Rekabetin arttığı havacılık sektöründe charter pazarı daralıyor

Transkript

1 04 KASIM 2012 ǀ 10 TL Rekabetin arttığı havacılık sektöründe charter pazarı daralıyor ÜCRETSİZ ÖZEL EK CROWNE PLAZA BURSA Bankaların turizm sektörüne kullandırdığı kredi oranı artıyor Bölge bölge dünya yatırım eğilimleri World Travel Market, 2013 için umut vermedi Otel tasarımlarında tema, fonksiyonellik ve konfor ön plana çıkıyor

2

3

4 İÇİNDEKİLER acenteler/havayolları Rekabetin arttığı havacılık sektöründe charter pazarı daralıyor Havayolu şirketleri charter pazarı için ne dediler Haberler yatırım Asyalı ve Ortadoğulu yatırımcılar Batı daki krizi fırsata çevirdiler Bölge bölge dünya yatırım haritası Uluslararası zincirler Asya-Pasifik te büyüyor Röportaj: Nalan Turnalar Haberler oteller Otel tasarımlarında tema, fonksiyonellik ve konfor ön plana çıkıyor Dünya otel tasarım trendleri Röportaj: Ahmet Gözlükaya Görüşler Haberler tedarikçiler Bankaların turizm sektörüne kullandırdığı kredi oranı artıyor Turizim sektörüne hangi banka nasıl olanaklar sunuyor? Haberler Diğer sektör haberleri World Travel Market, 2013 için umut vermedi İstatistikler Yetkin Medya Yayıncılık Ticaret Limited Şirketi Adına Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Sebahattin Ercan Genel Koordinatör Bülent Büyükaras Editör Özlem Kasa Görsel Yönetmen Türkel Hocaoğlu 2 ǀ turizm&yatırım ǀ Yazı İşleri Ece Yarkataş İletişim Tel: pbx Reklam Tel: pbx Faks: Baskı: Özgün Ofset Tel: Issn: Adres: Yetkin Medya Yayıncılık Emniyetevler Mah. Bornova Sok. No: 5/B, 4. Levent / İstanbul info@turizmyatirimdergisi.com Abonelik 12 aylık abonelik bedeli 90 TL dir. Abone olmak isteyenler için hesap numarası: Yetkin Medya Yayıncılık Ltd. Şti. Türkiye İş Bankası 4. Levent-İstanbul Şubesi. IBAN: TR (Dekont ve adres bilgilerinizi nolu faksa gönderiniz.) Yayın Türü: Ulusal, süreli, aylık Baskı yeri ve tarihi: İstanbul, Kasım 2012

5

6 SUNUŞ Sivil havacılıktaki gelişim ve charter pazarı Türkiye de havacılık sektörü geliştikçe, rekabet de artıyor. Rekabetin artması ise tüketiciye olumlu yansıyor. Havacılık sektörünün gelişmesinden olumlu etkilenen sektörlerin başında turizm geldiği gibi, sektör içerisinde de acentelere katkısı büyük oluyor. Eskiden operasyon düzenlediği bölgelere tarifeli sefer olmadığı için uçak kiralayan tur operatörleri, bugün birçok noktaya tarifeli seferler aracılığıyla tur düzenliyorlar. Bir turizm kavramı olan charter (tarifesiz) seferler ise bu gelişmeye paralel her geçen yıl azalıyor. Bu sayımızda havacılık sektöründeki gelişmeyi ve charter seferlerini ele aldık. Dördüncü sayımızda dikkat çekmek istediğimiz bir diğer konu da dünyadaki yatırım trendleri oldu. Otel yatırımları tüm dünyada nefes kesen bir hızla devam ediyor. Ancak Asya Pasifik bölgesindeki gelişme dudak ısırtacak nitelikte Özellikle Çin yeni yatırımların beşiği olarak karşımıza çıkıyor. Keza Ortadoğu ve Amerika kıtasında da otel yatırımları dikkat çekiyor. Avrupa da durgunluğa rağmen yatırımlar devam ediyor. Türkiye ise Avrupa bölgesinde yatırım potansiyeli yüksek ülkeler arasında yer alıyor. Uluslararası zincirler de bu yatırım haritasını takip ediyorlar. Bu dosyamızda biraz da ayrıntılı olarak dünya yatırım haritasını ve bu haritayı takip eden zincirleri ortaya çıkarmaya çalıştık. Oteller bölümünde ise otellerdeki dekorasyon ve iç mimari trendlerine eğilmek istedik. Bildiğiniz gibi son yıllarda Türkiye nin her yerinde birbirinden şık ve farklı oteller açılıyor. Otel dekorasyon, tasarım ve iç mimarilerinde geçmişten bugüne çok şey değişti. Müşteri kitlesine göre tasarlanan otellerde artık insanları yoran tasarımlar yerine konforu ve fonksiyonelliği öne çıkaran tasarımlar gözde. Bu haberimizde ayrıca dünya otel trendlerini göstermek istedik. Son olarak turizm sektörü için son derece önemli bir konu olan krediler konusunu ele aldık. Krediler denince de akla ilk gelen bankalar oluyor. Biz de bankaların turizm sektörüne yönelik çalışmalarını ön plana çıkarmak istedik. Bankaların turizm sektörüne yönelik politikaları geçmişe oranla çok değişti. Bankalar, artık bir endüstri haline gelen turizm sektörüne yönelik, yeni yatırım ve renovasyonlar için yönelik kredi seçeneklerinden, kredilerin geri ödeme tarihlerine, otellere özel kartlardan, pos cihazlarına kadar birçok özel çalışmalar yapıyorlar. Keyifle okumanız dileğiyle Turizm ve Yatırım Dergisi 24 ǀ turizm&yatırım ǀ

7

8 ACENTE/HAVAYOLLARI DOSYA Rekabetin arttığı havacılık sektöründe charter pazarı daralıyor Türkiye ye gelen ziyaretçi sayısı yüzde 137,3 artarak son 10 yılda 13,2 milyondan 31,4 milyona yükselmesi sivil havacılığın hızla gelişmesini beraberinde getirdi. Bir yandan Türk Hava Yolları (THY) devasa bir şirkete dönüşürken diğer yandan özel havayolu şirketlerinin hem sayısı hem de uçak sayısı arttı. Daha çok münferit müşterilere hizmet verdiği bilinen THY nin turizm pastasından daha çok pay almak istemesi ve bu alana yoğunlaşması havayolu şirketleri arasındaki rekabetin daha da artmasını beraberinde getiriyor. Bu durum, THY gibi dev bir şirketle rekabet etmekte zorlanan küçük havayolu şirketlerini yeni pazarlara ve yeni stratejilere yöneltiyor. Havayolu şirketleri, bir taraftan artan yakıt, vergi, personel vb. gibi maliyetler ve düşük karlarla baş etmeye çalışırken diğer yandan da değişen pazar koşullarına ayak uydurmaya çalışıyorlar. Değişen pazar koşullarına dayanamayan havayolu şirketleri ise birleşmeler veya küçülme yoluyla ayakta durmaya çalışıyor. Değişimle baş edemeyenler ise satışa yöneliyor. THY filosunu 194 uçağa çıkardı THY nin gerek filo gerek uçtuğu nokta gerekse turizm sektörüne yönelik çalışmalarını artırması pazarın daha da genişlemesine vesile oldu nin ilk yarısında açılan 8 yeni dış hat ile birlikte uçulan dış hat sayısını 90 ülkede 157 noktaya taşıyan THY, uçak sayısını ise 19 adet artışla 151 i dar gövde, 37 si geniş gövde ve 6 sı kargo olmak üzere toplam 194 e çıkardı. Öte yandan sivil havayolu şirketlerinin sayısında da gözle görülür bir artış yaşandı. TÖZHİD e bağlı 11 havayolu şirketi bulunurken, bu şirketlere ait 162 uçak ve 31 bin 15 koltuk kapasitesi yer alıyor. Yine TÖZHİD e üye 3 kargo havayolu şirketi, 20 uçak ve 934 koltuk sayısı ile hizmet veriyor. Avrupa daki değişim Türkiye yi de etkiliyor Ucuzcu (Low cost) diye tabir edilen havayolu şirketlerinin artışının internet teknolojisiyle buluşması, havacılık sektöründe yeni gelişmeleri beraberinde getirdi. Maliyetlerini kurtarmak isteyen ucuzcu havayolu şirketleri, eskiden charter yapılan birçok noktaya tarifeli sefer yapmaya başladılar. Düşük tarifeli havayolu şirketlerinin Akdeniz de öne çıkan neredeyse tüm turizm destinasyonlarına tarifeli sefer koyması, charter yapan havayolu şirketlerinin rekabet etmesini zorlaştırıyor. Charter seferler paket tur pazarında Rusya ve BDT ülkelerinde hala varlığını güçlü bir şekilde korurken, Avrupa ve Akdeniz pazarında azalmaya devam ediyor. Charter la işe başlayan havayolu şirketleri tarifeli seferlere kaydı Sivil havacılıkta yaşanan gelişme, yurtiçinde ve yurtdışında uçulan nokta sayısını artırırdı. Bu alanda yaşanan bir başka gelişme de ilk başlarda charter yapan bir çok şirketin tarifeli sefere dönmesi oldu. Eskiden turistik des- 26 ǀ turizm&yatırım ǀ

9 tinasyonlara yoğun bir şekilde charter yapan Atlasjet, Pegasus, Onurair, Sunexpress gibi önemli havayolu şirketleri, charter pazarından tarifeli hatlara döndüler. Tarifeli seferlerin olmadığı noktalara hala charter (tarifesiz) uçuşlar düzenleyen bu şirketlerin faaliyet alanlarında charter in oranı geçmişe oranla düştü. Öte yandan ulusal havayolu şirketi THY nin gerek uçakların doluluk oranlarını artırmak gerekse turistik destinasyonlara yönelmesi Türkiye de charter yapan diğer havayolu şirketlerini olumsuz etkiledi. THY bir taraftan tur operatörlerine yönelik çalışmalarını artırmak için uygun şartlar sunarken, diğer taraftan tur operatörlerinin charter taleplerine de cevap veriyor. THY son 5 yılda charter payını iki katına çıkardı. Değişim tur operatörlerine yaradı Havacılık sektöründe yaşanan bu gelişmeler, bir taraftan tüketiciye olumlu yansırken diğer taraftan da tur operatörlerine yarıyor. En genel anlamıyla, tur operatörlerinin bir uçağı komple kiralaması olarak tanımlanan charter uçuşlarının odak noktasını tur operatörleri oluşturuyor. Tur operatörlerinin charter uçuşlar yerine daha avantajlı konuma gelen tarifeli seferlere yönelmesi, pazardaki ağırlığın tarifeli seferlere dönmesine olanak sağladı. Turizm sektörünün önemli bir ayağı olan charter seferlerin pazar payı, tarifeli seferlerin yapıldığı noktalarda azalırken, tarifeli seferlerin olmadığı yeni destinasyonlarda devam ediyor. Charter yapamayan şirketler, uçaklarını kiralıyor Yakın mesafelerde düzenlenen charter pazarında her geçen yıl maliyetler artarken, rekabet güç hale geliyor. Geçmiş yıllara göre charter pazarındaki payları ve kârları düşen havayolu şirketleri, uçağın boş kalmasındansa özellikle yolcu trafiğinin azaldığı kış aylarında ucuz fiyata kiralamayı tercih ediyorlar. Firma yetkilileri, charter pazarında kârların eskisi gibi olmadığını belirtiyor. Küçük havayolu şirketlerinin zor günler yaşadığını ifade eden uzmanlar, küçük firmaların ayakta kalmasının her geçen yıl güçleştiğine işaret ediyorlar. Havacılıkta zor günler yaşanıyor Alınan bilgilere göre zor günler geçirdiği belirtilen Sunexpress in mali sıkıntı nedeniyle personel sayısında kesinti yapacağı belirtiliyor. İstanbul Sabiha Gökçen deki (SAW) 2012/13 kış ve 2013 yaz programını da küçülteceği bildirilen şirketin, 3 uçağını da Anadolujet e uzun süreli olarak kiraladığı kaydedildi. Sunexpress Almanya, Boeing tiplerinden oluşan 7 uçaklı filosunu 5 uçağa düşürecek. Öte yandan uzun yıllar charter pazarının önemli oyuncularından biri olan Onurair, yaşadığı mali sıkıntılar nedeniyle satışa çıkarıldı. IATA 2013 için olumlu mesaj verdi IATA verilerine göre uluslararası hava taşımacılığının büyüme trendinde bir yavaşlama görülüyor. Geçen iki çeyrekte uluslararası taşımacılığında görünen yavaşlamaya rağmen önemli bölgesel değişimler yaşandığına dikkat çekiliyor. Asya-Pasifik bölgesi piyasasında yoğun rekabet bulunduğuna dikkat çekilen raporda, büyüme trendinin zayıfladığı ve piyasada yüzde 0,5 daralma görüldüğü bildiriliyor. Durgunluk yaşanan Kuzey Amerika havayolları ise bu yıl kapasite ve talep artışına rağmen en yavaş genişlemenin görüldüğü bölgelerden bir tanesi oldu. Bölgede bir yıl öncesine oranla Ağustos ayında yarım puanlık bir artış yaşandı. Öte yandan Avrupa bölgesinde uluslararası hava taşımacılığında hızlı bir gelişme yaşandığı kaydediliyor. Geçen yıla kıyasla ağustos ayında yüzde 16,7 lik bir gelişme görüldü. Ekonomik durgunluğa rağmen, Avrupa bölgesinde hava taşımacılığında yaşanan genişleme, geçen yıla göre yüzde 5,6 olarak gerçekleşti. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA, 2012 de dünya genelinde havayolu şirketlerinin toplam kazancının 4,1 milyar dolar olacağını açıkladı. IATA, daha önce 2012 gelir tahminini 3 milyar dolar olarak belirtmişti. Dünya genelinde 240 üyesi bulunan IATA, 2011 de 240 IATA üyesinin toplam gelirinin 8,4 milyar dolar olduğunu bildirmişti. Bu rakam, toplam cironun yüzde 1,4 üne denk gelmişti de ise öngörülen 4,1 milyar dolarlık gelirin toplam cironun yüzde 0,6 sına denk geleceği belirtiliyor. Bölgeler bazında ise Avrupa kıtasının 1,2 milyar dolar zararda olduğu, buna karşılık Kuzey Amerika da 1,9 milyar avro kazanç elde edileceği bildirildi. Aynı şekilde Asya/Pasifikler de 2,3 milyar dolar, Yakın Doğu da 700 milyon dolar, Latin Amerika da da 400 milyon dolar kazanç elde edilmesi bekleniyor ile ilgili beklentilerini açıklayan IATA, 2013 de petrol fiyatlarının az da olsa düşmesini umdukları için 2013 de 5,8 milyar avro gelir öngördüklerini açıkladı ǀ turizm&yatırım ǀ 7

10 ACENTE/HAVAYOLLARI GÖRÜŞLER Havayolu şirketleri charter pazarı için ne dediler? Ali Genç Türk Hava Yolları Basın Danışmanı Acentelerde talep tarifeli seferlere kayıyor THY olarak, acente, özel ve tüzel kişilerin talepleri doğrultusunda charter seferler yapıyoruz. Münferit satışa açık charter sefer de yapılıyor. THY olarak charter seferler alanında acentelerle biri münferit charter talepleri diğeri ise yaz tarifesi boyunca gerçekleştirilen dizi charter seferleri olmak üzere iki alanda çalışıyoruz. Acentelerle yaptığımız anlaşmalarda münferit charter talepleri bazında, günün şartlarına (filo imkanı, maliyetler, sezonsallık) göre fiyatlama ve her sefer için ayrı anlaşma yapıyoruz. Yaz tarifesi boyunca gerçekleştirilen bir dizi charter sefer talepleri için ise maliyet ve piyasa koşulları göz önüne alınarak tüm seferleri kapsayan sezonluk anlaşma yapılıyor. Bir nokta için birden fazla talip olması durumunda açık arttırma yoluna gidebiliyoruz. Şu an itibariyle charter için 700 e yakın acente ile çalışıyoruz. Dünyanın her yerinden charter talebi aldığımızdan bu sayı her geçen gün artıyor. 5 yıllık dönemde THY nin charter sefer sayısı yaklaşık olarak yüzde arttı. Charter sefer düzenlenen farklı parkur sayısı ise yaklaşık olarak yüzde 40 arttı. Bilindiği üzere Türkiye pazarında THY nin büyük bir ağırlığı var. Ortaklığımızca sürekli açılan tarifeli yeni hatlar sayesinde son zamanlarda pazar koltuk ihtiyacını charter seferler yerine tarifeli seferlerle karşılıyor. Örneğin, önceki yıllarda birçok charter sefer düzenlenen İtalya için şu an itibariyle 7 ayrı noktaya tarifeli sefer düzenleniyor. Bu sayede, önceki yıllarda charter sefer talep eden acenteler koltuk ihtiyaçlarını tarifeli seferlerden anlık koltuk talep ederek veya hard-blok koltuk anlaşmaları yaparak karşılayabiliyor. Bu manada, charter sefer talebi azalmaya başladı. Ama yine de kapalı grup olarak tabir ettiğimiz özel gruplar için her zaman charter sefer ihtiyacı devam edecektir. THY nin hem tarifeli hem de charter seferler için acentelerle Türk Hava Yolları nın Yıllara Göre Charter Seferleri Sefer Parkur Dönem Sayısı Sayısı yürüttüğü yakın işbirliğinin sektöre olumlu katkı sağladığını düşünüyoruz. Musa Alioğlu Saga Havayolları Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Charter diye bir şey kalmamak üzere THY son yıllarda acenteler ve tur operatörleriyle daha sıkı işbirliğine girdi. Dolayısıyla charter pazarında THY nin ağırlığı daha fazla hissediliyor. Neredeyse charter diye bir şey kalmamak üzere... Tarifeli seferlerde Sunexpress, THY ve yabancı şirketler var. Avrupa dan turist taşımacılığında bizim şirketlerimiz çok büyük potansiyeli elde edemiyorlar. Eskiden Avrupa dan gelen turistlerin büyük bölümünü Türk şirketleri taşıyordu ama bu oran her yıl düşüyor. Özel sektörün payı azaldı, THY nin payı arttı. Eskiye oranla yüzde THY nin payı arttı denebilir. Charter yapan firmalar faaliyetlerine devam ediyor. Antalya da Sky Havayolları, Corendon var. İstanbul da Tailwind, Saga, Free Bird var. Onur, Atlasjet ve Pegasus un da charter pazarında payı var. Ama eskiye oranla payları azaldı. Çünkü eskiden Pegasus ve Onur başlı başına charter şirketiydi. Şimdi tarifeliye ve iç hatlara döndüler. Charter dışında uçak kiralama işinde de gelişmeler oldu. Pazar daralınca uçakları boş tutmaktansa ucuz fiyata çalıştırayım mantığı gelişti. Bu da karları düşürdü. Çünkü eskiden olduğu gibi karlardan söz etmek mümkün değil. Yerde duran uçak zarar eden uçaktır. Birçok şirket yurtdışına uçak kiralamaya devam ediyor. Charter yapanlar yurtdışına uçağı belli dönemlerde kiraya verirler. Mesela bizim şirketimiz Saga yapıyor. Tailwind hem uçak kiraya veriyor hem charter yapıyor. 28 ǀ turizm&yatırım ǀ

11

12 ACENTE/HAVAYOLLARI GÖRÜŞLER Güliz Öztürk Pegasus Hava Yolları Ticaretten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Charter seferlerin pazar payı azaldı Özel havayolu şirketlerinin iç ve dış hat tarifeli seferlerinde gözle görülür bir artış yaşandı. Bu artış, tur operatörlerinin operasyonlarını daha az risk alarak yapmaya yöneltti. Pegasus, düşük maliyetli havayolu olarak yepyeni bir iş modelini Türkiye ye getirdi ve benimsetti. Bu sebeple Türkiye den yurtdışına gidecek misafirler, paket turlar yerine artık kendi seyahat planlarını hazırlayabiliyor. Bu yöndeki talep de tarifeli seferlerin artmasını sağlamış oldu. Dolayısıyla, charter seferlerde geçmişe göre sayısal anlamda bir azalış olmasa da tarifeli seferlerdeki artış nedeniyle charter seferlerin pazardaki payı azalmış oldu. Sektör, hem tarifeli hem charter seferlerine ihtiyaç duyuyor. Artık Avrupa nın birçok ülkesine çok uygun fiyatlarla uçmak mümkün Charter seferler bu ülkelere geçmişte olduğu gibi yoğun yapılmıyor. Türk şirketleri, yurt dışından Türkiye ye yolcu getirebiliyor. Ancak trafik hakları nedeni ile Türkiye dışında bir ülkeye operasyon gerçekleştiremiyor. Belki geçmişe göre charter sefer yapılan pazarlar değişti ve değişiyor. Ancak halen charter seferlere ciddi ihtiyaç duyulan pazarlar mevcut. Pegasus olarak, 22 yıldır hem operasyonel hem de finansal anlamda charter operasyonlarını başarılı bir şekilde yürütüyoruz yılında 9 ülkeye charter sefer gerçekleştirdik için ülke sayısını 12 ye çıkarmayı planlıyoruz. Charter alanında her geçen gün, maliyetler artıyor ve rekabet zorlaşıyor. Ancak, biz bu konuda avantajlıyız çünkü iş modelimiz gereği, maliyetlerin nasıl yönetilmesi gerektiğini iyi biliyor ve bu konudaki konsantrasyonumuzu daima yüksek tutuyoruz. Öte yandan Pegasus Hava Yolları olarak, 2005 yılında başlattığımız tarifeli uçuşlarımızı, bugün 25 ülkede 59 noktaya çıkardık. Yurtdışında, 37 noktaya uçuyoruz. Geçen yıl 11,3 milyon yolcu taşıdık. Kurulduğumuzdan beri taşıdığımız yolcu sayısını 46 milyona çıkardık. Bununla beraber uçuş ağımıza her gün yeni destinasyonlar ekliyoruz. Uçuş ağımızın dışında kalan bölgelere, talep doğrultusunda charter uçuşlar düzenliyoruz. Orhan Coşkun Atlasjet CEO su Charter taşıyıcıların ayakta durması imkansız hale geldi Havacılık sektöründe yaşanan kriz nedeniyle sektörde sorunlar büyüyor. Pazar hızla büyüklerin eline geçiyor ve küçük şirketlerin var olma şansları giderek azalıyor. Pastanın tamamı büyük oyuncuların eline geçiyor. Havayolu sektöründe risk yüksek, kârlar düşük. Geçen yıl 11 uçak şirketi battı. Bu yıl ilk altı ayda 18 şirket kapıya kilit vurdu, yıl sonuna kadar bu sayının 35 civarında olacağı söyleniyor. İster yurt içinde ister yurt dışında olsun batan şirketin vebalini bütün havacılık camiası olarak çekiyoruz. Çünkü cıvatalar bir yerden oynamaya başlayınca ikram, yer ve teknik bakım hizmeti verenler peşin parayla iş yapmaya başlıyor. Sektörün kredibilitesi zayıflıyor. Öte yandan günümüzde charter taşıyıcıların ayakta durması imkansız hale geldi. Bütün havayolu şirketleri tur operatörlerine verilen fiyatları bilir. Herkes diğer uçak şirketlerinin maliyetini de bilir. Bu maliyetler birbirine çok yakındır. Hayatta kalmanın iki yolu var. Biri evlilikler yaparak birleşmek, diğeri de kendi hedef kitleni kampanya bombardımanıyla büyütmek. Bunu da kenarda duran ciddi boyutta bir maddi güçle sağlayabilirsiniz. Bundan 20 yıl öncesine kadar havacılıkta en tatlı payı charter (tarifesiz) seferlerle elde ediyorduk. Charter şirketleri 6 ay uçar 6 ay yatardı bu şekilde çarkını döndürürdü. Çünkü o zaman büyük havayolu şirketleri küçük charter şirketlerinin uçtuğu noktalara sefer yapmıyordu. Günümüzde ise büyük oyuncuların hepsi küçük şirketlerin pastalarına el atarak onların uçtuğu turizm bölgelerine uçmaya başladı. Bu da kar marjlarını düşürdü. Küçük oyuncular olarak biz, büyük oyuncuların kalite marjlarını yakalayarak sektörde tutunmak zorundayız. Turizm büyük hızla koşarken biz havacılık sektörü olarak arkasına takılarak koşturmaya başladık. Biz de otelciler gibi tur operatörlerine bağımlı olarak hareket ettik. Ancak bu şekilde sürdürülebilirlik mümkün değil. Sektörde personel ve yakıt giderleri arttı ǀ turizm&yatırım ǀ

13

14 ACENTE/HAVAYOLLARI GÖRÜŞLER Hacı Say SunExpress Genel Müdür Yardımcısı Charter in oranı azalsa da yolcu sayısı istikrarlı artıyor Türkiye ve Almanya arasındaki turizm trafiğine hizmet vermek üzere 1989 yılında Antalya da kurulan SunExpress, Nisan 1990 dan Nisan 2001 e kadar sadece charter pazarında yer aldı. Nisan 2001 de ise başlattığımız Antalya-Frankfurt seferleriyle Türkiye nin yurtdışına tarifeli sefer düzenleyen ilk havayolu olduk den bu yana tarifeli seferlerimizde büyük bir artış oldu. Bununla beraber ana iş kolumuz hala turizm ve tur operatörü iş ortaklarımızla birlikte charter pazarında Türkiye nin en büyük oyuncularından biriyiz. Türkiye de THY dışında kalan pazarı değerlendirdiğimizde, tarifeli dış hat seferlerinin son 5 yılda ön plana çıktı. Bundan öncesinde yapılan uçuşların büyük çoğunluğu charter seferi olarak gerçekleşiyordu. Charter iş kolunun genel pazar içindeki payı yüzdesel olarak azalıyor olsa da, charter yolcu sayıları istikrarlı büyümeye devam ediyor. Pazar full charter dan split charter sistemine döndü Eskiden yeni bir hat açılmadan önce tur operatörlerinin talepleri değerlendirilir ve hattın açılıp açılmaması kararında bu taleplerin ağırlığına bakılırdı. Ancak günümüzde havayolu yolcusu nasıl esneklik istiyorsa, tur operatörleri de esnek bir iş yapısı kurmak istiyorlar. Yine eskiden tur operatörleriyle ağırlıklı olarak full charter anlaşmaları yapardık. Ama bugünlerde split charter sistemi çok daha yaygın bir şekilde tercih ediliyor. Hatta tur operatörleri pek çok tarifeli seferlerimizden sabit kapasiteler alıyorlar. Böylece aynı uçak içerisinde, farklı tatil beklentileri olan müşteriler taşınabiliyor. Bu durum, yani fullcharter ların oransal olarak azalması, yıllardır birlikte çalıştığımız tur operatörleri ile olan bağımızı etkiledi hatta çalıştığımız tur operatörü sayısında artış olmasına neden oldu. Biz, yolcularımızın seyahat alışkanlıklarındaki bu değişimi görerek, bu değişim ihtiyacını karşılayacak uygun ürünleri geliştiriyoruz ancak bu durumu charter pazarının bittiği şeklinde yorumlamıyoruz. Pazarımız artık çok daha detaylı segmentlere ayrılıyor ancak Türkiye nin sunduğu kaliteli turizm ürünü Avrupalı orta sınıf tüketiciler için hala çok gözde. Daha fazla tur operatörüne hizmet vermeye başladık Charter uçuşlarında son 1-2 yıldır yeniden bir yükselme trendi gözlemliyoruz ve bunun devam edeceğini öngörüyoruz. Son yıllarda daha fazla tur operatörüne hizmet vermeye başladık. Örneğin biz, 2012 yaz sezonunda Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarında toplam 91 destinasyona uçuş gerçekleştirdik. Uçulan noktalar arasında Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kosova, Lübnan, Malta, Mısır, Norveç, Romanya, Slovenya ve Türkiye deki onlarca destinasyon yer aldı yılında yolcu sayımızı önceki yıla oranla yüzde 15.8 artırarak 7,7 milyona, ciromuzu da yüzde 30,3 artışla 666 milyon avroya yükseldi. Yolcularımızın yarısından fazlası dış hatlarda uçtu. Turizm sektöründe herkesin ortak sorunu, turizm sezonunun özellikle Antalya, Bodrum ve Dalaman için çok kısa olmasıdır. Geçtiğimiz yıllarda Antalya için sezon Mart Kasım ayları arasındayken, bugün maalesef tekrar daralma yaşanıyor. Sezonun uzatılması, sağlık, inanç ve spor turizmi gibi segmentlerin güçlendirilmesinin charter pazarının sürdürülebilirliği için önemli olduğunu düşünüyoruz ǀ turizm&yatırım ǀ

15

16 ACENTE/HAVAYOLLARI HABER Bakanlık JATA yöneticilerini İstanbul da ağırladı Turizm anlamında Türkiye ile işbirliğini geliştirmek isteyen Japonya Seyahat Acentalar Birliği (JATA) bu yılki yönetim kurulu toplantısını İstanbul da gerçekleştirdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ağırlanan JATA yöneticileri, düzenledikleri basın toplantısında, iki ülke arasındaki işbirliğinin geliştirilmesine dikkat çektiler. Kültür ve Turizm Müsteşar Yardımcısı Faruk Şahin, TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, Japonya Büyükelçiliği Turizm Müşaviri Ayşegül Atmaca nın vanı sıra birçok üst düzey yetkilinin katıldığı toplantıda konuşan Kültür ve Turizm Müsteşar Yardımcısı Faruk Şahin, Türkiye nin Japonya gibi uzak destinasyonlardan turist çekemediğini belirterek, Japonya dan gelen turist sayısını arttırmayı hedeflediklerini söyledi. Bu kapsamda JATA yöneticilerinin Türkiye yi ziyaret etmesinin önemli olduğunu dile getiren Şahin, değer TAV, ISO belgesi almaya hak kazandı TAV Havalimanları nın iştiraki TAV İşletme Hizmetleri, ISO 10002:2004 Müşteri Memnuniyeti ve Şikâyet Yönetim Standardı Belgesi ni almaya hak kazandı. ISO 9001:2008 Kalite Yönetimi Sertifikasını 2011 yılında alan firma, ISO 10002:2004 Müşteri Memnuniyeti ve Şikayet Yönetim Standard Belgesini de aldı. TAV İşletme Hizmetleri nin gerçekleştirdiği hizmetler, çeşitli denetimlerden geçerek; İngiltere Kraliyet Akreditasyon Servisi (UKAS) ın akredite ettiği United Registrar of Systems (URS) tarafından belgelendi. verdikleri Japonya ile ilişkileri geliştirmek istediklerini kaydetti. Atmaca: 2014 te 350 bin Japon bekliyoruz Daha sonra söz alan Japonya Büyükelçiliği Turizm Müşaviri Ayşegül Atmaca ise Japonların ağırlıklı İstanbul, Kapadokya ve Pamukkale ye geldiğini ancak diğer destinasyonların da tur programlarına eklenmesi gerektiğini ifade etti. Atmaca ayrıca, 2014 yılında Japonya dan Türkiye ye gelen turist sayısını 350 bine taşımak istediklerini kaydetti. Jungo Kikuma, Türkiye ye turizm akımını destekleyeceğiz JATA Başkanı Jungo Kikuma, Turizm ve Kültür Bakanlığı nın Japonya da yaptıkları çalışmaları takdir ettiklerini belirterek, Japonya dan gelecek turist sayısının artırılması için Türkiye yi Visit World Projesi ne dahil ettiklerini açıkladı. Japonya nın üç büyük seyahat acente başkanlarının bu toplantıda olduğunu vurgulayan Kikuma, JATA olarak yaptıkları bu ziyaretin her iki ülke için de büyük fayda sağlayacağına işaret etti. TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy da Japonya dan gelecek turist sayısını artırmak için Japon Havayollarının Türkiye ye gelmesinin gerekli olduğuna dikkat çekti. Halen 6 ülkede 12 havalimanında faaliyette bulunan TAV İşletme Hizmetleri, terminallerde havacılık dışı gelirlerin ve ürün/ hizmetlerin yaratılması, reklam ve tanıtım alanlarının pazarlanması, butik yolcu hizmetlerinin geliştirilmesi, müşteri sadakat programları, CIP Salonları İşletmeciliği, seyahat acentesi gibi pek çok hizmet veriyor. Corendon IOSA sertifikasıyla tescillendi Corendon Havayolları, Uluslararası Hava Taşımacılık Birliği (IATA) tarafından verilen Operasyonel Emniyet Denetimi Sertifikası (IOSA) sürecini tamamladı. Corendon Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Yıldıray Karaer, konuyla ilgili yaptığı açıklamada Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü nün desteği ile Yeşil Havalimanı Projesi ni hayata geçirmek istediklerini söyledi. Bir yıl süren denetleme ve uyum sürecinden geçen Corendon, dünyada faal durumdaki 5 bin sivil havayolu şirketi arasında bu sertifikayı almaya hak kazanan 389 şirket oldu. Gönüllü katılıma dayanan, kalite, uçuş operasyonu, bakım, mühendislik gibi denetlemeleri kapsayan IOSA sertifikası, havayolu şirketlerinin operasyonel ve emniyet standartları IATA tarafından tescilleniyor. Karaer: Taviz vermediğimiz uçuş politikalarımızın meyvelerini topluyoruz Corendon Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Yıldıray Karaer, emniyet ve operasyonel kalitenin Corendon için hayati önem taşıdığını belirterek, sertifikasyon sürecine dahil olan havayolu işletmelerinin zorunlu yasal sivil havacılık standartlarının yanı sıra ek birtakım koşullarını yerine getirilmesinin gerektiğini kaydetti. IATA tarafından akredite edilen dünyadaki 8 bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetlendiğini vurgulayan Karaer, uçuş emniyeti politikalarının meyvelerini yüzde 100 aldıklarını söyledi ǀ turizm&yatırım ǀ

17 Thomas Cook yönetiminde ilk Türk Emre Berkin oldu Avrupa nın en büyük tur operatörlerinden Thomas Cook un yönetimine bir Türk girdi. Uluslararası ve yerli birçok önemli firmalarda yöneticilik yapan Emre Berkin, Thomas Cook un yönetim kurulu üyesi oldu. Microsoft ta yılları arasında Avrupa, Ortadoğu ve Afrika bölgelerinin başkan yardımcısı ve Microsoft un Ortadoğu ve Afrika bölge başkanlığını yapan Emre Berkin, Alcatel ve Pegasus gibi firmalarda da üst düzey görevlerde bulundu. Trevalweekly Seyahat acenteliği, konaklama, güvenlik ve havacılık ana alanlarında faaliyet gösteren OTI Holding, Capital Dergisi nin, Türkiye nin yurt dışında faaliyet gösteren en büyük firmalarını belirlemek amacıyla hazırladığı Global 50 Türk Şirketi listesine girdi. Coral Travel ın 5 inci, Sunmar Tour un 24 üncü, Coral Travel Ukrayna nın 39 uncu ve Wezyr Holidays in 40 ıncı sırada yer aldığı sıralamada OTI Holding, 20 grubun yurt dışı cirolarının paylaşıldığı listede 1 milyon 250 bin dolarlık cirosuyla 5 inci sırada yer aldı. Türkiye yi ulusal platformda temsil ediyoruz Capital Dergisi nin Global 50 Türk Şirketi listesinde iştiraklerimiz ile yer aldıklarını belirten OTI Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Bektaş, Marka olmak uzun bir süreç. Tabii ki bugünlere kolay gelmedik ve bu süreçte birçok stratejik karara imza attık. Bu önemli sonuç, çok planlı bir çalışmanın ürünü. OTI iştirakleri Türkiye nin en büyük şirketleri sıralamalarında üst sıralarda yer alıyor dedi. haberine göre Thomas Cook a 1 Kasım da katılması beklenen Berkin, dünya çapında önemli olan bir gruba katılmaktan mutlu olduğunu kaydetti. Thomas Cook un Başkanı Frank Meysman yaptığı açıklamada, Berkin in teknoloji sektöründeki ve uluslararası markalardaki deneyimini gruba getireceğini ifade etti. Ayrıca, milyonlarca müşterilerinin olduğu bir destinasyon olan Türkiye deki hava yolu tecrübesine sahip olmasının büyük bir avantaj sağlayacağını vurguladı. OTI, en büyük 50 Türk şirketi arasına girdi OTI, 2013 te tüm pazarlarında büyüme bekliyor OTI Holding, 2011 yılında toplamda 1 milyon 380 bin turiste hizmet verdi yılında ise bu rakamın 1 milyon 900 bine ulaşması bekleniyor. Grup, 2013 te uçak filosunu arttırmayı İspanya, Mısır, Tayland, Birleşik Arap Emirlikleri ndeki büyümeyi yüzde 25 ten yüzde 50 ye çıkarmayı planlıyor. Yunanistan da 3 kat büyümeyi hedefleyen grup, Türkiye de ise yüzde arasında bir büyüme bekliyor. GTI Travel, ailelere özel kişisel tatil planlama fırsatı Türk tur operatörü GTI Travel, kendi seyahat portalında ailelere özel kişiselleştirilmiş tatil seçeneği çözümü geliştirdi. Danışmanlık yaklaşımıyla hazırlanan GTI Travel ın internet sitesinin yeni rezervasyon yazılımı sayesinde aileler, ihtiyaç ve beklentilerine göre arama yapabilecek. Arama seçeneklerinde, öncelikli olan kriterlere göre havuz kaydırağı veya çocuk mönüsü gibi detayların sunulduğu sitede, tatil bedelinin toplam rakamını belirterek aile bütçesine göre arama imkanı da sunuyor. GTI Travel ın yeni rezervasyon çözümünün, seyahat planlaması aşamasında, önemli bir kolaylık sağladığını belirten GTI Travel Marketing Müdürü Tunç Özler; Hedef müşteri ihtiyaçları ile bizim tekliflerimizi günümüze uygun bir şekilde hızlı, esnek ve aile dostu bir tanımlama üzerinden birleştiriyoruz dedi. GTI Travel, Avrupa seyahat pazarında ilk 6 arasında Avrupa nın en büyük Türk tur operatörü olan GTI (German Travel International) Almanya nın Düsseldorf kentinde bulunan yönetim merkeziyle hizmet veriyor. Almanya ile birlikte Hollanda ve Polonya da da faaliyet gösteren GTI, aynı zamanda Avrupa nın en büyük ilk 6 tur şirketi arasında yer alıyor. Avusturya, Belçika, İsviçre ve Güney Fransa dan son iki yıldır tur operatörlüğü yapan GTI, Avrupalı turiste, Türkiye dışında, Mısır, Kanarya Adaları, Mayorka Adaları, İspanya, Portekiz, Bulgaristan, Yunanistan destinasyonları için de farklı seçeneklerle tatil paketleri sunuyor. GTI, 2012 Türkiye programına Anadolu kültür turlarını da dahil etti ǀ turizm&yatırım ǀ 15

18 ACENTE/HAVAYOLLARI HABER Koray Özbay, Çelebi Hava Servisi nin yeni genel müdürü oldu Beş ülke ve 34 havalimanında yer hizmetleri ile kargo ve antrepo hizmetleri veren Çelebi Hava Servisi A.Ş. nin genel müdürlüğüne Koray Özbay getirildi. Çelebi Hava Servisi nin eski genel müdürü Talha Göksel ise Çelebi Havacılık Holding in İcra Kurulu üyeliğine atandı. Lisans ve yüksek lisans eğitimini, ABD de San Diego Ulusal Üniversitesi Bilgisayar Bilişim Sistemleri nde İşletme Bölümü nde mezun olan Koray Özbay, kariyerine sistem analisti ve programcı olarak başladı. Ticari pazarlama, ürün yöneticiliği gibi alanlarında çalışan Özbay, Accor grupta görev yaptı. Pegasus, uçuş ağına yurtdışında iki, Türkiye de bir nokta ekledi VIP Turizm, 2013 yılında yüzde 15 artış hedefliyor Yeniden yapılanma sürecine giren VIP Turizm, 2013 yılı tur programlarını ve erken rezervasyon fırsatlarını tanıttı. VIP Turizm CEO su Ceylan Pirinçcioğlu, yeni dönemde reklam ve tanıtım ağırlıklı çalışmalara yer vereceklerini belirterek, uzay turizmi gibi yeni ürünlere yöneleceklerinin de sinyalini verdi. Yurt dışı turları yüzde 40, yurt içi turlarda yüze 20 artış yakalayan VIP Turizm, Küba ya, Amerika ve Afrika ya en çok misafir götüren şirket oldu. Uygun fiyatlı tatil paketlerini içeren EcoVIP konseptiyle misafirlerine uygun ve farklı Pegasus Hava Yolları, uçuş ağına Lviv ve Dubai yi ekledi. Pegasus, böylece 25 ülkede 59 noktaya ulaşmış oldu. Öte yandan Pegasus, Aralık itibariyle uçuş ağına Alanya Gazipaşa Havalimanı nı ekleyecek. Lviv şehrini portföyüne ekleyerek, Kharkiv ve Donetsk ten Ukrayna nın sonra üçüncü destinasyona ulaşan Pegasus, Lviv şehrini Türkiye de 14 şehre, yurtdışında ise 12 noktaya bağlayacak. Öte yandan Pegasus, Dubai uçuşlarını Sabiha Gökçen Havalimanı ndan gerçekleştirecek. Pegasus Dubai yi Türkiye de 17 şehre bağlarken, yurtdışında 30 noktaya bağlantılı uçuşlarla bağlayabilecek. Pegasus Hava Yolları, uçuş ağına Aralık ayından itibaren Alanya Gazipaşa Havalimanı nı ekleyecek. TAV Havalimanları tarafından işletilen 500 bin yolcu kapasiteli Alanya Gazipaşa Havalimanı na da tarifeli seferler gerçekleştirecek. Haftanın dört günü, gerçekleştirilecek seferler ile Pegasus misafirlerini Gazipaşa Havalimanı ndan yurt içinde 16; yurt dışında 39 noktaya bağlantılı olarak uçurabilecek. ürünler sunduklarını belirten Pirinçcioğlu, 2012 yılında acente satışlarında yüzde 100 artış yakaladıklarını söyledi. Türk Hava Ceylan Pirinçcioğlu Yolları nın Şarm El Şeyh ve Hurghada gibi bölgelere direkt uçmasının VIP Turizm in satışlarına olumlu yansıdığını belirten Pirinçcioğlu, 2013 yılı rakamlarını tam belirlemediklerini ama minimum yüzde 15 artış hedeflediklerini kaydetti. Onur Air in hisse devri gerçekleşti Geçtiğimiz haftalarda satışa çıkarılan Onur Air in satışı gerçekleşti. Rekabet Kurumu nun internet sitesinden yapılan açıklamada, Onur Air Taşımacılık A.Ş. nin yüzde 7,2 hissesi ile Ten Tour Turizm Endüstri Tic. A.Ş nin yüzde 100 hissesi; Kudret Tuncel, Mehdi Shams, Hüseyin Yavuz Baran, Dilay Akın, Mihran Aksak Uysal tarafından devralınacaktır ifadeleri yer aldı. Rekabet kurallarına aykırı bur durum görülmezse Onur Air in devri bir ay içerisinde gerçekleşmiş olacak. Onur Air in yüzde 51 i hissesi İstanbul Esenyurt ta bulunan Enes Makine nin kurucusu Kudret Tuncel sahip olacak. Diğer yüzde 49 u ise Dubai asıllı İngiliz Mehdi Shams ın olacak. Mehdi Shams, ABD, İngiltere, Almanya, Dubai, Çin ve İran da ofisi bulunan Home Persian şirketinin sahibi olarak biliniyor ǀ turizm&yatırım ǀ

19

20 YATIRIMLAR DOSYA/DÜNYA YATIRIM HARİTASI Asyalı ve Ortadoğulu yatırımcılar Batı daki krizi fırsata çevirdiler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), 2012 turizm ve seyahat alanındaki yatırımlarda geçen yıla göre artış öngörüyor. Jones Lang Lasalle Hotels ise dünyadaki otel yatırım eğilimlerinin geçen yılla aynı seyrettiğine işaret ediyor. Bölgeler arası otel işlem hacminde Asyalı ve Ortadoğulu yatırımcıların Avrupa ve Amerika ya yeni yatırımlar ve satın almalar yoluyla girmeye çalışması dikkat çekiyor. Derleyen: Ece Yarkataş Turizm sektöründeki yatırım eğilimi Türkiye de olduğu kadar dünyada da artarak devam ediyor. Dünya Turizm Örgütü nün (UNWTO) hazırladığı rapora göre seyahat ve turizm sektörüne 2011 yılında 743 milyar dolar sermaye yatırımı gerçekleştirildi. Bu sermaye yatırımlarının 2012 yılında yüzde 3,5 oranında artış göstermesi bekleniyor. Kamu ve özel sektör yatırımlarının tamamı ele alındığında ise 2012 yılında seyahat ve turizm sektöründeki toplam yatırımların payı yüzde 4,8 lik bir artış gösterecek. UNWTO, 2022 yılında tüm yatırımlar içerisinde turizm sektörüne ayrılan payın yüzde 5,6 lik artış ile 1,320 milyar dolara çıkmasını öngörüyor. Yatırımcılar 2012 de kendi ülkelerine odaklanıyor Uluslararası danışmanlık firması Jones Lang Lasalle Hotels tarafından hazırlanan rapora göre bu yıl otel piyasasında yaşanan işlem hacmi geçen yılla aynı düzeyde seyrediyor. Konaklama alanında işlem hacminin 31 milyar dolar olması bekleniyor. Uluslararası sermaye içinde otel yatırım hacminin payı 2010 yılında yüzde 53 iken 2011 yılında yüzde 32 ye geriledi. Bu durumun yatırımcıların, uluslararası yatırımlar yerine kendi ülkelerindeki yatırımlara odaklanmasından kaynaklandığına dikkat çekiliyor. Yeni otel yatırımları Asya Pasifik te destek görüyor Asya Pasifik te yeni otel inşaatları desteklenirken, Avrupa- Ortadoğu- Afrika (EMEA) bölgelerinde düşüş görülüyor. Mevcut otel yatırımlarının devam ettirilmesi anlamında Amerika bölgesinde ve Asya Pasifik bölgesinde azalış devam ediyor. EMEA bölgesinde ise artış yaşanıyor. Otel satışlarında ise bütün bölgelerde büyük bir artış görülüyor. Asya Pasifik ve Amerika bölgelerinde gerçekleşen bu artış, EMEA bölgesinde en yüksek seviyeye ulaşıyor. Avrupa Bölgesinde süren ekonomik belirsizlik; İskandinav bölgesinin güçlü ekonomisi sayesinde satın alıcıların, Stockholm ve Kopenhag şehirlerine kaymalarına neden oluyor. Seul gelişen piyasalar içine yeni giriş yapmasına rağmen yatırımcıların inşaat planlarının arttırdığı bir şehir olarak karşımıza çıkıyor. Asyalı yatırımcılar, gözünü Avrupa ve Amerika ya dikti Dünya otel yatırımlarını bölge bölge ele aldığımızda Asya sermayesi dünya genelinde hem bölge içinde hem de bölgeler arası yatırım hacminde yüzde 28 lik bir paya sahip olduğu görülüyor. Asya sermayesinin hedef pazarları ise Fransa, Almanya, İngiltere, Yeni Zelanda, 18 2 ǀ turizm&yatırım ǀ