DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ

Transkript

1 GAZİ tlnlversltesi DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT: 7 TEMMUZ-1990 SAYI: 2

2 <

3 (3v6«(Wf GAZİ tni VERStTESİ DİŞHEKIMLİGI FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT: 7 TEMMUZ-1990 SAYI: 2

4 DERGİ YAZIŞMA ADRESİ : Emek Mah. 82. Sokak No : Tel : Ankara - TÜRKİYE GAZI ÜNİVERSİTESİ BASIN-YAYIN YÜKSEKOKULU MATBAASI

5 YAYIN KURALLARI 1 Gazi Üniversitesi Dişhekimiiği Fakültesi Dergisi Fakültenin yayın organıdır. Dişhekimiiği ve Tıp Dallarında yapılan araştırmalar, vaka takdimleri ve derlemeler yayınlanır. 2 Gazi Üniversitesi Dişhekimiiği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayınlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3 Başka yerde yayınlanan yazılar dergiye alınmaz. Çeviriler eser sahibinin imzası, izin belgeleri ve asılları ile birlikte gönderilmelidir. 4 Araştırmalar ve derlemeler 15, vaka takdimleri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Daha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak, yayın kuruluna iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre aralık bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kâğıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 5 Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların akademik unvanları, adları ve soyadları başlığın alt ve ortasına konmalıdır. Yazarların çalıştıkları kurumların adları, soyadlarının sonuna konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir. 6 Araştırmaların yazılış düzeni şöyle olmalıdır: Özet (Türkçe), Özet (Yabancı dilde, konu başlığı ile birlikte), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Yararlanılan Kaynaklar ve Yazışma Adresi. Yazışma adresinde gereğinde bağlantı kurulacak yazarın telefon numarasıda bulunmalıdır. 7 Yazarın anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özetin İngilizce, Almanca veya Fransızca çevirileri yazılmalıdır. 8 Türkçe özetin altına konuyu tanımlayabilecek en az 2 anahtar kelime ve yabancı dilde özetin altına bunların yabancı dildeki karşılıkları yazılmalıdır. III

6 9 Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdına basılmış ve resim ebatları (13x15) olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi ile aydınger kâğsdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yerleri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayn bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. Tablolar bir başlık bulundurmalıdır. Fotomigrograflarda boyama yöntemi ve büyütme gösterilmelidir. Elektronmikrograflarda ve scanning elektronmikrograflarda büyütme bulunmalıdır. Tablo numarası tablo üzerinde romen rakamıyla, şekiller altta normal rakamlarla gösterilir. 10 Dergi basım koşulları uygun olduğunda, renkli fotoğraf basımı ücret karşılığında mümkündür. 11 Yararlanılan kaynaklar ya metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıraya göre olmalıdır: a) Dergiler : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, yazının başlığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa numarası, yılı. Dergi isimleri «Index Medicus»da verilen listeye göre kısaltılmalıdır. b) Kitaplar : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, kitabın adı, baskı veya cilt numarası, basıldığı basımevi, basıldığı şehir, yılı. 12 Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve terminoloji yönünden şu noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin Latinceleri kullanılmalı ve bunlar tırnak içerisinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. Dişhekimliği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir. 13 Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak amacıyla, yazarlar konu başlıklarını beş kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaltarak birinci sayfanın en başına parantez içerisinde bildirmek zorundadırlar. 14 Dergide yayınlanacak yazıların bilimsel niteliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile ilgili tenkitler ve cevapları dergide «Editöre Mektuplar» bölümünde yayınlanır. iv

7 15 Dergi ile ilgili her hususta Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığı ile bağlantı kurulur. Yayınlanması istenilen makalelerin başvurulan bir dilekçe ile Yayın Komisyonu Başkanlığına yapılır. 16 Yayın Kurulunun, yayın kurallarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltilmek üzere yazarına geri gönderme yetkisi vardır. Yayın komisyonuna gelen yazılar şekil yönünden incelendikten sonra danışma kuruluna gönderilir. Danışma Kurulunun en az 15 gün içindeki incelemesi sonucunda olumlu rapor alınan makalelere yayınlanabilir raporu verilebilir. Yayınlanması kabul edilen yazılar sıraya alınır. 17 Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar herhangi bir siyasal düşünceyi ve uygulamayı içerir, savunur ya da eleştirir mahiyette olamaz. 18 Dergide yayınlanan yazıların telif hakkı Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayınlanamaz. Dergide yayınlanan yazılara Gazi Üniversitesi Rektörlüğü'nce belirlenecek esaslar içinde telif hakkı ödenir. V

8

9 DANIŞMA KURULU Ağız - Diş - Çene Hastalıkları ve Ceırahisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Mustafa TÜRKER Prof. Dr. Nadir GÜNGÖR Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Tamer KINOĞLU Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM Doç. Dr. Tansev MIHÇIOĞLU Ortodonti Anabilim Dalı: Prof. Dr. Oktay ÜNER Doç. Dr. Hakan ÎŞÇAN Doç. Dr. Müfide DÎNÇER Pedodonti Anabilim Dalı: Prof. Dr. Tezer ULUSU Periodontoloji Anabilim Dah: Prof. Dr. Koksal BALOŞ Doç. Dr. Levent TANER Doç. Dr. Gönen ÖZCAN Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Hüsnü YAVUZYILMAZ Prof. Dr. Erol DEMİR EL Prof. Dr. Çetin SUCA _ VII

10

11 T.C GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ YAYIN KOMİSYONU B a ş kan Prof. Dr. Mustafa TÜRKER Üye Prof. Dr. Oktay ÜNER Üye Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ Üye Prof. Dr. Erol DEMİREL Üye Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM CİLT: 7 TEMMUZ SAYI: 2 İ Ç İ NDEKİ LER ARAŞTIRMALAR Ezel YAVUZYILMAZ Bettil BAYRAM Alev AKALIN Türkân KÜÇÜKALÎ Canan AKBAY Juvenil Periodontitisli Hastalarda Dişeti Örneklerinde Polimorfonük-leer Lökositlerin Elektronmikrosko-bik İncelenmesi IX

12 Nermin YAMALIK Ezel YAVUZYILMAZ İhsan YENİAY Juvenil Periodontitisli ve Hızlı İler leyen Periodontitisli Hastalarda Sal ya, Serum ve Bakteriyel Plak Örnek lerinde Romatoid Faktör Varlığının İncelenmesi Hüma ÖMÜRLÜ Esra KÖSELİ Oya SİYAHHAN Kürşat ESER Hüseyin HASKAN Tanju AKBAY Nermin YAMALIK Lale DELİLBAŞI Hüseyin GÜLAY Feriha ÇAĞLAYAN Mehmet HABERAL Gürhan ÇAĞLAYAN Karanlık Alan Mikroskobisi ile Peri-apikal Lezyonlu Dişlerde Kök Kanal Florasının incelenmesi Bir Dental Alaşımda Değişken Santri füj Kuvvetlerinin Dökülebilirliğe Etkisi Kronik Böbrek Yetmezlikli ve Böbrek Makli Geçiren Hastalarda Dişeti-nin Histopatolojik İncelenmesi.. 47 Hüma OMURLU Gül ATİLLA Selçuk ORUÇ Hüseyin HASKAN Kemal KARAKURUMER Sedat PAR Haluk ÖZTUNÇ Tüncer ÖZEN Diş Hastalarının Tedavisinde Hastalarda Görülen Kardiyovasküler Değişiklikler Diş Yüzeyi Temizliği ve Flap Operas yonundan Sonra Kök Yüzeyinde Ka lan Diştaşı Miktarlarının İstatistik sel Değerlendirilmesi Serbest Sonlu Hareketli Bölümlü Protezlere Uygulanan Değişik Uzunluktaki Ayrık Barlı Protezlerin Farklı Kroşe Planlamalarına Göre Değişen Kuvvet İletişimlerinin Rijit Plan-lamalı Protezlerle Karşılaştırılması 85 Kusma Refleksi ve Dental Radyogı rafideki Önemi X

13 Hüma ÖMÜBLÜ : Erişkinlerde Kök Çürüğü Dağılımı 101 Erhan FIRATLI Tahsin ÜNAL Nihal SALMAYENLİ Hızlı İlerleyen Periodontitiste Humo ral İmmünite Levent NALBANT Cemal AYDIN Utku ONAN İ. Levent TANER Abdülkadir BAYHAN Bahar ÖZÇELİK Şebnem BÜYÜKKILIÇ Ruhi ALAÇAM Cam İyonomer Kaide Simanların İki Ayrı Komposit Rezinin Yüzey Sert liği Üzerine Etkisi Bir Grup Türk Hava Kuvvetleri Pilotlarının Periodontal Sağlığı Klinik Kullanımda Gütaperka Koni lerin Dezenfeksiyonu Levent NALBANT Dilek NALBANT Işıkla ve Isıyla Polimerize Olan Üç Ayrı Veneer Materyalinin Metal Alt Yapıya Tutunma Kuvvetlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi..155 Koksal BALOŞ Kaya EREN Berin TAPLAMACIOĞLU Dilek YAVUZ Yaşar AYKAÇ Değişik Branşlarda Eğitim Gören Üniversite Öğrencilerinin Periodon tal Durumlarının CPITN'e Göre Kar şılaştırılması VAKA TAKDİMLERİ Reha Ş. KİŞNİŞCİ Serpil DURAN Primer Hiperparatiroidizme Bağlı Çenelerde Görülen Dev Hücreli Gra nuloma (Brown Tümör) (Bir Vaka Nedeniyle)...' -.'..." 179 M. Ateş ERINANÇ Bülent BEK Asriye MOCAN Reha Ş. KİŞNİŞCİ Bir Oklüzal Splint Yapım Tekniği. 189 Non - Rezorbe Hidroksilapatitler ve Klinik Uygulaması XI

14 Kemal KARAKURUMER Tuncer ÖZEN Sedat PAR Necdet DOĞAN Ehlers - Danlos Sendromu (Bir Olgu Nedeniyle) Levent NALBANT Osman GÜMRÜ Çetin KASABOĞLU Hülya KOÇAK Canan ALATLI Vakur OLGAÇ Kesintisiz Kullanım Sonucu Total Protez Altındaki Dokularda Görülen (Makroskopik) Değişiklikler Regional Odontodysplasia (Bir Ol gu Bildirisi) Reha Ş. KİŞNİŞCİ Temporomandibuler Eklem Artrografisi Reha Ş. KİŞNİŞCİ Asriye MOCAN Tersine Çevrilerek Uygulanan Der mal Greftler Osman Zeki GÜMRÜ Çetin KASABOĞLU Bülent KATİPOĞLU Asriye MOCAN Reha Ş. KİŞNİŞCİ Erman AKBULUT Trigeminal Neuralgia (Nadir Bir Vak'a Bildirisi) Newborn Osteomyelitis Primer Herpetik Gingivo - Stomatitis (Bir Olgu Nedeniyle) OER.LrEMEL.E.R. Elvan KÖKTEN Bakteri Plağı ve Gingivitisin Önlen mesi Amacıyla Kullanılan Kimyasal Ajanlar XII

15 THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY VOLUME 7 JULY 1990 NUMBER 2 CONTENTS RESEARCH: Ezel YAVUZYILMAZ Betül BAYRAM Alev AKALIN Türkân KÜÇÜKALİ Canan AKBAY Nermin YAMALIK Ezel YAVUZYILMAZ İhsan YENİAY Hüma ÖMÜRLÜ Esra KÖSELİ Oya SİYAHHAN Kürşat ESER Hüseyin HASKAN Tanju AKBAY The Electronmicroscopic Investi gation of Neutrophils in Gingival Specimens in Patient with Juvenile Periodontitis... Identification of Rheumatoid Factor in Patients with Juvenile Periodon titis and Rapidly Progressive Peri odontitis...15 Dark - Field Observation of the Mic roorganisms Isolated From Root Canals of Teeth With Periapical Pathosis...27 The Effect of the Centrifugal Force on the Castability of a Dental Alloy 37 XIII

16 Nermin YAMALIK Lale DELİLBAŞI Hüseyin GÜLAY Feriha ÇAĞLAYAN Mehmet HABERAL Gürhan ÇAĞLAYAN Hüma ÖMÜRLÜ Gül ATİLLA Selçuk ORUÇ Hüseyin HASKAN Kemal KARAKURUMER Sedat PAR Haluk ÖZTUNÇ Tuncer ÖZEN The Histopathologic Investigation of Gingiva from Patients with Chronic Renal Failure and Renal Transplant Recipients...47 Cardiovascular Changes During Den tal Therapy The Evaluation of Effectiveness of Scaling and Root Planning with and without Periodontal Flap Surgery 71 Comparison between the Stress Transmission in Distal Extension Removable Partial Dentures with Split Major Connectors of Different Lenghts and Different Clasp Plan ning Gag Reflex and Its Importance in Dental Radiography Hüma ÖMÜRLÜ Prevalence of Root Caries in Adults 101 Erhan FIRATLI Tahsin ÜNAL Nihal SALMAYENLİ Humoral Immunity in Rapidly Progressive Periodontitis Levent NALBANT Cemal AYDIN Effect of Glass - Ionomer Base on the Surface Hardness of Two Different Types of Composit Resins. 125 Utku ONAN î. Levent TANER Abdtilkadir BAYHAN Bahar ÖZÇELİK Şebnem BÜYÜKKILIÇ Ruhi ALACAM Periodontal Health in a Group of Turkish Air Force Pilots Surface Sterilization of Gutta percha Cones XIV rr-

17 Levent NALBANT Dilek NALBANT Koksal BALOŞ Kaya EREN Berin TAPLAMACIOĞLU Dilek YAVUZ Yaşar AYKAÇ A Comparative Study on the Bond -Strength of Three Different Light and Heat Cured Veneering Materials.155 The Comparison of the Periodontal Condition of Student Educated in Various Branches According to the CPITN CASE REPORTS Reha Ş. KlŞNİŞCı Serpil DURAN M. Ateş ERİNANÇ Bülent BEK Asriye MOCAN Reha Ş. KÎŞNİŞCİ Kemal KARAKURUMER Tuncer ÖZEN Sedat PAR Necdet DOĞAN Giant Cell Granuloma of the Jaws Secondary to Primary Hyperparat hyroidism An Occlusal Splint Fabrication Tech nique Non - Resorbable Hydroxylapatite and It's Clinical Application Ehlers - Danlos Syndrome 215 Letfent NALBANT The Changes of the Tissues under the Complete Denture Due to Its Continuous Use Osman GÜMRÜ Çetin KASABOĞLU Hülya KOÇAK Canan ALATLI Vakur OLGAÇ Reha Ş. KİŞNİŞCİ Asriye MOCAN Reha Ş. KÎŞNÎŞCİ Regional Odontodysplasia (A Report of Case) Arthrography of Temporomandibu lar Joint Reversed Dermal Grafts Xy.;.7f-..

18 Osman Zeki GÜMRÜ : Trigeminal Neuralgia (A Rare Case çetin KASABOĞLU Report) 263 Bülent KATÎPOĞLU Asriye MOCAN Reha Ş. KİŞNİŞCÎ Newborn Osteomyelitis Erman AKBULUT Primary Herpetic Gingivo - Stomatitis (A Rare Case Report) REVIEW: Elvan KÖKTEN Chemical Agents for the Prevention of Bacterial Plaque and Gingivitis 285 XVI

19 G.U. Dişhek. Fak. Der. Cilt VII, Sayı 2, Sayfa 1-13, 1990 JUVENİL PERİODOMTİTİSLİ HASTALARDA DİŞETİ ÖRNEKLERİNDE POLİMORFONÜKLEER LÖKOSİTLERİN ELEKTRONMİKROSKOBİK İNCELENMESİ Doç. Dr. Ezel YAVUZYILMAZ* Dt. Betül BAYRAM** Dt. Alev AKALIN** Prof. Dr. Türkân KÜÇÜKALİ*** Prof. Dr. Canan AKBAY ÖZET Juvenil periodontitis, klinik olarak 1. daimi molar ve kesici dişlerde vertikal, küvet tarzında kemik kaybı, cep oluşumu ve dişlerin yer değiştirmesi ile tanımlanan, etyolojisi kesin olarak bilinmeyen bir hastalıktır. İmmün sistemle ilgili çalışmalarda, sistemik olarak en önemli bulgunun kan nötrofillerinde kemotaksis ve fagositoz bozukluğu olarak gözlenen fonksiyonel defekt olduğu bilinmektedir. Aynca, hastalıkta subgingival florada hakim olarak gözlenen «Actinobacillus Actinomycetemcomitans»m (A.a) nötrofiller için toksik olan ve fonksiyonlarını etkileyen bazı faktörler taşıdığı gösterilmiştir. Bu faktörler PMN'leri lokal olarak harab etmekte ve antibakteriyel mekanizmayı kötü yönde etkilemektedir. Yapılan çalışmalarda A.a'nm kan lökositlerinde irreversibl sitopa-tik hasarlar yaptığı gösterilmiştir. Aynı tip etkinin doku düzeyinde de olabileceği düşünülerek çalışmamızda, juvenil periodontitisli hastalarda etkilenen dişlerden olan 1. molar dişlerin, mezialinden elde edilen dişeti örneklerinde, nötrofiuerin elektronmikroskobik olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmamızın sonuçlarına gö- (*) H.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi. (*'*) H.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Araş. Gör. (***) H.Ü. Tıp Fak. Patoloji Kürsüsü, öğretim Üyesi. (*** *) A.Ü. Tıp Fak. Histoloji Kürsüsü, Öğretim Üyesi. 1

20 JUVENİL PERİODONTİTİS'DE ELEKTRONMİKROSKOPİ re hasta nötrofillerinin, kontrollere kıyasla önemli morfolojik değişiklikler gösterdiği saptanmıştır. Anahtar kelimeler : Juvenil Periodontitis, PMNL. SUMMARY THE ELECTRONMICROSCOPIC INVESTIGATION OF NEUTROPHILS IN GINGIVAL SPECIMENS IN PATIENT WITH JUVENILE PERIODONTITIS Juvenile periodontitis is a disease of unknown etiology described as to have arc shaped vertical bone loss, pocket formation and migration of teeth in first permanent molars and incisors area. In immunological studies it is well known that the most important systemic finding is defective chemotaxis and phagocytosis seen in blood PMNLs. In addition, A.a predominant in subgingival flora has been shown to release some factors which are toxic for neutrophils and affecting their functions. These factors locally destroy PMNLs and affect the antibacterial mechanism adversely. Studies have shown that A.a makes irreversible cytopathic destructions in blood leukocytes. Considering that the some affect may also occur in tissue level in our study we aimed to observe the neutrophils electronmicroscopically in gingival specimens obtained from the mesial aspects of affected first molars in patients with juvenile periodontitis. According to the results of our study it has been noted that the neutrophils of juvenile periodontitis patients showed significant morphological changes when compared with healthy controls. Key words : Juvenile Periodontitis, PMNL. GÎRİŞ Erişkin periodontitisden farklı olarak juvenil periodontitis, sağlıklı adölesanlarda gözlenen ve diğer periodontal hastalık formlarına oranla ender olarak rastlanan bir hastalık tipidir. Klinik olarak birinci daimi molar ve kesici dişlerde vertikal, küvet tarzm- 2

21 Ezel YAVUZYILMAZ, Betül BAYRAM, Alev AKALIN, Türkân KÜÇÜKALİ, Canan AKBAY da alveoler kemik kaybı, cep oluşumu ve dişlerin yer değiştirmesi ile tanımlanan juvenil periodontitis, etyolojisi kesin olarak aydm-latılamamış, genetik olabileceği ileri sürülen bir hastalıktır (3,10). Etyolojisine açıklık getirebilmek amacıyla, mikrobiyoloji ile ilgili yapılan çalışmalarda, subgingival floranın diğer periodontal hastalıklarda belirlenen floradan farklı olduğu saptanmıştır. Özellikle Actinobacillus Actinomycetemcomitans (Aa.), Bacteroides Gingi-valis, Capnocytophaga gibi gram ( ) mikroorganizmaların baskın olduğu belirtilmiştir (7,11,12,23). Son yıllarda, immünite ile ilgili yapılan çalışmalar sonucu, sistemik olarak elde edilen en önemli bulgunun, periferik kan nötrofillerindeki fonksiyonel defektler olduğu gösterilmiştir (4,5,9,17,18,20). Kemotaksis ve fagositoz bozukluğu olarak saptanan bu defektlerin, periodontal dokuların direncini azalttığı bildirilmiştir (4). Ancak, periferdeki bu fonksiyonel bozukluğun herhangi bir sistemik belirti vermemesi de bu konunun aydmlatılamamış yönlerinden birisidir (21,22). Bu konuda yapılan çalışmalarda hastalığın etkenleri arasında belirtilen A.a'nm konakçı direncini bozduğu, epitel hücreleri için epiteliotoksin, fibroblastlar için fibrotoksin, lökositler için ise lö-kotoksin ismi verilen maddeler içerdiği gösterilmiştir (2,13,14,16). Özellikle A.a'nm Y 4 susunun nötrofillerde irreversibl değişiklikler yaptığı, bu hasarlar sonucunda hücrelerde lysise kadar giden değişikliklerin ortaya çıktığı saptanmıştır (1). Bu bilgilerin ışığı altında, juvenil periodontitiste, subgingival florada gözlenen A.a'nm, gingival plexusdan çıkıp, plak antijenlerine doğru kemotaksis yapabilen nötrofiueri etkileyip, sitopatik değişiklikler yapabileceği düşünülmektedir. Bu noktadan hareket edilerek, çalışmamızda, juvenil perio-dontitisli hastalarda A.a'nm en yoğun olduğu ileri sürülen altı no-lu dişlerin meziyalinden elde edilen dişeti örneklerinde polimorfo-nükleer lökositlerin elektronmikroskobik incelenmesi amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda, H.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji kliniğine başvuran, klinik ve radyolojik olarak juvenil periodontitis 3

22 JUVENİL PERİODONTİTİS'DE ELEKTRONMİKROSKOPİ tanısı konulan beş, sistemik ve periodontal açıdan sağlıklı iki birey üzerinde yürütüldü. Hastalardan operasyonları sırasında taze olarak alman dokular % 2'lik gluter Aldehitte 1. tespitten sonra Sorenson fosfat tamponunda yıkanıp, % İlik Ozmium Tetraoksitle 2. fiksasyondan sonra tekrar yıkandı ve % 25'den başlayan absolü alkole kadar gelen etil alkolde dehitratasyon yapıldı. Sonra araldit karışımına gömülüp, 48 saat 60 C'deki etüvde polimerizasyona bırakıldı. Sonra Reichart ultramikrotomunda elektron mikroskop için kesitler alındı. Uranyl asetat ve kurşun sitratla kontraslandı. Jeol - 100C mikroskobunda incelendi. BULGULAR Araştırmamızdan elde edilen bulgulara göre, hastaların çoğunda yaygın olarak izlediğimiz plazma hücresi ve lenfosit infiltrasyo-nuydu. Polimorfonükleer lökositler seyrek olarak izlendi. Hasta hücrelerinde hem plazma hücreleri, hem de lenfositler normal yapılarında gözlendi (Resim 1,2). Hasta polimorfonükleer lökositlerinin incelenmesinde intersegmental parçaların bağlantısı zayıflamış durumda idi. Perinükleer aralık belirginleşmiş ve nükleus zarı izlen-memekteydi. Nükleus kromatini yoğun, nükleusun büyük bir kısmını kaplar durumdaydı. Genelde heterokromatinin yoğun oluşu, hücrenin inaktif durumda olduğunu göstermektedir. Mitokondria-lar yoğun matriksli, küçük kristalar izlenmemekteydi. Ayrıca en-doplazmik retikulum yapıları da azalmış görünmekteydi (Resim 3, 5,7,). Kontrol örneğinde ise nükleus tamamen normal görünümde, trilaminar nükleus membram belirgin bir şekilde izlenmekteydi. Mitokondrialar daha sık, kristaları belirgin, ribozomlar ise çok sayıda ve gruplar yapmış polizomlar halindeydi. Ayrıca yine kontrol örneğinde sitoplazmanm bol oluşu dikkati çekmekteydi (Resim 4). Hasta nötrofillerinde ise ribozom sayıları kontrole oranla daha az, sitoplazmada dağılmış durumda, lizozomal yapılar ise koyu, ozmio-fil granüller içeren yapıda ve sayıları artmış olarak izlenmekteydi. Bunlara ilaveten sitoplazma miktarının azaldığı, uzantılarının oluştuğu, trilaminar hücre zarında yer yer erimeler olduğu dikkati çekmekteydi (Resim 3,5,6,7). 4

23 Ezel YAVUZYILMAZ, BetüL BAYRAM, Alev AKALIN. Türkân KÜÇÜK ALİ, Canan AKBAY?{">^ 't 'ir-. : -Ph ** %" «3Î* ;<1 a&t\>' if S ; F **' 'İ,*' s».% Kesim 1 : Hasta dişeti örne- * ğinde normal yapıda plazma hücreleri. Ph : Plazma hücresi. Besim 2 : Hasta dişeti örneğinde normal yapıda lenfositler. Lnf : Lenfosit. 5

24 JUVENİL PERIODONTITIS'DE ELEKTRONMIKROSKOPI Eesim 3 : Hasta dişeti örneğinde PMNL (Polimorfontikleer lökosit). üz : ünit zar isp : ns : Nükleus segmenti intersegmental parça Pna : K : Kromatin m : Perinükleer aralık r: Kibozom Mitokondri L : er : Endoplazmik retikulum Lizozom. 'i S. *'fei','$r Kesim 4 : Sağlıklı kontrol örneğinde PMNL. n : Nükleus m : Mitokondri tnm : Trilaminar Nükleus Membranı r : Kibozom er : Endoplazmik retikulum. /:

25 Ezel YAVUZYILMAZ, Betül BAYRAM, Alev AKALIN, Türkân KÜÇÜKALİ, Canan AKBAY 1.v? ç.' :...'*, **'\.-»ı "v B - % iri ' M ~:% -'î ; i" "'* *<i - & :** $İSB' * - % - -.'- ; - * - *, * ' ' Resim 5.: Hasta dişeti örneğinde piknoza giden bir nötrofil. st : Sitoplazma n : Ntikleus SEK'' ;, ^S$& y && 0:' 1 ' ' '«'.'*' &*3 Resim 6 : Hasta dişeti örneğinde piknozun erken döı üz : Ünit zar Pna : Perinükleer aralık

26 JUVENİL PERİODONTİTİS'DE ELEKTRONMİKROSKOPİ Resim 7 : Hasta dişeti örneklerinden alınan bir kesitte nötrofil. st: Sitoplaznıa n : Nükleus Hastalardan, hücre membranlarmı kıyaslamak amacıyla alınan bir kesitte fibroblast ve nötrofil yanyana izlendi. Nötrofilin membranı yer yer devamlılığını yitirmiş, fibroblastm ise membran yapısı sağlıklı olarak izlenmekteydi (Resim 8). Yine hasta dişeti örneklerinden alman bir kesitte damar yakınından alınan bir fotoğrafta nötrofilin oldukça sağlıklı olduğu görülmekteydi. Nükleus ökromatik (aktif), sitoplazmada mitokondri yapıları normal ve kristalar normal yapısında izlenmekteydi (Resim 9). 8

27 Ezel YAVUZYILMAZ, Betül BAYRAM, Alev AKALIN, Türkân KÜÇÜKALİ, Canan AKBAY % x-r * ' \'7Â. - -". ' l '.^:W* t -J'. -fit S*: v '* > " Ki^j Resim 8 : Hasta dişeti örneklerinden alınan bir kesitte fibroblast ve nötrofilin yanyana izlenişi. f : Fibroblast n : Nötrofil Resim 9 : Hasta dişetinde damar yakınından alman bir kesitte normal yapıda bir nötrofii izlenmektedir. m : Mitokondri st : Sitoplazma n : Nükleus

28 JUVENİL PERİODONTİTİS'DE ELEKTRONMİKROSKOPİ TARTIŞMA Çalışmamızın sonuçlarına göre hasta ve kontrol nötrofilleri-nin kıyaslanmasında önemli morfolojik farklılıklar olduğu saptanmıştır. Enfeksiyonlardan korunmada büyük önem taşıyan polimor-fonükleer lökositler hem aerobik, hem de anaerobik yolla glikoliz yaparlar ve periodontal hastalıkların bütün safhalarında birleşim epitelinde, dişeti oluğunda toplanabilirler (4,8). Plağı oluşturan bakterilerin kendileri veya ürünleri kompleman sistemini aktive edip, kemotaktik faktör oluşumunu sağlayarak monosit ve poli-morfonükleer lökositlerin bu faktörlere yönlenmesini başlatırlar(6). Antijenin olduğu bölgede toplanan lökositler, dişeti ve plak bakterileri arasında bir bariyer meydana getirirler. Bu esnada, fagositlerin normal fonksiyonlarını gösterememesi, sayılarındaki azlık, periodontal dokuların sağlığının tehlikeye düşmesine neden olabilir (4,22). Juvenil periodontitisde yapılan çalışmalarda hem peri-ferik kan, hem de dişeti oluğu nötrofiuerinde fonksiyonel defektler olduğu gösterilmiş ve özellikle defektin nedenini açıklamaya yönelik araştırmalar yoğunlaşmıştır. Bazı araştırıcılar, serumda bulunan bir inhibitörden söz ederken (17,19), bazıları da hücreye ait intrensek bir defekt olabileceğini ileri sürmüşlerdir (5). Son yıllarda yapılan çalışmalarda ise juvenil ve hızlı ilerleyen periodontitisli hastaların subgingival florasında yüksek sayıda rastlanan A.a isimli bakterinin, nötrofiller için spesifik bir lökotoksin ürettiği ve bunun kemotaktik cevabı inhibe ettiği ileri sürülmektedir (19,22). A.a'dan elde edilen ısıya dayanıksız olan bu lökotoksinin insan monosit ve PMNL'lerini harab ettiği gösterilmiştir (1,2,15). Aynı olayların dişeti bağ dokusu nötrofiuerinde de oluşabileceği nötro-f illerin bu yolla Lysis'e uğrayabileceği ve lizozomal enzimlerinin açığa çıkması ile lokal doku yıkımı potansiyelinin artabileceği bildirilmiştir (22). Polimorfonükleer lökositlerin bağ dokusunda damarlardan çıkıp, kemotaksis yaparak antijenin bulunduğu bölgeye gelmesindeki gecikmeye, lokal olarak oluşmuş floranın etkili olabileceği öne sürülmektedir (20). Çalışmamızın amacı lokalize juvenil periodontitisli hastalarda, plak antijenlerine çok yakın olan dişeti bağ dokusu nötrofiuerinde morfolojik değişiklikler olup olmadığını araştırmaktı. Nitekim, hücrelerde dejenerasyona kadar gide- 10

29 Ezel YAVUZYİLMAZ, Betül BAYRAM, Alev AKALIN, Türkân KÜÇÜKALİ, Canan AKBAY bilen, nükleus zarının kaybolması, nükleus segmentlerinin birbirinden ayrılması, nükleus kromatininin yoğunlaşması, mitokondri-alarm küçülmesi, endoplazmik retikulum ve ribozomlarm azalması, lizozomal yapıların artması, sitoplazma miktarının azalması, uzantılarının oluşması ve hücre zarında yer yer erimelerin oluşması gibi sitopatik bulgular belirlenmiştir. Kesitlerde saptadığımız ilginç bir bulgu da damar yakınından alman bir nötrofil fotoğrafında diğerlerine kıyasla daha az morfolojik değişikliklerin görülmesiydi (Resim 9). Bu bulgulara göre, hücreler damar çeperini terkedip, dokuda ilerleyip, antijenin bulunduğu bölgeye yaklaştıkça, sitopatik değişikliklerin artması mümkün olabilir. Bu mekanizma ile lizise uğrayan nötrofillerden, ortama çıkan lizozomal enzimlerin direk olarak bağ dokusu yıkımını hızlandırabileceği düşünülebilir. Çalışmamız yalnızca, hücre morfolojisinde sitopatik değişiklikler olup olmadığını araştırmak amacıyla planlanmıştı. Daha sonraki aşamada ise bu incelemeye ek olarak, hücre granül komponentlerinin histokimyasal olarak incelenmesi planlanmaktadır. KAYNAKLAR 1. Baehni, P., Tsai, C-C NC Arthur, W.P., Hammond, B.F., and Taiehman, N.S. : Interaction of inflammatory cell and oral microorganisms. VIII. Detection of leukotoxic activity of a plaque - derived Gram - negative microorganism. Infect and Immun., 24 : 233, Baehni, P.C., and et al.: Leukotoxic activity in different strains of the Bacterium actinobacillus actinomycetemcomitans isolated from Juvenile Periodontitis in man. Archs. Oral Biol., 26 : 671, Raer, P.N. : The case for periodontozis as a clinical entity. J. Periodontal., 42 : 516, Clark, R.A., Page, R.C., Wilde, G. : Defective neutrophil chemotaxis in juvenile periodontitis. Infect, and Immun., 18 : 694, Lavine, W.S., Maderazo, E.G., Stolman, J., "Ward, P.A., Cogen, R.B., Greenblatt, I., Robertsson, P.E. : Impaired neutrophil chemotaxis in patients with juvenile and rapidly progressing periodontitis. J. Periodont. Res., 14 : 10,

30 JUVENİL PERİODONTİTİS'DE ELEKTRONMİKROSKOPİ Lindhe, J., Helldon, L, : Neutrophilic ehemotactic activity elaborated by dental plaque. J. Periodont. Res., 7 : 297, Moore, W.E.C. : Microbiology of periodontal disease. J. Periodontal Res., 22 : 335, Page, R.C., Schroeder, HE. : Pathogenesis of inflammatory periodontal disease. A summary of current works. J. Lab. Invest., 33 : 235, Page, R.C., et al. : Dpfective neutrophil and monocyte motility in patients with Early Onset Periodontitis. Infect and Immun., 47 : 169, Saxen, L. : Juvenile Periodontitis. J. Clin. Periodont. 7 : 1, Slots, J.: The predominant cultivable organisms in juvenile periodontitis. Scand.J. Dent. Res., 84: 1, Slots, J., Reynolds, H.S., Genco, R.J. : Actinobacillus actinomycetemcomitans in human periodontal disease : a cross sectional microbiological investigation. Infect and Immun., 29: 1013, Suzuki, J.B., Collison, B.C., Falkler, W.A., and Nauman, R.K. : Immunologic profile of juvenile periodontitis. II. Neutrophil chemotaxis, Phagocytosis and spore germination. J. Periodontol., 55 : 401, Taichman, N.S., et al. : Cytopathic effects of actinobacillus actinomycetemcomitans on monkey blood Leukocytes. J. Periodont. Res., 19 : 133, Tsai, C-C., Mc Arthur, W.P., Baehni, P.C., Hammond, B.F., and Taichman, N.S. : Extraction and partial characterization of a Leuko-toxin from a plaque - derived gram - negative microorganism. Infect and Immun., 25 : 427, Tsai, C-C, Mc Arthur, W.P., Baehni, P.C., Evian, P.O., Genco, R.J., Tâichman, N.S. : Serum neutralizing activity against actinobacillus actinomycetemcomitans leukotoxin in juvenile periodontitis. J. Clin. Periodont., 8 : 338,1981. Van Dyke, T.E., et al. : Neutrophil chemotaxis. dysfunction m human periodontitis. Infect, and Immun., 27 : 124, Van Dyke, T.E., et al. : Periodontal disease and impaired neutrophil function. J. Periodontal Res., 17 : 492, Van Dyke, T.E., et al. : The polymorphonuclear Leukocyte (PMNL) Locomotor Defect in Juvenile Periodontitis. J. Periodontol., 53 : 682, mm. : Van Dyke, T.E., Levine, M.J., Genco, R.J. : Neutrophil function and oral disease. J. Oral Pathol., 14: 95, 1985.

31 Ezel YAVUZYILMAZ, Betül BAYRAM, Alev AKALIN, Türkân KÜÇÜKALİ, Canan AKBAY 21 Yavuzyılmaz, E., Ersoy, F., Sanal, Ö., Baykara, M. : Juvenil perlodontitisli hastalarda lenfosit kemotaksisi. G.Ü. Dişhek. Fak. Dergisi, Cilt V, Sayı 1, , Yavuzyılmaz, E.: Polimorfontikleer lökositler (Nötrofiller) ve periodontal hastalıklardaki rolleri. M.Ü. Dişhek. Fak. Dergisi, Cilt 3, Sayı 14, 20-23, Zambon, J.J.: Actinobacillus actinomycetemcomitans in human periodontal disease. J. Clin. Periodontal., 12 : 1,

32

33 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt VII, Sayı 2, Sayfa 15-25, 1990 JUVENİL PERlODONTİTİSLİ VE HIZLI İLERLEYEN PERİODONTİTİSLİ HASTALARDA SALYA, SERUM VE BAKTERİYEL PLAK ÖRNEKLERİNDE ROMATOİD FAKTÖR VARLIĞININ İNCELENMESİ Nermin YAMALIK* Ezel YAVUZ YILMAZ** İhsan YENİAY*** ÖZET 17 juvenil periodontitis ve hızlı ilerleyen periodontitisli hastadan elde edilen salya, serum ve bakteriyel plak örneklerinde roma-toid faktör varlığı incelendi ve romatoid faktör, örneklerin hiçbirinde (+) olarak saptanmadı. Bu bulgu ile periodontal hastahklar-daki yıkımın otoimmünitenin sonucu oluşmadığı, periodontal hastalıkların ise kronik antijenik stimulus ve romatoid faktör üretimi görülen diğer kronik hastalıklarla birlikte smıflandırılamaya-cağı sonucuna varıldı. Anahtar kelimeler : Periodontal hastalıklar, romatoid faktör. SUMMARY IDENTIFICATION OF RHEUMATOID FACTOR IN PATIENTS WITH JUVENILE PERIODONTITIS AND RAPIDLY PROGRESSIVE PERIODONTITIS Rheumatoid Factor (RF), is analyzed in the saliva, serum and bacterial plaque samples of 17 patients with Juvenile Periodontitis ('*) H.Ü. Dişhek. Pak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Araş. Gör., Dr. ('**) H.Ü. Dişhek. Fak. Periodontoloji Anabilim Dalı, Öğr. Üyesi., Doç. Dr. (***) H.Ü. Tıp Fak. Pediatri Anabilim Dalı, İmmünoloji Ünitesi, Ecz. 15

34 PERİODONTİTİSLERDE ROMATOİD FAKTÖR and Rapidly Progressive Periodontitis. RF couldn't be detected in any of the samples, analyzed. It's concluded that periodontal destruction is not a result of autoimmunity and therefore, it's not possible to classify any of the periodontal disease with other chronic diseases, characterized by chronic antigenic stimulation and associated with RF production. Key words : Periodontal diseases, Rheumatoid Factor. GİRİŞ Romatoid Faktör (RF), romatoid artrit ve diğer romatoid hastalıklarda serumda bulunan IgG'ye karşı direk olarak oluşan antiimmunoglobulin antikorlardır (7,18,19,23). Genellikle IgM olarak görülür ve insan ve hayvandaki IgG'nm F c parçasının antijenik determinantlarına karşı spesifiktir (7,18,19,23). Romatoid artritte serum RF'ün pozitif bulunması teşhisi destekleyen bir bulgudur (18). Romatoid artrite ek olarak kronik antijenik stimulasyonun varolduğu Sistemik lupus eritematosus, Skle-roderma, Sarkoidosis, Enfeksiyöz hepatit, Siroz, Sjogren Sendro-mu, Sifiliz, Subakut bakteriel endokardit, Parazitik hastalıklar ve Viral enfeksiyonlar gibi durumlarda serumda RF (+) olabilir. Bu tür hastalıkların immunopatogenezinin açıklanmasında, doğal antikorlarla bu antikorlara karşı oluşan otoantikorlarm bir kompleks oluşturarak kompleman sisteminin aktive olmasına neden olduğu ve iltihabi cevabın başlamasını stimule ettiği belirtilmektedir (18). Bazı parazitlerin, bakteriyel lipopolisakkaritlerin B-lenfositleri üzerinde poliklonal aktivatör rolü oynadığı ve bu hücrelerden IgM RF üretimini başlattığı veya hızlandırdığı saptanmıştır (5,9,10). Son yıllarda yapılan çalışmalarda, gerek Juvenil (JP) ve Hızlı İlerleyen Periodontitisli (HİP), gerekse Erişkin Periodontitisli (EP) hastalarda gram ( ) bakterilerin etkili patojen olduğu gösterilmiştir (17,20). Ayrıca gram ( ) bakterilerin endotoksinlerinin dental plakta ve periodontal hastalıklı kök yüzeylerinde varlığı saptanmış ve endotoksinlerin sağlıklı epitele dahi penetre olabildiği gösterilmiştir (1, 8,12,15). 16

35 Nermin YAMALIK, Ezel YAVUZYILMAZ, İhsan YENİAY Dentogingival bölgede periodontitisin başlamasıyla RF üretiminin indüklenebileceği düşünülerek EP'li hastalarda salya, serum, dişeti ve bakteriyel plakta RF varlığı incelenmiş ve hepsinde RF (+) olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar ise periodontal hastalıkların RF'ün üretildiği diğer kronik hastalıklarla birlikte değerlendirilebileceği şeklinde yorumlanmıştır (6). Aynı şekilde, JP ve HÎP'li hastalarda, plakta baskın olarak bulunan gram ( ) bakterilerin, lokal RF üretiminde indükleyici etkilerinin olabileceği düşünülmektedir. Bu hastalık gruplarmda, RF'ün bakteriyel plakta ya da salyada (+) bulunması halinde normal immün mekanizmalar ve direk bakteri yıkımına ek olarak oto-immün mekanizmayla da yıkımın oluşabildiği saptanabilir. Bir nedenle, araştırmamızda JP ve HÎP'li hastalarda bakteriyel plak, salya ve serumda RF varlığının incelenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Hasta Grupları: Araştırmamız, yaşları arasındaki 4'ü kadın, 3'ü erkek 7 JP'li ve yaşları arasında değişen 6'sı kadın, 4'ü erkek 10 HÎP'li hasta üzerinde yürütüldü. Hastaların tümünden RF'ün serumda (+) görüldüğü hastalıklar yönünden detaylı anamnez alındı. Bu hastalıklara sahip olan bireyler çalışma dışında bırakıldı. Kontrol grubu olarak total protez kullanan edante hastaların yanısıra romatoid artritli hastalar ve serumlarında RF'ün (+) olduğu bireyler alındı. Klinik Çalışmalar: JP ve HÎP'li hastalarda cep derinliklerinin yanısıra, Russell Periodontal indeksi, Löe ve Sillness'in Plak ve Gingival indeks değerleri belirlendi. Periodontal hastalığın en şiddetli olduğu bölgeden steril küret-ler yardımıyla elde edilen bakteriyel plak örneği 1/10'luk Glycine buffered saline (GBS) ile dilüe edildi. Daha sonra 10 dakika süreyle sonike edildi. Sonikasyonu takiben 10 dakika süreyle 3000 rpm'-de santrifüj yapıldı. Santrifüj edilen plak örnekleri kompleman komponentlerinin inaktivasyonu için 56 C'de 30 dakika bekletildi. 17

36 PERİODONTİTİSLERDE ROMATOİD FAKTÖR Salya örnekleri stimüle edilmeksizin elde edilerek 1/10'luk GBS içinde dilüe edildi. Bu örneklere mikrosantrifüj tüpleri içinde önce sonikasyon yapıldı, daha sonra 10 dakika 3000 rpm'de santrifüj edildi. Yine kompleman komponentlerinin inaktivasyonu için 56 C'de 30 dakika süreyle bekletildi. Hastalardan elde edilen 5 mi. venöz kan 1400 rpm'de 15 dakika çevrilerek serum kısmı ayrıldı. 1/10'luk GBS ile dilüe edildi. Serum örnekleri için de RF testinden önce, 56 C'de 30 dakika süreyle kompleman inaktivasyonu yapıldı. RF İncelenmesi: Çalışmamızda RF belirlenmesinde Latex Agglutinasyon Testi kullanıldı (6). Elde edilen serum, salya ve bakte-riyel plaktan 0.03 ml.'lik örnekler 3.03 ml.'lik IgG içeren latex disklerle karıştırıldı. Örneklerin eklenmesinden sonra agglutinasyon oluşturanlar RF (+), agglutinasyon oluşturmayanlar ise RF ( ) ya da test edilemeyecek kadar az RF'ün bulunduğu şeklinde değerlendirildi. Yine Latex Agglutinasyon Testi kullanılarak örneklerde C - reaktif protein (CRP) varlığı da belirlendi. BULGULAR JP grubunda ortalama cep derinliği değeri 3.69 =F 0.17, Löe ve Sillness'in Gingival indeks ve Plak indeksi ortalama değerleri ise 1.83 =F 0.12 ve 1.08 =F 0.17 olarak saptandı (Tablo 1). HÎP grubunda ortalama cep derinliği değeri mm, Russell Periodontal indeksi ortalama değeri 5.75 =F 0.17 Löe ve Sillness'in Gingival indeks ve Plak indeksi ortalama değeri 1.78 =F 0.07 ve 1.78 =F 0.08 olarak belirlendi (Tablo 1). JP grubundaki 7 hastanın hiçbirinde salya, serum ve bakteri-yel plak örneklerinde RF (+) olarak bulunmadı (Tablo 2). Yine benzer şekilde HİP'li hasta grubundaki 10 bireyin hiçbirinin salya, serum ve plak örnekleri RF yönünden (+) değildi (Tablo 3). Kontrol olarak alman edante hastalarda ise serum ve salya örneklerinde RF % 50 oranında (+) olarak saptandı. Tüm hasta gruplarında CRP'de ( ) olarak belirlendi. 18

37 Nermin YAMALIK, Ezel YAVUZYILMAZ, İhsan YENİAY TABLO 1: Klinik Parametreler. Cep Derinliği (mm) Russell Periodontal İndeksi Löe ve Sillness Gingival İndeks Löe ve Sillness Plak İndeksi Juvenil Periodontitis Hızlı İlerleyen Periodontitis 3.69 qr T q= TABLO 2: Juvenil Periodontitis Grubu. 19

38 PERIODONTITISLERDE ROMATOID FAKTÖR TABLO 3 : Bakteriyel Plak Hızlı İlerleyen Periodontitis Grubu. Safra Serum Pozitif Kontrol Negatif Kontrol RF CRP RF CRP RF CRP Y.T. + N.U. + R.C. + A.Y. ~ ~ ~-- '' ' + F.B..+ F.S. + K.Ç. + E.T. + N.D. + F.K. + i 20

39 Nermin YAMALIK, Ezel YAVUZYILMAZ, İhsan YENİAY TARTIŞMA Çalışmamızda JP ve HİP'li hastalarda serum, salya ve bakte-riyel plak örneklerinde RF, Latex Agglutinasyon Testi kullanılarak incelendi. Kontrol grubu olarak herhangi bir periodontal hastalıkları bulunmaması nedeniyle edante hastalar alındı. Ayrıca deney esnasında örneklerin pozitifliğinden emin olabilmek için RF'ün (+) olduğu serumlar kontrol olarak kullanıldı. Periodontal hastalığın şiddeti ile RF üretimi arasında bir ilişki olup olmadığını belirleyebilmek için de hastalarda çeşitli klinik indeks değerleri belirlendi. Son yıllarda yapılan immünolojik ve mikrobiolojik çalışmalar sonucu JP ve HİP'te gözlenen doku yıkımından direk bakteri ürünlerinin ve dokunun bu ürünlere verdiği immün cevabın sorumlu olduğu gösterilmiştir (4,13, 22). Ancak bu hastalık gruplarında bak-teriyel floranın büyük bir kısmım oluşturan gram ( ) bakterilerin endotoksinlerinin RF oluşturup oluşturmadığına dair herhangi bir çalışma gözlenmemiştir. Bu nedenle araştırmamızda EP'te görüldüğü gibi direk bakteri yıkımı ve immün sistemlere ek olarak oto-immün bir yıkım potansiyelinin de varolup olmadığına açıklık getirebilmek için JP ve HÎP'li hastalarda serum, salya ve bakteriyel plak örneklerinde RF'ün incelenmesi uygun görüldü. Gargiulo ve arkadaşları yaşları arasındaki 50 EP'li hastada serum, dişeti, bakteri plağı ve salya örneklerinde RF'ün varlığını incelemişler ve plak örneklerinde % 53, doku örneklerinde % 71 ve serum örneklerinde % 83 oranında RF'ü (+) olarak saptamışlardır (6). Kristoffersen ve arkadaşları ise enflamasyonlu diş-etinde RF'ün (+) olduğunu göstermişlerdir (11). Bizim çalışmamızda ise deney grubunu oluşturan hastaların hiçbirinde bakteriyel plak, salya ve serum örneklerinde RF (+) olarak saptanmamıştır. Sonuçlar arasındaki bu aykırılık bizce hastalarımızın yaş ortalamalarının düşük oluşuna ve kronik antijenik stimulasyona EP'e oranla daha az maruz kalmış olmalarına bağlanabilir. Garguilo ve arkadaşlarının çalışmasında hastaların serum örneklerinin RF yönünden (+) oluşu bu bireylerin genetik olarak RF 21

40 PERİODONTİTİSLERDE BOMATOİD FAKTÖR üretiminin sözkonusu olduğu sağlıklı bireyler olabileceğini ya da RF üreten kronik hastalıklardan herhangi birine yatkın olabileceğini düşündürebilir. Ayrıca serum örneklerinde RF (+) olduğunda dişetinde ve salyada da RF'ün bulunması beklenebilir. Bizim çalışmamızda ayrıca RF'ün (+) olduğu durumlarda genellikle (+) reaksiyon veren CRP varlığı da incelenmiştir. Hiçbir hastanın serum örneğinde RF ve CRP ( ) bulunmamıştır. Bu bulgu deney öncesi RF üretilen hastalıklar yönünden alman anamne-zi destekleyen bir bulgudur. Deney grubunu oluşturan hastaların hiçbirinde RF'ün üretildiği herhangi bir hastalık olmadığı böylece deneysel olarakta belirlenmiştir. Periodontal hastalıklarda endotoksinler veya immün kompleksler yoluyla kompleman aktivasyonu gösterilmiştir (4,13,14,22). Schenkein ve Genco, Attström ve arkadaşları cep sıvısında seruma oranla C3 ve C4'ün önemli oranda azaldığını göstermişlerdir (2,15). Bu bulgular da periodontal iltihabın kompleman sistemi aktivasyo-nunu ve kompleman ürünlerinin tüketimini başlattığını göstermektedir (3). Tesar ve Schmid, IgM RF'ün doğal IgG'nin F c parçasına karşı oluşan bir faktör olduğunu ve bu faktörün de doğal immünoglobu-linlerle kompleks oluşturarak kompleman sistemini aktive edebileceğini göstermişlerdir (21). Eğer çalışmamızda lokal olarak yıkımın fazla olduğu bölgelerden elde edilen bakteriyel plakta, serumda RF'ün negatifliğine karşın, RF (+) bulunsaydı, JP ve HÎP'li hastalardaki gram ( ) floranın lokal olarak plazma hücrelerinden antiimmünglobulin sentezini indükleyebildiğini, dolayısıyla direk bakteriyel etki ve immün sistemler yamsıra, otoimmün mekanizmayla da doku yıkımına yol açtığı sonucuna varılabilirdi. Periodontal hastalığın şiddeti ile RF üretimi arasında bir ilişki olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla klinik indeks değerleri de belirlenmişti. Ancak RF varlığı saptanamadığmdan ötürü bu tür bir korelasyon da belirlenemedi. JP ve HÎP'li hastalarda bakteriyel plakta RF'ün ( ) oluşu, bu hastalarda plağın ve iltihabi cevabın az olmasına bağlanabilir. Mi- 22

41 Nermin YAMALIK, Ezel YAVUZYILMAZ, İhsan YENİAY nimal bakteriyel plak ve iltihabi cevap RF üretimini indüklememiş olabilir. Garguilo ve arkadaşları periodontal hastalıktaki RF üretimini 2 şekilde açıklamışlardır. Birinci olarak RF üretimi gram ( ) bakterilerin lipopolisakkaritlerinin antijenitesine bağlı olabilir. İkinci olarak ise RF üretiminden gerek dişeti, gerekse bakteriyel plakta gözlenen immün kompleksler sorumlu tutulmuştur (3,6). Bizim deney grubumuzda serumdaki RF negatifliğinin yamsıra plakta da RF üretimine rastlamamamız bu hastalarda baskın olan gram ( ) floranın lokal olarak B - hücrelerinde antiimmünglobulin yapımını indüklemediğini gösterebilir. William ve Kunkel, bakteriyel endokarditli hastalarda RF'ün tedavi öncesi (+) olduğunu, tedavi sonrasında ise ( ) olduğunu belirtmişlerdir (24). RF'deki tedavi öncesi ve sonrası görülen bu değişiklik, periodontal hastalıklı bireylerde hastalığın şiddeti, prog-nozu ve tedavinin başarısı ile RF'ün varlığı arasında bir ilişki olup olmadığının belirlenmesinin yararlı olabileceğini düşündürmüştür (6). Ancak bizim çalışmamızın sonuçları bu görüşü destekler nitelikte değildir. Kontrol grubumuzu oluşturan bireylerde RF'ü % 50 oranında (+) olarak saptamamız, hastaların ileri yaşta olmalarına, geçirilen bir EP'e veya kullanılan total protezin irritasyonuna bağlı olarak oluşan kronik antijenik stimulasyona ya da RF üretimine neden olabilecek sistemik faktörlere bağlı olabilir. Ayrıca hiçbir sistemik bulguya sahip olmaksızın genetik olarak B - hücreleri RF üretimi için programlanmış olabilir. Garguilo ve arkadaşları RF üretimine bağlı olarak periodontal hastalıkların RF üretiminin görüldüğü, kronik antijenik stimulus-lu otoimmün hastalıklarla birlikte sınırlandırılabileceğini önermişlerdir (6). Oysa bizim bulgularımız JP ve HİP'li bireylerin, RF'ün (+) bulunduğu diğer hastalıklarla birlikte değerlendirilmesine uygun düşmemektedir. 23

42 PERİODONTİTİSLERDE ROMATOİD FAKTÖR KAYNAKLAR 1 Aleo, J.J., DeRenzis, F.A., Farber, P.A., Varbanweur, A.P. : The Presence and Biologic Activity of cementum - bound endotoxin. J. Periodontal., 45 : 672, Attström, R., Laurel, A., Larsson, U., Sjoholm, A. : Complement factors in Gingival Crevice Material from Healthy and Inflamed Gingiva in Humans. J. Periodont. Res., 10 : 19, Berglund, S.E. : Immunoglobulins in Human Gingiva with Specifity for Oral Bacteria. J. Periodontol., 42 : 546, Clark, R.A., Page, R.J., Wilde, G. : Defective Neutrophil Chemotaxis in Juvenile Periodontitis. Infect. Immun., 18 : 694, Freeman, R.R., Parish, C.R. : Polyclonal B - Cell activation during rodent malarial infections. Clin. Exp. Immunol, 32 : 41, Garguilo, A.V., Robinson, J., Toto, B.D., Garguilo, W.A. : Identification of Rheumatoid Factor in Periodontal Disease. J. Periodontol., 53 (9) : 568, Johnson, P.M., Faulk, W. : A review - rheumatoid factor : Its nature, specifity and production in rheumatoid arthritis. Clin. Immunol. Immunopathol., 6 : 414, Jones, W.A., O'Leary, T.J. : The effectiveness of in vivo root planing in removing bacterial endotoxin from the roots of periodontally involved teeth. J. Periodontol., 49 : 337, Izul, S., Eisenberg, R., Dixon, F. : IgM rheumatoid factors in mice injected with bacterial Lipopolysaccharides. J. Immunol., 122 : 2096, Kobayakawa, T., Louis, J., Izui, S., Lambert, P.H. : Autoimmune response to DNA, red blood cells and thymocyte antigens in association with polyclonal antibody synthesis during experimental African trypanosomiasis. J. Immunol., 122 : 296, Kristoffersen, T., Tonder, O. : Anti immunglobulin activity in Inflamed Human Gingiva. J. Dent. Res., 52 : 991, Mergenhagen, S.E., Bladen, H.A., Hsu, K.C. : Electron Microscopic localization of endotoxic lipopolysaecharide in Gram negative organisms. Ann. NY. Acad. Sci., 133 : 279, Page, R.J., et al. : Defective Neutrophil and Monocyte motility in Patients with Early Onset Periodontitis. Infect. Immun., 47 : 169, Saxen, L. : Juvenile Periodontitis. J. Clin. Per., 7 : 1,

43 Nerroin YAMALIK, Ezel YAVUZYILMAZ, İhsan YENİAY 15 Schenkein, H.A., Genco, R.J. : Gingival fluid and serum in Periodontal diseases. I. Quantitative Study of Immunoglobulins Complement Components and other plasma proteins. J. Periodontal., 48 : 772, Schwartz, I., Stinson, P., Parker, R. : The Passage of Tritiated Bacterial Endotoxin across intact Gingival Crevicular Epithelium. J. Periodontal., 43 : 270, Slots, J. : Subgingival microflora and periodontal disease. J. Clin. Per., 6 : 351, Stites, D.P., Stobb, J.D., Wells, J.V. : Basic and Clinical Immunology. 6 th ed. Appleton and Lange Norwalk, Connecticut/Los Altos, California. 381, 702, Taborn, J.D., Walker, S.E. : Rheumatoid factor. A review. Lab. med., 10: 392, T,anner, A., Haffer, C, Bratthall, G.T., Viscontis, N., Socransky, S. : A study of the bacteria associated with Advancing Periodontitis in Man. J. Clin. Per., 6 : 278, Tesar, J.T., Schmid, F.A. : Conversions of Soluble Immune Complexes into Complement Fixing Aggregates by Igm - rheumatoid factor. J. Immunol., 105 : 1206, Tsai, C.C., McArthur, W.P., Baehni, P.C., Evian, P.C., Genco, R.J., Taichman, M.S.: Serum neutralizing Activity Against Actinobacillus Actinomycetemcomitans leukotoxin in Juvenile Periodontitis. J. Clin. Per., 8 : 338, Williams, R.C. : A second look at rheumatoid factor and other «autoantibodies». Am, J. Med., 67 : 179, Williams, R.C, Kunkel, H.G. : Rheumatoid factor, complement and Conglutinin aberrations in patients with subacute bacterial endocarditis. J Clin. Invest., 41 : 666,

44

45 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt VII, Sayı 2, Sayfa 27-35, 1990 KARANLIK ALAN MİKROSKOBİSİ İLE PERİAPİKAL LEZYONLU DİŞLERDE KÖK KANAL FLORASININ İNCELENMESİ Hüma ÖMÜRLÜ* Esra KÖSELİ** Oya SİYAHHAN** ÖZET Bu çalışmada periapikal lezyonlu 30 adet dişin kök kanal florası karanlık alan mikroskobu ile incelendi. Klinik semptomlar ile kok, çubuk, flament, spiroket ve fusiformların ortalama yüzdesi arasında bir ilişki bulunmadı. Perküsyon ağrısı olan fakat spontan ağrısı olmayan 2. grup ve spontan ağrısı, perküsyon ağrısı ve eksu-dası olmayan 3. grupta spiroket, flament, fusiformların dağılımı ile periapikal lezyon densitesi arasında pozitif bir ilişki saptandı. Anahtar kelimeler : Karanlık alan mikroskobisi, Mikrodensitometrik analiz, Periapikal patoloji. SUMMARY DARK - FIELD OBSERVATION OF THE MICROORGANISMS ISOLATED FROM ROOT CANALS OF TEETH WITH PERIAPICAL PATHOSIS The results of the present study based on the dark - field microscopy of the 30 root canals of all periapically affected teeth. There was no relationship between the percentage of coccii, rods, fla- (*) G.Ü. Dişhek. Pak. Diş Hast, ve Ted. Anabilim Dalı, Öğr. Üyesi, Yrd. Doç. Dr. (**) G.Ü. Dişhek. Fak. Diş Hast. ve Ted. Anabilim Dalı, Araş. Gör. 27

46 KARANLIK ALAN MİKROSKOBİSİ ments, spirochetes, fusiforms and the clinical symptoms. A significant positive correlation was observed between the percentage of spirochetes, filaments, fusiforms and the density of periapical pat-hosis in group 2 and 3. Key words : Dark - field microscopy, Microdensitometric Analysis, Periapical disease. GÎRÎŞ Periapikal lezyonlar oral mikrofloranm neden olduğu endojen enfeksiyonlar olup, hastalarda halsizlik, iştahsızlık, artrit, nefrit ve bazen de septik endokardite kadar giden ağır tablolar ortaya çıkarabilmektedir (8,13). Bu nedenle etyolojik ajanın belirlenmesi ve ortadan kaldırılması endodontinin temel hedeflerindendir. Pulpa ve periapikal doku hastalıklarında bakterilerin etyolojik rolleri kesinlik kazandıktan sonra hem aerob hem de anaerob bakteriler farklı yönleriyle araştırmalara konu olmuş ve spesifik oral bakteriler ile periapikal hastalığın klinik sonuçları arasındaki ilişkiyi araştıran çeşitli çalışmalar yapılmıştır (1,4, 8,11,13). Periapikal patolojinin etyolojik ajanlarının belirlenmesi genellikle bakteriyel kültürle yapılır. Ancak geliştirilmiş taşıyıcı vasatlara rağmen enfekte kök kanalındaki mikrofloranm sınırlı bir bölümü belirlenebilmektedir. Bugün bütün mikroorganizmaların üremesini sağlayacak basit, tekbir vasat geliştirilmemiştir (11). Ayrıca bakterilerin kültüre edilip tanınmaları için zamana, özel tekniğe, malzemeye ve bu konuda uzman kişilere ihtiyaç vardır. Bu nedenle son yıllarda diş hekimliğinin çeşitli alanlarında mikrobiyel yapıların ve özelliklerinin tanınmasında karanlık alan ve faz kontrast mikroskobisi kullanmaktadır (5,10,11). Diş hekimliğinde kemik lezyonlannm radyografik yorumu teşhisin önemli kısmını oluşturur. Elde edilen radyograflar çeşitli yollarla değerlendirilir. Bu yöntemlerden biri de mikrodensitometrik analizdir. Radyograflarm densitesine göre tayin yapılır. Densite, radyograf a gelen ışık ünitesinin oranının 10 tabanına göre logarit- 28