KÖROĞLU GERÇEKTEN HALK KAHRAMANI MIDIR? Cumartesi, 11 Nisan :53

Transkript

1 Köroğlu yaşamamış olsaydı bile halk onu yaratmak gereksinimini duyacaktı. Gerçektende Köroğlu bu günün anlayışına göre- yozlaşmış kimi eylem ve anlayışlar bir yana bırakılırsagerçek bir kahramandır: yiğittir, merttir, hayırseverdir, özellikle dostluk ve arkadaşlığa çok değer verir. Anadolu insanımızın gözünde Köroğlu bir halk kahramandır. Ve yüzyıllar boyunca ondan övgüyle bahsedilmiştir. Köroğlu bir halk kahramanı, zenginden alıp fakirlere dağıtan, Kıratı ile Bolu Beyi gibi bir zalime karşı gelip hattini bildiren, mazlumların yardımcısıdır Köroğlu. Peki, halkın bu kadar sevgisini kazanmış bir kahramanın menşei nedir? Köroğlu nun kimliği üzerine yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlara göre Köroğlu nun kimliği ilgili olarak çok farklı yorumlar yapılmaktadır. Köroğlu nun kimliği hakkında ilk bilgi veren Köroğlu anlatımlarını ilk defa derleyen ve yazıya geçiren kişi Chodzko dur yılında kaleme aldığı eserinde Chodzko Köroğlu yla ilgili olarak şöyle yazmıştır: Bizim eserimizde anlatılanların kahramanı Kurroğlou dur ve kendisi Tuka Türkmenlerinden olup Kuzey Horasan ın yerlilerindendir ve de 17. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Kurroğlou, Khoi( Hoy) ile Erzerum (Erzurum) şehirleri arasında bulunan İran dan Türkiye ye uzanan büyük ticaret yolundan ( ipek yol) geçen kervanları yağmalamak ve bu sırada irticalen şiirler söylemek suretiyle adını meşhur etmiştir. Mirza Velizade, Köroğlu nu Kafkasya 1 / 5

2 hanlarına isyan eden biri olarak kabul eder, Evliya Çelebi de Köroğlu ndan Çerkeş tarafında yaşamış bir haydut olarak bahseder. KÖROĞLU GERÇEKTEN HALK KAHRAMANI MIDIR? 57 Nisan 2009 Boratav a göre de Köroğlu Celali isyanlarına karışmış bir Celali reisidir. Hatta Boratav bununla ilgili olarak kanıtlar dahi sunmuştur. A. Haydar Avcı da Köroğlu nu bir Celali lideri olarak göstermiştir. Hatta Avcı biraz daha ileri giderek Köroğlu nu Sovyet dönemi yazar ve araştırmacılarının üslubuyla sosyalist bir isyancı olarak gösterme gayretlerine de dikkatleri çekmiştir. Araştırmacıların büyük çoğunluğu onun eşkıya olduğu hususunda birleşirken bunun yanında onu eşkıya değil de bir Gazneli Mahmut, bir Mete gibi devlet adamı olduğunu söyleyenlerde bulunmaktadır. Zeki Velidi Toğan; Köroğlu nu 624 yılında Medyalılarla olan muharebelerde hıyanet yoluyla ele geçirilerek öldürülen tarihi Saka kahramanıyla birleştirmektedir. Ayrıca Oğuz rivayetinde Mete ile birleştirmektedir. Ziya Gökalp göre de Köroğlu karakterinin prototipi Gazneli Mahmut tur. Köroğlu nun her yöre ve ülkede değişik versiyonları vardır. Ama benim için asıl önemli olan Anadolu ki ağzında anlatılan Bolu Beyi ile girdiği mücadeledeki versiyonudur. Anadolu versiyonunda Köroğlu tipini haklı göstermek için hem devlet adamları, hem zenginleri, hem de adalet mekanizması karalanmıştır. Yani Köroğlu kurtarılırken bu saydıklarımız feda edilmiştir. Köroğlu nun yaşadığı varsayılan dönemle Köroğlu nun başından geçen olaylar ve karakterler karşılaştırıldığında Köroğlu Destanı çağın ve dö- Bu ve buna benzer yorumlardan anlaşılacağı üzere Köroğlu nun menşei ile ilgili kesin bir kanıya sahip değiliz. Ama menşei ne olursa olsun Köroğlu günümüzde bir eşkıyaya dönüşmüştür. Onu değerlendirirken bu yönü hep ağır basacaktır. Benim kanaatime göre de Köroğlu bir eşkıyadır. Eşkıya 2 / 5

3 olmadığını iddia edenler onun şahsiyetini kurtarmak için zorlama yorumlar yapmışlardır. Köroğlu gibi yiğit, mert, cesur bir halk kahramanın itibarını kurtarmak için olsa gerek bu zorlama yorumlar. Sonuç olarak en nihayetinde Köroğlu, yol kesip zenginlerin malını zorla ellerinden alan, babasının gözlerini kör eden beyden intikam almaya çalışan bir eşkıyadır. nemin anlayışına göre sürekli olarak yorumlandığını göstermektedir. Olayların yy. geçtiği varsayılırsa bu devirde Bolu Beyi gibi bir bey profili mümkün gözükmemektedir. Zaten yazılı kaynaklarda da Bolu Beyi ile ilgili bir belgeye rastlanmamıştır. Osmanlının en iyi olduğu bir dönemde Bolu Beyi gibi acımasız, zalim bir beyin olabileceğini düşünmek mümkün müdür bilemiyorum? Ayrıca orada sadece bolu beyi değil tüm beyler ağalar ve zenginler de yozlaşmış tiplerdir. Adalet dağıtması gereken kadılar rüşvet batağında yüzmektedirler. Köroğlu nun menşei itibari ile değişik rivayetler( Gazneli Mahmut ya da Mete gibi tarihi karakterler) olsa da bizim bildiğimiz anlamda bir eşkıya karakterine nasıl ve niçin dönüşmüştür ya da dönüştürümlesin de bir kasıt var mıdır? Destana ideolojik bir görev yüklenmiş midir? Yapılan derleme ve çalışmalar ideolojik olma eğiliminde olabilir. Destanlar zaman içerisinde gelişen tarihi olayları da içine alarak yeni yorumlamalar katılabilir. Bu yorumlara ideolojik eklemelerde katılabilir. Nitekim eklenmiş gibi de. Köroğlu destanlarında zengin olmak suç. Köroğlu zenginden zorla alıp fakire fukaraya dağıtır. Zengin malı fakire fukaraya vermeyince suç işliyormuş gibi bir izlenim uyandırılmaktadır. Oysa zenginin malını fakir fukaraya dağıtmak gibi bir mecburiyeti yok. Zengin vergisini verip, zekâtını veriyorsa sorumluluğunu yerine getiriyor demektir. Bundan sonrası onun cömertliğine kalmıştır. Fakire ne kadar çok dağıtırsa o onun isteğine kalmış demektir. Ama asla suçlu değildir. Ha bu arada bu efsanelerde zenginler hep hırsız, acımasız ve yol keserek zengin olmuş karakterler olarak karşımıza çıkmıştır. Yani Köroğlu nun mücadele ettiği kişiler hep zalim ya da adaletsiz kişilerdir. Sanıyorum bu da Köroğlu nun yaptığı mücadelenin meşru hale getirilmeye çalışılmasından kaynaklanıyor. Ama sonuçta Köroğlu da çok masum değildir. M. Kaplan 3 / 5

4 Köroğlu tiplemesi için alp tipinin bozulmuş ve yozlaşmış bir şekli olarak bakılması gerektiğini savunmuştur. Köroğlu silah icat oldu mertlik bozuldu diyerek mertlik anlayışından da yanlış yorumlamıştır. Mertlik sadece kılıçla gösterilen bir şey midir? Hayır. Kurşuna topa tüfeğe karşı koymak kılıca karşı koymaktan daha çok mertlik ister. Köroğlu babasına karşı yapılan haksızlığa cezayı kendisi vermiştir. Bu anlamda en az bolu beyi kadar suçludur. Bu anlamda toplum için kötü bir örnektir. Herkes Köroğlu gibi haksızlığa uğradığında kendi işini kendi görmeye başlarsa vay halimize. Devlet çöker, topluma kargaşa hâkim olur. Ve sapla saman birbirine girer. Neyin doğru neyin yanlış olduğuna kim karar verecek? Kişinin kendi adalet duygu ve anlayışı. Mesela Köroğlu destanlarına Bolu Beyi nden daha büyük hükümdarlar varken Köroğlu hiçbir zaman hükümdarla Bolu Beyi nin durumu hakkında görüşmez. Yapılan haksızlıklarla ilgili olarak hükümdara bilgi vermez ona başvurmaz. Adalet dağıtıcı olarak devlet hiçbir zaman ortada yoktur. Buradan iki sonuç çıkabilir. Ya devlete olan güven yok ki bu da dönem düşünülürse mümkün değildir ya da Köroğlu nun eşkıyalık tarafı ağır basmaktadır. Anadolu daki eşkıya kültürünün bu kadar yaygın olmasının altında yatan nedenlerde bir tanesidir Köroğlu destanları. Çünkü Köroğlu destanı ile yetişen insanımız kendilerine örnek olarak bu tipi seçmişlerdir. Bir insanın haksızlığa uğraması ona silah alıp dağa çıkma hakkı tanımaz. Ayrıca bir insanın mert, cesur, arkadaş canlısı olması da onu iyi insan yapmaz. Önemli olan toplumsal düzenin devam etmesi ve o düzenin devamını sağlayan kurumların ayakta kalmasıdır. İşte bu anlamda Köroğlu tipi kişiler toplumsal düzen için tehlike arz etmektedir. Çocuklarımız gençlerimiz hep Köroğlu destanları ile yetişmiş ve hala yetişmektedir. Kendilerini Köroğlu yerine koyuyorlar ve haksızlığa kendilerince karşı koymaya çalışıyorlar. Bunu yaparken de kendilerini bir kahraman gibi görüyorlar. Hafızamızı şöyle bir zorlayalım. Kendisine Köroğlu tipi çizen kişilerle karşılaşırız. Bir Deniz Gezmiş, bir Abdullah Çatlı, bir Kurtlar Vadisi ndeki Polat tipleri dikkatlice incelendiğinde hep o Köroğlu tiplemesi 4 / 5

5 ile karşılaşırız. Bir başkaldırı ve kendi doğruları peşinde koşan tipler. Hep kahraman olarak görürler kendilerini mücadeleyi kendi sahalarına çekerler. Doğruya yanlış yol izleyerek gitmeye çalışırlar. Yaptıklarına kendilerince meşru sebepler ararlar. Ama bu onların yaptıklarını hiçbir zaman meşru göstermez. 5 / 5