Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II"

Mehmet Ölmez
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II TARIM ÜRÜNLERİ TİCARETİNDE GÜMRÜK Doç.Dr.Tufan BAL Not: Bu sununun hazırlanmasında büyük oranda Doç.Dr.Hasan Yılmaz ın ders notlarından faydalanılmıştır.

2 Tarım ürünleri ticaretinde üretimi ve üreticileri korumak amacıyla gümrük vergileri uygulanmaktadır. Yabancı ülkelerden düşük fiyatlı tarım ürünlerinin ülkeye girmesini önlemek amacıyla devlet gümrük vergilerini kullanarak ülke tarımını korumayı amaçlar. Gümrük vergileri ekonomi üzerinde fiyat politikası gibi etki yapmaktadır. 2

Yabancı ülkelerden düşük fiyatlı tarım ürünlerinin ülkeye girmesini önlemek

3 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 Yandaki şekilde gümrük vergileri ile tarım ürünlerini korumanın ülke ekonomisi açısından katkıları görülmektedir. Gümrük vergisi uygulaması aynen destekleme politikası uygulamasına benzemektedir. Bir tarım ürünü üzerine gümrük vergisi konulması o malın yurtiçi fiyatının yükselmesine yol açar. İç fiyatların artması ise malın yurtiçi üretiminin genişlemesine, tüketiminin kısılmasına ve milli gelirin söz konusu tarım ürününü üreten üreticilere doğru yeniden dağıtılmasına yol açar. 8

Bir tarım ürünü üzerine gümrük vergisi konulması o malın yurtiçi fiyatının yükselmesine yol açar.

9 Ayrıca vergiler, ürünün ithalatını sıfıra indirecek kadar yüksek olmadığı takdirde, devlet hazinesine gelir de sağlar. Kısacası bir ürünün ithalatına konan gümrük vergileri dar anlamda 4 farklı etki ortaya çıkarır 1) Üretim 2) Tüketim 3) Gelir dağılımı 4) Hazineye gelir 9

Kısacası bir ürünün ithalatına konan gümrük vergileri dar anlamda 4

10 Bu ürünün Pirinç olduğunu kabul edelim. A ve T yurtiçi arz ve talep eğrileridir. Serbest dünya fiyatı D 1, bu fiyattan yurt içi tüketim 0R ye eşittir. Bu miktardan ise 0K kadarı yurtiçinde üretilmekte, geriye kalan KR miktarı ise ithalat yoluyla yurtdışından sağlanmaktadır. 10

Serbest dünya fiyatı D 1, bu fiyattan yurt içi tüketim 0R ye eşittir.

11 Yurtdışından ithal edilen pirinçte birim başına D 1 D 2 miktarında gümrük vergisi konulduğunda yurtiçi fiyat 0D 2 ye, yurtiçi arz da KS kadar artarak 0S ye yükselir. Tüketim ise fiyatların yükselmesinden ötürü UR kadar azalarak 0U olur. İthalat da MN=SU ye düşer. İthalattaki daralmaların UR kısmı tüketimdeki azalmadan, KS kadar kısmı da yerli üretimin ithalatın yerine geçmesinden kaynaklanır. 11

Tüketim ise fiyatların yükselmesinden ötürü UR kadar azalarak 0U olur. İthalat da MN=SU ye düşer.

12 Dolayısıyla gümrük vergisi uygulamasının; yurtiçi pirinç üretimini artırdığı, ithalat ve tüketim miktarını azalttığı, yurtiçi pirinç üretimini artırırken pirinç üreticilerine gelir getirdiği anlaşılmaktadır. 12

miktarını azalttığı, yurtiçi pirinç üretimini

13 Bir ürünün ithalatına konulan gümrük vergilerinin etkileri; 1.Üretim Etkisi 2.Tüketim Etkisi 3.Gelir Etkisi 4.Bölüşü Etkisi olmak üzere 4 e ayrılır. 13

14 1. Üretim Etkisi Gümrük vergileri, ithal edilen pirincin yurt içi fiyatının yükselmesine, ithalata rakip olan yurtiçindeki üreticileri dış piyasanın rekabetinden koruyarak yerli üretimin artmasına yol açar. Buna koruma etkisi denir. Şekil den de anlaşılacağı gibi gümrük vergisi sonucu ithal pirinç fiyatlarının artması, yerli üretimi K noktasından S ye yükseltmektedir. Gümrük vergileri yoluyla ürünlerin yurtiçi üretimini artırmak, kaynakların israf edilmesine yol açabilir. 14

15 2. Tüketim Etkisi Gümrük vergileri iç fiyatları yükselterek bir yandan yerli üretimi özendirirken, öte yandan da tüketimin kısılmasına yol açar. Şekil den de görüleceği üzere, fiyatların D 1 den D 2 ye yükselmesi, ithal pirincin tüketiminde UR kadar bir azalmaya neden olmuştur. Gümrük vergilerinin ithal pirinci pahalılaştırması ve tüketimi azaltması, toplum açısından tüketici refahının düşmesine yol açar ve buna tüketim kaybı denir. Bu alan «b» ile gösterilmektedir. 15

Şekil den de görüleceği üzere, fiyatların D 1 den D 2 ye yükselmesi, ithal pirincin tüketiminde UR kadar bir azalmaya

16 Tarifelerin sağladığı koruma dolayısıyla zamanla maliyetler dünya fiyatları düzeyine hatta onun da altına inebilir. Bu gibi durumlarda tüketiciler, bugün için refah kaybına uğrasalar da gelecekte göreceli olarak düşük fiyatlardan yerli üretim ürünleri tüketme olanağına kavuşabilirler. Türkiye de pirinç ithalatına konulan %45 lik vergi, ithal pirinç miktarını ve dolayısıyla pirinç tüketimini azaltmış, ancak orta vadede pirinç üretiminin artmasıyla hem tüketim artmış, hem de yurtiçi fiyatlar düşerek ithal pirinç ile rekabet edebilir hale gelmiştir. 16

17 17

18 3. Gelir Etkisi Gümrük vergileri, ithalat hacmini sıfıra indirecek kadar yüksek olmadıkları sürece hazineye bir gelir sağlarlar. Şekilde görüleceği üzere D 1 D 2 aralığı kadar vergi konulunca, ithalat hacmi SU ya düşmektedir. Toplam vergi geliri, ithal miktarı ile birim başına sağlanan verginin SUx D 1 D 2 ye eşittir. 18

Şekilde görüleceği üzere D 1 D 2 aralığı kadar vergi konulunca, ithalat hacmi SU

19 4. Bölüşüm Etkisi Gümrük vergileri, ulusal gelirin tüketiciden üreticilere doğru yeniden bölüşümüne neden olur. Tüketicilerden üreticilere aktarılan gelir, ya da bölüşüm etkisi «d» alanıyla gösterilmiştir. 19

20 Gümrük vergilerinin (tarifeler) yeterli olmadığı durumlarda tarife dışı engellemelere (bürokratik işlemler, sınırlamalar vs.) başvurulur. Tarife dışı araçların çoğu ithalatın kısıtlanmasına yöneliktir. Ancak DTÖ nün kurulmasıyla dünya tarım ürünleri ticareti de belirli kurallar altında yapılmaya başlanmış ve tarife dışı engeller yerini tarifelere bırakmıştır. 20

Tarife dışı araçların çoğu ithalatın kısıtlanmasına yöneliktir.

21 İletişim Bilgilerim Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. E-posta: 21

Benzer belgeler

Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II

Doç.Dr.Tufan BAL Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II III.Bölüm DIŞ TİCARETTE KORUMACI POLİTİKALAR VE KAVRAMLAR Not: Bu sunuların hazırlanmasında çeşitli internet siteleri ve ders notlarından faydalanılmıştır.