NECATİ ZEKERİYA'NIN ŞİİRİNDE DİL VE ÜSLUP

Transkript

1 NECATİ ZEKERİYA'NIN ŞİİRİNDE DİL VE ÜSLUP LANGUAGE AND STYLE IN NECATİ ZEKERİYA'S POETRY ЯЗЫК И СТИЛЬ ПОЭЗИИ НЕДЖАТИ ЗЕКЕРИЯ Fatma HOCİN Özet Makedonya Türk edebiyatında yazar, ozan, çevirmen Necati Zekeriya'nın değeri biçilmezdir. Özellikle Makedonya Halk Kurtuluş Savaşı ndan sonra bu topraklarda gelişmeye başlayan Türk edebiyatında yeni ufukların açılması konusunda sunduğu katkısından hareketle Necati Zekeriya'nın edebi kişiliği ve yaratıcılığı daima ilgi odağında bulunuyor. Dolayısıyla yaşamı süresince imzasını attığı eserlerin edebi değerini göz önünde bulundurarak, yeni bir şiir anlayışıyla ortaya çıkması, çağdaş şiir anlayışını değer bakımından özgün bir mertebeye ulaştırması da buradaki topraklarda yaşayan edebiyatçılardan ayrı bir özelliğini oluşturuyor. Bu amaçla Balkanlarda yaşayan halkların dolayısıyla Eski Yugoslav yazınında tüm çalışmalarını da nazari itibara almak bizler için bir borç niteliğini taşımaktadır. Bu kapsamda da değerli antolojilere imzasını atması, Türk çağdaş yazının ve ünlü dünya yazarlarının yapıtlarını yakından tanıdığı için en güzel örneklerini dilimize çevirmesiyle edebiyatımıza üstün yararlı nitelikler kazandırmıştır. Edebiyatımız ve kültürümüz üzerine değerli yazılar yazması Makedonca, Sırphırvatça'dan Türkçe'ye ve Türkçe'den bu dillere birçok çeviri yaparak ünlü yazarların tanıtılmasında büyük katkı sunmasıyla derin izler bırakmıştır. Bu arada kendi yazın ufuklarını genişleten yazar özellikle çocuklara ait şiir ve hikâyelerini sanatın zirvesine ulaştırmasıyla, edebi ve kültür açısından olduğu kadar bilimsel açıdan araştırılması, incelenmesi daima dikkatleri üzerine toplayarak birçok çalışmaların yapılmasına da yol açmıştır. Bu amaçla bu çalışmamızda da ozan Necati Zekeriya'nın yaşamı, edebi kişiliği ve eserleri ile dil ve üslubu üzerine durarak ozanımızın yapıtlarını yeniden gündeme getirmeyi uygun gördük. Anahtar kelimeler: Necati Zekeriya, Makedonya Türk edebiyatı, kültür, şiir Türkolog, Üsküp/MAKEDONYA 168

2 Abstract Necati Zekeriya, has a special place as a writer, a poet, a translator in the Turkish literature of Macedonia. Especially after the lndependence War of Macedonia, when Turkish literarture strated to have a meaning on these lands, Necati Zekeriya had a big role in extending the horizon of Turkish literatüre with his creative uterary personality. Theretbre, every signed work by his name during his life time, especially the coming out with a new menlality of poems shows his modern understanding in the point of vahıes and makes him special. His speciality grows even more when his signature is seen on many anthopologies, in addition to this, by translating the worlds most famous works to Turkish enriched the Turkish literature on the Balkans. Also he has left deep inarks by writing and translating Turkish literary and cultural works to Makedonian and Serbian, also translating Makedonian and Serbian literary and cultural works to Turkish. Despite ali these Necati Zekeriya is also well known hy reaching the top with his works and poems lor children which were helpful in their educational life. So all these achievements are worthed remembering Necati Zekeriya as a honored writer, poet, translator. Key world: Necati Zekeriya, Turkish literature of Macedonia, cultural, poems NECATİ ZEKERİYA'NIN HAYATI: Makedonya Türk edebiyatının öncüsü Necati Zekeriya 1928 yılında Üsküp'te doğdu. İlköğretimini doğduğu kente tamamladı. Henüz on iki yaşındayken İkinci Dünya Savaşı nın patlak vermesiyle öğrenimine ara verdi. Ülkenin işgali sırasında çok ağır bir çocukluk dönemi yaşayan Necati Zekeriya sürekli kitap okudu. Halk Kurtuluş Savaşı ndan sonra öğrenimine devam etti ve ortaokulunu tamamladıktan sonra Üsküp Felsefe Fakültesine kaydoldu. Genç yaşta yazmaya başladı. Üsküp'te "İrfan Okulu nda öğretmenlik yaptı. 24 Aralık 1944 yılında kurulan "Birlik" gazetesi dahilinde çıkan "Tomurcuk" ve "Sevinç" çocuk dergilerinin başında bulundu,daha sonra da "Birlik" gazetesinin başyazarlık görevini yaptı. "Birlik ten ayrıldıktan sonra Prizren'de çıkan "Tan" gazetesi dahilinde "Kuş" dergisini kurdu yılında aniden kapıldığı hastalık yüzünden tedavi edilmek üzere gittiği Sremska Kameniça'da vefat etti. Şair, yazar, çevirmen, gazeteci Necati Zekeriya; şiir, hikâye, denemenin yanı sıra eleştiriyle de uğraştı. Değerli antolojiler hazırladı, birçok kitap için metinler yazdı. Çok tanınmış "Bizim Sokağın Çocukları" hikâye kitabının orijinali yani Türkçesi sayısız baskı yaptı, dünyada birçok dile çevrildi. Necati Zekeriya'nın en önemli eserler arasında: Şiirler (1950), Okul Çanı (1952), Silahşor Tavşan (1953), Gelincik (1954), Kırmızı Küpeler (1958, Şiir). 169

3 Kitapları: Bizim Sokağın Çocukları (1960, hikâyeler), Ninniler (1964), Sevgi (1965). Şiirler: Eski Sokağın Çocukları (1966), Yeni Sokağın Çocukları (1967). Hikâyeler: Damlalar (1967), Küçük-Büyük Çocuklar (1967), Yeşil Nerde (1975). Türkçe- Makedonca: Burda Şiir Okunur (1986), Lorka Soyutlaması (1976), Ağaçlar Dile Gelse (1986), Ablama Sevda Şiirleri (1988 şiir kitapları), Orhan (1988, hikâyeler). Dilimize kazandırdığı antolojiler arasında: Çiçek -Türk Halkı Yazarlarından Şiirler, Öyküler (1963), Bir Dalda Bin Çiçek-Eski Yugoslavya Halklarının Şairlerinden Çocuk Seçme Şiirleri (1964), İnciler-Nobel Ödülü Kazanan Yazarlardan Seçme Çocuk Öyküleri (1966 bu antoloji daha sonra İstanbul "Milliyet" yayınları dahilinde beş kez "Nobelcilerden Çocuklara Hikayeler" adı altında yayınlandı), On Makedon On Ozan (1971), Çağdaş Yugoslav Hikayeleri Antolojisi (1975), Uçun Kuşlar Uçun-Türk Halkı Yazarlarından Seçme Çocuk Öyküleri (1978), Çağdaş Makedonya Şiiri (1978), Buket -Türk Halkı Yazarlarından Çocuk Şiirleri, Öyküleri Sırpça-Hırvatça (1981), Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi (1981), Demet ( 1982), Çağdaş Yugoslav Şiiri Antolojisi (1984), Çiğdem-Çocuk Şiirimizin Güldestesi antolojil985. Bu eserlerden başka Necati Zekeriya edebiyatımız ve kültürümüz üzerine değerli yazılar yazdı. Makedonca ve Sırphırvatça dan Türkçe'ye sayısız çeviriler yaptı. Türkiye'deki çağdaş edebiyatının bu topraklarda da tanınmasında büyük katkısı oldu. Necati Zekeriya'nın eserleri birçok yabancı dile tercüme edilmiştir. Onun ünlü "Bizim Sokağın Çocukları" ve " Orhan" hikaye kitapları ilkokullarda lektür listelerine girmiştir. NECATİ ZEKERİYA'NIN EDEBİ KİŞİLİĞİ: Makedonya edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olan Necati Zekeriya'nın eserleri özellikle Makedonya Türk edebiyatı için büyük önem taşıyor. Nazım ve nesirde birçok kitaba imzasını atan yazar, Kurtuluş Savaşı ndan sonra, 1950 yılında,değişik bir toplumsal ortamda "Şiir" adlı kitabını yayınlıyor. Bu kitap aslında, savaştan sonra eski Yugoslavya topraklarında yaşayan Türk edebiyatı temsilcilerinin sadece bir yazar tarafından basılan ilk şiir kitabıdır. Bundan önce 1949 yılında şak Şükrü Ramo tarafından "Türk Yazarlarının Şiirleri" adlı kitap yayımlanmıştır, ki bu kitapta Şükrü Ramo ve Necati Zekeriya'nın şiirleri yanı sıra bir de Mustafa Karahasan'nın üç perdelik "Şaban Hoca" oyunu yer alıyor. Nitekim Makedonya Türk yazınının ilk örnekleri daha 1944 (şiirler) ve 1946 (hikâyeler) yıllarında 24 Aralık 1944 yılında kurulan ve Makedonya Türklerinin Alfabesi sayılan "Birlik" gazetesinde yayınlandı. Dolayısıyla Necati Zekeriya'nın ilk şiiri de Birlik sayfalarında basıldı. Necati Zekeriya ilkin "Birlik" sayfalarında yeni bir şiir anlayışıyla ortaya çıkıyor. Daha sonra gazete dahilinde çıkan "Sevinç" ve " Tomurcuk" çocuk dergilerinde küçükler için yazdığı şiirlerinde, çağdaş şiir anlayışını değer bakımından çok yüksek seviyeye ulaştırıyor. Büyükler için yazdığı ilk şiirlerinde Nazım Hikmet'in serbest veznini benimsiyor. Daha sonraki şiirlerini kendi nazım anlayışıyla özgün 170

4 bir mertebe ulaştırıyor. Türk şiirinin gelişmesini dikkatle izleyen yazar hem şiir hem de hikayede bir uyum, bir uzlaşma sağlamayı yeğliyor. Bu amaçla Balkanlarda yaşayan halkların dolayısıyla eski Yugoslav yazınından epeyce şiir, hikâye çevirileri yapıyor. Bu konudaki tüm çalışmaları değişik gazete ve dergilerde yayınladı. Bu kapsamda da değerli antolojilere imzasını attı. Dahası Türk çağdaş yazının da en değerli şiirlerinin seçimini yaparak çok sayıda gazete ve dergilerde yayınladı. Ünlü dünya yazarlarının yapıtlarını yakından tanıdığını için onların en güzel örneklerini dilimize çevirdi. Bu arada edebiyatımız ve kültürümüz üzerine değerli yazılar yazdı. Makedonca, Sırp-Hırvatça'dan Türkçe'ye ve Türkçe'den bu dillere birçok çeviri yaparak ünlü yazarların tanıtılmasında büyük katkı sundu. Bu arada kendi yazın ufuklarını da genişleten yazar, şiir ve hikâyelerini sanatın zirvesine ulaştırdı. KONU, DİL VE ÜSLUP: Necati Zekeriya'nın yaratıcılığı değişik edebi tüplerini içerdiyse de en çok çocuklara aittir. Zengin hayat tecrübesi, değişik ruhsal durumların izleri yazılarında yansıyor. Yaratıcılığa daima özenen şair yeni estetik biçimler aramayarak, hep kendine özgün bir deyiş, bir dize uyguluyor. Kendisinde gelişen duygu ve düşüncelerini şiir diliyle iletmek için yaraşır şiir biçimlerini buluyor. Çocuk dönemin izleri başta olmak üzere devrimcilikten, romantik sevilere değin çeşitli konuları ele alıyor. Henüz 22 yaşındayken yayınladığı kitabında geleceğimizin balları çocuklara okumanın, okulun, öğretmenin, öğrencinin önemini, doğanın güçlü tasvirini bütün ayrıntılarıyla gözler önüne seriyor. Şiirlerinde gerçekçilik algılanıyor. Gerçeği esas algılayarak şiirlerini de çağdaş sanat öğeleriyle oluşturuyor. Çağdaş Türkçe'ye karşı gösterdiği derin ilgisi ve duygusu bizde gelişmekle olan Türk yazısına değerli katkı sundu. Özellikle Türkiye'de konuşulan Türkçe'yi yeğleyerek, (dolayısıyla yaşamı süresince bu topraklarda yaşayan Türklerin dil bilgisinin esas ilklerinden hareketle temiz Türkçe'nin konuşulması için daima mücadele etmiştir) yöresel bir düzeyde olan Batı Rumeli ağızları arasında Türkçe'nin sağlam gelişmesine ışık tutmak amaçlardan en önemlisi sayılır. Böylece ilk edebiyat sevgisini güzel Türkçe'yle küçükler için yazdıklarıyla duyuran Necatı Zekeriya'nın her şiirinde, her dizesinde, kafiyesi de her sözcüğün anlamında çocukların varlıkları seziliyor. Küçüklerin Büyük Şairi unvanını taşıdığı da özellikle çocuklar tarafından şiirlerinin bir solukta okunduğu tasdikliyor. Tüm eserleri canlı bir dil, tatlı bir anlatım içeriyor. Estetik bakımından da en beğenilen şiirlerdir. Şiirlerinde çocukluk yılları yanı sıra, gençlik, dönemi, ailesi, mahallesi ve yaşadığı kent, savaş, özgeçmişiyle ilgili birçok olaylar yanı sıra evrenselliği de takdir ettiği göze çarpıyor. Böylece sevgi, özgürlük, çalışkanlık, saygı, değerbilirlilik, düşüncelilik, doğanın güzelliği ve değeri, en çok bahsettiği öğelerdir. Türk edebiyatında daima ağır basan şiir (halkımızın dudaklarından hiç eksilmeyen halk türküleri özelikle Rumeli türkülerin zenginliği) Necati Zekeriya'nın yaratıcılığında da didaktik, öğretici, eğitici nitelik taşıyor. Çocukların dünyasını 171

5 bütün ayrıntılarıyla anlatıyor. Sevgiye bütün kalbiyle inanan Necati Zekeriya tüm şiirlerinde sevgiden söz ediyor. Şairin; Eğer sözlükte tek bir söz seçmek zorunda Kalsaydım Kuşkusuz bu söz sevgi olacaktı Eğer dünya yüzünde sevgi olmasaydı Sanırım onu ben bulacaktım Ya da Sevgi benim umudum Sevgi benim onurum Sevgi benim ölümüm umutlan da sevgide gördüm onurları da ölümleri de dizeleri de şairin sevgiye olan tutkusunu doğruluyor. (1965 yılında yayınlanan "Sevgi" adlı şiir kitabının önsözünden alınmıştır). İlk başta çocuk şairi olan Necati Zekeriya büyükler için yazdığı şiirlerinde de çocuk kalmayı bilmiştir. Kısacası doğuştan şair olan Necati Zekeriya şiiri ve çocukları çok sevmiştir. Şiirlerle gönlünü çocuklara vermiştir. Çocuklara karşı sevgisini şu şiiri de kanıtlıyor : 172 SONDEYİ Bir gün, öldüğüm zaman bir gün mezarımı aramayın çimenlerde çiçeklerde Bir gün, öldüğüm zaman bir gün mezarımı aramayın istikamlarda, menzillerde Bir gün, öldüğüm zaman bir gün mezarımı arayın çocuk gülüşünde (Süreyya Yusuf" Yugoslavya Türk Şiiri" s. 54) Dünyanın en büyük şairlerinden biri olan F.G.Lorka'ya karşı hayranlığı, Lorka Soyutlaması nda dile geliyor. Necati Zekeriya devrim şiirlerini de yazmıştır yılında çıkan Birlik gazetesinin sayfalarında 2 Ağustos" adlı şiiri, tarihinde "Hasan Destanına Çıkma", , "Geleceğin Şehri" ve dolayısıyla 1951 yılında yayınladığı "Şiirler" adlı kitabında da peçe ile feraceyle ilgili şiirlerin büyük bir kısmı devrim ilhamıyla yazılan şiirlerdir. Şairin bir yıl ölümünden sonra ünlü "Çayhane Şiirleri" kitabını da Makedonya, Bosna Hersek, Kosova, Türkiye'nin ad yapan şair ve yazarları anılıyor. Ölümünden

6 kısa bir süre önce yazdığı şiirlerinde şair sevgi, umut, hayatın güzelliklerinden konuşuyor. Ömür boyu kitaba büyük değer veren şair, kitap okumanın ne kadar önemli olduğunu vurgulayarak, dile özellikle kurallara uyarak doğru dürüst konuşmanın biçilmez değerde olduğuna sürekli dikkat çekiyor. En önemli özelliklerinden biri kullanmış olduğu dil ve üslubudur. Konu, anlam ve dil yönüyle dikkat çeken hem şiir hem de hikâyelerinde kısa özlü anlatım ve güldürü özelliklerini taşıyan zengin tümceler, halk deyimleri, atasözleri, tekerlemeler özellikle çocuklara yazdığı şiirlerinde göze çarpıyor. Hem nazım hem nesir arasında kurduğu bağ dolayısıyla şiir ve hikayelerinde de yansıyor. Konu, üslup, dil bütünlüğünü sağlamakta çok dikkatli. Necati Zekeriya çok temiz, çok net dil kullanmıştır. Kısa ve anlaşılır tümcelerini ustaca kullanan şair Üsküp ağzına uygun, buranın Türkleri tarafından konuşulan ve Türkiye'de kullanılan dilin bir sentezini yaparak çağdaş Türkçe'yi inceliklerine kadar tanıması sonucu dizelerindeki kelimelerde hem biçim hem de anlamca sağlanan uyum doruk noktasına ulaşmıştır. ÖZEL İÇERİKLER: Batı Rumeli Türkçe'si özellikle Üsküp ağzında mevcut unsurlar genelde çocuklara adadığı şiirlerinde ağır basıyor. Halkın konuştuğu dilin özelliklerinden biri de çok devrik tümcelerin kullanmasıdır. Bu unsur Necati Zekeriya'nın şiirlerinde de mevcut. Ninniler malıdır tüm çocukların Ninniler söylenir tim çocuklara... Ya da..alırım bir parça altın güneşten... Mektup alırım uzak diyardan... (Ninniler şiir kitabından say. 5 ve ) Haydi koşun küpeler Getirdi şen haziran "Küpelerim Kırmızı" Odur diyen bağıran Bir kızcağız var komşuda Kurumlu kurumlu Bize bakar yukardan (Kırmızı Küpeler şiir kitabından say. 45 ve ) Üsküp ağzının özelliklerinden biri şimdiki zaman -yor ekinin pek az ya da hiç kullanılmamasıdır. -yor ekinin eksikliği çok sayıda şiirde göze çarpıyor. Çocuklar geçer söğütler yanından Kırarlar dalları okla yay yapsınlar Acı acı söğütler ağlar

7 174 KÜLTÜR EVRENİ - UNIVERSE OF CULTURE - ВСЕЛЕННАЯ КУЛЬТУРЫ Ya da Kentte Mayıs yürür yüce dağlardan kent her şeyini döker yollara çocuklar ararlar yeni giysilerini... ( Ağaçlar Dile Gelse" şiir kitabından say ve Damlalar şiir kitabından say ) Geçen yüzyıldan dolayısıyla yılları arasında özellikle batıda başlayan yepyeni yazın türleri konuları genişletmekle birlikte biçim ölçü, kafiye önemini yitirmeye başlıyor ve yeni tarzlar meydana geliyor. Necati Zekeriya da büyükler için serbest vezinle yazdığı şiirleri nispetten çocuklar için yazdığı şiirleri estetik bakımından en sevilen şiirlerdir. Dizelerindeki kafiyeler, hece ölçüsü (şiirleri 3, 4, 5, 8 ve çok heceli ölçüler içeriyor) anlamlı kelimelerle örülü şiirleri en sevilenler arasındadır. Tümceler anlam ve güçlü vurgularla bağlı olduğundan aynılarını öğrenmek dolayısıyla ezberlemek hiç de sıkıntı yaratmıyor. Rumeli Türkçesi ile Türkiye'de konuşulan Türkçe arasındaki farklılıklara kıyasen (örneğin Üsküp ağzında ğ harfinin g'ye dönüşmesi "dağ"-"dag, ağlamak- aglamak v.s ya da ince sesli ö harfinin ü'ye dönmesi "öğrenmek" (üğrenmek, böyle- büle, köylü- küvli v.s. ya da dedelerimiz tarafından tamamen kural dışı türeyen şimdiki zaman -yor eki - i olarak kullanılıyor geliyor, geli, veriyor-veri ya da -iy, -ay, -ey olarak türemiş olması şu örneklerden görülüyor biliyor-biliy, ağlıyor- aglay, geziyor- gezey v.s.) Necati Zekeriya'nın şiirleri Türkçe'nin yazımında (imlasında) mevcut kurallar tamamen saygılanarak genel kültür Türkçe'siyle yazılıdır. Sadece halk arasında sıkça kullanılan atasözleri, deyimler, türküler olduğu gibi aktarılmıştır. "Cuma cumruk kızlara yumruk"; "Vurma avcı ceylanı, vurma avcı ceylanı" "Kabaramasın Kel Fatma, anan güzel sen çirkin" "İğne batı canımı, yaktı dum bam pis" "Kırk kartal, kara kartal, kırkı konar kırkı kalkar" "Leylek leylek havada yumurtası tavada "Ayağına giymiş sedef nalını" "Yeşil ördek olaydım, ben yarimi hulaydım" "Pembe Pembe, vardır günlüm sende"

8 "Salı salata çocuklara falaka" "Suya gider su destisi elinde Aller giyimiş etekleri belinde" "Vardar ovası vardar ovası Kazanamadım rakı parası" "Tastası yoğurt, kulaklarını dogrut" ("Harfler Ne Yer" şiir kitabı say. 8, 12, 17, 19, 20, 22, 24, 25, 27, 32, 33,) "Mayıs ayı kiraz ayı Ben alırım büyük payı" "Ayva çiçek açmış yaz mı gelecek Gönül bu sevdadan vaz mı geçecek" "Dile gelir dut; Der büyük süz söyleme Büyük lokma yut" "Yaprakları pare pare Dost olmaz hiçbir yare" "Güneşi alırım içime, Girerim binbir biçime" "Atımı bağladım ben bir meşeye Benden selam söyleyin Ayşeye" "İyidir insan ancak içi güzelse" "Kırmızı gülün alı var Her gün ağlasam yeri var" 175

9 "Uç böcek uç, Baban getirecek, Telli pabuç" ("Ağaçlar Dile Gelse " şiir kitabı say.18, 20, 24, 25, 30, 41, 42, 48, ) "Pembe pembe, darılma arkadaş vadır gönlüm sende" "Dürüyemin gügümeri kalaylı" "Sevdadır her işin başı" "Tencere tekerlenmiş kapağını bulmuş" (Ablama Sevda Şiirleri" say. 29, 44) Necati Zekeriya'nın şiirlerinde bazı farklı ifadelere ve özellikle Üsküp ağzında kullanılan kelimelere de rastlanır. Üsküplülere özgün deyimler arasında dedikodu yapmak anlamında olan radyo gibi yaymak, ya da çok yakın olan kimse için " tutkal gibi yapışmış" veya "alay" anlamındaki sıkça kullanılan "matrak" kelimesi, "sirke köpüğü gibi kızdı" ve daha çok sayıda benzer deyimler kullanılıyor. "Ablama biri, güzelsin dese O bunu radyo gibi yayar herkese" "Ablam anlamaz asla espriden Bu yüzden hoşlanmaz matrak Bedriden" "Aşkla ilgili ne desen azar Sirke köpüğü gibi kabarır kızar" Rugan ayakkabısı (çok özel deri ayakkabısı); dökülür der güle güle (ara vermeden sürekli der güle güle anlamındadır); ahmak Nuri (aptal Nuri); kordela (kurdela geniş şirit); saçları lüle lüle (küçük kıvrımları olan, kıvırcık saç); klompa (Hollandalıların icat etliği özel odun ayakkabısı ya da pabuç, nalın); yemenisi başında (başlık ya da başörtüsü); matine (eğlence); sarı zeybek (bir çeşit dans); ona geldi tel (haber aldı anlamında); entarisi şalvarımsı (çok geniş bol etek); saçlarını topuz gibi örünce (top şeklinde toplanmış saç- Üsküp kadınları saçlarını daima topuz biçiminde toplar); mintan (gömlek) cümle kapıları (eş-dost, akrabaların kapıları); hesap dersleri (matematik dersleri); armudi şeker (aslında Üsküp çocukları tarafından armutli şeker olarak adlandırılan ve çok sevilen şekerli elma söz konusudur); Şairin Ablama Sevda Şiirlerî" kitabından alınan bu örnekler Makedonya Türkleri tarafından kullanılan ifadelerdir. 176

10 Selvi boylu (servigillerden Akdeniz bölgesinde yetişen ince ve uzun ağaç-daha doğrusu "servi boylu" uzun ve ince boylu kimse anlamındadır ve Üsküplüler tarafından Selvi boylu olarak kullanılıyor), Necati Zekeriya nın şiirlerinde sıkça "girer" kelimesine rastlıyoruz örn: "Biletsiz girer trene" girmek (-e durum ekiyle kullanılan fiil) dolayısıyla şimdiki zaman giriyor- girir bizde sıkça "girer" biçiminde kullanılıyor. Birkaç şiirinde "livanta" kelimesinin de Üsküp ağzında kullanıldığı gibi yazılıdır örn: "Misk kokar, Acep; üstüne livanta mı atar" (halbuki lavanta olmalı - kolonya) ya da başka bir şiirinde "Livantadan güzel kokular saçar", pare pare deyimi de bu topraklarda hayli kullanılan bir ifadedir. Şair bu sözü da oldukça kullanıyor. Örneğin: "Yaprakları pare pare" (Yaprakları tane tane anlamındadır), çocuklar tarafından kullanılan "eşki" sözcüğü de ekşi anlamındadır, "Tozdan yapraktan göksü tıkanır" örneğinde de göğüs- göğüsü (is.) kelimesi de yerli ahali tarafındım "göksü" olarak kullanılan bu örnekler Ağaçlar Dile Gelse" şiir kitabında bulunuyor. "Silahşor Tavşan" kitabındaki "Sirkte" adlı şiirde "Sirkte maymun ip üstüne, ne hoş kovar trotinet" örneğinde "kovar" kelimesi sürmek anlamında kullanılmıştır; devamla "Tuhav Düğün" şiirinde de "epi şenlik yaptılar" dizelerinde kullanılan "epi" sözcüğü epey ya da epeyce anlamınadır. "Kırmızı Küpeler" kitabında bulunan Bizim Sokağın Çocukları Böyledir İşte" şiirindeki "altın araba gümüş tekirlek" dizelerindeki "tekirlek" kelimesi tekerlek olmalı; Üsküp ağzında "önce", "evvel" ya da "ilkin" sözleri daima "peşin" olarak kullanılıyor, bunun örneği de "Bilmez Peşin Ne Alsın" şiirinde de mevcut. Necati Zekeriya'nın başta şair olması şiirleri hikâyelerini de epeyce etkilenmiştir. Bu yüzden hikâyelerinde de şiirsel özellikler mevcuttur. Şiirleri ve hikayeleri arasındaki bağlılık en iyi şu örnekte seziliyor. Yaz Öyküsü Yaz damladı göle. Güneş yaktı kavurdu gölü. Güneş dansetti göl üstünde, kumlar üstünde, taşlar üstünde. Orhan güneş gibi sıcak oldu. Orhan dayanamadı sıcağa. Güneşten tepesi yandı, yandı ayakları kumlardan. Girdi göle. Gölün aynası kırıldı. Orhan göl gibi temiz oldu. Orhan gölün derinlikleri çekti. Orhan dalgıç gibi daldı gölün dibine. Eline bir midye geçti. Midyeyle çıktı göl kıyısına. Orhan inci gibi parlak oldu. Orhan şimdi Güneş. Orhan şimdi göl. Orhan şimdi inci. ("Küçük Büyük Çocuklar" kitabından alınmıştır-1967) 177

11 KAYNAKÇA Necati Zekeriya, "Çiğdem" Çocuk Şiirimizin Güldestesi - antolojisi," TAN Yayınları -Priştine Süreyya Yusuf, "Yugoslavya Türk Şiiri Antolojisi", TAN" Yayınları- Priştine Dr. Nimetullah Hafız, "Yugoslavya Türk Halk Şiirinde Devrim". BİRLİK yayınları 1985 Necati Zekeriya'nın ''Ninniler" şiir kitabı Kultura Yayınevi "Damlalar" -Detska Radost Yayınevi 1967; "Ağaçlar Dile Gelse", Naşa Kniga Yayınevi 1990; "Harfler Ne Yer", Birlik Yayınları 1987; "Ablama Sevda Şiirleri, Birlik Yayınları 1995; "Sevgi" şiir kitabı Koço Ratşin Yayınevi 1965, Üsküp. Türk Dünyası Edebiyatları, Türk Dünyasından Seçmeler, İstanbul İmla Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000 Ankara. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları 549. Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları, 1988 Ankara. 178