GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKIMILIGI FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY

Transkript

1 ISSN : GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKIMILIGI FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY İ CİLT : 13 OCAK SAYI : 1

2 ISSN : İ Üİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ w DIŞHEKIMLIGI FAKÜLTESİ DER GİSİ İSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 13 OCAK-1996 SAYI : 1

3 . - : :. ;,, - : T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ YAYIN KOMİSYONU BAŞKAN Prof. Dr. Mustafa TÜRKER ÜYE Prof. Dr. Oktay ÜNER ÜYE Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ ÜYE Prof. Dr. Erol DEMİREL ÜYE Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM DERGİ YAZIŞMA ADRESİ : Emek Mah. 82. Sokak No.: 4 Tel : ANKARA/TÜRKİYE i : GAZİ ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ BASIMEVİ

4 İ Ç İ N D E K İ L E R C O N T E N T S ARAŞTIRMALAR RESEARCH 1 Yeni bir çinko oksit öjenol kanal patının sitotoksitesinin değerlendirilmesi. The evaluation of the cytotoxicity of a new zinc oxide eugenol root canal sealer. Güliz GÖRGÜL, Tayfun ALAÇAM, Hüma ÖMÜRLÜ, Taner KARAOĞLU, İbrahim BURGU 7 Yeni bir restoratif çinko oksit öjenol simanın bazı fiziksel özelliklerinin araştırılması. Some physical characteristics of newly designed modified zinc oxide eugenol cement. Tayfun ALAÇAM, Güliz GÜRGÜL, Hüma ÖMÜRLÜ, Bilge ŞENER, Taner DOĞANAY 11 Diabetik kobaylarda oluşturulan elektrokoter yaralarında EGF ve laserin lipit peroksidasyon üzerine etkileri. The effects of EGF and laser en the lipid peroksidation activity on the electrosurgery wounds of diabetic guniea pigs. Derviş YILMAZ 19 Beş yumuşak kaide materyalinin bağlanma ve kırılma dayanıklılığının karşılaştırılması. Corrpcrison of bond and transverse strength of five soft denture liners to poiymethy! methacrylate. Nur HERSEK, Şenay CANAY, İbrahim TULUNOĞLU 23 Posterior kompozit resinlerin yeni bir uygulama tekniği ile yerleştirilmesinin kenar sızıntısı üzerine etkisi. The effect of the placement with a new application technique of posterior composite resins on marginal leakage. Jale GÖRÜCÜ, Şükran BOLAY, Gönül ALPASLAN 29 Dört değişik kalsiyum hidroksit preparatının ph düzeylerini değiştirme etkilerinin in vitro değerlendirilmesi. Evaluation of Effectiveness of four different calcium hydroxide materiels on changing ph levels in vitro. Tansev MIHÇIOĞLU, Cemal TINAZ, Kerem DOLAR r

5 33 Kalsiyum hidroksitli altı değişik patın antibakteriyel etkinliğinin karşılaşması. Comparison of antibacteriol effectiveness of six different calcium hydroxide pastes. Ömer GÖRDUYSUN, Nilüfer ÜNLÜ, Özlem TULUNOĞLU, İbrahim TULUNOĞLU 41 Yapay dişler üzerine çeşitli açılar ile gelen kuvvetlerin destek dokudaki dağılımı. The effect of forces on supporting tissues applied with three different angles on artificial teeth. Çetin SUCA, Sevda SUCA 45 Radyoterapi alan hastalarda periodontal sağlığın korunması (Olgu Bildirimi). Control of periodontal health in radiotherapy patients. Gökhan AÇIKGÖZ, İbrahim EGEHAN, Aydan AÇIKGÖZ, Aydan AS, Arslan AKGÜNLÜ 49 Periodontal hastalıklı bireylerin dental anemnezinin değerlendirilmesi. Evaluation of dental anamnesis of periodon î?i disease patients. Gökhan AÇIKGÖZ, Aydan AÇIKGÖZ, Aydan AS, Arslan AKGÜNLÜ 53 Karadeniz bölgesindeki serbest dişhekimle rinin periodontal tedaviye olan yaklaşımları. Periodontal management of patients on Karadeniz district in privote puatice. Gökhan AÇIKGÖZ, İnci DEVRİM, Aydan AS, Arslan AKYÜNLÜ 57 Diabetus Mellitus'lu bireylerde dental biyokimyasal ve immünolojik yönden değerlen dirme. Dental biochemical and immunological evaluations in paturents with diabetes mellitus. Hülya ERTEN CAN, Sis DARENDELİLER YAMAN, Tamer KINOĞLU, Mukadder CAN 63 Değişik parlatma teknikleri uygulanan gamma ve non-gamma-2 amalgamlardaki yüzey pürüzlülüğünün SEM ile değerlendirilmesi. Sem evaluation of gamma and non-gamma-2 amalgams polished by different techniques. Tansev MIHÇIOĞLU, Cemal TINAZ, Kerem DOLAR 67 Alt ve üst büyük azı dişlerin kök kanal morfolojilerinin şeffaflaştırma yöntemiyle incelenmesi. Analysis of root canal morphology of molar teeth by using the clearing technique. Sis DARENDELİLER YAMAN, Hülya ERTEN CAN, Tayfun ALAÇAM IV

6 75 Toplumumuz bireylerinin Holdaway analizi ile değerlendirilmesi. Evaluatiom by the Holdaway Analysis in the Turkish population. Müfide DİNÇER, Emel EROĞLU VAKA BİLDİRİMİ CASE REPORT 83 Anterior openbite'ın ortognatik cerrahi tedavisi (Bir Vaka Nedeniyle). Orthognathic survey in anterior openbite. Müfide DİNÇER, Ertan DELİLBAŞI, Kemal YAMALIK 91 Erişkin hastada rapid maksiller ekspansiyon (RME) osteotomisi (Bir Olgu Bildirimi). Rapid maxiller expansion osteotomy in adult (RME). (A case report). Mine CANBAZOĞLU, Selahattin OR, Haluk İŞERİ, Banu ERDOĞAN 97 Temporomandibular eklem diskinin akut redüksiyonsuz yer değiştirmesi (Tanı ve Tedavisi). Temporomandibular jaint anterior disk displacement without reduction - Diagnosis and Treatment. Nur HERSEK, Şenay CANAY V

7 "

8 YAYIN KURALLARI 1. Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Fakülte'nin yayın organıdır. Dişhe kimliği ve Tıp Dallarında yapılan araştırma lar, vaka takdimleri ve derlemeler yayınla nır. 2. Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayınlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3. Başka yerde yayınlanan yazılar dergiye alınmaz. Çeviriler eser sahibinin imzası, izin belgeleri ve asılları ile birlikte gönde rilmelidir. 4. Araştırmalar ve derlemeler 15, vaka takdim leri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Da ha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak yayın kurulu na iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre aralık bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kâğıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 5. Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların akade mik unvanları, adları ve soyadları başlığın alt ve ortasına konmalıdır. Yazarların çalış tıkları kurumların adları, soyadlarının sonu na konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir. 6. Araştırmaların yazılış düzeni şöyle olmalı dır : Özet (Türkçe), Özet (Yabancı dilde, ko nu başlığı ile birlikte), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Yararlanılan Kay naklar ve Yazışma Adresi. Yazışma adre sinde gereğinde bağlantı kurulacak yazarın telefon numarasıda bulunmalıdır. 7. Yazının anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özetin ingilizce, Almanca veya Fransızca çevirile ri yazılmalıdır. 8. Türkçe özetin altına konuyu tanımlayabile cek en az 2 anahtar kelime ve yabancı dil- de özetin altına bunların karşılıkları yazılmalıdır. yabancı dildeki 9. Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdına basılmış ve resim ebatları (13x15) olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi ve aydınger kâğıdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yerleri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayn bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. Tablolar bir başlık bulundurmalıdır. Fotomikrograflarda boyama yöntemi ve büyütme gösterilmelidir. Elektromikrograflarda ve scanning elektronmikrograflarda büyütme bulunmalıdır. Tablo numarası üzerinde romen rakamıyla, şekiller altta normal rakamlarla gösterilir. 10. Dergi basım koşulları uygun olduğunda, renkli fotoğraf basımı ücret karşılığında mümkündür. 11. Yararlanılan kaynaklar ya metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Ya rarlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıra ya göre olmalıdır : a) Dergiler : Yazarın soyadı, adının ilk harf leri, yazının başlığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa numarası, yılı. Dergi isimleri «Index Medicus»da veri len listeye göre kısaltılmalıdır. b) Kitaplar : Yazarın soyadı, adının ilk harf leri, kitabın adı, baskı veya cilt numara sı, basıldığı basımevi, basıldığı şehir, yılı. 12. Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve ter minoloji yönünden şu noktalara dikkat»dil mesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin Latinceleri kullanılmalı ve bunlar tırnak içe risinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. Diş- VII

9 hekimliği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir. 13. Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak ama cıyla, yazarlar konu başlıklarını beş kelime yi geçmeyecek şekilde kısaltarak birinci sayfanın en başına parantez içerisinde bil dirmek zorundadırlar. 14. Dergide yayınlanacak yazıların bilimsel ni teliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile tenkitler ve cevapları «Editöre Mektuplar» bölümünde yayınlanır. 15. Dergi ile ilgili her hususta Gazi Üniversi tesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığı ile bağlantı kurulur. Yayınlanması istenilen makalelerin başvu ruları bir dilekçe ile Yayın Komisyonu Baş kanlığına yapılır. 16. Yayın Kurulunun, yayın kurallarına uyma yan yazıları yayınlamamak, düzeltilmek üze re yazarına geri gönderme yetkisi vardır. Yayın komisyonuna gelen yazılar şekil yö nünden incelendikten sonra danışma kuru luna gönderilir. Danışma Kurulunun en az 15 gün içindeki incelemesi sonucunda olum lu rapor alınan makalelere yayınlanabilir raporu verilebilir. Yayınlanması kabul edi len yazılar sıraya alınır. 17. Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar her hangi bir siyasal düşünceyi ve uygulamayı içerir, savunur ya da eleştirir mahiyette olamaz. 18. Dergide yayınlanan yazıların telif hakkı Ga zi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayınlanamaz. Dergide yayınlanan yazılara Gazi Üniversitesi Rektörlüğü'nce belirlenecek esaslar içinde te lif hakkı ödenir. VIII

10 G.Ü. Dişhek. Fak. Der Cilt XIII. Sayı 1. Sayfa 1 - G YENİ BİR ÇİNKO OKSİT ÖJENOL KANAL PATININ SİTOTOKSİSİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ* Güliz GÖRGÜL", Tayfun ALAÇAM***, Kûma ÖMÜRLÜ**, Taner KARAOĞLU****, İbrahim BURGU**** 4 ÖZET Bu araştırmada yeni bir kök kanal dolgu materyali yapılarak bunun sitotoksisitesi Roth Root kanal patı ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Materyaller taze karıştırıldıktan hemen sonra, donma süreçlerinin 3. saatinden sonra ve 1. haftasından sonra hücre kültürlerine expoze edilmiştir. Her iki kanal dolgu maddesinin de toksisitesi, yeni karıştırıldıkları zaman daha fazla, donma süreleri tamamlandıktan sonra daha az bulunmuştur. Sonuçlar karşılaştırıldığında, yeni çinko oksit öjenol kanal patının Roth Root kanal patından daha biyouygun olduğu gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler : ZOE kök kanal Eitctoksisite, hücre kültürleri. patı, SUMMARY The Evaluation of The Cytotoxicity of A New Zinc Oxide Eugencl Root Canal Sealer The relative cytotoxicity of a new zinc cxide eugenol root canal sealer and Roth Root canal sealer was determined. The materials were tested after they were freshly prepared, the 3rd hour of the setting time and the 1st week of the setting time. The results showed that both sealers are more cytotoxic in fresh states than set states. Comparison of the results of the two sealer showed that the new zinc cxide eugenol root canal sealer is more biocompatible than the Roth Root Canal sealer. Key Words : ZOE root canal sealer, Cytotoxicity, cell cultures. GİRİŞ Kök kanalı tamamiyle temizlendikten sonra uygulanan tıkama materyali periapikal iyileşme için gerekli ortamı sağlamalıdır. İdeal olarak materyal sitotoksik materyallerde olduğu gibi geciktirici etkilerden daha çok iyileşmeye yardımcı etkilere sahip olmalıdır. Kök kanal dolgu materyalleri periapikal dokularla uzun süreler temas halinde kalırlar. Bu nedenle bu materyallerin klinikte yaygın şekilde kullanımlarından önce yan etkilerinin değerlendirilmesi gereklidir (2). Kök kanal dolgu patlarında değişik farmakolojik aktiviteler düşünülerek yararlanılan çeşitli bileşenler bulunmasına rağmen, büyük çoğunluğunda temel olarak kullanılan madde çinko oksit öjenoldür (ZOE). ZOE kök kanal patı olarak kullanıldığında iltihaplı veya sağlıklı pericpikai dokuyla direkt temas halindedir. ZOE patı ve doku arasındaki bu ilişki kısa sürede fazla miktarda öjenolün apikal dokular arasına çıkmasına neden olur. Öjenolün bu yüksek konsantrasyonu sitotoksik tesir göstermektedir (6). Öjenolün etkilerinin saptanması için yapılan çok sayıdaki çalışmaya rağmen, laboratuar, Bu araştırma Eczacıbaşi Procter-Gamble Ağız ve Diş Sağlığı Bilimsel Araştırma Fonu Tarafından Desteklenmiştir. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. A.B.D. Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. A.B.D. Araş. Gör. A.Ü. Veteriner Fak. Viroloji A.B.D. Prof. Dr. A.Ü. Veteriner Fak. Viroloji A.B.D.

11 Çinko Oksit Öjenol Kanal Patının Sitotoksitesi G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 denemeler ve klinik sonuçlar arasında büyük farklılıklar vardır (6). Endodontik tıkamada kök apeksinde küçük miktarda ZOE'ün öjenol seviyesi bakteriler ve konakçı hücreleri için yeterli düzeyde toksik etki göstermektedir. Bu sınırlı hücre ölümü tabakasının çevresindeki periapikal alana daha düşük dozda öjenol ulaşarak hem antienflamatuar, hem de analjezik tesir göstermektedir. Ayrıca öjenol periapikal sinir aktivitesini inhibe eder, daha yüksek konsantrasyonlarda ise bu apikal sinirlere toksik olabilir (6). Endodontik kanal patlarının toksisitesini araştırmak için invitro metodlar çok yaygın olarak kullanılmaktadır (5, 8, 10, 11). Birçok araştırmacı değişik hücre tipleri ve farklı metodlar kullanarak hücre kültürlerinde kanal dolgu materyallerinin toksisitesini incelemişlerdir (2, 8, 12, 17). Diş pulpasından farklı olarak periapikal dokularda direkt invivo çalışılması oldukça zordur. Bunun yanında çeşitli deneysel yaklaşımlar periapikal dokular üzerinde öjenolün etkilerini anlamamıza yardımcı olur. Ülkemiz kaynaklarının ilaç hammaddesi temini açısından değerlendirilmesi düşüncesiyle Orthurus Heterocarpus (Boiss) Jus., (Syn. : Geum heterocarpum Boiss.) bitkisinden öjenol kaynağı olarak yararlanılması düşünülmüş ve daha önce yaptığımız bir çalışmada elde edilen öjenol kullanılarak yeni bir kanal dolgu maddesi yapılmıştır. Bu çalışmada yeni yapılan bu kök kanal dolgu maddesinin sitotoksisitesi in vitro olarak Roth Root Canal Cement (Roth International Ltd. 669 West Ohio Str. Chicago. IL ) ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. MATERYAL VE METOD Ülkemiz doğal kaynaklarından yararlanılarak yeni bir kök kanal dolgu materyali yapıldı. Antalya'nın Elmalı İlçesine bağlı Çığlıkara yöresinde Sedir Ormanlarının altında m. yüksekliklerde yetişen Orthurus Heterocarpus bitkisinin mayıs ayında bitki çiçekli iken toplanan ve daha sonra kurutulmuş toprak altı bö- lümlerinin distilasyonu ile elde edilen öjenol, kanal patının sıvı bileşeni olarak kullanıldı. Bu sıvıya donma süresini, plastisiteyi ve toksisiteyi ayarlayan bileşikler ilave adildi. Patın toz bileşeninin ana bileşeni çinko oksit idi. Bu toz bileşene ise inhibitörler, akışkanlığı kontrol edici ajanlar, plastikleştirici ajanlar ve film oluşturan resinler ilave edildi. Araştırmada Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabillim Dalı tarafından hazırlanan Vero (African Green Monkey Kidney) devamlı hücre kültürü kullanıldı. Vero devamlı hücre kültürü, % 10 fötal dana serumu (1) (FDS) içeren Eagle MEM (2) (minimum essential medium) vasatı ile ml'de hücre olacak şekilde sulandırıldıktan sonra 24 gözlü makropleytlerin (3) gözlerine 1'er mi kondu. Makropleytlerin üzeri hücre için toksik olmayan özel bir band (3) ile kapatıldı. Yeni hazırlanan kök kanal dolgu patı 0.07 gr likit ve 0.3 gr toz oranında, Roth Canal patı ise Grossman'ın önerdiği oranlarda (0,07 gr likit ve 0,12 gr toz) karıştırıldı. Taze olarak hazırlanan patlar 2'şer cm uzunluğunda kesilen 1.0x1.55 çapındaki steril katater (4) içinde dolduruldu. Bu şekilde ayrı ayrı her iki kanal dolgu patı için 6'şar katater parçası dolduruldu. İkişer adet katater parçası ise kontrol olarak kullanılmak üzere içleri boş bırakıldı. Bu katater parçalarından her iki kanal dolgu maddesi için 2'şer tanesi hazırlanır hazırlanmaz, taze olarak toksisitesini görmek üzere, 2'şer tanesi hazırlandıktan sonra donma sürecinin 3. saatinde, 2'şer tanesi ise donma sürecinin 1. haftasında sitotoksisitelerinin izlenmesi için ayrıldı. Makropleytlerin üzerini örten bant, her gözün ortasına karşılık gelen bir iğne ile delindi ve bu deliklerden her test materyali için 2'şer göz kullanmak şartıyla kataterler vasat içine sokuldu, katater uçları vasat içinde kalacak şekilde yerleştirildi ve direkt olarak hücreye teması önlendi. Her uygulamada test materyalleri ile 1. Paesel GmBH and Co., Frankfurt, Germany. 2. Biochrom KG., Berlin, Germany. 3. Titertek, UK. 4. Venen-Katheter, Braun, Milano, Italy.

12 Cilt 13, Sayı 1 GÖRGÜL, ALAÇAM, ÖMÜRLÜ, KARAOĞLU, BURGU birlikte 2'şer adet katater kontro! ve hücre kontrol gözleri de kullanıldı. Bu şekilde hazırlanan makropleyt 37 C'lik CCh'li etüvde, nemli ortamda muhafazaya alındı. Donma sürecinde olan test materyalleri ise cam petri içinde aynı ortamda saklandı. BULGULAR Hücre kültürleri her gün doku kültürü mikroskopunda (1) değerlendirildi. Hücrelerde meydana gelen yuvarlaklaşma, gruplar halinde periferde toplanma, sitotoksisitenin değerlendirilmesinde kriter olarak alındı. Hücre kontrol ve katater kontrol gözlerindeki hücrelerde morfolojik hiçbir değişiklik gözlenmedi. Tüm uygulama- larda bizim yeni kök kanal materyalimiz Roth Root kanal patına göre daha az toksik bulundu. Ayrıca test materyalleri donduktan sonra yeni karıştırılmış örneklere göre toksik etkiyi oluşturma sürelerinin uzadığı gözlendi. Toksik etki bizim kök kanal dolgu materyalimizde taze uygulanmış örneklerde 48. saatte, Roth Root kanal pat örneklerinde ise 24. saatte gözlendi (Tablo I). Donma sürecinin 3. saatinde uygulanan örneklerde bizim dolgu materyalimizde toksisite 60. saatte, Roth Root kanal patında ise 24. saatte gözlendi (Tablo II). 1. Olympus, Tokyo, Japan. Tablo I. Taze hazırlanan test materyallerinin zamana göre toksisiteieri. Zamana Göre Toksisite Test Materyali 12. sa. 24. sa. 36. sa. 48. sa. 60. sa. 72. sa. 84. sa. 96. sa. Yeni kök kanal patı 0/2* Roth Root kanal patı 0/2 Katater kontrol 0/2 Hücre kontrol 0/2 0/2 0/2 2/2 2/2 2/2 2/2 2/ 2/2 2/2 2/2 2/2 2/2 2/2 2/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 2 0/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 20/ * Toksisite düzeyi/çalışılan göz sayısı. 0/2 : Her iki gözdeki hücrelerde de morfolojik hiç bir değişiklik yok. 2/2 : Her iki gözdeki hücrelerde de toksik etki var. Tablo II. Donma sürecinin 3. saatinde uygula nan test materyallerinin zamana göre toksisiteieri. Zamana Göre Toksisite Test Materyali 12. sa. 24. sa. 36. sa. 48. sa. 60. sa. 72. sa. 84. sa. 96. sa. Yeni kök kanal patı 0/2 Roth Root kanal patı 0/2 Katater kontrol 0/2 Hücre kontrol 0/2 0/2 0/2 0/2 2/2 2/2 2/2 2/ 2/2 2/2 2/2 2/2 2/2 2/2 2/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 2 0/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 20/

13 Çinko Oksit Öjenol Kanal Patının Sitotoksitesi G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 Donma sürecinin 1. haftasında uygulanan te 84. saatte, Roth Root kanal dolgu patında ise örneklerde bizim dolgu materyalimizde toksisi- 72. saatte gözlendi (Tablo 111). Tablo III. Donma sürecinin 1. haftasında uygulanan test materyallerinin zamana göre toksisiteleri. Zamana Göre Toksisi te Test Materyali 12. sa. 24. sa. 36. sa. 48. sa. 60. sa. 72. sa. 34. sa. 96. sa. Yeni kök kanal patı 0/2 Roth Root kanal patı 0/2 Katater kontrol 0/2 Hücre kontrol 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 2/2 2/ 0/2 0/2 0/2 0/2 2/2 2/2 2/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 20/ 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/ 2 TARTIŞMA Endodontik tedavinin en önemli amacı periapikal iyileşmeyi stimııle etmektir. Kök kanalı temizlendikten sonra kanal içine uygulanan dolgu materyali periapikal iyileşmeye olanak sağlamalıdır. Radyoisotop çalışmaları, frozen deneyleri, boya penetrasyon araştırmaları ve scanning electron mikroskop çalışmaları gutta perka ve gümüş kon gibi dolgu materyallerinin kök kanalına tam adapte olmadığını göstermiş, bunların bir kök kanal dolgu patı ile birlikte kullanılmaları gerektiğini ortaya çıkarmıştır (5). Endodontik tıkamada kullanılan patlar, genellikle ZOE ve bununla birlikte çok çeşitli katkı materyalleri içermektedir. Bizim çalışmamızda da ülkemizin doğal kaynaklarından yararlanılması düşüncesiyle ürettiğimiz öjenol ana bileşen olarak kullanılmış ve çeşitli katkı maddeleri ilave edilerek ZOE esaslı yeni bir kök kanal dolgu maddesi yapılmıştır. Kök kanal dolgu materyallerinin apikal dokularla direkt temasta oluşu nedeniyle canlı dokularla biyolojik olarak uygun olmaları en önemli kriterlerden biridir. Dental materyallerin biyolojik uygunluğunun değerlendirilmesi için çeşitli test yöntemleri vardır. Bunlar, membran premeabilitesindeki değişikliklerin (Ağar Overlay (15), Cr Release (12) ve metabolik değişikliklerin sitokimyasal boyanma ve mikroskopik olarak tespitine (Milipore Filter (18) dayanmaktadır. Ayrıca «simulated cavity» metodu (10), gibi araştırıcılarca geliştirilmiş çeşitli metodlar mevcuttur. Araştırmamızda biz Matsumoto ve ark. yöntemini amacımıza en uygun metod olduğu için seçtik (7). Materyallerin toksisitesinin değerlendirilmesinde yararlanılan in vitro metodların avantajları arasında, kesin laboratuar şartları ve dikkatle kontrol edilebilmeleri hayvan çalışmalarına göre genellikle hızlı ve ucuz oluşları, in vitre deneylerden farklı olarak materyaller arasında toksisite karşılaştırması yapılabilmeleri, nispeten kısa zaman periodlarında hücre kültürleri toksik materyallerle expoze edilerek materyalin biyouygunluğunun değerlendirilebilmesi var-dır (2,8, 11). Araştırmamızda yeni ürettiğimiz kök kanal dolgu materyalinin toksisitesi, kanal patları arasında bizim dolgu materyalimize benzeyen içeriklere sahip ve yaygın kullanılmakta olan Grossman Type Roth Root Canal Cement'in toksisitesi ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. In vitro toksisite çalışmalarında çok çeşitli hücre tipleri kullanılmaktadır. Safavi ve ark fare fibroblastları (8), Wennberg HeLa 929 (17), Spangberg ve ark. L hücreleri ve HeLa hücreleri (12), Kattering ve ark. HeLa hücreleri ve insan fibroblastları (5). Sonat ve ark. HeLa hücreleri (9) kullanmışlardır. Herhangi bir hücre ti-

14 Cilt 13, Sayı 1 GÖRGÜL, ALAÇAM, ÖMÜRLÜ, KARAOĞLU, BURGU pinin diğerinden daha uygun olduğuna dair bir açıklık yoktur (2). Biz araştırmamızda Vero devamlı hücre kültürü kullandık. Hücre kontrol ve katater kontrol örneklerinin hiç birinde toksisite gözlenmemesi metodumuzun doğruluğunu kanıtlamaktadır. Test hücrelerine ekspoze olan materyalin yüzey alanı normal klinik pratiğinde kullanılan şekline benzemelidir. Örneğin içeriğinden çok yüzey alanı belkide en önemli değişkendir. Deney sisteminin klinik gerçeklere uygun olması gerekir (2). Araştırmamızda 1.0x1.55 iç çapı olan kataterler kullanılmıştır. Bu katater uçları kültür ortamına daldırılarak kök kanalı ve periapikal dokularının ilişkisi sağlanmaya çalışılmıştır. Bütün deney sonuçlarında yeni kök kanal dolgu materyalimiz Roth Root kanal dolgusuna göre daha az toksik bulunmuştur. Bunun nedeni materyallerin içeriklerinin, donma sürelerinin ve rafta kalma sürelerinin farklı oluşudur. Bizim materyalimiz yeni hazırlanmıştır ancak Roth Canal patı yaklaşık bir yıl önce ABD'den getirilmiştir. Ticari ve modifiye ZOE simanların daha irritatif oldukları saptanmıştır (6). Doğal resin, balsamlar ve antiseptikler gibi tüm ilaveler etkiyi direkt ve immünolojik olarak arttıracaktır. Watts ve Paterson öjenol ve çinko oksit yanında diğer katkı maddelerininde toksik rolü olabileceğini ileri sürmüşlerdir (16) Bizde materyalimizde toksik olduğu düşünülen bazı bileşenleri formülden çıkarttık. Simanın biyolojik etkileri bileşenin saflığına ve toz/likit oranına da bağlıdır. Roth Canal patı Grossman'ın belirttiği oranlarda karıştırılmıştır (4). Kanal dolgu materyalleri diş içine taze karıştırılmış halde konur, bu yüzden materyalin yerleştirilmesinden hemen sonra kısa bir süre en fazla irritan olurlar. Bu süre içinde materyalin içerikleri kısmen reaksiyona girmemiş ve doku hasarı yapacak kadar serbesttir. Fakat, donma tamamlandıktan sonra bile potansiyel olarak toksik içerikler materyalden salınabilir(2). ZOE içeren kök kanal dolgularından öjenolün kısa zamanda apikal dokulara salındığı bilinmektedir (6). Bizim araştırmamızda taze ka- rıştırılmış kanal dolgu maddelerinin her ikisinin de toksisitesi donma süreçleri tamamlandıktan sonra uygulanan örneklerine göre daha fazla bulunmuştur. Yeni kök kanal dolgu materyali taze uygulandığında 48. saatte, donma sürecinin 3. saatinde uygulandığında 60. saatte, ve 1 hafta sonraki uygulamada 84. saatte toksisite göstermiştir.roth Root kanal patı ise taze uygulandıktan sonra 24. saatte 3. saatteki uygulamadan sonra 24. saatte ve 1 hafta sonraki uygulamadan sonra ise 72. saatte toksisite göstermiştir. Bizim kök kanal dolgu materyalimizin donma zamanı 3 saattir, Roth Root kanal patının donma zamanı ise 1 haftadan daha fazladır. Materyaller sürekli kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kompozisyonları değişirken meydana gelen sitotoksik etkilerde değişmektedir (8, 18). Bu nedenle her iki kök kanal dolgu maddesi de nispeten daha inert hale geldikten sonra hücre kültürleri ile temas ettirildiğinde, toksik etkileri taze karıldıkları zamandan daha az olmaktadır. Kanımızca Roth Root kanal patının donma zamanının oldukça uzun oluşu sitotoksik etkisini arttırmaktadır. Safavi ve ark. yaptıkları bir araştırmada materyalin donma zamanının kısa oluşunun toksisiteyi azalttığını göstermiştir (8). Roth Root kanal patının taze uygulaması ile 3. saatte uygulamasından sonraki toksisitesi aynı bulunmuştur. Bunun nedeni bu patın 3 saatte donmaması ve donma zamanının 1 haftadan fazla sürmesidir. Safavi yaptığı bir araştırmada çinko oksit öjenol içerikli bir kök kanal dolgu materyali olan Tubliseal'i nontoxik bulmuştur ve bunun nedenini donma zamanının çok kısa oluşu ve suda erir bileşenlerinin çok az oluşuna bağlamıştır (8). Doku kültürleri ile ilgili araştırmalar öjenolün insan hücrelerine çok toksik olduğunu göstermiştir (6). Crane ve ark.nın yaptığı bir çalışmada öjenol içermeyen bir kök kanal dolgusu öjenol içeren aynı madde ile karşılaştırılmış öjenolsüz olan daha biyouygun bulunmuştur (3). Öjenolün jnflamasyon yapabildiğine inanıldığı halde, endodontik dolgularda kullanıldığında çok iyi klinik sonuçlar gösterdiği kaydedilmiştir (14). Hayvan çalışmalarında, öjenol içeren kanal dolgularının tıkama karakterinin çok

15 Çinko Oksit Öjenol Kanal Patının Sitotoksitesi G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 iyi olduğu, doku kültürü ve implantasyon çalışmalarında ise inflammatuar reaksiyon yaptığı görülmüştür (14). Endodontik tıkama olgusunda kök apeksindeki çok küçük miktardaki ZOE'ün seviyesi bakteri ve konakçı hücrelerine toksik olabilecek kadar yüksek olabilir. Ancak hücre ölümü olan bu alanın çevresindeki doku daha az seviyede öjenol almaktadır. Burada etki hem anti-inflammatuar hem de analjeziktir. Böylece apikal dokudaki öjenolün etkisi öjenol kaynağına uzaklığı ile ilgilidir. Buna ilaveten, böyle bir inflammetuar cevabı uyaran ve rezorbe olabilen materyalin proliferatif reaksiyona neden olan ve iyileşmeyi stimule eden etkisi de vardır (1). Bazı materyallerden daha az toksik olduğu halde ZOE'nin maksimal yararı, kanal dolgu kitlesi içinde minimal miktarda patın bulunması ile ve vital doku ile direkt temastan kaçınılarak sağlanabilir. Böylece öjenolün analjezik etkisinin toksik etkisinden üstün olacağını söyleyebiliriz. KAYNAKLAR 1. Augsburger. R.A., Peters, D.D.: Radiographic evalua tion of extruded obturation materials. J. Endod., 16 : 492-7, Browne, R.M. : The in vitro assessment of the cytotoxicity of dental materials-does it have a role? Int. Endodon. J., 21 : 30-58, Crane, D.L., Heuer, M.A., Kaminski, E.J., Moser, J.B.: Biological and physical properties of an experimen tal root canal sealer without eugenol. J. Endodon., 6 : , Grossman, L.I.: Setting time of selected essential oils with a standard root canal cement powder. J. Endodon., 6 : , Kettering, J.D., Torabinejad, M.: Cytotoxicity of root canal sealers : a study using HeLa cells and fibroblasts. Int. Endodon. J., 17: 60-66, Markowitz, K., Moynihan, M., Liu, M., Kim, s. : Biologic properties of eugenol and zinc oxide-eugenol. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 73 : , Matsumoto, K., Inoue, K., Matsumoto, A : The effect of newly developed root canal sealers on rat den tal pulp cells in primary culture. J. Endodon., 15 : 60-67, Safavi, K.E., Spangberg, L., Costa, N., Sapounas, G. : An in vitro metod for longitudinal evaluation of toxicity of endodontic sealers. J. Endodon., 15 : , Sonat, B., Dalat, D., Burgu, İ., Özkul, A. : Kanal dol gu maddelerinin toksisite potansiyellerinin HeLa hüc re kültürü üzerindeki değerlendirilmesi. A.Ü. Dişhek. Fak. Derg., 19 (1) : 35-42, Spanberg, L.S.W. : Experimental Endodontics. CRC Press, Inc. Boca Raton, Florida, , Spangberg, L.S.W. : Kinetic and quantitative evalua tion of material cytotoxicity in vitro. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 35: , Spangberg, L.S.W., Langeland, K. : Biological effects of dental materials. 1. Toxicity of root canal filling materials on HeLa cells in vitro. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 35 : Şener, B., Alaçam, T., Ömürlü, H., Görgül, G., Küçükboyacı, N., Muhtar, F.: Türkiye'de yetişen bazı bit kilerin uçucu yağlarının dişhekimliğinde değerlendi rilmesi. Endodonti Derneği IV. Bilimsel Kongresi Teb liği Nisan, Trowbridge, H., Emling, R. : Inflammation : a review of the process. 3rd ed. Chicago. Quintessence, 115-6, Vander Wall, G.L., Dowson, J., Shipman, C. : Anti bacterial efficiency and cytotoxicity of three endo dontic drugs. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 33 : , Watts, A., Paterson, R.C.: Pulpal response to a zinc oxide-eugenol cement. Int. Endodon. J., 20 : 82-6, Wennberg, A.: In vitro assessment of the biocompatibility of dental materials-the milipore filter method Int. Endodon. J., 21 : 67-71, Yeşilsoy, C, Koren, L.Z., Morse, D.R., Kobayashi, C. : A comparative tissue toxicity evaluation of estab lished and newer root canal sealers. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol., 65: , 1988.

16 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt XIII, Sayı 1, Sayfa 7-10, 1996 YENİ BİR RESTORATİF ÇİNKO OKSİT ÖJENOL SİMANIN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI Tayfun ALAÇAM", Güliz GÖRGÜL*", Hüma ÖMÜRLÜ***, Bilge ŞENER**** Tanver DOĞANAY***** ÖZET Orthurus heterocarpus (karanfil) bitkisinden elde edilen uçucu yağdan yararlanılarak geçici restorasyonlar ve kaideler için kullanılmak üzere modifiye bir çinko oksit öjenol simanı yapıldı. Simanın bileşimine akselatörler, rezinler ve inorganik doldurucular ilave edildi. Yapılan simanın ISO 3107 Tip III, Klas l'de gösterilen donma zamanı film kalınlığı, erirlik özelliklerini taşıdığı belirlendi. Basma direnci değerinin ise ISO spesifikasyonunu taşıyan Associated Dental Çinko Oksit Öjenolün basma direnç değerine oldukça yakın olduğu görüldü. Anahtar Kelimeler : Modifiye çinko oksit öjenol, akselere çinko oksit öjenol, ISO 3107, BS SUMMARY Some Physical Characteristics of a Newly Designed Modified Zinc Oxide Eugenol Cement A modified zinc oxide eugenol cement for temporary restorations and bases was made using Orthurus heterocarpus sp. as a source of eugenol. The cement contained compounds capable of reacting with zinc oxide, such as accelerators, resins and inorganic fillers. The cement was complied with the performance requirements such as determination of setting time, film thickness and disintegration specified in the ISO 3107 for Type III, Class 1 materials. Calculated compressive strength was very close to Associated Dental Zinc Oxide Eugenol Cement's value. Key Words : A modified ZOE, Accelerated ZOE, ISO 3107, BS GİRİŞ Çinko oksit öjenol kimyasal ve fiziksel proçeslerin kombinasyonu şeklinde çinko âjenolat kristalleri ((Cı 0 HnO2)Zn) matriksi arasına gömülmüş ve sertleşmiş çinko oksit kristalleri oluşturarak donan bir bileşiktir (8, 13). Sedatif ve antienflamatuar etkilerinden yararlanılması amacıyla derin dentin kavitelerinde kullanılmaktadır. Kaviteye uygulandığında dentinde kalsiyum öjenat ve protein kompleksleri oluşturmakta, prostaglandin sentezini inhibe etmektedir (11). Pulpadaki sinir aktivitesini inhibe etmekte, anestezik etki göstermektedir (9). Nöromüsküler bileşimde sinaptik transmisyonu azaltmakta, pulpayı travmatik stimulusla oluşturulan hemodinamik perturbasyonlardan korumaktadır. Vazodilatasyon etkisi toksik birikimi önlemekte ve irritanlar çabuk olarak uzaklaştı- Bu araştırma Eczacıbaşı Procter-Gamble Ağız ve Diş Sağlığı Bilimsel Araştırma fonu tarafından desteklenmiştir. Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. A.B.D. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. A.B.D. Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi ABD. Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Teknoloji A.B.D.

17 Restoratif Çinko Oksit Öjenol Simanın Bazı Özellikleri G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 rılmaktadır (4). Komşu dentinde bakterisid öjenol seviyeleri elde edilebilmekte (6) ve mikrosızıntıyı engellemektedir. Düşük dozlarda elde edilen bu olumlu etkileri yanında pulpa perforasyonuna uygulandığı yüksek dozlarda aşırı vazodilatasyon, ileri vaskuler değişim ve nekrozlara neden olabilmekte (1) sinir aktivitesi inhibisyonu ve nörotoksik etki göstermektedir (12). Bakteriler yanında konakçı hücre ölümlerine neden olabilmekte, hücre gelişimi ve solunumu inhibisyonuna sebep olabilmekte (5) ve antijenik özellik taşımaktadır (14). Ülkemiz kaynaklarının ilaç hammaddesi temini açısından değerlendirilmesi düşüncesiyle Orthurus heterocarpus (karanfil) bitkisinden öjenol kaynağı olarak yararlanılması düşünülmüş ve bundan önceki bir çalışmamızda (10) bu bitkinin kök rizomlarından elde edilen uçucu yağın hemen tamamına yakın bir bölümünün öjenolden meydana geldiği saptanmıştır. Bu çalışmada tarafımızdan elde edilen öjenolün geçici dolgu olarak değerlendirilmesi amacıyia mamul madde yapımı amaçlanmış ve elde edilen ilacın ISO 3107(7) ve BS 7214 (2)'ye göre bazı fiziksel özelliklerinin değerlendirilmesi planlanmıştır. MATERYAL VE METOD Bu çalışmada Antalya'nın Elmalı İlçesine bağlı Çığiıkara yöresinde sedir ormanlarının altında m. yüksekliklerde yetişen Orthurus heterocarpus bitkisinin mayıs ayında bitki çiçekli iken toplanan ve daha sonra kurutulmuş toprak altı bölümlerinin distilasyonu ile elde edilen öjenol, imal ettiğimiz geçici dolgunun sıvı bileşeni olarak kullanıldı. Sıvı bileşende ayrıca donma süresini ve plastisiteyi ayarlayan bileşiklerden yararlanıldı. Geçici dolgunun toz bölümünde ise ana bileşen olarak çinko oksit seçildi. Ayrıca akselatörlerler, akışkanlığı kontrol edici ajanlar, inert doldurucular, plastikleştirici ajanlar ve film oluşturan rezinler ilave edildi. Elde edilen dolgu maddesi ile İSO 3107 ve BS 7214 de Tip III Klas 1 simanlar için belirtilen kriterler gözönüne alınarak film kalınlığı, donma zamanı, basma direnci ve erirlik test- leri yapıldı. Aynı testler ISO spesifikasyonlarını taşıyan Çinko Oksit Öjenol dolgu maddesi (zinc oxide/eugenol cement, Associated Dental Prod. Ltd., Kemdent Works, Purton, Swindon, Witts, SN5 9 HT, England) için tekrarlandı. Elde edilen değerler ve ortalamaları kaydedildi. BULGULAR Çalışma sonucunda elde edilen bulgular tablo halinde verildi (Tablo) Buna göre dolgu maddemizin 4.5 dakikada donduğu belirlendi. Standartlarda verilen değer 3-10 dakika arasında değişmekteydi. Çinko oksit öjenol dolgu maddesinin ise 3 dakika içerisinde donduğu görüldü. Film kalınlığının değerlendirilmesinde ise 0.04 mm.lik film kalınlığı belirlenmiştir. Çinko oksit öjenolde bu değer 0.05 mm. olarak bulunmuştur. Standartlarda restoratif simanlar için herhangi bir değer verilmemiştir. Erirlik değerlerinde 24 saatte % m/m olarak elde edilen miktar maddemizde 1.57, kontrol simanında 1.31 olarak belirlenmiştir. ISO da belirtilen değer 1.5 dur. Basma dayancında ISO değeri 25 MP'a iken, ISO spesifikasyonunu taşıyan kontrol maddemiz ortalama MP'a test maddemiz de MP'a da kırılmıştır. Tefolo : Restoratif simanın, kontrol simanının ve İSO'nun değerleri. Donma Basma Zamanı Dayancı Erirlik Film (37 C) (24 Saat) (24 Saat) Kalınlığı Materyal (dak.) (MPa) (% m/m) pt." 1 ISO Test Kontrol

18 Cilt 13, Sayı 1 ALAÇAM, GÖRGÜL, ÖMÜRLÜ, ŞENER, DOĞANAY TARTIŞMA Çinko oksit öjenol uzun yıllardır dentin tedavisinde kalsiyum hidroksite alternatif olarak veya kalsiyum hidroksitle kombine olarak kullanılan bir materyaldir. Sedatif ve örtücü özellikleri pulpa iyileşmesi ve tamir açısından olumlu şartlar yaratırken, genelde geçici restorasyon malzemesi olarak yeterli bir süre diş kavitesinde kalması mümkün olmamaktadır. Bu da klinik başarı ve prognozu olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Materyalin klinik performansının arttırılması amacıyla formülüne bazı ilaveler yapılarak akselere veya modifiye çinko oksit öjenol simanlar geliştirilmiştir (3). Çalışmamızda zengin bir bitki örtüsüne sahip olan ülkemizde uçucu yağ taşıyan oldukça fazla sayıda cins ve türün doğal olarak yetişmesinden ve bunlardan yararlanılması düşüncesinden çıkılarak yeni bir modifiye çinko oksii öjenol simanın geliştirilmesi düşünülmüştür. Simanın bileşimindeki maddelerin bir bölümünün yurt içi kaynaklardan temin edilmesi ve elde edilen mamul maddenin ISO da belirtilen spesifikasyoniara uygunluğunun değerlendirilmesi çalışmamızın temel amacını oluşturmaktadır. Simanın yapısı ağız içinde oluşan kimyasal ve mekanik etkiler nedeniyle bozulabilmektedir(8). Materyalin su ve tükrük içinde çözünme veya ayrışma sorunu bulunmaktadır. Çinko öjenolatm hidrolizi ile öjenol ve çinko hidroksit meydana gelmektedir, öjenolün açığa çıkışının çinko oksit/öjenol karıştırma oranından etkilenmediği ileri sürülmektedir (3). Doldurma oranları, partikül büyüklükleri ve reaksiyona girmemiş materyaller bu konudaki en önemli faktörler olarak görülmektedir (8). Yapmış olduğumuz materyalin standartlarda verilen erirlik düzeyi sınırlarında kalması, istenen ölçüde stabil bir yapının ortaya konabildiğim göstermektedir. Karıştırılan simanın kıvamının akıcı olması ve küçük boşluklar ve kavitenin ayrıntılarına akması ve bu özelliğin yeterli bir süre devam etmesi istenir. Siman karışımı diş yüzeyini ıslatabilmeli ve yeterli hidrofilik özellikler taşımalıdır. Özellikle herhangi bir restorasyonun geçici veya daimi olarak yapıştırılmasında film kalınlığı; doğru yerleşme, fonksiyon ve klinik performans açısından büyük önem taşımaktadır En ince siman hattının bulunduğu bölge oklıızal fonksiyon, estetik ve simanın çözünürlüğü açısından önem taşımaktadır. Elde ettiğimiz siman grubu için standartlarda bir değer verilme meşine karşın, materyalimizin yapıştırma simanlara için verilen değerden daha düşük film kalınlığı gösterdiği bulgulanmıştır. Donma zamanı klinikte saf çinko oksit öjenolde oldukça uzundur ve çoğu defa 30 dakika sonra bile istenen donma ve sertlik değerlerine ulaşılamamaktadır. Bu da erken erime ve düşmelerle istenen hermetik kapamayı tehliloye sokabilmektedir. Materyalimizin standartlarda verilen donma süresi değerleri içinde donarak bu konuda da arzu edilen şartları sağladığı görülmüştür. Yirmi dört saat sonra ölçülen basma direnci deneyinde de elde edilen sonuç tatmin edicidir. Bu da klinik uygulamalarda istenen geçici kapatma sürelerinde materyalimizin yeterli dayancı gösterebileceğini göstermektedir. Her ne kadar kontrol ilacının basma direnci daha yüksek çıksa da yapısının daha kırılgan elmas; ve bizim materyalimizin son okunan değerde kırılmadan esnemeyle direncini kaybetmesi, klinikteki kırılganlıkla oluşan düşmelerde bir avantaj olarak görülebilir. Sim/anımızın hazırlanmasında tozun polimerle kaplanması ile daha homejen bir dağılımın elde edilerek direncin artırılması yönünde çalışmalarımız devam etmektedir. Materyalin geliştirilmesi için yapılan çok sayıdaki ön denemelerimiz günlük pratikte pek fazla gözönüne alınmayan simanların oranları ve karıştırma şartlarını optimum şekilde ele alan, iyi düzenlenmiş kontrollü çalışmalara gereksinim olduğunu göstermektedir. Performansı tahmin eden testlerin ayrı ayrı olarak ele alınması yerine, klinik başarıyı etkileyebilecek birden fazla özelliğin gözönünde tutulacak kombine şekilde değerlendirilmesinin gerektiği görülmektedir. İdeal bir simanla ilgili olarak istenen özellikler belirlenmiş ve üzerinde çok sayıda çalış-

19 Restoratif Çinko Oksit Öjenol Simanın Bazı Özellikleri G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 malar yapılarak (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14) elde edilen bilgiler oldukça iyi tartışılmış olmasına rağmen, laboratuvar ölçümler ve materyalin klinik performansı arasında tam olarak belirlenmiş bir ilişki bulunamamıştır. Bizim araştırmamızda da laboratuvar testler gözönüne alınmakta ve spesifikasyon testlerinden yola çıkılmaktadır. Sonuç olarak geliştirdiğimiz simanın araştırılan fiziksel özellikleri yönünden klinik kullanıma uygun, geçici restorasyon ve kaide simanı olarak tavsiye edilebilecek bir materyal olduğu sövlenebilir. KAYNAKLAR 1. Brannström, M., Nyborg, H. : Pulp reaction to a temporary zinc oxide eugenol cement. J. Prosthet Dent., 35 : , BS 7214 : Dental zinc oxide/eugenol cements and zinc oxide non-eugenol cement, Çraig, R.G., O'Brien, W.J., Powers, J.M. : Dental Materials : Properties and Manipulation. Fifth Ed-, Mosby-Year Book, Inc., St. Louis, Hume, W.R. : Effect of eugenol on constrictor responses in blood vessels on the rabbit ear. J. Dent. Res., 62 : , Hume, W.R.: Effect of eugenol on respiration and division in human pulp, mouse fibroblasts and liver cells in vitro. J. Dent. Res., 63: , Hume, W.R. : The pharmacological and toxicological properties of zinc oxide eugenol. J.A.D.A., 113 : , ISO 3107 : Dental Zinc oxide eugenol cements and zinc oxide non eugenol cements., Markowitz, K., Moynihan, M., Liu, M., Kim, S. : Biologic properties of eugenol and zinc oxide-eugenol. Oral Surg Oral Med Oral Pathol., 73: , Özeki, M. : The effects of eugenol on nerve and muscle in the crayfish. Gomp Biochem Physiol., 50 : , Şener, B.. Alaçam, T., Ömürlü, H., Görgül, G., Küçükboyacı, N., Muhtar, F. : Türkiye'de yetişen bazı bitkilerin uçucu yağlarının dişhekimliğinde değer lendirilmesi. Endodonti Derneği IV. Bilimsel Kong resi Tebliği, Nisan Thompson D., Eiing, T.: Mechanism of prostaglandin H synthase by eugenol and other phenolic peroxidase substrates. Mol Pharmacol., 36: , Trowbridge, H., Edwail, L., Panopoulos, P. : Effect of zinc oxide eugenol and calcium hydroxide on intradental nerve activity. J. Endodon., 8 : , Wilson, A.D., Clinton, D.J., Miller, R.P. : Zinc oxide eugenol cements. IV. Microstructure and hydrolysis. J. Dent. Res., 52 : , Vishteh, A., Thomas, I., imamura, T. : Eugenol mo dulation of the immune response in mice. Immunopharmacology, 12 :

20 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt XIII, Sayı 1, Sayfa DİABETİK KOBAYLARDA OLUŞTURULAN ELEKTROKOTER YARALARINDA EGF VE LASER'İN LİPİD PEROKSİDASYON ÜZERİNE ETKİLERİ Derviş YILMAZ* ÖZET Deneysel olarak oluşturulan diabetik kobaylardaki elektrokoter yaralarında lipid peroksidasyon düzeyi saptanarak yara iyileşmesi üzerindeki epidermal büyüme faktörü (EGF) ile lazerin etkisi araştırılmıştır. EGF ve lazerin iyileşme üzerinde olumlu etkisinin bulunduğu gösterilmiştir. SUMMARY The Effects of EGF And Laser On The Lipid Peoksidation Activity On The Electrosurgery Wounds of Diabetic Guniea Pigs The lipid peroxidation level of the electrosurgery wounds of the diabetic gunieapigs which are formed experimentally is determined, and researches are made into the epidermal growth factor (EGF) and the effect of laser on the healing of the wounds. It has been found out that there is a positive effect of EGF and laser on the healing of the wounds. GİRİŞ Ağız ve çevresi bölgelerde görülebilen birçok rahatsızlığın tedavisi konservatif yaklaşımla teşhis edilemediği durumlarda, cerrahi müdahale zorunlu olmaktadır. Bu girişimlerde, hastaların sistemik rahatsızlıkları ve bunlara göre uygulanan tedavi yöntemlerinin ne denli önemli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle hastalıklarının tedavisi ve uygulanacak yöntemlerin özenle seçilmesi gerekmektedir. Zira oluşabilecek doku hasarlarında lipid peroksidasyonun rolü olduğu ve bunu membran fonksiyon ve yapısındaki bozulmayı hızlandırarak yapabileceği ileri sürülmektedir (31, 54). Dolayısıyla günümüzde, doku harabiyeti ve yara iyileşmesi üzerinde olumlu etkisi olabilecek epidermal büyüme faktörü (EGF) ve lazer gibi olumlu etkileri olduğu ileri sürülen faktör ve cihazlardan yararlanılmak istenilmektedir (8, 9,10,11. 30). Diabetes mellitus (diabet), insulin hormonunu yokluğu, yetersizliği veya eksikliği nedeniyle kan şekerinin normal düzey (% mg) üzerine yükselmesiyle teşhis edilebilen özel bir hastalık adıdır (40,47). Klinik gidişi ve komplikasyonları ile diabetes mellitus bir hastalık tablosu olup sadece kan şekerinin yüksekliğinden ibaret değildir. Birbirinden oldukça farklı patojenez gösteren ve nispeten farklı semptomlar veren çeşitli tipleri vardır (15, 40). Bu tiplerin ortak yönleri mutlak veya nisbi insulin eksikliği olmasıdır. Cerrahi girişimlerde infeksiyonun gelişmesi, yara iyileşmesinde gecikme gibi komplikasyonlarla karşılaşılabilineceği ve populasyonda % 2 ila % 5 sıklıkta olduğu kabul edilen diabet hakkında her hekimin bilgi sahibi olması gereklidir (15, 47). Doku hasarı oluşumundaki rolleri ile serbest oksijen radikalleri ilgi odağı haline gelmişlerdir. Hayatın devamlılığı için önemi tartışılmaz olan oksijen, serbest radikallerin oluşumuna yol açtığı içinde toksik olabilmektedir. Zira serbest radikallerin protein, lipid ve nükleik G.Ü. Dişhek. Fak. Ağız. Diş, Çene Hastalıkları ve Cerrahisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. 11

21 EGF ve Laser'in Lipicl Peroksidasyon Üzerine Etkileri. G.Ü. Dişhek. Fak. Der., 1996 asit gibi makromoleküllerle etkileşmeleri hücre yapı ve fonksiyonlarında önemli değişikliklere neden olabilmektedir (6) (Şekil 1). _ OH DMA Sarmal yıkımı Kromozom kırıiması Onkcjen aktivasyonu Yaşlanma Eskil 1. Oksijen radikallerinin biyolojik sistemlerdeki etkileri. Birçok rahatsızlığın patogenezisinde. inflamasycnun açıklanmasında serbest radikaller görülmektedir (13, 44). (Tablo 1). Tablo 1. Serbest radikallerle ilgili bazı hastalıklar. İnflamasyon İmmünolojik hastalıklar Ürolojik hastalıklar Yaşlanma Nörolojik hastalıklar Ateroskleroz İskemik hasar Hücre ölümü Doku hasarı Iskeımi/.Repe'füzyon DNA baz yıkımı İnfeksiyon hastalıkları Diabetik katarakt Karsinojenezis Göz hastalıkları Deri hastalıkları Muskuler distrofi Karaciğer hastalıkları Hücre membranlannda bulunan doymamış yağ asitlerinin oksijen radikallerinden etkilenmesiyle lipid peroksitler oluşur (2, 27, 39). Bu hücre membran lipitlerinin peroksidasyonu, doku hasarına yol açan mekanizmalardan biri olarak belirtilmektedir (54,31). Malondialdehit r MDA), bir lipid peroksidasyon ürünüdür (5, 14, 4?). MDA'nın proteinlerle, RNA, DNA ve fosfolipidlerle ilişkisi, hem plazma membranları, hemde intrasellüler harabiyete neden olabilir (22, 50, 52). Malondialdehit, 1. Membran formasyonunu bozar. 2. Membran tabakasındaki aminofosfolipid organizasyonunu bozar. 3. Düşük dansiteli lipoproteinleri modifiye eder ve metabolik yolunu değiştirir, 4. Mutajen olarak etki eder. Organizmada serbest radikallerin toksisitesini önleyen güçlü savunma sistemleri bulunmaktadır (21) (Tablo 2). Savunma mekanizmaları serbest radikal üretim hızı karşısında yetersiz kalınca zararlı etkiler görülmektedir. Tablo 2. Bioiojik sistemlerde bulunan antioksidantlara örnekler, Süperoksid dismutaz Glutatyon peroksidaz Vit C, A, E ve K Albumin Tiyoller Transferrin EGF ve lazerin hücre proliferasyonunu artırarak yara iyileşmesinde rol oynadığı bilinmektedir (8, 9, 10, 11, 12, 30, 32). İnsanda fazla sayıdaki dokuda varlığı gösterilen EGF, birçok mezodermal ve ektodermal kökenli hücre için mitojenik özelliktedir. Etkili olduğu hücrelerde iyon alınımmı, glikozisi, DNA ve RNA ile protein yapımını artırıcı özellik gösterdiği bilinmektedir (38, 41). Ayrıca EGF'nin intraperitonea! veya topikal uygulamaları ile deri yaralarının iyileşmesini hızlandırdığı deneysel olarak gösterilmiştir (19, 21, 23, 37). Güçlerine göre soft, mid ve power olarak 3 gurupta sınıflandırılan lazerin ise bioiojik etkilerini, immünostimülasyon, intrasellüler metabolizma enzimlerinin aktivasyonu ve yara iyileşmesinin stimülasyonu şeklinde özetleyebiliriz (11, 26, 30). Diabet rahatsızlığı olanlarda, yara iyileşmesi normal bireylere nazaran daha uzun sürmek- 12

22 Cilt 13, Sayı 1 YILMAZ tedir (15, 47). Diğer taraftan elektrokoter uygulamalarında da yara iyileşmesinin geciktiği savunulmaktadır (24, 53). Bu nedenlerle çalışmamızda EGF ve Lazerin, diabetli deneklerde elektrokoter ile oluşturulan yaralardaki iyileşmede, lipid peroksidasyon aktivitesini araştırmayı amaçladık. MATERYAL VE METOD Çalışmamızda her biri 25 gr ağırlığında 96 adet Balb/c; Amerikan türündeki beyaz erkek fareler kullanıldı. Bunlardan 48'i nondiabet gurubu, streptozotosin uygulanarak (17) şeker hastalığı oluşturulan 48 fare ise; di,abet gurubunu oluşturdu. Diabet gurubuna, streptozotosin uygulamasından 15 gün sonra yapılan kan şekeri tayininde 240 mg/dl değerinin üzerindeki hayvanlar dahil edildi. Her iki gruptaki farelerin sırt bölgelerine «Martin Elektrom 30» elektrokoteri ile 1 cm boyutunda insizyon yapılarak çalışma 6 gurupta değerlendirildi. 1. Gurup Diabet (16 Denek) 2. Gurup Nondiabet (16 Denek) 3. Gurup Diabet + Lazer (16 Denek) 4. Gurup Nondiabet + Lazer (16 Denek) Bu 3. ve 4. guruplarda insizyonu takiben hergün 3 dakika «OraLaser 1010» cihazı (Resim 1) ile soft lazer, insizyon bölgesinde gezdirilmek suretiyle tatbik edildi. 5. Gurup Diabet + EGF (16 Denek) Alınan biopsi materyallerinde MDA Uchiyama ve Mihara metoduna göre yapıldı (49). % 1.15'lik KCL'deki % 10'luk doku homojenatlarından 0.5 mi alınıp üzerine 3 mi % 1 fosforik asit ve 1 mi % 0.6 thiobarbiturik aset (TBA) ilave edildi. Karışım 95 C sıcaklıkta 45 dakika kaynatıldı. Üzerine 4 mi n-butanol konuldu devirde 5 dakika santrifüj edildikten sonra, tüpün üst kısmındaki n-butanol fazı 535 ve 520 nm'- de spektrofotometrede okundu. 1, 1, 3,3-tetrahoxypropane standart olarak kullanıldı. Sonuçlar nanomol MDA gr/doku olarak ifade edildi. Bulguların istatistiki değerlendirilmelerinde, tesadüf bloklarında faktoriyel deneme tekniğine uygun olarak varyans analizleri hesaplanmış, her bir uygulama şekli (diabet, nondiabet, EGF, lazer) ile bunların birbirleri ile olan interaksiyonları % 5, % 1 seviyesinde anlamlı olup olmadıkları kontrol edilmiştir. Değerlendirmeye en yüksek interaksiyon seviyesinde önemli olanlar alınmıştır. Anlamlı bulunanlar için asgari önemli fark hesaplanarak gerekli karşılaştırmalar buna göre yapılmıştır (7). Tablo 3 : 1. Gurup (Diabet) BULGULAR 1-Giin 3. Gün 5. Gün 7. Gün Gurup Nondiabet + EGF (16 Denek) Bu 5. ve 6. guruplarda insizyon uygulamadan 24 saat önce intraperitoneal (İ.P.) olarak EGF 10 pıgr/kg/gün dozunda (3) verilerek biopsi alınacağı güne kadar günde bir kez olmak üzere devam edildi. Her 6 gurubu oluşturan denekler 1., 3., 5. ve 7. gün alt guruplarına ayrılarak bu günler sonunda insizyon bölgelerinden alınan biopsiler alimünyum folyaları içinde sıvı azot içeren tanklarda derin dondurucuda muhafaza edildi. Tp.hlo 4 2. Gurup (Nondiabet) 1. Gün 3. Gün 5. Gün 7. Gün