KENTSEL PEYZAJ: TASARIM VE UYGULAMAYA YÖNELİK BAZI ÖNERİLER

Transkript

1 Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri 19 Mayıs 2012 / KONYA KENTSEL PEYZAJ: TASARIM VE UYGULAMAYA YÖNELİK BAZI ÖNERİLER Yrd. Doç. Dr. Ahmet Tuğrul POLAT Prof. Dr. Serpil ÖNDER Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Konya. atpolat@selcuk.edu. tr sonder@selcuk.edu.tr 1. GİRİŞ Sanayi devrimi sonrası kent ve kentleşme kavramları ortaya çıkmıştır. Böylece nüfusları hızla artan kentler insanlar için çekim noktaları haline gelmiştir. Geçen yüzyıl boyunca, dünya nüfusu hızlı bir şekilde kentsel alanlarda toplanmaya başlamıştır. Dünyada kentsel nüfus 1995 yılında yaklaşık olarak 2,5 milyarken bu sayının 2025 yılı civarında 2 katına çıkacağı beklenmektedir (Loures ve ark., 2007). Günümüz koşulları, insanlara bir taraftan çok yeni kullanım olanakları ve zaman kazanımı sunarken, öte yandan çalışan insanların büyük bir bölümünü daha fazla kent yaşamına bağımlı duruma sokmuştur. Kent; bozulan ekolojik dengesi, yitirilen yeşil alanları ve estetik nitelikleri ile sağlıksız yaşam ortamları sunmaktadır. Kentlerin mekanikleşmiş ve yoğun iş temposundan arda kalan boş zamanları ve maddi olanakları ise oldukça sınırlıdır. Rekreasyonel gereksinimleri artan ve niteliği değişen kentliler için kent içerisinde yer alan ulaşılabilir yeşil alanların değeri giderek eşsiz duruma gelmektedir (Kızılarslan, 2007). Kentler içinde ihtiyaç olarak görülen yeşil alan sistemi kentsel peyzaj olgusunun ortaya çıkmasını sağlamıştır. Açık alan/açık-yeşil alan olarak da adlandırılan kamusal (kentsel) dış mekânlar; kent dokusu içinde yapılarla çevrelenmiş, herkesin yararlanmasına açık ortak kullanım mekânlarıdır. Bu mekânların başlıcaları; parklar, oyun ve spor alanları, alış veriş alanları, geçiş-toplanma-dağılma alanları, hayvanat ve botanik bahçeleri, mezarlıklar ve ibadet yeri bahçeleri, açık sergi ve fuar alanları, tarihi ve arkeolojik alanlar, kıyı bantları, resmi kurum bahçeleri, kent ormanları ve geçici açık alanlardır (Hepcan ve ark. 2001). Peyzaj değişimi uygarlık düzeyi ile birlikte hareket etmektedir. Öncelikle daha verimli, rahat ve koruyucu alanlar için gerekli olan rehberlik yapılmalıdır. Kentsel mekânların oluşturulmasında disiplinler arası bir yaklaşım gerekmektedir. Bu anlamda, mekân oluşturan meslek disiplinleri mimarlar, şehir ve bölge plancıları, peyzaj mimarları ve iç mimarlara önemli görevler düşmektedir. Yukarıda tanımlanan kentsel dış mekânların tasarımı öncelikli olarak peyzaj mimarlarının görevidir. 97

2 1.1. Peyzaj Mimarlığı Peyzajın yarattığı duygusal etkinin değer kazanması ve peyzaj tasarımı aracılığıyla duygusal tepkiler uyandırma potansiyeli bir farkındalığın ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu nedenle, tasarımcılar için peyzaj, kendi hayal gücü, yaratıcılık ve uzmanlıklarını icra edebilecekleri bir hareket alanını temsil etmektedir. Buna göre peyzaj tasarımı; duygusal bir tepki uyandırması ve şekil vererek oluşturması işleminden dolayı bir sanat ve toprak, topoğrafya, iklim ve bitki örtüsünün fiziksel bileşenleri hakkında bilgi gerektirdiğinden dolayı da bir bilim olarak görülebilmektedir. Bir meslek olarak peyzaj mimarlığının öncelikli toplumsal görevi el değmemiş alanlardan yükselen uygarlık alanlarına kadar fiziksel ve kültürel peyzajın yönetim, planlama ve tasarımı için sanat ve bilim ile birlikte güçlü bir etki oluşturmasıdır (Makhzoumi ve Pungetti, 2005). Öztan a (2000) göre; Peyzaj Mimarlığı biyolojik temele dayalı arazi kullanımı ve planlama ilkelerini belirten bir bilim dalı; yararlı, işlevsel ve güzel bir çevre yaratma sanatıdır. Peyzaj mimarlığı mesleğinin yüzyıldan biraz fazla bir geçmişi olmasına rağmen geçmişte ve günümüzde önemli örnekleri vardır. Peyzaj Mimarı terimi 19 yy. başlarında Gilbert Laing Meason ve John Claudius Loudon in yazılarına dayanmaktadır yılında Frederick Law Olmsted ve Calvert Vaux tarafından kullanıldığı zaman mesleki bir unvan olarak ortaya çıkmıştır. Amerikan Peyzaj Mimarları Derneği (ASLA) on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru kurulmuştur (Makhzoumi ve Pungetti, 2005). Ülkemizde öğretim, 1933 te Ankara-Ziraat Enstitüsü bünyesinde rahmetli hocamız Prof. Dr. Sadri Aran ın Bahçe Kültürleri dersleri ile başlamıştır de bu ders Bahçe Sanatı, 1950 yılında da Bahçe Mimarisi ve Süs Nebatları olarak genişletilmiştir yılında Bahçe Mimarisi ve Ağaçlandırma Kürsüsü kurulmuştur yılında kurulan Peyzaj Mimarlığı Derneğinin çeşitli aktiviteleri ve yayınları ile Peyzaj kelimesi duyulmaya başlamıştır de Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü kurulmuş ve 1990 yılında Peyzaj Mimarlığı unvanı elde edilmiştir (Gürenli, 2004). Günümüzde, çeşitli fakülteler bünyesinde 27 Peyzaj Mimarlığı Bölümü açılmış ve yaklaşık olarak bunların yarısı lisans eğitimi vermektedirler. 1.2.Mevcut Durum Ülkemizde kentsel tasarımın bir formasyon olduğu gözden uzak tutularak paylaşılamaz bir disiplin haline getirilmiştir. Ülkeye özgü kentsel tasarım anlayışına ulaşılamamıştır. Gelişmiş ülkeler genelinde kentsel tasarım eğitim ve uygulamada mimarlık, kent planlama ve peyzaj mimarlığı ayakları üzerinde tanımlanırken ülkemizde 98

3 ise henüz ağırlıklı olarak mimarlık ve kent planlama paydasında görülmektedir. Disiplinler arası çalışma gerektiren durumlarda ise uzmanlar rastlantısal biçimde ortama girmekte ya da itilmektedir (Kaplan ve Küçükerbaş, 2000) ve sonrası Türkiye de çevre ve açık alan düzenleme kavramlarına yaklaşımda bir kırılma noktası olarak değerlendirilebilir. Yeni yerleşim alanlarının getirdiği bütüncül alan düzenleme olanakları, kentsel dönüşüm projeleri aracılığı ile kente yönelik üst ölçek müdahaleleri ve yeni yapılanma sonrası kazanılan olanaklarla yerel yönetimlerin girdiği kentsel yenileme çalışmaları açık alanlara yönelik tasarım ve kullanma alışkanlıklarının değişmesini getirmiş, buna bağlı olarak yeni standart ve beklentiler tanımlanmıştır. Tüm bu gelişmelere rağmen Türkiye de kentsel açık yeşil alana yönelik yapılan planlama, tasarım ve uygulama çalışmalarının yetersiz olduğu görülmektedir. Bunun arka planını oluşturan üç önemli nokta vardır. Bunlar: proje üretim sürecindeki müdahaleler, uygulama sürecinde yaşanan sorunlar, işletme ve bakım sürekliliğinin sağlanamaması olarak tanımlanabilir (Güzer ve Nalbantoğlu, 2004). 2. KENTSEL PEYZAJIN KENT ve KENT İNSANINA KATKILARI 2.1.Sosyo-Kültürel Eğitim: Yeşil alanlar çok çeşitli eğitimsel fırsatlar sunmaktadır. Toplum tabanlı etkinlikler yardımı ile çocuklar ve gençler için yetenekleri, bilgilerini ve eğilimlerini geliştirmelerine yardım edecek şekilde hizmet sağlarlar. (Dunnett ve ark., 2002; Walker 2004). Parklar okul çağı çocukları ve yetişkinlerin eğitimi için, kaynak oluştururlar. İyi tasarlanan parklar, tarih, kültür, botanik ve yaban yasamı yönünden ilgi çekicidirler. Ekolojik eğitimin gerçekleştirilme alanlarıdır (Oğuz, 1998; Uzun, 2005; Kızılaslan, 2007). Küçük çocuklar için, oyun öğrenmektir. Oyun çocuğun gelecekteki başarısı için önemli bir unsurdur. Oyun çocuğun kas gücünü, koordinasyon, dil, kavrama yeteneği ve muhakeme yeteneklerini geliştirir (Sherer, 2006). Toplumsal gelişme: Doğa, dış mekânların kullanımını özendirir, komşular arasında sosyal birleşim ve etkileşimi artırmaktadır. Ortak kullanılan dış mekânlarda ağaçların ve çimlerin varlığı sosyal bağların gelişimini desteklemektedir (Chiesura, 2004). Sosyal ilişkilerin kurulmasında önemli rol oynarlar (Uzun, 2005). Farklı yaşlardaki kullanıcıların, karşılaşma, yürüme, oyun, sohbet etme vb. etkinliklerde bulunabilme fırsatları sağlarlar (Kızılaslan, 2007). Ayrıca, toplumun tüm üyeleri parkları kullanarak sosyal gerilimi düşürebilir ve sınıfları birbirinden haberdar edebilir (Bruch, 2006). Parklar gündelik olayların çeşitli insanlarla görüşüp paylaşılabileceği mekânlardır. Çeşitli etnik grupların kültürel karakteristikleri ile kültürler arası etkileşim fırsatları sağlayabilir (Peters ve ark., 2009). 99

4 Araştırmalar yeşil alanları daha fazla olan semt sakinlerinin kısıtlı beton çevrelerde yaşayanlara göre daha güçlü sosyal bağlara sahip olduğunu göstermiştir. Chicago ve Illinois üniversiteleri tarafından kent halkı için yapılan bir araştırmada semt kapsamında sosyal bağlarının gelişim derecesinin vejetasyon seviyesi ile orantılı olduğu tespit edilmiştir (Sherer, 2006). Kültürel: Çeşitli rekreasyon örnekleri ile birlikte, kendini ifade etme ve keşfetme gibi park ziyaretçilerinin ihtiyaç duyduğu ve onları memnun edecek sosyal ve kültürel programlara talepler vardır. Bu kapsamda eğitim programları, açık hava tiyatrosu, dans gösterisi, heykel sergileri, müzik konserleri ve diğer toplumsal etkinlikler yaygın olarak düzenlenmektedir. Bu yüzden iç ve dış mekânda yapılan kültürel faaliyetler çağdaş kent parklarının giderek artan önemli özellikleridir. Sanata ve kültürel mirasa da katkılarda bulunmaktadırlar (Dunnett ve ark., 2002; Mlynarz, 2005; Uzun, 2005). Rekreasyon: Rekreasyonel amaçlar için organize edilmiş dış mekânı oluştururlar. İnsanların aktif ve pasif rekreasyonları için bütün olanakları hazırlarlar (Oğuz, 1998; Uzun, 2005). Tarihi koruma: Kentsel alanlarda yer alan tarihi ve kültürel değeri yüksek mekan ve objelerin korunması ve sürdürebilirliğinde önemli rol oynarlar. Özellikle tarihi unsurlar çevresinde yapılan peyzaj düzenlemeleri bu değerlerin ön plana çıkmasına korumakullanma dengesi içinde değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır. Suç oranını azaltma: Yeşil alanlar saldırganlığı azaltarak insanların rahatlaması ve canlanmasına yardımcı olmaktadır (Chiesura, 2004). Rekreasyonel etkinlikler suç oranlarını azaltarak toplumsal gelişimi yükseltir (Bruch, 2006). Parklar ve rekreasyonel faaliyetlere erişim suçun azaltılmasında ve özellikle çocuk suçlarının azaltılması ile güçlü bir şekilde bağlantılıdır. Rekreasyonel etkinlikler gençliği sokaklardaki tehlikeden uzak tutar, onları grup etkileşimleri sağlayacak emniyetli çevreler ve onların başka sorunlara girmeden zamanı tam kullanmalarını sağlar. Fort Myers, Florida da polis 1990 da STARS (Akademik ve rekreasyonel destek ile başarı) programının başlaması ile çocuk suçlarından tutuklanma oranının % 28 düştüğünü belgelendirmiştir. Gençlerin okul dereceleri önemli oranda gelişmiştir. Teksas ta suç ve rekreasyona ilişkin yapılan bir çalışmada 1 mil çapında uygulanan gece yarısı basketbolunun suç oranını % 28 düşürdüğü tespit edilmiştir (Bruch, 2006; Sherer, 2006) 2.2.Çevresel İklimsel: Bitkiler hava sıcaklığını ayarlayan bir düzenleyici görevi yapmaktadır. Bitkiler bir yeri sık olarak kaplamışsa toprağa koyu gölge yapar, böylece bitki altındaki 100

5 hava çıplak toprağa kıyasla yazın daha serin, kışın ise daha sıcak olur. Zira bitkiler tepe çatısına çarpan güneş ışınlarının bir kısmını yansıtır, bir kısmını absorbe eder ve bir kısmını da dağıtır. Bu nedenle gölgeli yerlerde yazın hava daha serin olur. Ayrıca, bitkiler yapraklarının terlemesi sırasında su buharı açığa çıkar, buda bir miktar sıcaklığın düşmesine yol açar. Toprağın yeterince nemli olduğu sürede, bitkiler gündüzleri yapraklarındaki somaları vasıtasıyla havaya su buharı verirler. Suyun buhar halindeki kaybı sırasında ısı enerjisine gereksinim vardır (Yıldızcı, 1988). Çevre kirliliğini önleme: Yeşil alanların bir kent iklimine yaptığı etki tek bir ağacın yaptığı işle açıklanabilmektedir yaşındaki tek bir kayın ağacı 15 tepe çapı ve 25 m yüksekliği ile 160 m 2 bir alanı kaplamaktadır. Tüm yapraklarının yüzey alanı 1600 m 2 dir. Fotosentezde aktif olan yaprak iç yüzeyi ise bunun 1000 katı yani m 2 dir. 1 m 2 yaprak yüzeyi saatte 1.5 gr co 2 i fotosentezde kullandığına göre bizim kayın ağacımız 1 saat içerisinde 1600 m 2 lik dış yaprak yüzeyi ile 2400 gr karbondioksit (500 m 3 havanın co 2 sini ya da 10 evin havasını) temizlemektedir (Yıldızcı, 1988). Kentlerin önemli sorunlarından biri de insan sağlığı açısından zararı gün geçtikçe artan gürültüdür. Yapıların yoğun, olduğu yol çevrelerinde trafiğin gürültüsü yankı dolayısı ile çok daha artar. Bos arazilerde yol çevrelerinde ise ses çok uzaklara rahatlıkla ulaşır. Gürültüye en dekoratif engel ise kuskusuz yine bitkilerdir. Cephe yeşillendirilmesinin ses dalgalarını kırarak, yansıtarak veya dağıtarak iç mekânlara tamamen ulaşmasını engellediği bir gerçektir (Acar, 2006). Bitkisel gürültü perdelerinde istenilen sonucun elde edilmesi için kullanılan bitkisel malzemenin özellikleri ve türü ile uygulama ilkelerine dikkat edilmelidir. Uygun türlerle ve yeterli genişlik ve uzunlukta tesis edilen gürültü perdeleriyle dba arasında gürültü azatlımı sağlanır (Önder ve Polat, 2007). Rüzgâra açık ve rüzgârı kanalize eden alanlardaki ağaçlar rüzgar hızını azaltarak, rüzgarın etkisini uygun düzeye indirir, gürültüyü elimine eder Kızılaslan (2007). Amerikan ormana servisi 50 yıllık bir ömür süreciyle bir ağacın $ değerinde oksijen üretiğini, $ değerinde hava kirliliği kontrolü sağladığını, $ değerinde su geri dönüşümü ve $ değerinde toprak erozyonu kontrolü yaptığını hesaplamıştır. % 100 ağaçla kaplı bir alanda (parklara içindeki koruluklar gibi), ağaçlar havadan % 15 ozon, % 14 sülfürdioksit, % 13 partikül maddeleri, % 8 nitrojendioksit ve %0.05 karbonmonoksiti uzaklaştırır. Ağaçlar ve toprak altı su kirliliği için doğal filtre görevi görür. Yaprakları, gövdeleri, kökleri ve toprakla ile birlikte kanalizasyona ulaşmadan önce sudan kirlenmiş partikül maddeleri uzaklaştırır. Ayrıca ağaçlar insan etkinliği ile yaratılan fosfor, ve potasyum gibi besin maddelerini absorbe eder. Aksi takdirde göller ve nehirler kirlenir (Sherer, 2006). 101

6 Sürdürebilirlik: Sürdürebilir gelişme, kent planlama ve onun içinde önemli rol oynayan kent parklarında stratejik bir yapı olarak kabul edilmektedir. Bununla beraber, kent parkları ve diğer açık yeşil alanların giderek artan kentleşmiş toplumun yaşam kalitesi için önemli olduğu savunulmaktadır. Sürdürebilirlik ve kent yenileme stratejileri kent çevresinin insan yapımı unsurları üzerine odaklanmasına rağmen son yıllarda kentlerde doğal gelişime ilginin artması dikkate değerdir (Loures ve ark., 2007). Bazı kentler, anlamlı bir yolla yaşam kalitesi konularını ölçmek ve denemek için kendilerine ait sürdürebilirlik göstergeleri geliştirmektedirler. kişi başına düşen yeşil alan miktarı, parklar ve rekreasyon alanları sıklıkla vatandaşlar için yaşanabilir, güzel ve cazibeli bir kent yapmanın önemli bir faktörü olarak bahsedilmektedir (Chiesura, 2004). Erozyon ve yağmur suyu denetimi: Yağmur suyu denetimi yüzey suyu akışının miktarı ve yönünü tespit edilmesi olarak tanımlanabilir. Yağmur suyu denetiminde yapısal kullanımlara yüzey suyu akışının engellenmesinde ve yağmur suyu fazlasının infiltrasyonunda kentsel yeşil alanlar önemli katkılar sağlamaktadır. Erozyonun önlenmesi yanında bitkilendirilen yüzeylerin, yağış dönemince su depolaması sağlanmış ve bitki gelişimi için uygun ortam hazırlanmış olacaktır. Bitkisel tasarım sürecinde, araziye, iklimsel verilere, toprak ve hidrolojik özelliklere uyumlu doğal bitkilerin seçilmesi esastır (Başal ve Özdemir, 2008). Habitat oluşturma: Kuşlar, böcekler ve kentlerdeki diğer yaban yaşamının korunması ve geliştirilmesi için habitat alanları sağlamaktadırlar. İnsanların, kentlerde yitirilen hayvan dünyası ile ilişki kurmalarına yardımcı olurlar (Oğuz, 1998: Uzun, 2005) Ekonomik Turizm ve istihdam: Kentsel peyzajın estetik, tarihsel ve rekreasyonel değerleri kentin cazibesini artırır ve turizm varışlarını artırarak istihdam ve gelir üretmektedir (Dunnett ve ark., 2002; Chiesura, 2004). Kamu parklarında organize edilen sanat festivalleri, sportif yarışmalar, yiyecek festivalleri, müzik konserleri ve tiyatro gösterileri yöresel dükkânlara ve lokantalara ve otellere müşteriler getirerek, toplumlara önemli pozitif ekonomik etkiler sağlamaktadır (Sherer, 2006). İyi planlanan ve yönetilen kent parkları bir alanın ekonomik yaşantısını canlandırır (Uzun, 2005). Mülk değeri: Colorado da yapılan bir araştırmada, bir semttin yeşil alan potansiyeli aracılığı ile ek olarak yıllık 500 bin dolar vergi üretebileceği hesaplanmıştır. Aynı çalışmada yeşil alana yakın evlerin değerinin yaklaşık1 km uzaklığındaki evlerden ortalama % 32 daha fazla olduğu belirlenmiştir (Sherer, 2003). Boston da Big Dig projesi, kent merkezinde yeni yeşil alanlar oluşturan mega projelere iyi bir örnektir. Bu projenin kentsel faydalarını göstermek için hedonic princing yöntemine dayalı bir 102

7 çalışma yapılmıştır. Açık yeşil alanlara yakın mesafede emlak fiyatlarının pozitif yönde etkilendiği belirlenmiştir (Tajima, 2003). 2.4.Kentsel kalite Görsel kalite: Kentsel çevrenin görsel kalitesi üzerine bitkilerin çok büyük katkıları vardır (Polat, 2010). Özellikle kent içindeki ağaçların hacimli yeşillikleriyle kentin kuruluğunu gideren ona canlılık veren ve mevsimlere bağlı renk özellikleri ile onlara bir estetik varlık kazandıran alanlardır (Uzun, 2005). Düzensiz yapı komplekslerinin görünümünü yumuşatırlar (Kızılaslan, 2007). Kent strüktürü: Kent parkları, yerleşim alanlarının fiziksel yönden dengesini sağlarlar. Kentlerin strüktürüne önemli oranda katkıda bulunarak, konaklama, ticaret, iş ve eğitim yapıları gibi farklı nitelikteki alanlar arasında tampon işlevini üstlenirler. Kitle boşluk ayarlamasına yardımcı olurlar (Kızılaslan, 2007). 2.5.Kamu Sağlığı Hızlı yapılaşma kent içerisinde yaşam ortamlarına yaptığı fiziksel baskıların yanı sıra psikolojik baskılara da neden olmaktadır. Bitki örtüsü ise bu psikolojik baskıları azaltmaya yardımcı olmaktadır. Bitki örtüsünün insanların yaşam ortamlarında yoğun olarak bulunmasının bedensel ve ruhsal bir rahatlama sağlamaktadır (Müderrisoğlu ve Eroğlu 2006). Sağlık yönünden katkıda bulunurlar: Parklar kentleri daha sağlıklı yerler haline getirerek yaşayanların daha sağlıklı olmalarını sağlarlar. Parklarda gerçekleştirilen düzenli egzersiz, koruyucu tıbbın anahtarıdır (Oğuz, 1998). Sağlık üzerine yapılan araştırmalar, fiziksel etkinliğini artırmasının ölüm oranını düşürdüğü ve psikolojik iyileşmeyi sağladığı konusunda hemfikirdir. Fiziksel etkinliğin azalması, kalp hastalıkları, kanser, kronik akciğer hastalıkları ve şeker hastalığına sebebiyet verebilir. Fiziksel hareketsizliğin ulusal olarak 2000 yılında 3. sırada ölüm sebebi olduğu tespit edilmiştir. Yaşlılar için yapılan bir çalışmada Parka dayalı boş zaman deneyimlerinin ruh hali, stres ve sağlık üzerine pozitif bir etkiye gösterdiği belirlenmiştir (Bruch, 2006). Washington, Seattle de 2006 yılı sonbaharında posta anketi yolu ile 617 kişi üzerinden gerçekleştirilen araştırmaya göre, çocuklu aileler semtte ki diğer gidilecek yerlere oranla parklara yönelik daha fazla ziyaret yapmıştır. Parklara yapılan bu ziyaretlerde özellikle vejetasyon faktörü etkili olmaktadır. Semt yeşili ile fiziksel etkinlik/sağlık arasında pozitif bir ilişki belirlenmiştir (Tilt, 2009). Hong Kong ta 758 kent sakini ile telefon yolu ile yapılan anket çalışması sonucu, parkların çoğunlukla yaşlı insanların kullandıkları ve kullanıcıların da genelde yürüyüş 103

8 ve fiziksel egzersize yönelik etkinlikleri tercih ettikleri belirtilmiştir. Bu etkinliklerin onların fiziksel ve psikolojik sağlıklarına katkı sağladığına inandıkları tespit edilmiştir (Wong, 2009). Pennsylvania hastanesinde cerrahi hastaların iyileşmesi bir araştırmada incelenmiştir. Bazı hastaların ağaç manzaralı odaları varken bazılarının ki kahverengi tuğla duvarla kaplıdır. 10 yıllık tıbbi kayıtlar incelendiğinde ağaç manzaralı odalardaki hastaların tuğla duvarlı hastalarla mukayesesinde daha kısa yatmış, daha az ağrı kesici kullanmış ve hemşire notlarında daha az negatif yorum almıştır. 2001yılında Hollanda da yeşil alan ve sağlık arasındaki bağlantıyı belirlemek için kişi üzerinden kapsamlı bir araştırma sonucu yayınlanmıştır. Bulgular; yeşil bir çevrede yaşayan insanların daha az sağlık şikâyetinde bulundukları, kendilerini sağlıklı hissetme oranlarının daha yüksek olduğu ve daha iyi bir zihinsel sağlığa sahip oldukları şeklindedir (Sherer, 2006). 3.KENTSEL PEYZAJ TASARIMI İÇİN ÖNERİLER 3.1.Hedef ve Amaç Çok eskilerden beri geçmişe, şimdiye ve geleceğe ilişkin cennet kavramı, neredeyse ulaşılmaz uzaklıklara gitmiş ve muhteşem biçimde donatılmış bir bahçe ile ilintilidir (Mayer-Tasch, 1998). Kur an ın yirmi iki suresinde Cennet Bahçesinin güzelliklerinden, Allah ın buyruğuna uymuşlarında sürecekleri huzurla dolu rahat yaşamdan söz edilir. Bahçe kavramına dinsel bir anlam getirildiği diğer dinlerde de görüldüğü halde, hiç birinde İslam da olduğu kadar kutsallaştırılmış bir düzeyde değildir (Evyapan, 1972). Hristiyanların kutsal kitabı İncil de ve yine Musevilerin kutsal kitabı olan Tevrat ta da cennet bahçesi kavramı geçmektedir. Ayrıca, diğer çok tanrılı dinlerin genelinde doğaya saygı öncelikli tutulmaktadır. Bu noktada insanların doğa, bahçe ve ağaç gibi kavramlara olan ilgisi ve sevgisinin kendi yaradılışından ve öz benliğinden kaynaklandığı söylenebilir. Bu sebeple insan farkında olarak veya olmayarak bitki ve bitkisel bir alanla etkileştiğinde pozitif bir tutum sergilemektedir. Kent ortamlarında bu durum bir özleme dönüşür. Kent insanı doğayı ve yeşil alanları aramakta ve talep göstermektedir. Onlara bu imkânı sunulması kentsel peyzaj alanlarının oluşturulması ile sağlanmaktadır. Kent ortamlarında insanlara hizmet için tasarlanacak ideal kentsel peyzaj aslında insanın kendi öz benliğinde saklı olan doğal peyzaj hedeflenerek sağlanabilir. Bu hedefe ulaşmak gerçekten zor hatta imkânsızdır. Ancak, kentsel peyzaj tasarımlarında doğallığa odaklı çalışmalar amaçlanırsa oluşturulacak mekânlar insanların bu konudaki özlem ve ihtiyaçlarını karşılayabilecektir. Bunu aşağıdaki anekdotta desteklemektedir. 104 Prof. Dr. Kerim Ömer Çağlar 1966 yılında eşi ile birlikte gittiği Münih kentinde

9 Starnberger See Gölü çevresinde ki gözlemlerini Allah ın yarattığı gibi isimli makalesinde şöyle aktarmıştır. Burası her türlü insan müdahalesi yasak olan bir Tabiat köşesi idi. Binlerce hektar saha içinde her şey: ağacı, çiçeği, otu, hayvanı, böceği, kurdu, kuşu buranın yerli malı idiler. Buradan kimse bir dal veya ot parçası koparamaz. Burada avlanamaz, böceklerle mücadele yapılamaz, kuruyan dallar, kendiliğinden kopuncaya kadar ağaçlarında asılı kalırlar, yere düşen dal ve yaprakların tabiat etkenleri dışında bir müdahaleye maruz kalmaları da yasaktır. İnsanlar bu ormanı hiç bir suretle kirletemezler. Hayvanların beslenmesi için getirecekleri yiyecekleri bu işle görevli besleyiciye vermek zorundadırlar. Ve daha bir suru kayıt ve şartlar (Çağlar, 1971) Planlama ve Kullanıcılar Çevre konusunda oluşacak standartların birincil belirleyicisi o standartları talep eden kültür ortamının kendisidir. Doğal süreçleri ve insanın çevresi ile olan ilişkilerini ele alan kentsel ve peyzaj tasarımında insan faktörü referans noktasıdır. Kamu uygulamalarının standartları ise ancak onu konu aldığı kullanıcı kesimin talep ve beklentileri ile belirlenir. Bu talepler doğrudan kültürün ürettiği yaşama ve kullanma alışkanlıkları ile ilişkilidir. Bu yaklaşım kentsel çalışmalarda insan (kullanıcı)-çevre ilişkilerini, kentin mekânsal kullanımlarını, kamu yaşamı ve deneyimlerini ilgi odağı haline getirmektedir. Rutledge ye göre iyi bir çevre tasarımı kullanıcının temel gereksinimlerine ve davranışlarına uygunluk göstermelidir. Çünkü insan boyutları ve davranışları kamusal alanın planlanması ve tasarımında temel bir unsurdur (Kaplan ve Küçükerbaş, 2000; Güzer ve Nalbantoğlu, 2004). Bu kapsamda, algı ve tercih kavramları ön plana çıkmaktadır. Algı, dış çevrenin zihinsel imgesi olarak düşünülebilir. Algı, yalnızca görmekten daha karmaşık bir süreçtir. Çevreye bakarken her kişi onlara verdiği değere göre çevrenin farklı boyutlarını algılar. Örneğin, üzerinde ağaçlar olan eğimli bir araziye bakarken biri eğimi, diğeri de ağaçları çevreye karakterini veren ögeler olarak algılayabilir. Başka bir örnekte, Bir çocuk büyük bir ağacı meydan okunacak bir nesne olarak algılayıp, ona tırmanmak ve bir oyun malzemesi olarak kullanmak isteyecektir. Diğer yandan bir genç ağacı yalnızca gölge sağlayan ve bulunduğu yere tekillik veren bir nesne olarak görebilir ve ağaca altında arkadaşları ile zaman geçirilecek bir nesne olması nedeniyle değer yükleyip isminin baş harflerini kazıyabilir. Yanından geçmekte olan bir yetişkin ağacı mahallede hoş bir unsur olarak izleyip, çevresel nitelik büyük olasılıkla mülkiyet değerleri ile bağdaştıracaktır. Diğer yandan yaşlılar ağacı kaygan sonbahar yaprakları ve kırık bacaklara yol açacak tehlike olarak görebilirler. Algılayan kişinin, geçmiş deneyimleri ve öğrenimi, algılamanın sınırlarını ve yönünü belirler (Evyapan ve Tokol, 2000). 105

10 Kullanıcıların istek ve taleplerine karşı duyarlı olmak için uygulanabilecek iki temel yol vardır (Evyapan ve Tokol, 2000): Topluluğun üyelerini gözlemlemek ve onlara doğrudan danışmak; Genel ilkeleri veya davranış ve algıların evrensellerini öğrenmek. İlk yöntem, anketler davranış gözlemleri veya katılımcı tasarım projeleri yoluyla gerçekleştirilebilir. İnsan davranışlarının genel ilkelerini öğrenmektir. Yaşanabilir bir çevre yaratmak için sağlanması gereken insani faktörler: Fiziksel gereksinimler: Sadece görsel/estetik nedenlerden meydana gelen tasarım detayları kullanıcı için en uygun koşulları yaratmayabilir. Öte yandan, Le Corbusier in insan vücudunu inceleyerek ortaya koyduğu görsel olarak da tutarlı olan oran ve boyutları içeren modüler sistemi, tasarımda güzellik ve işlevselliği teorik olarak bağdaştırmaktadır. Fizyolojik gereksinimler: Bireyin içsel biyolojik durumu ile çevrenin iletişiminin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadırlar. Peyzaj tasarımı çerçevesinde, çevre ısı, nem, toz, duman ve gürültüden vb. korunma açılarından konfor bölgeleri sağlanmalı ve kullanıcılara fiziksel güvenlik temin edilmelidir. Psikolojik ve Sosyal Gereksinimler: İnsanların psikolojik gereksinimleri, bireylerin yaş, cinsiyet, sosyal sınıf, kültürel geçmiş deneyimlerine göre değişkenlik gösterir. Böylece bir çocuğun psikolojik gereksinimleri yetişkin birininkinden farklıdır. Kentsel peyzaj çalışmaları kapsamında öncelikle yapılacak tasarımın fonksiyonu göz önünde tutularak kullanıcı pozisyonunda olan ya da bu hizmetin sunulduğu kent halkının algı ve tercihlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu şekilde çıkarılacak olan kullanıcıya yönelik profiller kentsel peyzaj tasarımlarına temel teşkil edecektir Tasarım Süreci Birçok tasarımcının başarısı, onların çözüme yönelik bazı sonuçlara ulaşmasına, alana ilişkin öngörülerde bulunmasına ve en uygun kombinasyonları oluşturmasına yardımcı olabilecek bir tasarım sürecine bağlıdır (Barış, 2004). Çevre düzenleme çalışmalarında projenin tasarımdan uygulamaya kadar geçen aşamalarda peyzaj tasarım sürecinin uygulanması yeşil alan çalışmalarında standartlara ulaşabilmek ve bu alanlardan beklenen yararların sağlanabilmesi için gereklidir (Önder ve Polat, 2001; Polat ve Önder, 2004). Tasarıma yönelik sistematik bir yaklaşım 3 temel aşamayı içermektedir. İlk aşama Sörvey veya tasarıma ilişkin sonuçları etkileyebilecek veri ve konuların toplanmasıdır. İkinci aşama Analiz veya bir faktörün diğer bir faktör üzerindeki etkilerini ortaya 106

11 koyacak bir kıymet takdiridir. Sentez olarak isimlendirilen üçüncü aşama ise analiz sonuçlarının çözüme yönelik olarak geniş kapsamlı form ve organizasyonlar şeklinde biçimlendirilmesidir (Barış, 2004). Sörvey Program oluşturma Alana İlişkin faktörlerin envanteri Alan Dışındaki Faktörlerin envanteri Analiz Program ilişkilendirme İlişkiler diyagramı Alan Analizi Sentez Leke Planı Avan Proje (Ön proje) Uygulama Projeleri 3.4.Kentsel Yol Peyzajı Yolun boyutu, kullanılacak yol ağacının türünü, dikim sırasını, dikim sayısını ve ağacın yola göre konumunu belirleyen önemli bir etmendir. Aynı tür bitkiler farklı boyuttaki yollarda farklı mekân etkisine sahiptir (Önder ve Polat, 2007). Şekil 1 ve 2 de yollarda ayrılması gereken alanların ölçüleri verilmiştir. Şekil 1. Sokak (Önder ve Polat, 2007) 107

12 Şekil 2. Cadde (Önder ve Polat, 2007) Yaya ve taşıt trafiğini engellememeleri için, yol ağaçlarının taçları altında en az 2,5 m yüksekliğinde Net boş mekânın bulunması gerekir. Bu yükseklik 4.5 m ye kadar çıkabilir. Dallanma yüksekliği ile ağaç boyu arasındaki estetik oran ise en az 1/ m arasında olup bu durumda 4,5 m dallanma yüksekliği için minimum ortalama ağaç boyu 12 m dir (Şekil 3) (Önder ve Polat, 2007). Şekil 3. Kent ağaçlarında dallanma yüksekliği (Önder ve Polat, 2007) Küçük süs ağaçlarının caddede kullanımı çoğu kez fonksiyonel olarak uygun değildir; çünkü çiçekli ağaçların alçak dalları yayaların yürüyüşüne ve görüşüne engel olur (Önder ve Polat, 2007). Yaya bölgesi tasarımında, yaratıcı ve esnek kullanımlar oluşturulmalıdır. Kullanılan malzeme kaliteli olmalıdır. Oluşturulan dış mekân yayanın kullanımını özendirecek nitelikte, aktiviteler ve donatılarla zenginleştirilmelidir (Acar, 2006). 108

13 Yaya yolu, tıpkı bir nehir gibi en az direnç gösteren rotayı takip eder ve en kısasını seçmeye çalışır. Her yaya yolunun belli bir gücü vardır ve kendisine yer açar. Yaya yollarının tasarımı için bazı ana hatları ve düşünülmesi gereken noktaları şöyle tanımlayabiliriz (Evyapan ve Tokol, 2000): İnsanların zeminde yarattıkları rotalar en mantıklı olanlardır. Dolayısıyla insanların çok bulundukları geniş çevrelerde öncelikle ana arterler tespit edilir; ikincil yollar ancak kişilerce en çok kullanılan patikalar belirlendikten sonra inşa edilir. Hızlı yaya trafiği düz ya da çok az eğimli arazi ister. Kavşakların genişletilmesi yolların birbirinin akışını kesmesini önleyecektir. Merdiven ve rampaların üst ve alt kısımlarında genişletme yaya trafiğini rahatlatacaktır. Yaya yürüdüğü yüzey dokusunun farkındadır. Bu nedenle, eğer dokuda değişiklik olursa bir anlamı olmalıdır. İki nokta arasında en direkt bağlantı, onları birleştiren doğrusal çizgidir. Diğer bir deyişle, izlenmesi gereken yol kenarlar değil hipotenüstür; çünkü dolaylı rota acelesi olan için can sıkıcıdır. 3.5.Görsel kalite Görsel kalite, insanın büyük oranda görme duyusu ile algıladığı çevresi ile etkileşimi sonucu ortaya çıkan bir değerdir. Görsel kalite değerini çevrenin fizyolojik özellikleri ile gözlemleyen veya kullanan insanın kişisel özellikleri arasındaki sentez belirlemektedir. Bu duruma yönelik araştırma sonuçları bazı peyzaj parametrelerinin görsel kalite üzerindeki pozitif ve negatif etkilerini belirlemiştir. Peyzajın doğallığının görsel kalite üzerinde çok büyük katkıları vardır. Tercihler üzerine yapılan çalışmalarda doğallık faktörünün görsel kalite üzerine pozitif etkileri olduğu tespit edilmiştir (Kaplan ve Kaplan, 1989; Rogge ve ark., 2007). Tercihler üzerindeki önemli bir parametrede vejetasyondur (bitki örtüsü). Ağaçlar, çalılar ve diğer süs bitkileri kullanıcıların peyzaj alanlarını görsel anlamda beğenilerini artırmaktadır. Özellikle kentsel peyzajda bu daha da ön plana çıkmaktadır (Bernasconi ve ark, 2009). Diğer önemli parametre ise su ögesidir. Bir çok çalışmada su ortamlarının görsel kaliteyi yükselttiği belirlenmiştir (Misgav, 2000; Bernasconi ve ark., 2009). Bunun yanında bitkisel çeşitlilik, gizem, ilginçlik, nadirlik, güvenlik vb. parametrelerde görsel kalite ile pozitif ilişkilidir. Görsel kaliteyi azaltan en önemli unsurlar karmaşıklık ve insan yapısı elemanlardır (Yapay objeler veya materyaller). 109

14 3.6. Süs bitkilerinde tür seçimi ve fidan nitelikleri Kentsel peyzaj tasarımlarında ve uygulamalarında süs bitkilerine yönelik kullanımlarda doğal olarak bölgenin ekolojik ve iklimsel özellikleri önemli rol oynamaktadır. Buda her bölge veya kent için belirli türleri kapsayan bir sınırlandırma meydana getirmektedir. Bu sınırlı bitki türünün çoğunluğunu bölgeye ait yerli veya adapte olmuş türler oluşturmaktadır. Dünyada ve ülkemizde hızla gelişen ve büyüyen dış mekân süs bitkileri sektörü bu kapsamda modern teknoloji ve ulaşım kaynakları ile destekli olarak bu tür çeşitliliğini son derece artırmıştır. Son on yıldır ülkemizde ithal olmak üzere çok sayıda süs bitkisi türü kentsel peyzaj alanlarına girmiştir. Bu olumlu ve olumsuz bazı gelişmelere sebep olmuştur. Olumlu açıdan bakıldığında kentsel peyzajın bitki çeşitliliğinde önemli ölçüde bir artış meydana gelmiştir. Ayrıca, süs bitkileri üretimi için ekolojik ve iklimsel açıdan çok uygun bir coğrafyada bulunan ülkemizde bu sektörün hızlı bir gelişme sürecine girmesi olmuştur. Ancak, kentsel peyzaj alanlarının bitkisel tasarımında önceden tecrübe edilmemiş türlerin kullanımı ve bu türlerin dendrolojik açıdan özelliklerinin tam bilinmemesi ciddi hatalara sebebiyet vermiştir. Diğer yandan son yıllarda gündemde olan su tüketimi açısından bu egzotik türlerin seçimi doğru değildir. Bu bitkilerin bakımına yönelik yapılan çalışmalarda kentsel peyzaj alanlarının yönetimini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple bitkisel tasarımlarda özellikle yerli bitki türleri seçilmeli egzotik türler özellikli alanlar hariç kullanılmamalıdır Ölçek kavramı ve mekân oluşturma Kentlerde nüfus ve yapı yoğunlukları arttıkça, insanların ruhsa1 yönden karşılaştıkları baskılarda artmaktadır. Kent merkezinde büyük ve çok katlı yapıların oluşturduğu labirentler içinde, insanlar kendilerini ölçeğini kavrayamadıkları, dokusunu, rengini, kokusunu algılayamadıkları bir mekân içinde yalnız ve yabancı hisseder1er. İçinde rahatlıkla dolaşabilecekleri, dokunabilecekleri, kendi ölçüleri ile kıyaslama yapabilecekleri bir mekân dizisi algılamak isterler (Akdoğan, 1984). Peyzaj elemanlarının çevreye ölçek verebilme yetisi vardır. Örneğin, geniş kentsel bir meydan ölçek veren birim malzeme ile döşendiği zaman insan ölçeğine getirilebilir (Evyapan ve Tokol, 2000). 110

15 3.9.Topografya (Arazi biçimi) Arazi biçimleme, pek çok işlevsel ve estetik amaca ulaşmada, hedeflerin belirlenmesinde ve uygulamanın gerçekleşmesinde etkili olur. Arazi biçimleme çalışmaları sonrası proje alanı, mevcut doğal yapının benzeri ya da özenle tasarlanıp uygulanmış gelişkin bir örneği olarak yaratılabilir. Ancak bu çalışmalarda kazı ve dolguyu gerektirmeyen tasarımların ve yer seçiminin benimsenmesi gerekmektedir (Başal ve Özdemir, 2008). Özellikle engebeli araziler söz konusu olduğunda arazi biçimleri peyzaj tasarımına yön veren ana elemanlardan biri olarak değerlendirilmelidir. Tasarımcı araziyi belirli bir ölçüde değiştirerek düzenleme yapabilir. Ancak bu müdahalenin ölçüsü yerinde olmalı, arazi biçiminin doğasına aykırı bir şekillendirmeden kaçınmaya özen gösterilmelidir (Evyapan ve Tokol, 2000) Bitkisel Tasarım Görsel engelleme: Bitkiler görsel olarak kontrol edici elemanlardır. Tasarımcı seçici olarak göstermek istediği yerleri ortaya çıkarır göstermek istemediği yer ve objeleri saklayabilir (Yıldızcı, 1988). Görsel engellemeler oluşturarak mahremiyeti sağlanabilmektedir (Evyapan ve Tokol, 2000). Şekil 4. Görsel engelleme (Robinson, 2004) Manzara oluşturma: Görüş açılarını yönlendirerek manzaralar oluşturma, görüş açısını bir nesne ya da binaya doğru veya onlardan uzağa çekme (Evyapan ve Tokol, 2000). 111

16 Şekil 5. Manzara oluşturma (Robinson, 2004) Rüzgâr Perdesi: Bitkiler, rüzgârı engelleyerek, yön değiştirerek ve filtre ederek kontrol ederler. Kentlerde rüzgârın olumsuz etkisini azaltmak için iğne yapraklı, geniş yapraklı ağaçlarla, çalı grubu bitkiler tek veya karışık gruplar halinde kullanılır (Yıldızcı, 1988). Şekil 6. Rüzgar perdesi oluşturma Gölgeleme: Bitkisel tasarımın başlıca unsurlarından biride bitkilerin özelliklede yapraklı bitkilerin gölge fonksiyonunu kullanarak insanların dış mekânda güneşli havalarda güneş ışığı ve sıcaklık yönünden konforunu sağlayabilmektir. Güzel Koku: Kokulu bitkiler kentsel peyzaj kullanıcıları için farklı bir algı yöntemi sunmaktadır. Genelde görme, duyma ve dokunma yolu ile mekanları algılayan kullanıcılar koku algısı ile bu beğenilerini çok daha zenginleştirebilirler. 112

17 Dikkat dağıtma: Bitkiler, saklamak veya ilgiyi başka yöne çekmek için dikkat dağıtıcı olarak kullanılabilir. Bitkiler aracılığı ile tasarımcı şunu diyebilir şu çirkinliğin yanındaki bu güzellik daha çekicidir Bu şekilde kullanılan bitkiler hareketin fazla olduğu ve algılama zamanın azaldığı ortamlarda etkindir. Örneğin araç ve bisiklet yolları gibi (Yıldızcı, 1988). Yönlendirme: Yollarda insan ve taşıtların belirli bir istikamete doğru sevk edilmesi özellikle çalı grupları ile sağlanabilmektedir. Şekil 7. Yönlendirme (Robinson, 2004) Simgeleyici: Bitkiler bir objenin var olduğunu simgelemek ve onun yerini belirtmek için kullanılır (Yıldızcı, 1988). Şekil 8. Simgeleyici (Robinson, 2004) 113

18 Bina birleştirme ve tamamlama: Farklı ölçek ve mimarideki binalar bitki grupları yardımı ile birleştirilebilmektedir. Ayrıca, binaların monotonluğu bina kenarlarına bitki grupları ile tamamlama yapılarak ortadan kaybedilebilir. Şekil 9. Birleştirici ve tamamlayıcı (Robinson, 2004) 6-SONUÇ Kentsel peyzaj alanlarının tasarımı öncelikle doğal peyzaj alanları örneğinde olmalıdır. Başka bir deyişle kentsel peyzajında başarı doğal peyzaj alanlarının iyi taklitleri şeklinde kent ortamlarında oluşturulmalıdır. Kentsel tasarımın ve kent hayatının disiplini ve monotonluğu ile şekillenmiş peyzaj tasarım kriterleri ve peyzaj alanları beklenen hizmeti sağlamakta yetersiz kalırlar. Kentsel peyzaj tasarım ve uygulamalarında kent halkının algıları ve tercihleri araştırılmalıdır. Elde edilen veriler o kente ait kullanıcıların tercih profillerini ortaya koyacaktır. Bu verilere dayalı yapılacak kentsel peyzaj tasarımları kent halkının memnuniyetini sağlayabilecektir. Ayrıca, bu çalışmalar her bir kentin kimliğine önemli katkılar sağlayabilir. Bu çalışmaların en önemli aşaması tasarım süreci dir. Bu süreçte yapılan fizibiliteler, alınacak önlemler ve kaynak analizleri, uygulama ve yönetim aşamalarında ortaya çıkabilecek problemlerin ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Arazi ve büro çalışması ile bütünleştirilmiş tasarım süreci tam olarak işletilmeli, aceleci davranılmamalı ve bu 114

19 konunun uzmanı olan peyzaj mimarlarına bırakılmalıdır. Kentsel peyzajın en önemli unsurları olan yol peyzajlarının tasarım ve uygulamalarında standartlar göz ardı edilmemelidir. Yollar için gölge ağaçları tercih edilmeli ve uygun noktalarda konumlandırılmalıdır. Süs bitkilerinin üretimi konularına ağırlık verilmeli özellikle yerli türlerin üretimi sağlanmalıdır. Fidan teminlerinde nitelikli fidanlar kabul edilmeli gövde taç ve formunda problem olan fidanlar kentsel peyzajda kesinlikle kullanılmamalıdır. Bitkisel tasarımın ilkeleri iyi araştırılmalı ve plantasyon bu ilkeler dahilinde gerçekleştirilmelidir. Bu konuda, işin merkezinde bulunan yerel yönetimlerin park ve bahçe bölümleri tasarım, uygulama ve yönetim bakımından iyi organize olmalıdır. Bu kısımlar kendi içinde bir dinamizm taşırken aynı zamanda birbirleri ile de koordinasyon içinde olmalıdır. En önemli unsurlardan biride her işi kendi uzmanları aracılığı ile sürdürmektir. KAYNAKLAR Acar, G., Alışveriş Merkezlerinde Peyzaj Tasarımı, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Akdoğan, G Doğa Düzenleme Ders Notları, Y.Ü. Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. İstanbul. Barış, M.E Peyzaj Tasarım Süreci, Peyzaj Mimarlığı, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Yayını 1-2, Başal, M., Özdemir, A Sustainable Site Design Approaches-Sürdürebilir Peyzaj Tasarım Yaklaşımları, Ankara Üniversitesi Ziraat FAKÜLTESİ Yayınları:1563 Yardımcı Ders Kitabı:516. Bernasconi, C., Strager, M.P., Maskey, V., Hasanmyer, M., Assessing public preferences for design and environmental attributes of an urban automated transportation system. Landscape and Urban Planning Bruch, S.P. (2006). Environmental Equity of Lansing s Urban Park Policy, Michigan State University Department of Geography, Doctorate Thesis. Chiesura, A The role of urban parks for the sustainable city, Landscape and Urban Planning 68 pp Çağlar, K.Ö Allah ın Yarattığı Gibi, Peyzaj Mimarlığı, Peyzaj Mimarlığı Derneği Yayın Organı Cilt:2, Sayı:1, s: Dunnett, N., Swanwick, C., Woolley, H Improving Urban Parks, Play Areas and Green Spaces, DTLR Transport Local Government and the Regions, (Urban Research Report). Evyapan, G.A Doğaya Karşı Dinsel Tutumlar, Peyzaj Mimarlığı, Peyzaj Mimarlığı Derneği Yayın Organı Cilt:3, Sayı:3-4, s:3-6. Evyapan, G.A., Tokol, A.S Landscape Design Lectures Peyzaj Tasarımı Ders Notları, METU Faculty of Architecture Press. Ankara. Gürenli, E Tasarımda Başarı için Eğitim ve İnsan Bilimi. Peyzaj Mimarlığı 2. Kongresi, Kasım, Bildiriler Kitabı, Ankara. Güzer, B., Nalbantoğlu, O Çağdaş Kent Mekanlarında Tasarım ve Uygulama İlişkisi: 80 Sonrası Kentsel Açık Alan Uygulaması Üzerine Bir Araştırma, Peyzaj Mimarlığı 2. Kongresi, Kasım, Bildiriler Kitabı, Ankara. Hepcan, Ş., Kaplan, A., Küçükerbaş, E., Özkan, B., Kemalpaşa (İzmir) Kentsel Dış Mekanlarının Yeterliliği Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi; 38 (2-3): Kaplan S, Kaplan R., The experience of nature: a psychological perspective. Cambridge: Cambridge 115

20 University Press. Kaplan, A., Küçükerbaş, E., Kentsel Tasarımda Peyzaj Mimarlığının Yeri ve Kentsel Peyzaj Tasarımı, Peyzaj Mimarlığı Kongresi, Ekim, Bildiriler Kitabı, Ankara. Kızılarslan, S Trabzon Kenti Park ve Bahçelerinin Peyzaj Tasarım Kriterleri Açısından İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Loures, L., Santos, R., Panagopoulos, T Urban Parks and Sustainable City Planning - The Case of Portimão, Portugal, Wseas Transactions On Environment And Development, 10(3) pp Makhzoumi, J. Pungetti, G Ecological Landscape Design and Planning, The Mediterranean Context. E & FN Spon. Routledge 29 West 35th Street, New York, NY Mayer-Tasch, P.C Cennet Bahçesi. Bahçelerin ve Parkların Tarihi, Derleyen: Hans Sarkowicz. Çeviri: Dost Kitabevi Yayınları Karanfil S. 29/4, Kızılay, Ankara. Misgav, A., Visual preference of the public for vegetation groups in Israel. Landscape and Urban Planning Mlynarz, D.T. (2005). Integrating Industrial Legacy Into Contemporary Urban Park Design: An Exploratory Study, Guelph University Department of Landscape Architecture, Master Thesis. Oğuz, D Kent Parkı Kavramı Yönünden Ankara Kent Parklarının Kullanım Olgusu Üzerinde Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Önder, S., Polat, A.T Konya Büyükşehir Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü Açık Alanı Tasarımı Üzerine Bir Araştırma, S. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 15(28): Önder, S., Polat, A.T Yollarda Bitkisel Tasarım, Konya Kenti Örneği, Kentsel Yeşil Dokunun Analizi ve Bakım Esasları Semineri, Konya B.B. Fen İşleri Daire Baş. Park Bahçeler Şube Müd. Bildiriler Kitabı: Öztan, Y Ülkemizde 2000 li Yıllarda Peyzaj Mimarlığı için Gereksinimler ve Sorumluluklar li Yıllarda Yasadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı Sempozyumu Bildiri Kitabı, s Petters, K., Elands, B. & Buijs, A. (2009). Social interactions in urban parks: Stimulating social cohesion? Urban Forestry&UrbanGreening Volume 9, Issue 2, Pages Polat, A.T Kentsel Çevrenin Görsel Kalitesi ve Bitkiler, Plant, Peyzaj ve Süs Bitkileri Dergisi, Yıl:1 Sayı:3 s: Polat, A.T., Önder, S Kent Parkı Kavramı Ve Konya Kenti İçin Bir Kent Parkı Örneği, S. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 18(34): Robinson, N The Planting Design Handbook, Illustrations by Jia-Hua Wu. Published by Ashgate Publishing Limited Gower House Croft Road Aldershot Hants GU11 3HR England. Rogge, E., Nevens, F., Gulinck, H., Perception of rural landscapes in Flanders: Looking beyond aesthetics. Landscape and Urban Planning Sherer, P.M The Benefits of Parks: Why America Needs More City Parks and Open Space, The Trust for Public Land, (White Paper). Tajima, K. (2003). New Estimates Of The Demand For Urban Green Space: Implications For Valuing The Environmental Benefits Of Boston s Big Dig Project, Journal of Urban Affairs, 25(5), pp Tilt, J.H., Walking trips to parks: Exploring demographic, environmental factors, and preferences for adults with children in the household. Preventive Medicine Vol: 50 Suppl 1, Issue: Supplement 1, Publisher: Elsevier Inc., Pages: S69-S73. Uzun, S Kırsal Ve Kentsel Alanlardaki Parklarda Kullanıcı Memnuniyeti: Gölcük Orman İçi Dinlenme Alanı Ve İnönü Parkı Örnegi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı, Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Walker, C The Public Value of Urban Parks, The Urban Institute, (Research Report). Wong, K.K. (2009). Urban park visiting habits and leisure activities of residents in Hong Kong, China, Managing Leisure 14, pp Yıldızcı, A.C Bitkisel Tasarım. Atlas Ofset. 116