlamışsa önce dip taraf, sonra yukarı taraf söndürülür. Yangın elektrik kontağından çıkmışsa, elektrik kesilmeden su sıkılmaz. YANGIN SÖNDÜRMELERDE RÜZGAR ARKAYA ALINIR.

193 Yangınla Mücadele

194

195 Konunun genel amacı Katılımcıların, çalışanların kullanması gereken Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) özellikleri, kullanım yerleri, kullanımı, gözetim ve denetimi konularında bilgi edinmelerini sağlamaktır. Yönetmelikte tanımlanan tüm KKDları kapsamaktadır.

196 Man (İnsan) ( Hatalara neden olan insan faktörü) Machine (Makine) Media (Ortam-çevre) ( Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve ekipman gibi fiziksel faktörler) ( Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler) Management (Yönetim) (Yönetimsel faktörler)

197 GENEL RİSK KONTROL YÖNTEMLERİ KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Tasarım ve iş akışı değişikliği Mekanik önlemler İş başı bilgilendirme Yatırım Yasal gereklilikler Eğitim Acil durum planlaması ve tatbikatı Tehlikelerin ve risk faktörlerinin kaynağında yok edilmesi Uyarı levhaları Performans ölçüm ve izleme Dokümantasyon (Talimat, tutanak, vb.) Çalışma koşullarının değiştirilmesi DÖF (Düzeltici, önleyici faaliyetler) İSG Hizmetlerinde Amaç; 197 İnsanın yaşam kalitesini yükseltmektir...

198 KAZALARIN SEBEPLERİ GÜVENSİZ KOŞULLAR 10% NEDENİ SAPTANAMAYAN KAZALAR 2% GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR 88% 198

199 GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR Güvensiz davranışlar - İŞÇİNİN KENDİNE GÜVENMEMESİ - VERİLEN EMRİ UYGULAMAMA VB

200 GÜVENSİZ KOŞULLAR Gerekli koruyucu malzemenin olmaması Çalışma yeri dağınıklığı Yetersiz ışık Yetersiz havalandırma Emniyetsiz çalışma metodu

201 TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ Tehlikeli Durumlar DAVRANIŞLAR Uygun olmayan koruyucular Koruyucusuz çalışma Kusurlu alet teçhizat kullanma Emniyetsiz yapılmış alet ve makine Yetersiz, bakımsız bina, makine, alet Yetersiz yada fazla aydınlatma Yetersiz kişisel koruyucu Yetersiz havalandırma Emniyetsiz yöntem ve şartlar

202 TEHLİKELİ DURUM VE TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR Tehlikeli Davranışlar Emniyetsiz çalışma Gereksiz hızlı çalışma Uygun olmayan emniyet donanımı Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif Emniyetsiz vaziyet alma Tehlikeli yerlerde çalışma Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, ürkme,şakalaşma Kişisel koruyucu kullanmamak

203 GERİYE KALAN % 2 İSE ADINA KADER DEDİĞİMİZ KAÇINILMAZLIK HALİDİR. Deprem, Sel vb. Doğal Afetler

204 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Kişisel koruyucu donanım Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlardır. KKD, risklerin, iş organizasyonu ve teknik önlemlerle,çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılması gereken cihazlardır.. 204

205 Kişisel Koruyucu Ekipmanların Amacı Nedir? İş sahasındaki mevcut ve potansiyel tehlikelerden çalışanların korunması Tehlikeler Hareket eden nesneler, Yüksek ve düşük sıcaklıklar, Işık radyasyonu (kaynak, taşlama, ısıl işlem, Düşen nesneler, Keskin, sivri kenarlı nesneler, Zemin Koşulları Kimyasal maddeler Toz, duman, buhar,...vb.

206 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır: a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır. Tüm kişisel koruyucu donanımlar; 1)Ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır. 2) İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır. 3) Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır

207 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik 4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır. b) Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır. c) Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve performansına bağlı olarak belirlenecektir. d) Tek kişi tarafından kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınacaktır. e) İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için yeterli bilgi bulunacak ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilecektir. f) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım ve onarımları ve ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilecek ve kullanıma hazır bulundurulacaktır.

208 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirleyen ve 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerlerini kapsayan yönetmelik tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup 11/2/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik de yürürlükten kaldırılmıştır.

209 Yönetmelikte; risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılan kişisel koruyucu donanımın,iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılacağı belirtilmiştir. Ayrıca işverenin, toplu korunma, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vereceği, kişisel koruyucu donanımın seçimi, değerlendirilmesi, kullanılması hususları ile işverenin kişisel koruyucu donanımların kullanımı esnasında alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında çalışanlara ve temsilcilerine bilgi vermesi gibi yükümlülükleri de söz konusu yönetmelik hükümleri ile düzenlenmiştir

210 CE Uygunluk İşareti: Üreticinin, KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİNDEN kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve KKD' nin ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti, İfade eder.

211 İŞ KAZALARINDAN KORUNMA Toplu korunma uygulamaları (Genel Kurallar) Kişiye yönelik korunma uygulamaları (Kişisel korunma) 211

212 İŞ KAZALARINDAN KORUNMA Toplu korunma uygulamaları İşyerinin uygun planlanmalıdır. En uygun ve sağlıklı teknoloji kullanılmalıdır. Zararlı maddeler zararsız veya daha az zararlı maddelerle değiştirilmelidir. İş bitiminde çalışma yerinde hiçbir alet, ekipman ve malzeme bırakılmamalıdır. Çalışma alanlarına yetkisiz kişilerin girmesi engellenmeli, emniyet şeridi çekilmeli, güvenlik ve uyarı işaretlemesi yapılmalıdır. 212

213 İŞ KAZALARINDAN KORUNMA Çevrede ve kişisel güvenlik ve emniyet tedbirlerini almadan çalışmaya başlanmamalıdır. Makine ve ekipmanın dışarıdan yetkisiz kişiler tarafından kullanılmasına izin verilmemelidir. Tehlikeli olabilecek ekipman tehlikesiz olanla değiştirilmelidir. Çalışma alanında yeterli havalandırma ve aydınlatmanın olmasına dikkat edilmelidir. Uyarı levhaları görünür şekilde çalışma ortamında bulundurulmalı ve uygulanmalıdır. 213

214 KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR -Solunum Koruma Baş Koruma El Koruma Ayak Koruma Göz Koruma İşitmenin Korunması Gövde Koruma

215 İŞ KAZALARINDAN KORUNMA Kişiye yönelik korunma uygulamaları İşe uygun personel seçimi, eğitim ve denetim yapılmalıdır. Çalışanın İşe Giriş Sağlık Muayenesi olması gerekmektedir. Periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır. Uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. 215

216 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) İşyerinde kullanılan KKD, KKD yönetmeliğine uygun olacaktır. Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır Kullananın sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla KKD ın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu KKD lar bir arada kullanmaya uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır. KKD ların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, çalışılan yerin özelliklerine ve KKD ın performansına bağlı olarak belirlenecektir. 216

217 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Zorunluluk nedeniyle birden fazla kişinin aynı KKD ı kullanması gerektiğinde herhangi bir sağlık problemine yol açılmaması için hijyen için gerekli tüm önlemler alınacaktır. KKD lar işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım/onarım ve parça değişimi sonrası hijyenik şartlarda kullanıma hazır tutulacaktır. İşveren çalışanı KKD ların hangi risklere karşı kullanılacağı konusunda bilgilendirecektir. İşveren KKD kullanımı hususunda uygulamalı eğitim verecektir. KKD lar istisnai ve özel durumlar haricinde sadece amacına uygun olarak kullanılacaktır. 217

218 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Öncelikle KKD yönetmeliğine uygunluğu ve birden fazla KKD kullanımı esnasında uyumluluk kriterlerini değerlendirecektir. Bu değerlendirmede, Diğer yollarla önlemeyen risklerin analiz ve değerlendirilmesi, Ek risk yaratmaması, İşyerinde varolan koşullara uygunluğu hususları göz önüne alınacaktır. KKD ın herhangi bir elemanında değişiklik yapılaması durumunda yukarıdaki değerlendirme yeniden yapılacaktır. 218

219 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) İşveren, işçilerin KKD ları uygun şekilde kullanması için her türlü önlemi alacaktır. İşçiler de kendilerine verilen KKD ları aldıkları eğitime ve talimata uygun kullanmakla yükümlüdür. İşçiler KKD da gördükleri herhangi bir eksikliği veya arızayı işverene bildirecektir. İşçilere verilen KKD lar her zaman etkili şekilde çalışır durumda olacak, temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir. 219

220 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) İşçilerin Bilgilendirilmesi : İşveren KKD kullanımında sağlık ve güvenlik yönünden alınması gereken önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir. İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımın Sağlanması : İşveren işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır. 220

221 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) KKD Kullanımı için riskler belirlenir. RİSKLER FİZİKSEL MEKANİK : Yüksekten Düşmeler, Darbeler vb., Batmalar vb. Titreşim, Kaymalar - Düşmeler TERMAL : Sıcaklık/Alev, Soğuk ELEKTRİK RADYASYON : İyonize Radyasyon, İyonize Olmayan Radyasyon GÜRÜLTÜ KİMYASAL AEROSOLLER : Tozlar/Lifler, Duman, Buhar SIVILAR : Sıvıya Batma, Sıçrama GAZLAR/BUHARLAR BİYOLOJİK ZARARLI BAKTERİLER ZARARLI VİRÜSLER MANTARLAR MİKROBİYOLOJİK OLMAYAN ANTİJENLER 221

222 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) VÜCUDUN KISIMLARI BAŞ KAFATASI KULAK GÖZ SOLUNUM YOLU YÜZ ÜST BEDEN EL KOL ALT BEDEN AYAK BACAK DİĞER DERİ GÖVDE/KARIN PARENTERAL YOLLAR TÜM VÜCUT 222

223 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) KKD Listesi BAŞ KORUYUCULARI Koruyucu Baretler, Koruyucu Başlık vb. KULAK KORUYUCULARI Kulak Tıkaçları, Tam Akustik Baretler, İç Haberleşme Donanımlı Kulak Koruyucuları vb. GÖZ ve YÜZ KORUYUCULARI Gözlükler, X-Işını Gözlüğü, Yüz Siperleri, Ark Kaynağı Maskeleri vb. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI Gaz- Toz Filtreli Maskeler, Hava Beslemeli Solunum Cihazları vb. EL ve KOL KORUYUCULARI Özel Koruyucu Eldivenler, Tek Parmak eldivenler, Parmaksız Eldivenler vb. 223

224 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) AYAK ve BACAK KORUYUCULARI Normal Ayakkabılar, Parmak Koruyuculu Ayakkabılar, Dizlikler vb. CİLT KORUYUCULARI Koruyucu Kremler/ Merhemler GÖVDE ve KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI Makinelere Kimyasallara Karşı Koruyucu Yelek, Ceket ve Önlükler vb. VÜCUT KORUYUCULAR Düşmeyi Önleyici Ekipman, Paraşütçü Kemeri, Koruyucu İş Elbisesi vb. 224

225 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) KKD KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER ve SEKTÖRLER BAŞ KORUYUCULARI KORUYUCU BARETLER İnşaat İşleri Tüneller-Maden Ocakları Patlatma İşleri Yüksek Fırınlar,Ergitme Ocakları,Çelik İşleri, Haddehaneler Gemi Yapım İşleri Demiryollarında Yapılan İşler Endüstriyel Fırınlar, Makineler ve Boru Hatlarında Yapılan İşler 225

226 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) AYAK KORUYUCULARI DELİNMEZ TABANLI EMNİYET AYAKKABILARI Karkas ve Temel İşleri, Yol Çalışmaları İskelelerde Yapılan İşler Bina Yıkım İşleri DELİNMEZ TABAN GEREKTİRMEYEN EMNİYET AYAKKABILARI Çelik Köprüler, Çelik Bina İnşaatları Tadilat ve Bakım İşleri Yüksek Fırınlar, Ergitme Ocakları Yeraltında ve Taşocaklarında Yapılan İşler vb. KAYMAYI ÖNLEYİCİ ve DELİNMEYE DAYANIKLI AYAKKABILAR Çatı İşleri YALITKAN TABANLI KORUYUCU AYAKKABILAR Çok Sıcak veya Soğuk Malzemelerle Yapılan Çalışmalar KOLAYCA ÇIKARILABİLEN EMNİYET AYAKKABILARI Ergimiş Maddelerin Ayakkabıdan İçeri Girme Riski Bulunan İşler 226

227 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) YÜZ ve GÖZ KORUYUCULARI KORUYUCU GÖZLÜKLER, YÜZ SİPERLİKLERİ/ YÜZ KORUYUCULARI Kaynak Yapma, Öğütme ve Ayırma İşleri Taş Yontma ve Şekillendirme İşleri Talaş Çıkaran Makinelerle Yapılan Çalışmalar vb. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI RESPİRATÖRLER/SOLUNUM Cihazları Yetersiz Oksijen ve Zararlı Gazların Bulunabileceği Ortamlar Yüksek Fırınlara Yükleme Alanları, Ağır Metal Dumanlarının Bulanacağı Yerler Toz Oluşumunu Önlemenin Yetersiz olduğu Yerler İKLİME DAYANIKLI GİYSİ YANSITICI GİYSİ 227

228 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) EL, KOL ve VÜCUT KORUMASI KORUYUCU GİYSİ Asit-Baz Çözeltileri, Dezenfektan Aşındırıcı Temizlik Ürünleriyle Çalışma Sıcak Maddelerle ve Isı etkisinin Hissedildiği Yerlerde Çalışma, Kumlama İşleri ATEŞE DAYANIKLI KORUYUCU GİYSİ DELİNMEYE DAYANIKLI ÖNLÜKLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma El Bıçakları ile Yapılan Çalışmalar DERİ ÖNLÜKLER Kaynak İşleri, Sıcak Demircilik İşleri, Döküm İşleri ELDİVENLER Kaynak İşleri Asit- Baz Çözeltileriyle Yapılan Çalışmalar METAL ÖRGÜLÜ ELDİVENLER Kesme ve Kemiklerden Ayırma İşleri Kesim Makinelerinin Bıçaklarının Değiştirilmesi 228

229 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) GÖZLÜKLER Hızlı uçan parçacıklara karşı gözlük: Bu gözlükler yeterli sağlamlıkta olmalıdır. Tozlara, rüzgara ve kıvılcıma karşı gözlük:gözleri bütünüyle kaplayan, kenarlıkları şakak kemiklerine oturan tipte olmalıdır. Zararlı ışınlara karşı gözlük: Işının şiddetine uygun koyulukta olmalıdır. Zararlı gazlara karşı gözlük:havalandırma delikleri olmayan gözlükler kullanılır. 229

230 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Tehlikeli sıvılara karşı gözlük:havalandırma delikleri sıçrayacak sıvının girmesini engelleyecek şekilde olmalıdır. Erimiş metal sıçramalarına karşı gözlük: Darbelere ve yüksek ısıya dayanıklı malzemeden yapılmış olmalıdır. Buğulanmaya karşı tedbir alınmalıdır: Buğulanmayan gözlük veya buğu önleyici solüsyon kullanılmalıdır. Terlemeye karşı tedbir alınmalıdır: Ter bantları kullanılmalıdır. Numaralı gözlük kullanan kişiler; Numaralı gözlük üzerine koruyucu gözlük takabilmelidir. 230

231 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) KULAK KORUYUCULAR Gürültü seviyesi 80 desibelin altına düşürülmeye çalışılmalıdır. Ortamdaki gürültü 80 desibelin altına düşürülemez ise kulak koruyucuları kullanılmalıdır. Çeşitli Kulak tıkaçları, Manşonlu kulak koruyucuları ve kulak koruyucu baretler mevcuttur. Kulak tıkaçları desibele kadar, Manşonlu kulaklıklar desibele kadar, Çok fazla gürültü olan yerlerde tıkaç ve manşon birlikte kullanılır. 231

232 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) MASKELER İşyeri ortamında yok edilemeyen insan sağlığına zararlı olan GAZ VE TOZ halindeki maddelerin insan vücuduna girmesini önlemek için MASKELER kullanılır. Maskelerin; Hava temizleyici Temiz hava beslemeli Temiz havası kendinden türleri vardır. 232

233 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Filtreli toz maskesi: Tozlu ortamda kullanılır. Süzgeçli gaz maskesi: Zararlı gazların bulunduğu yerlerde kullanılır. Gazın cinsine göre filtre takılmalıdır, Basınçlı temiz hava maskesi: Basınçlı bir hava tüpünden bir hortum vasıtasıyla temiz hava ile besler. Oksijenin yeterli olmadığı ortamda kullanılır, Hortumlu temiz hava maskesi: Maskenin ucuna takılı olan hortum vasıtasıyla temiz havanın solunmasını sağlar. Oksijensiz ortamlarda veya ortamda ne tür zararlı gazın olduğu bilinmediği durumlarda kullanılabilir. 233

234 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Basınçlı oksijen solunum cihazı: Basınçlı oksijen tüpü ile beslenen maskedir. Basınçlı hava solunum cihazı: Basınçlı hava tüpünden beslenen maskedir. Oksijen üretimli solunun cihazı: Kimyasal bir yolla üretilen oksijenin solunumunu sağlayan maskedir. 234

235 T O Z M A S K E L E R İ FİLTRE

236 G A Z M A S K E L E R İ

237 KİMYASAL ETKİLERE KARŞI TAM DONANIMLI KORUYUCULAR

238 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) YÜZ KORUYUCULARI YÜZ SİPERLERİ: Bütün yüzü örten, koruyan, koruyuculardır. Uçan parçacıkların yüze zarar vermesini önler KAYNAKÇI MASKELERİ: Isı ve aleve dayanıklı, kaynak ışınlarına (Parlak ışınlara, mor ötesi ve kızıl ötesi ışınlara) karşı koruyucu özellikte olmalıdır. 238

239 Y Ü Z İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Kimyasal ve metalik sıçramalar İŞ SAĞLIĞI ile kıvılcımlara VE GÜVENLİĞİ karşı KOORDİNATÖRLÜĞÜ gözleri ve yüzü kısmen veya tamamen korur SİPERİ pleksiglas ve saydam malzemeden imal Mafsallı şekilde indirilip kaldırılabilir Barete monte edilebilir Ayarlı bir bantla başa tespit edilebilir

240 I S I SİPERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüzü ısıya karşı korur Baş bantlı ya da baretle kullanılır Krom-nikel Veya Paslanmaz çelik telden örülmüş Kafes şeklinde Demir-çelik sanayi, haddehaneler ve tav fırınlarında kullanılır

241 KAYNAKÇI YÜZ SİPERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Yüzü ve gözleri KOORDİNATÖRLÜĞÜ korur Elektrik kaynağında güvenle kullanılır El ile tutulur veya işçinin müdahalesi olmadan gerekli bir yere tespit edilir Gövde kısmı fiberglastan veya kraft kağıttan yapılır Saydam kısmı darbelere dayanıklı çift cam

242 B A Ş L I K İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüz kısmı şeffaf Başı ve yüzü kimyasal maddelerden, özellikle asit sıçramalarından korumak üzere kullanılır İthal kumaştan imal edilir PVC den mamul tipi de bulunur Tanecik sıçramalarına karşı korur Fiberglas ve branda malzemesinden yapılır Hava hatlı solunum cihazıyla kullanılır

243 B A Ş L I K İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Özellikle kadınların saçlarını makinelerin hareketli aksamına ( mil,kayış,volan,zincir,matkap,dişliler) kaptırmasını önler Statik elektrik tesiri ile dağınık saçların makinelerin dönen kısmına sarılmasını önler

244 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) AYAK KORUYUCULAR İletken ayakkabılar, patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır. Çelik maskaratlı ayakkabılar Asit ve kostiğe dayanıklı ayakkabılar Çivi batmasına karşı özel tabanlı ayakkabılar Elektrikçiler için yalıtkan ayakkabı Statik elektriğe karşı antistatik ayakkabı Muhtelif çizmeler 244

245

246 246

247 KAYMAZ TABANLI ÇİZME YALITIMLI ÇİZME

248 Lastik çizme Kasık çizme Çizmeli tulum Lastik çizme

249 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) GÖVDE KORUYUCULAR Ceket ve pantolonlar Tulumlar İş önlükleri Emniyet kemeri İş elbiselerinin sarkık kısımları olmamalı, cepler küçük ve az olmalıdır. Statik elektriğin engellenmesi için %100 pamuklu kıyafetler kullanılmalıdır. 249

250 KİMYASALLARA KARŞI ÖNLÜK ERGİMİŞ METALSIÇRAMALARINA KARŞI ÖNLÜK

251 DELİNME, KESİLMEYE KARŞI ÖNLÜK ISITICI YELEK

252 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) EMNİYET KEMERİ Yerden en az 1.5 metre yükseklikte çalışırken Emniyet kemeri kullanmak gerekmektedir. 252

253 253

254 DÜŞMEYİ ÖNLEYİCİ EKİPMAN FRENLEME EKİPMANI VÜCUDU BOŞLUKTA TUTABİLEN DONANIM (PARAŞÜTÇÜ KEMERİ)

255 KAFA KORUYUCULAR Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır. Düşme mesafesine bağlı olarak Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur. Plastik baretler, asgari 300 gr. ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir. Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler, sıcak ortamlarda yumuşadığından, bu yerlerde kullanılmamalıdır. 255

256 NORMAL İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KULAKLIKLI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ TİP BARET BARET KASK İTFAİYECİ LAMBALI BARET ÇENE BAĞLI MADENCİ SİPERLİ

257 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM (KKD) Kullanılmış baretler dezenfekte edilmeden başka kişilere verilmemelidir. Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır. Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir. Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır. 257

258 258

259 EL KORUYUCULAR: Makinelerden, kimyasallardan, elektrik ve ısıdan korunma sağlanır. 259