YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1 1988 YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ ÖÖRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ BİTİRME PROJESİ İNCELENEN ESERİN ADI: ÇALIKUŞU YAZARI : REŞAT NURİ GÜNTEKİN SITKI KOCAKAPLAN 4-A LEFKOŞA-KIBRIS

2 KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ ESER İNCELEMESİ ÇALIKUŞU (REŞAT NURİ GÜNTEKİN) PROJENİN DANIŞMANI: DOÇ. DR. BÜLEND YORULMAZ HAZİRAN 1999 LEFKOŞA I KIBRIS

3 ÖNSÖZ Bu bitirme projesi çalışması Yakın Doğu Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü : Yeni Türk Edebiyatı kapsamı dahilinde yapılmıştır. Çalışmada Reşat Nuri Güntekin'in Çalıkuşu romanı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu kapsam içerisinde maddi kültür unsurları çıkartılıp incelenmiştir. Bu çalışmada beni yönlendiren, her türlü yardımı ve desteği esirgemeyen bitirme projesi danışmanım sayın hocam Doç. Dr. Bülend Yorulmaz'a TEŞEKKÜR EDERİM.

4 -II- İÇİNDEKİLER SAYFA Önsöz. İçindekiler. II Giriş... 3 Yazarın Hayatı... 4 Roman Hakkında Bilgi Maddi Kültür Unsurları 9-19 İndeks Kaynakça 2.4

5 3 Giriş Reşat Nuri, Çalıkuşu adlı romanıyla diğer şair ve yazarların dikkatini çekmiştir. Ayrıca, toplum ile ilgili eserler vazdığı için topluma kendisini kabul ettirmistir Roman konu itibarıyla çok çeşitli yerlerde geçmektedir Bu yüzden romanın baş kahramanı Feri de çok sıkıntılar çekmiştir. Geçmişte çektiği sıkıntıları, Anadolu'nun bir köyünde öğretınenlik yaparak unutmaya çalışımştır. Çalıkuşu, Anadolu'ya açılan ilk roman niteliğindedir.

6 2 REŞAT NURİ GÜNTEKİN ÇALIKUŞU

7 4 REŞA T NURİ GÜNTEKİN ( XII.1956) Hikaye, roman ve oyun yazarı. İstanbul'da doğdu. İstanbul Darülfünun Edebiyat Şubesi'ni bitirdi. Y..urdun çeşitli yerlerinde, daha çok İstanbul liselerinde ögretmenlik Milli Eğıtım Bakanlığı Mütettışliği, Çanakkale milletvekilliği( ),başmüfettişlik( 1947) ve Paris Kültür A teşeliğiyaptı(l954). Tedavi için gittiği Londra'da öldü. Reşat Nuri hikaye, roman.gezi notları, oyun, mizah yazıları ve makaleler yazmıştır. İlk eseri olan Ahşap Konak 1917'de yayınlandı. Asıl şöhreti 1922'de Vakit gazetesinde tefrika edilen Çalıkuşu ile sağladı. Romanlarında taşra kasabalarında geçen olayları ele alır. Kahramanları çevresi ve problemleri ile birlikte anlatır. Eserlerini sade., yapmacıktan e/.a. uzak İstanbul Türkce', si ile yazmış, akıcı bir üslup kullanmıştır. Oyunlarında didaktik unsurlara rastlanır. ROMANARLAI:.ı Harabelerin. Çiçeği, Gizli El, Çalıkusu Dudaktan Ka1be Damga, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Acımak. Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları. Gökvüzü, Eski.,,..&.,,,,; ~., Hastalık, Ateş Gecesi, Miskinler Tekkesi. HİKAYELERİ Gençlik ve Güzellik, Recm, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri, Leyla ile Mecnun, Eski Ahbap. OYUNLARI Hançer, Eski Rüya, Yaprak Dökümü, Kır Çiçeği.. Eski Şarkı, Bir Yağmur Gecesi, Hülleci, Tanrı Dağı Ziyafeti, Balıkesir Muhasebecisi.

8 5 evlenirler. ESER HAKKINDA BİLGİ Calıkusu,, romanı 5 bölümden olusmaktadır., Genis, bir şahıs kadrosu vardır. Eserin konusu çok çeşitli yerlerde geçmektedir. (Kerbela,İstanbul, Kozyatağı, Zeyniler Köyü). Eserin baş kahramanları Kamran ve Feri de' dir. Feride, çok yaramaz ve hırçın bir kız, yaptığı her şeyin altında bir kurnazlık vardır. Kamran ise, tam tersine sessiz ve sakin bir insan. Feride ve Kamran teyze ~ cocuklarıdır, ~ / daha sonra birbirleri arasında bir aşk başlar. Daha sonra Feride, Kamran hakkında duyduğu dedikodular üzerine Zeyniler köyüne öğretmen olarak gider. Çektiği sıkıntıları burada unutrrıak ister ve ömrünıın geri kalan kısmını öğrencilerine adar. İdealist, şefkarh bir insandır. Kolejde okumasına rağmen topluına yabancılaşmamıştır. Zeyniler köyünde Hayrullah isminde bir doktor ile tanışır. Daha sonra Kamran'ın içindeki aşk kendisini Feride 'ye sürükler. Daha sonra Aziz beyin yardımjarıyla Feride'ye kavuşur ve

9 ö ÇALIKUŞU İnkılap Kitapevi Yayınları, 3 7. Baskı ~ Eylül 1992 İstanbul

10 9 GİYİM KUŞAM Atkı: Soğuğa karşı omuzlara, başa, sırta veya boyna alınan örtü. Basma: Üzerinde bası ile yapılmış renkli biçimler bulunan pamuklu kumaş. Bluz: Vücudun üst bölümüne giyilen, genellikle ince kuınaştan yapılan veya iplikten örülen kadın giysisi. Çarşaf: Eskiden kadınların kullandığı ve baştan örtülen, pelerinli eteklikli sokak giysisi Çatkı Alından geçerek başın çevresine çember gibi bağlanan bağ. Çizme: Koncu diz kapaklarına kadar çıkan bir çeşit ayakkabı. Çorap: Dantel: Her türlü iplikle örülen veya bir kuınaşın kenarına işlenen türlü biçimde ince ve ağ görünüınünde örgü. Elbise:

11 10 Entari: Tek parçalı kadın giyeceği. Etek: Givsinin belden asaüı kalan kısmı. ~, ~ Gömlek: İskarpin: Ökçeli, konçsuz ayakkabı. Kalpak: Kesik koni biçiminde deri, kürk veya kumaştan... _ yapılmış başlık. Manto: Kadın paltosu. Mendil: Önlük: İş yaparken giysi kirlenmesin örtü. diye bele bağlanan Pantolon: Pardösü: Serin havalarda öbür giysilerin üzerine giyilen ince üstlük. Peçe: Kadınların sokakta yüzlerine örttükleri ince siyah örtü. Potin: Koncu ayak bileğini örtecek kadar uzun olan, bağcıklı veya yan tarafı lastikli avakkabı, Redingot: Arkası yırtmaçlı, etekleri uzun erkek ceketi. Yağmurluk: Yağmurdan korunmak için giyilen üstlük.

12 11 YİYECEK VE İCECEKLER " J. Armut: Asma kabağı: Sürüngen veya sanlgan mevsiınlik bir kabak türü. Badem: Bakla: Balkabağı: İçi turuncu iri ve tatlı bir kabak çeşidi. Böğürtlen: Yol kenarlarında kendiliğinden yetişen ve kırmızı iken olgunlaşıp kararan yeıniş. Çikolata: Dut: Ak, kara, pembe renkte eksi veva tatlı sulu mevve.,,.&.,.,ı.ı Ekin: Tahılın tarlaya atıldığı andan harman oluncaya kadar aldığı durum ve un yapımında kullanılan tahıl. Fındık: Fondan: İçinde likör, tatlı veya hoş kokulu maddeler bulunan şekerleme.

13 12 Hurma: Özellikle sıcak iklimlerde yetişen bir tür yemiş. Kahve: Kayısı: Açık turuncu renkte, eti sulu, güzel kokulu tek ve sert çekirdekli tatlı meyve. Kebap: Doğrudan doğruya ateşte veya kap içinde susuz olarak pişirilmiş et. Kiraz: Kurabiye: Un, yağ veya badem, fıstık gibi şeylerle yapılan şekerli küçük çörek. Pancar: Ispanakgillerden vitamince zengin bir sebze. Pasta: Patates: Peynir: Reçel: Su: Sukabağı: Alt bölümü şişkin birçok yerlerde kurutulup su Kabı olarak kullanılan bir tür asma kabağı. Süt:

14 Şeker: Şokola: Çikolata, şeker, su veya sütten yapılan içecek. Tütün: Patlıcangillerden, birleşiminde nikotin bulunan, kurutulup içilen bir bitki. Yemiş: Bitkilerde döllenme sonunda çiçeği meyve vapraklanndan oluşan ve tohumu taşıyan organ, meyve. Yumurta:

15 14 HAYVAN TÜRLERİ Ağustos Böceği: Eş kanatlılardan erkeği yazın, karnının altındaki özel bir organdan kesik ve hep tek düze ses çıkaran bir böcek. At: Balık: Bülbül: Sesinin güzelliği ile tanınan ötücü kuş. Çalıkuşu: Serçegillerden başı koyu kırmızı, gövdesine doğru rengi açılan çalılık yerleri seven ötücü bir kuş Domuz: Eşek: Horoz:.1. İnek: İpek Böceği: ördüğü kozalardan ipek elde edilen dutyaprağı ile beslenen bir cins kelebeğin tırtılı. Kaplumbağa: Karınca:

16 15 Keçi: Geviş getirenlerden, eti, sütü, derisi ve kılı için yetiştirilen, memeli evcil hayvan. Kedi: Kelebek: Kirpi: Uzunluğu cm olan, sırtı dikenlerle kaplı memeli hayvan. Köpek: Kurt: Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika' da yaşayan gri, sar renkli yırtıcı etcil memeli havvan Kuş: Maymun: Ökü z: Çift sürmekte araba çkmekte kullanılan etinden yararlanılan, iğdiş edilmiş erkek sığır. Timsah:

17 lô EV İLE İLGİLİ ESY ALAR, Avize:Tavana asılan şaındanlı, lambalı, billur caın veya metal süslü aydınlatma aracı. Ayna: Boncuk: Cumba: Eski evlerde pencere hizasında sokağa doğru çıkıntısı olan kafesli bölüm. Çanak: Toprak, metal ve benzerinden yapılmış yayvan, çukurca kap. Çardak: Kemer. Dolap: Düğme: Fener: Saydam bir maddeden yapılmış aydınlatma aracı. Gardırop: Gramofon: Eskiden üzerine plak konulup dinlenen müzik aracı.

18 İplik: İskemle: Arkalıksız sandalye. Kanepe: Kandil: İçinde sıvı bir yağ ve fitil bulunan kaptan oluşmuş aydınlatma aracı. Kapı: Karyola: Üzerine yatak yapılıp yatılan tahta veya metal kerevet. Kepçe: Sulu yiyecekleri karıştırmaya, dağıtmaya yarayan UZun saplı yuvarlak derince kaşık. Lamba:..I..J Lavabo: 'I' v. Makas: Merdiven: Minder: İçi yumuşak bir madde ile doldurularak dikilen, oturmaya, yaslanmaya yarar. Muni: Musluk:

19 18 Ocak: Ateş yakmaya yarayan, pişirme, ısıtma, ısınma gibi amaçlarla kullanılan yer. Oda: Panjur: Güneşi ve rüzgarı önlemeye, ışığı azaltmaya yarayan, açılır kapanır dar ve yatay tahtalardan, plastikten veya metal gereçlerden yapılmış, pencerenin iki yanına takılan kapatma kanadı. Pencere: Perde: Peyke: Duvara bitişik olarak yapılan oturmak için kullanılan sedir. kullanılan sedir. Raf: Üstüne öteberi koymak için dolaba veya bir dolabın içine birbirine paralel tahta veya metal levha. Saat: Sandalye:., Sandık: İçine çeşitli şeyler konulan, tahtadan, dört köşe kanaklı.i.~ t' ev eşyası..., J ı , Sepet: Sini: Üzerinde yemekte yenilebilen pirinçten büyük tepsi. Şamdan: Üzerine mum yerleştirilen yuvarlak, bakır veya destek.

20 Şcmsiye: Şilte: üstnde doldurulmuş oturulan. yatılan, içi yünle, pamukla döşek. Tabak: Tablo: Bez, tahta, kağıt gibi maddeler üzerine yapılmış yağlı boya. sulu boya. pastel veya kara kalem resim. Testi: Kulplu, geniş gövdeli, dar boğazlı emzikli veya emziksiz olabilen toprak kap. Vazo: Yastık: Yatak: Yorgan: Zil:

21 10 İNDEKS Ağustosböceği: s Armut: s.44 At: s Atkı: s.14 Avize:s.83 Ayna:s Badem:&.254 Bakla:s.27 Bnlık:s.9.61 Bnlknbnğı:s.43 Basına:s.30 Bluz:s.26 Boncuk:s.17 Böğürtlen: s.67 Bülbül:s.137 Cumbn:s.257 Çalıkusu:s Çanak:s.27 Çardak: s. 290 Çarşaf:& Çatkı:s.210 Çikolata.s.Sf Çizıuc:s.202 Corap:s rıanıcı:s. 140 Dolap:& Domuz:s.144

22 11 Dut:s.124 Düğmc:s.13 Ekin:s.44 Elbise:s.8.13 Entari.s. 14 Eşek.s.Ld? Etek:s Fcncr:s.16 Fıııdık:s.303 Fondan:s.47 Gardırop:s,84,87 Gramofon:s.341 Gömlek:s Horoz: Hurınu:s inek:s İpekboceği:s iplik:~ Iskarpin:s İskemle.s.Sf Kahve:s Kalpak: s.l O Kanepe:s Kandil.s. 1 :5 Kapı:s Kaplumbağa:s.67 Knrıncn:3.11 O Karyola:s Kayısı:s.84 Kebap:s:.7 Keçi:s Kedi:s.44.52

23 1't Kelebek:s Kiraz: s.3 2 Kirpts.95 Koltuk:s..52 Köpek:s.:57.7~. 143 Kurabiye:s.55 Kuş:s.45 Maka:s::s Marıto.s.I O Maymun:s.304 Mendil: s. 14, 24,32,40,4 l,48 Merdiven:s Minder:s.17 Mum.s.Zx Mu:sluk::s.SS Oda:s Ocak:s.17 Öküz:s.143 Pancar:s Panjur:s Pantolon: s. 3 8 Pardösü:s Pasta:s.5.5 Patates.s. 11 K Peçe:s. ıoz. l Pencere:s Pordo::s Pevkc.s.Lz l Peynir:s.134 Potin:s Raf:s Reçel.s.Ldx

24 Redingot:s.397 Snnt::s Sandalve:s Sandık:s. 13 Sepet.s.S.I R Sini.s.O Soba:s.238 Sofa:s Soıuya::s.120 Su:s.9 Sııkabagı:s,43 Süt:~ Şeker:s Şemsiye:s Şiltc.s.ô Şokola:s Tabak:s.98 Tablo:s.6 Testi:s.11 Timsah:s.91 Tütün:s.143 Vazo.s.Zü Yagmurluk.s.zOö Yastık.s.O Yatak.s.dô Yorgan:s.6 Zil:s.9

25 24 KAYNAKÇA 1) Türkçe Sözlük I,II, Türk Dil Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1. Baskı, Milliyet Yayınları İstanbul )Edebiyat Ansiklopedisi, Yayınları, İstanbul, Baskı Milliyet