Sistemimizde, ticari davaların yürütümünde uygulanacak özel bir usul de (ticari usul), bazı istisnalar dışında, mevcut değildir.

Transkript

1 GĠRĠġ Bir davanın ticari sayılıp sayılamayacağının belirlenmesi bu davanın ticaret mahkemesinde görülüp görülemeyeceği ve bir özel bir takım usul kurallarına tabi olup olmayacağının tayini açısından önem arz eder. Ticari hayatın gerektirdiği sürat, güvenlik ve esneklik ticari uyşmazlıkların özel usuller içinde, uzman kişiler eliyle çözümlenmesinin daha uygun olacağını göstermiştir. Bu amaçla, ortaçağda, fuar ve loncalar içinden oluşturulan mesleki mahkemelerin kurulduğu bilinmektedir. Sonradan bu tür istisnai mahkemelere duyulan tepkiler, bu mahkemelerin kaldırılmasına neden olmuştur. Ancak bazı ülkelerde, ticari davaların hala sadece meslekten hukukçu hakimlerin yerine göre tacirler arasından seçilen kişilerin de görev yaptığı mahkemeler eliyle çözümlendiği görülmektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra yargı sistemi içinde ticaret mahkemelerine yer verilmekle birlikte, bunların esas itibariyle asliye hukuk mahkemelerinin bir dairesi olduğu kabul edilmiş ve bu mahkemelerde sadece meslekten hakimlerin görev alması ilkesine yer verilmiştir. Sistemimizde, ticari davaların yürütümünde uygulanacak özel bir usul de (ticari usul), bazı istisnalar dışında, mevcut değildir. Ticari Davalar, Delilleri ve Ticaret Mahkemelerinin İş Sahası detaylı olarak aşağıda incelenecektir. 1

2 TÜRKĠYE'DE TĠCARET HUKUKUNUN DÜZENLENĠġĠ TTK nın hazırlanmasında, esas itibariyle modern görüşten hareket edilmiştir.bu nedenle ticaret hukukunun önemli kurumları ticari işletme kavramı ile bağlantı kurularak düzenlenmiştir. Örneğin; hangi işlerin ticari sayılacağını açıklayan TTK nın 3.maddesinde, esas itibariyle ticari işletmeyi ilgilendiren muamele, fiil ve işlemlerin ticari sayılacağı gösterilmiş; ticari işlerde uygulanacak ticari hükümler de, TTK daki hükümlerin yanı sıra ticari işletmeleri ilgilendiren muamele, fiil ve işlere dair diğer kanunlarda yer alan hükümler şeklinde ifade olunmuştur.ticaret hukukunun önemli kavramlarından olan tacir de, gerçek kişiler bakımından, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse olarak tanımlanmıştır. Örn: Bankalar Kanunu ayrı bir kanundur. Ancak banka işlemleri bankalar ticari işletmesinde yapılır ve bu da ticaret hukuku kapsamına girer. Sonuç olarak; ticari işletmeyi ilgilendiren muamele, fiil ve işlemi düzenleyen diğer kanunlarda ticaret hukuku kapsamına girer. Uygulama alanları ticaret hukuku alanlarıdır. Sigorta Murakabe Kanunu ayrı bir kanundur.ancak sigorta işlemleri sigortaların ticari işletmesinde yapılır ve bu da ticaret hukuku kapsamına girer. Yargıtay kararlarıda bu yöndedir; Sigorta uyuşmazlıklarından kaynaklanan davalar, mutlak ticari davalardandır. 1 TĠCARĠ Ġġ-TĠCARĠ ĠġLETME TTK. 3 TTK. 21 : Ticari iģler : Ticari iģ karinesi TTK. nın üçünçü maddesi hükmüne göre, ticari işletmeler; a) Ticarethane, b) Fabrika, c) Ticari şekilde işletilen müesseseler olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Bu nevi ticari işletmeleri ilgilendiren bütün muamele, fiil ve işler ticari işlerden addolunur. Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Şu kadar ki; hakiki şahıs olan bir tacir, muameleyi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili olmadığını diğer tarafa açıkça bildirdiği veya muamele, fiil veya işin ticari sayılmasına halin icabı müsait bulunmadığı takdirde borç adi sayılır. Taraflardan yalnız biri için ticari iş mahiyetinde olan mukaveleler, kanunda aksine hüküm olmadıkça, diğeri için de ticari iş sayılır 1 Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 1998/ K. 1998/273 T

3 TTK. 3.maddede; -Ticaret kanununda düzenlenen iģler -Bir ticari iģletmeyi ilgilendiren iģler; ticari iş olarak kabul edilmiştir. TTK. 11 inci maddesi ticari işletmenin tanımıdır. TTK'da ticari işletmeyi doğrudan ilgilendirmeyen, tarafları tacir olmayabilen ama bir kişinin yapabileceği bazı işler de ticari işlerdir. Örn; Mağazada alışveriş karşılığı bono aldık, bono TTK'da düzenlenmiştir, bu bir ticari iştir. Tacir sıfatına haiz bilümum ticaret şirketlerinin adi faaliyet, özel hayat ları düşünülemeyeceği için bunların, her nevi muamele, fiil ve işleri ticari iģ addolunur. 2 TTK 21/1 md: Ticari iş karinesine getirilen istisnalar vardır. Gerçek kişi açısından 2 istisna vardır; 1. ĠĢin yapıldığı esnada iģin ticari iģletmeyle ilgisi olmadığı açıkça belirtilmiģse bu iģ ticari iģ sayılmaz, adi iģtir. Örneğin; bir lokantacının bir mağazadan satın aldığı buzdolabı veya hava gazı fırınını evi için satın aldığını alım satım anında mağaza sahibine açıkça söylemesi veya bunların kendi evine götürülmesini temin için mağaza sahibine talimat vermesi hallerinde, TTK nın 12/6 bendi hükmünce lokantacılık bizatihi ticari bir iş olmasına rağmen buzdolabı veya hava gazı fırınını alan lokantacı bakımından, iş ticari değil adi sayılır. Bu nevi bir alım satım aktinden doğan uyuşmazlığın ticaret mahkemesinde değil, hukuk mahkemesinde tetkik ve karara bağlanması gerekir Halin icabının muamele, fiil veya iģin ticari iģ sayılmasına müsait bulunmaması halinde borç veya iģ ticari değil, adi sayılır. Örneğin; eczacı yatak odası takımı alırken bunu kendi evi için aldığını satıcıya söylemese bile halin icabı ından bu hususu anlamak mümkün göründüğünden, bu nevi bir alım satımdan doğan uyuşmazlığın incelenmesi tarafların tacir olmalarına rağmen ticaret mahkemesinin görevi dışındadır. 4 Yargıtay kararlarına göre de; Türk Ticaret Kanununun 21. maddesine göre, bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Bu karinenin aksini savunması, tacirin anılan maddedeki istisnai durumları kanıtlaması gerekir. (6762 s. TTK. m. 21) 5 TTK 21/2 md: Yalnız biri için ticari iş sayılan mukaveleler(fiil ve iş demiyor) kanunda aksine hüküm yoksa... Yani; 2 İsmail Doğanay, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi Üyesi, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, 1. Cilt, 4. Bası, Beta Yayınları, sayfa:58 3 İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: 57 4 İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: 57 5 HD 19, E: 1992/006437, K: 1993/005952, Tarih:

4 a) Taraflardan sadece biri için ticari iş sayılan işlerin ticari sayılabilmesi için mukaveleye bağlı olması lazımdır. Sözleşmeye bağlı olmayan işlerde taraflardan birisi için ticari sayılsa bile, ticari iş sayılmaz. Burada bu kural geçerli değildir. Örn; Haksız fiile dayanan işler mukaveleye tabi olmadığı için TTK 21/2'de belirtilen kural uygulanmaz. Haksız Eyleme ĠliĢkin Yargıtay Kararları; Tüm haksız fiiller ticari iş sayılamaz. Ancak, Türk ticaret Kanununda düzenlenen haksız fiiller ile her iki tarafın ticari işletmeleriyle ilgili haksız eylemler ticari iş sayılabilir. 6 Taraflar arasındaki uyuşmazlık tacirler arasındaki haksız fiilden kaynaklanmış olup TTK.nun 3. maddesi uyarınca haksız fiil, tarafların ticari işletmesi ile ilgili olup ticari iş mahiyetindedir, 3095 sayılı yasanın 2/3 maddesi uyarınca arada sözleşme olmasa bile ticari işlerde temerrüt faizi TC. Merkez Bankasının kısa vadeli avanslar için öngördüğü reeskont faizi oranına göre istenebileceği belirtildiğinden direnme kararı bu gerekçelerle doğru bulunduğundan usul ve yasaya uygun bulunan yerel mahkeme kararının onanması gerekmiştir. (6762 s. TTK. m. 3, 21) (3095 s. Faiz K. m. 2) 7 Aslında birer haksız fiil olan haksız rekabet (TTK. 56 vd.) ve çatma (TTK vd.) dahi Türk Ticaret Kanununda düzenlendiği için ticari iş sayılır. TTK.nun 3 maddesi, ticari işletme yönünden düzenleme getirmiştir. Ticari işletmenin her türlü eylemi başka bir anlatımla muamelesi (sözleşme) veya haksız eylemi ticari işletme yönünden ticaridir. Haksız fiil ticari işletmenin faaliyetinin icrası sırasında ika edilmiş olabilir, nakliye şirketinin kamyonunun yayaya çarpması, fabrika atık sularının veya çıkardığı zehirli dumanlar komşu tarım alanlarına zarar vermesi halleri. Bu hallerde zarar görenin kişiliği önemli değildir. Zarar veren veya zarardan sorumlu olan tacirdir. Bu sorumluluk kendisinin ticari işletmesi ile ilgili bir ticari işten doğmuştur ve kendisi yönünden ticari bir borçtur. TTK. nın 3. maddesi ticari işletmenin ika ettiği her türlü fiilden (eylem) söz etmiştir. Aksine tacir olmayan kişinin bir ticari işletmesi bulunmadığından onun ticari işletmesi ile ilgili bir haksız fiilinden söz edilemeyecektir. Ayrıca TTK. 21/1 maddesine göre kural olarak tacirin borçlan ticaridir. 8 6 Yargıtay 11.Hukuk Dairesi Tarih: , Esas No: 1994/13344, Karar No:1994/ HG 00, E: 2002/004-12, K: 2002/000006, Tarih: Bkz-Prof Dr. Yaşar Karayalçın, Ticaret Hukukuna Giriş Ticari İşletme Ank 1968 üçüncü baskı sh;145, Prof Dr.Ali Bozer, Prof Dr.Celal Göle, Bankacılar için Ticaret Hukuku Bilgisi Ankara 1991 sh;36 vd, Prof Dr. Fehiman Tekil, Ticari İşletme Hukuku İst.1990 sh.68 vd. Aksi Görüş için Bkz. Prof. Dr. Sabih Arkan, Ticari İşletme Hukuku 4.Baskı Ankara sh vd. Y. 11. H.D gün ve 1997/ , YHGK gün ve 1999/ sayılı kararlar. 4

5 b) Taraflardan biri için ticari sayılan, sözleşmeye dayanan bir işin, diğer taraf bakımından ticari sayılabilmesi için kanunda aksine hüküm bulunmaması lazımdır. Örn; Bir tarafın diğer tarafı temerrüde düşürebilmesi veya sözleşmenin feshi için ihtarların yazılı olarak yapılması ve bunun içinde her iki tarafın tacir olması gerekir. Yani noter tarafından yapılmazsa geçerli olmaz. Bunları bir başlık altında toplarsak; Ticari iģ olma Ģartları: 1. Ticaret kanununda düzenlenmiş olması 2. Ticari işletmeyle ilgili olması 3. Ticari iş karinesi 4. Bir taraf için ticari iş sayılması; a) Taraflardan biri için b) Kanunda aksine hüküm yoksa TTK nın 21 inci maddesinin birinci fıkrasında atıfta bulunulan dördüncü maddenin ilk fıkrası hükmüne göre, bir davanın ticaret mahkemesinde görülmesi, sadece iki tarafın tacir olmasına değil, aynı zamanada her iki tarafın da ticari işletmesi ile ilgili bulunmasına da bağlıdır. Yargıtay kararlarıda bu yöndedir; Davalılar taşınmaz mal sahibidirler. Uyuşmazlık dükkan kirasından doğan tazminat isteğine ilişkindir. Taraflar tacir olsalar bile, mücerret, dükkan kira akdinin her iki tarafın ticari işletmesini ilgilendirdiğini kabule kafi değildir. Bir tacirin ticari işletmesine dahil olmayan ve onun iştigal konusuna girmeyen bir iş ticari iş sayılamaz. 9 Aynı yöndeki başka bir yargıtay kararında; Hakim, iki tarafın iddia ve savunması ile bağlıdır; talepten fazlasına hükmedilmesi mümkün değildir. Ticari işletmeyi ilgilendiren fiil ve işler ticari iş sayılır ve bu nedenle açılan davalar ticari dava sayılır. İş bölümü itirazı ilk itirazdır. 10 Ticari iş kavramının hukuki alanı TTK.nun 3 ile 21 inci maddelerinde çizilmiştir. Anılan maddeler altında üç türlü ticari iş kabul edilebilir. 9 Yargıtay 11.HD gün, 4691E, 3257 K. 10 Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2001/4761, K. 2001/7444, T

6 1 Ticaret Kanununda düzenlenmiş olan işler, bir ticari işletmeyi ilgilendirsin ilgilendirmesin veya işlemin taraflarının tacir olmasına da gerek görülmeksizin ticaridir (TK. md 3). Örneğin (TK. 503, 735, 742, 56 vd. maddelerde açıklanan işler ile taşıma sigorta ve bunun gibi işler). Gerçekte de Ticaret Kanununda öngörülmüş işler hukuki yapıları itibariyle ister ticari iş niteliğinde olsun, ister olmasınlar, Ticaret Kanununda düzenlendikleri için ticari iştirler. Hal böyle olunca az yukarıda açıklananların karşıt kavramından çıkan anlama göre, Ticaret Kanununda düzenlenmemiş olan hükümlerin ticari bir olaya uygulama olanağı olsa bile böyle bir iş ticari sayılmazlar. 2 Ticaret Kanunu kapsamı dışında kalmalarına rağmen bazı işlem, fiil ve işler bir ticari işletmeyi ilgilendirmekte ise ticari iş sayılır. (TK. md 3) Farklı bir anlatımla bir işte iki tarafın tacir olarak görünmesi o işin ticari sayılmasına yeterli değildir. Bir muamele, fiil veya işin ticari kabul edilebilmesi için, ayrıca tarafların ticari işletmelerine de ilişkin olması gerekir. 3- TTK. md. 21/2. maddesi taraflardan yalnız biri için ticari iş niteliğinde olan sözleşmeleri Kanunda aksine bir hüküm bulunmadığı sürece diğer taraf içinde ticari iş saymıştır. Burada yasa koyucu adeta karine yoluyla ticariliği diğer tarafa aksettirmiştir. Aslında böyle bir ticari işin varlığından söz edilmemesi gerekir. Bu durum tacir olmayan kişiler aleyhine hukuki sonuçlar doğurmaktadır. O nedenle; yasa koyucu bu tip işlere iki yönden sınırlama getirmek suretiyle maddenin dar ve sınırlı çerçevede kalmasını amaçlayarak "Ticari Karine" varsayımını genişletici yoruma tabi tutulmamasına özen gösterilmesini istemiştir. Bu sınırlamaların ilki belirtilen işlerin salt "sözleşme" niteliği arz eden işler olmasının zorunlu kılınmasıdır. Eğer iş ticari iş olan bir sözleşme niteliğini taşımıyorsa diğer taraf için ticari iş sayılması mümkün olmayıp; "Adi iş" sayılır. Diğeri ise, Kanunda aksine bir hüküm olmaması gerektiğine ilişkin sınırlamadır. Kanunda aksine bir hüküm bulunuyorsa, bir taraf için ticari iş niteliği arzeden sözleşmelerin diğer taraf içinde ticari iş sayılmasına ilişkin yasal kural uygulanamaz (TTK. md. 20/3; TTK. md. 82). TTK. 21/1. maddesinin uygulanabilmesi için aranan ön koşul; az yukarıda anlatıldığı şekilde, taraflar arasındaki ilişkinin bir sözleşmeden kaynaklanmış olması zorunluluğudur. O nedenle taraflar arasındaki ilişki bir haksız fiilden yada haksız iktisaptan kaynaklanıyorsa bu hükmün uygulanabilme olanağının bulunmadığında kuşku ve duraksamaya yer olmamalıdır. Burada yasa; münhasıran sözleşmeleri ele almış, işletme ile ilgili muamele ve işleri "ticariliğin diğer tarafa aksettirilmesi" veya "Ticaret Karinesi" olarak nitelendirilen TTK. 21/2. maddesinden ayrık tutmuştur. 6

7 Bu durumda, bir taraf için ticari sayılan husus sözleşme mahiyetini arz etmiyorsa karşı taraf için her halde ticari sayılmayacaktır. Bu konu önemini daha çok davanın somut olayında belirgin olduğu üzere haksız fiillerde göstermektedir. Ortada bir haksız fiilin söz konusu olduğu durumlarda; taraflar arasında sözleşmeden kaynaklanan bir hukuki ilişkinin varlığından söz edilemeyeceği için, işin bir taraf yönünden ticari olarak nitelendirilmesi, diğer taraf yönünden de aynı nitelendirmede bulunulmasını hukuken haklı göstermez. Dahası; haksız fiilden doğan ilişkiler Ticaret Kanunu nda da düzenlenmedikleri için bu nedenle de ticari iş niteliğini kazanamayacakları kaçınılmazdır. Yargıtay kararlarıda bu yöndedir; Bir haksız fiilin söz konusu olduğu durumlarda; taraflar arasında sözleşmeden kaynaklanan bir hukuki ilişkinin varlığından söz edilemeyeceği için, işin bir taraf yönünden ticari olarak nitelendirilmesi, diğer taraf yönünden de aynı nitelendirmede bulunulmasını hukuken haklı göstermez. Haksız fiilden doğan ilişkiler Ticaret Kanununda da düzenlenmedikleri için bu nedenle de ticari iş niteliğini kazanamayacakları kaçınılmazdır. Dava konusu olayda tacir olan davacı kurum ile davalı arasında sözleşmeden doğan bir hukuki ilişki bulunmayıp haksız fiilden kaynaklanan ilişki bulunmaktadır. O nedenle davada TTK. 21/2. maddesinin uygulama olanağından söz edilemeyeceğine göre tacir olan davacı yönünden ticari bir iş niteliği kabul edilemez. Bu durumda tacir olan davacı ancak açacağı ayrı bir dava yoluyla BK maddesindeki yasal koşulları kanıtlamak suretiyle munzam zararını isteyebilir. (6762 s. TTK. m. 3, 21) (818 s. BK. m. 41, 105) 11 TĠCARĠ YARGI (Ticari Davalar,Delilleri ve Ticaret Mahkemelerinin ĠĢ Sahası) Bir davanın ticari dava olarak kabul edilip, belirlenmesi, bu davanın ticaret mahkemelerinde görülüp görülmeyeceğine ve bazı özel usul kurallarına bağlı olup olmayacağına bağlıdır. Ticaret mahkemeleri ticari hayatın gerektirdiği sürat ve emniyet temin etmek maksadıyla uzman kişiler tarafından görülmesi arzu edilmiştir. Diğer bazı ülkelerin kanunlarında bu tür düzenlemeler vardır. Hatta bazı ülkelerdeki mahkemelerde ticaret mahkemesi hakimleri özel ihtisas gerektirdiği için hakimlerden değil, özel ticaret erbabından oluşur. Ankara, İstanbul, İzmir gibi ticari nitelikte davaların yoğun olduğu merkezlerde kurulu olan bir başkan ve iki üyeden müteşekkil toplu mahkemeler olup, o yerlerdeki asliye hukuk mahkemelerinin birer dairesi durumundadırlar. İşin yoğunluğuna göre birden ziyade ticaret mahkemesi kurulabilir. Görevleri 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun 4üncü maddesinde zikredilen ticari davalara bakmaktır. 11 HG 00, E: 2000/019-90, K: 2000/000096, Tarih:

8 Ticaret davalarının hepsi ticaret mahkemelerinde görülmeyebilir. Hukukumuzda tahkim müessesesi kabul edilmiştir. Önemli ticaret davalarında ihtilafı hakim önüne getirmek, devlet mahkemeleri önüne getirmek yerine, özel ihtisas sahibi kişiler eliyle çözümlenmesi de kabul edilmiştir. Diğer bir ifadeyle uyuşmazlıklar hakim vasıtasıyla değil, hakem vasıtasıyla çözülecektir diye şart koşulabilir. Buna tahkim Ģartı denir. Yahut sözleşmede hüküm olmamakla birlikte ihtilaf çıktıktan sonra taraflar mahkeme yerine hakeme gitme hususunda anlaşabilirler. Buna da tahkim sözleģmesi adı verilir. Tahkim sözleşmesinde veya şartında her iki taraf da birer hakem seçer ve bu seçilen iki hakem biraraya gelip tek bir hakem seçer. Bu hakem herhangi bir tarafın hakemi değildir, hakim gibi hareket eder. Verdiği kararlar mahkeme kararı gibi uygulanır. TĠCARĠ DAVALAR VE DELĠLLERĠ (TTK da) TTK 4. md : Ticari davalarda dahi deliller ve bunların idamesi HUMK hükümlerine tabidir. TTK 4. md: 21. md nin 1.f. gereğince her iki taraf için ticari sayılan hususlardan doğan hukuk davaları ile tafarların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın belirli hususlardan doğan davalar ticari davalardır. Yani ticari davanın belirlenmesinde 2 kıstas vardır; a) Her iki tarafın tacir olup olmadığına ve ihtilafın konusunu teģkil eden sebepten dolayı tacir sayılması b)tarafların sıfatına bakılmaksızın, iģin mahiyeti sebebiyle ticari sayılan davalar Ticari davaları bu şekilde 2 ye ayırırız: Mutlak ticari davalar ve nisbi ticari davalar: TĠCARĠ DAVALAR TTK da hangi işler doğan davaların ticari dava sayılacağını belirtmiştir (TTK.md.4). Böylece...maddi hukukun tatbiki bakımından ticari işler kavramına giren bütün meseleler değil, yalnız mahiyet ve bünyesi itibariyle yargıcın özel ihtisasına ihtiyaç gösteren meseleler ticari dava olarak vasıflandırılmış... olmaktadır. Daha açık bir anlatımla, TTK da sadece çözümü özel uzmanlığı gerektiren ticari işlerden doğan davalar, ticari nitelikte görülmüştür. Ticari sayılan ve dolayısıyla ticaret mahkemelerinde görülecek davalar, esas itibariyle hukuk davalarıdır (TTK.4/1). Ancak, bu ilkeye istisna oluşturan bazı hükümler de vardır. Örneğin TTK. 35/2 uyarınca sicil memuru tarafından yapılan davete rağmen tescil talebinde bulunmayan ve kaçınma sebeplerini bildirmeyen ilgili, sicil memurunun teklifi üzerine ticaret mahkemesi kararıyla para cezasına mahkum edilir. TTK nın 4.maddesi incelendiğinde, üç grup ticari davanın bulunduğu görülür: Tarafların sıfatına ve işin ticari işletmeyle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın ticari sayılan davalar (mutlak ticari davalar); ticari sayılması için en azından bir ticari işletmeyi 8

9 ilgilendirmesi gereken davalar ve her iki taraf için de ticari sayılan hususlardan doğan davalar (nisbi ticari davalar). 12 A)Mutlak Ticari Davalar : Tarafların sıfatına bakılmaksızın, işin mahiyeti gereği ticari sayılan davalar mutlak ticari davalardır. Tarafların sıfatına bakılmaksızın mutlak ticari sayılan davalar TTK 4. md nin 1 ve 6 nolu bendlerinde düzenlenmiştir. 1) Ticaret Kanunundan Doğan Davalar: TTK da düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların sıfatına, uyuşmazlığın ticari işletmesiyle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın, ticari sayılır. Dolayısıyla sahip olduğu at arabasıyla bir memurun ev eşyasını taşıyan esnafın, taşıma ücretinin tahsili amacıyla bu memura karşı açacağı dava da ticari sayılır. Zira taşıma işi, TTK da (md.762 vd.) düzenlenmiş bulunmaktadır. Örn:1)Alacak-borç ilişkisi sırasında bono tahsis edilmesi, taraflar tacir olmasa da ticari davadır. Yargıtay kararlarıda bu yöndedir; TTK.nun 4. maddesi hükmüne göre tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın Ticaret Kanununda düzenlenmiş olan hususlardan doğan davalar ticari davadır. Bono, poliçe yahut çek hamili ile keşidecisi arasında doğan uyuşmazlıklarda TTK.nun 4. madde kapsamında ticari dava niteliğinde olduğundan Ticaret Mahkemesinde görülür. (6762 s. TTK. m. 4) 13 TTK. nın 4. maddesi hükmüne göre tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın Ticaret Kanununda düzenlenmiş olan hususlardan doğan davalar ticari davadır. Bono, poliçe yahut çek hamili ile keşidecisi arasında doğan uyuşmazlıklarda TTK. nın 4. madde kapsamında ticari dava niteliğinde olduğundan Ticaret Mahkemesinde görülür (HGK E.-459K) (HGK /13 E-670 K). Öte yandan bonolar sebepten mücerret borç senetleridir. Bu durumda uyuşmazlığın Ticaret Mahkemesince çözümlenmesi gerekeceği gözetilerek işin esası yönünden bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde görevsizlik kararı verilmesi doğru değildir. Örn:2)Yine TTK.87inci maddesinde hükme bağlanmış olan cari hesap mukavelesi akitleri tacir olabilecekleri gibi, her ikisi veya birisi tacir olmayabilir, fakat yaptıkları hesap mukavelesi dolayısıyla ticari bir iş yapmış olurlar. 12 Sabih Arkan Ticari İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Altıncı Baskı, Ankara 2001,sayfa HD 19, E: 2003/011978, K: 2004/008099, Tarih:

10 Cari Hesap SözleĢmesine ĠliĢkin Yargıtay Kararı; TTK.`nun 87 ve devamı maddeleri uyarınca cari hesap sözleşmesi, hesap kesilmeden alacak talep edilmeyeceğine dair bir anlaşmadır. TTK.`nun 95. maddesi uyarınca cari hesabın kesilmesinden önce taraflardan hiç biri alacaklı veya borçlu sayılamaz. Tarafların hukuki durumunu ancak mukavelenin sonundaki hesabın kesilmesi tayin eder. Aynı Yasanın 92. maddesi uyarınca hesap devresi hakkında mukavele veya ticari teamül yoksa her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Tesbit edilen bakiyeyi gösteren cetveli alan taraf aldığı tarihten itibaren bir ay içinde noter marifetiyle veya taahhütlü bir mektupla veya telgrafla itirazda bulunmazsa bakiyeyi kabul etmiş sayılır. TTK.`nun 96. maddesi uyarınca da cari hesap mukavelesi; kararlaştırılan müddetin bitmesi, bir müddet kararlaştırılmadığı takdirde tarafların birinin feshi ihbar etmesi ile sona erer. 14 Örn:3)Limited şirket ortaklardan birinin ölümü üzerine ortaklık hissesinden doğan şuyun izalesi davası, tamamen ticari mahiyette bir dava olduğu için davanın ticaret mahkemesinde görülmesi gerekir. MUTLAK TĠCARĠ DAVA NĠTELĠĞĠ ( Anonim ġirketin Ġyi Yönetilmediği Usulsüz Olarak Borçlandırıldığı ve Ġflasa Sürüklendiği Gerekçesiyle ġirkete Kayyım Atanması Davasında - Görevli Mahkeme ) Anonim şirketin usulsüz olarak borçlandırıldığı, uzun süredir iş ve işlemleriyle şirketi iflasa sürüklediği ve şirket yönetim kurulu mevcudunun yasal alt sınırın altına düştüğü gibi iddialarla kayyım atanması istemiyle açılan böyle bir davada, mutlak biçimde Türk Ticaret Kanunu'nun anonim şirketlere ilişkin hükümleri ışığında kayyım atanmasını gerekli kılan olguların varlığı ve mahiyetinin değerlendirilerek belirlenmesinde zorunluluk bulunduğundan, ticaret şirketlerine kayyım atanmasına ilişkin davaların da TTK'nun 4 ncü maddesinin ilk fıkrasının birinci bendinde belirtilen biçimde geniş anlamda ticari dava niteliğinde olduğunun kabulü gerekir. Bir başka anlatımla, ticaret şirketlerine kayyım atanmasına ilişkin davaların, mutlak ticari davalardan olduğunun kabulü gerekir. Bu tür davaların ise Asliye Ticaret Mahkemelerinde incelenip sonuçlandırılması gerekir. Dairemizin kökleşmiş içtihatları ve vesayet makamları kararlarının temyiz mercii olan Yüksek 2. Hukuk Dairesi'nin yerleşmiş görüşü de bu yöndedir. Konu göreve ilişkin bulunduğundan, mahkemece re'sen görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, esasa girilerek, karar verilmesi doğru görülmemiştir Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 1988/10067, K. 1989/2386, T Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2003/5621, K. 2003/6912, T

11 2)MK dan Doğan Davalar: MK nın rehin mukabilinde ikrar ile meşgul olanlar hakkındaki 962 ve 969. maddeleri arasındaki hükümlerden doğan davalardır. MK 962.maddesinde; İşletme olarak taşınır rehni karşılığında ödünç verme işiyle uğraşmak isteyenler yetkili makamdan izin almak zorundadır. yani bankalar ödünç verip, bunu geri tahsis ederken yaptıkları ticari işler ticari dava sayılır ve bu davalar ticaret mahkemesinde görülür. 3) BK nın Bazı Hükümlerinden Doğan Hukuk Davaları: a) (BK 179, 180. madde) Bunlardan doğan ihtilaflar TTK da düzenlenmemiş olsalar da ticari davalardır ve ticaret mahkemelerinde görülür. BK 179: Bir mamelekin veya bir işletmenin devralınması ; BK 180: Bir işletmenin diğeriyle birleşmesi ve şeklini değiştirmesi b)(bk madde) Rekabet memnuiyeti ve Memnuiyetin nihayeti Hizmet sözleşmesiyle ilgili olarak maddelerde düzenlenen rekabet yasağından doğan davalar da, ticari davadır. c) (BK madde) NeĢir mukavelesi (yayın sözleşmesi) ile ilgili olan davalar da ticaret mahkemelerinde görülür.yayım sözleşmesi, eser sahibinin haklarından biri olan yayma hakkının, yayımcıya devrini öngören ve bunun karşılığında da yayımcının, eseri çoğaltarak halk arasında yaymayı üstlendiği bir sözleşme olarak tanımlanabilir.(bk md.72) Buna karşılık, eser sahiplerinin eserleri üzerindeki mali ve manevi haklarını düzenleyen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ndan kaynaklanan davalar, mutlak ticari dava sayılmamıştır. Örneğin; bir müzik eserinin, eser sahibinden izin alınmadan plağa çekilmesi nedeniyle eser sahibi tarafından açılan tazminat davası (FSEK 70) mutlak ticari dava sayılmamaktadır. Bu tür davalar, ancak bir tarafın ticari işletmesiyle ilgili olmak koşuluyla ticari dava sayılır (TTK.4/1, son kısım). d)(bk 399 vd-403. madde) İtibar mektubu, İtibar emri ile ilgili olan davalar da ticaret mahkemelerinde görülür. İtibar mektubu ilişkisinde üç kişi söz konusudur: Bunlardan mektubu düzenleyen, mektubun hitap ettiği kişiye(muhatap), mektup hamiline talep edeceği miktarda para veya benzeri bir şeyin verilmesini ister (BK. 399/1). Mektubu düzenleyen ile muhatap arasındaki ilişki esas itibariyle vekalettir. Dolayısıyla bu kişiler arasında bir ilişki kurulması, muhatabın, mektubu düzenleyenin icabını kabul etmesine bağlıdır. İtibar mektubunun düzenlenmesiyle birlikte muhatap ile hamil arasında hemen bir ilişki doğmaz; bu ilişki, muhatabın itibar mektubunu kabul ederek hamile karşı muayyen bir miktar parayı ödemeyi taahüt ettiği andan itibaren kurulmuş sayılır (BK.399/3). İtibar mektubunda muhatap, ödemeyi mektubu düzenleyenin hesabına yapar; dolayısıyla ödediği tutarı ve masraflarını mektubu düzenleyen isteme hakkına sahiptir. İtibar emrinde de, itibar mektubunda olduğu gibi üç kişi vardır: İtibar emrini veren (amir), emri alan (memur) ve kendisine ödeme yapılacak üçüncü kişi. Burada itibar mektubundan farklı olarak amir, memura, memurun kendi nam ve hesabına üçüncü kişiye kredi vermesini veya açılmış bir krediyi yenilemesini emreder. Bu emre uyularak memur tarafından kredi verilirse (veya kredi yenilenirse) amir, verilen bu krediden dolayı kefil gibi 11

12 sorumlu olur (BK.400/1). Amirin bu sorumluluğunun doğumu, emrin yazılı olmasına bağlıdır (BK.400/2). e)(bk 416 vd-429. madde) Komisyon ve ticari mümessil ile ilgili davalar ticari davalardır. TTK. nın 12/12 bendi hükmüne göre komisyonculuk la iştigal etmek üzere kurulan müesselerde ticarethane sayılacağından bu nevi davalara bakmak ticaret mahkemelerin görevidir.bu maddelerde alım satım komisyonculuğu düzenlenmiştir.buna karşılık BK.430 da düzenlenmiş olan diğer komisyon işleri nden doğan davalar ticari sayılmaz, zira TTK madde 4 de BK.430 dan söz etmemiştir. f)(bk 449 vd-456. madde) Ticari mümessil, Diğer ticaret vekilleri 4) Markalar Kanunundan Doğan Davalar: Markalar, 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile korunmaktadır. Patentler, 551 sayılı Patentlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Endüstriyel Tasarımlar ise 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile korunmaktadır. Bu kararnamelerde öngörülen bütün davalarda, Adalet Bakanlığınca kurulacak İhtisas Mahkemeleri görevlidir. Markalar, patentler ve endüstriyel tasarımlarla ilgili olarak görevlendirilecek Asliye Ticaret ve Asliye Ceza mahkemelerinden hangilerinin ihtisas mahkemesi olarak görev yapacağı, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecektir. Bu durumda, markaların, patentlerin ve enndüstriyel tasarıların haklarına ilişkin mevzuat nedeniyle doğacak hukuk davaları İhtisas Mahkemelerinde görülecektir. 16 Yargıtay kararlarıda bu yöndedir; Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Karamamenin 71.maddesi hükmüne göre, kararnamede öngörülen bütün davalarda gorevli mahkeme, Adalet Bakanlığınca kurulacak ihtisas mahkemeleridir. 17 Marka, bir işletmenin mal ve hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajlarının gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer 16 Prof. Dr. Ayşe Nur Berzek, Ticaret Hukukunun Genel İlkeleri, Beta Yayınları, Eylül 2004, Sayfa:37 17 Yargıtay Genel Kurulu E. 1996/11-132,K. 1996/262,T

13 biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayımlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir (556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname m. 5/I.). Bu tanıma göre; Taç, Sütaş, Togi, Evinoks, Özdilek, Arçelik, Armani, Cristion Dior, Walt Disney birer markadır. KHK nin 5. maddesinde ifade edilen, işaretin çizimle görüntülenebilme veya benzer biçimde ifade edilebilme, baskı yoluyla yayınlanabilme ve çoğaltılabilmesi koşulu, sadece iki boyutlu işaretlerin marka olabileceği anlamına gelmez. Bir ses veya melodinin ya da üç boyutlu bir işaretin de marka olarak kullanılabilmesi gerekir. Ses veya melodinin notaya dökülmüş şeklinin, üç boyutlu işaretin iki boyutlu resminin çizimle görüntülenebilme veya benzer biçimde ifade edilebilme, baskı yoluyla yayınlanabilme ve çoğaltılabilme kapsamında yer aldığı açıktır. Tasarım, bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyguları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütündür. Burada da 2 temel unsur vardır: Bunlar; yenilik ve ayırt ediciliktir. Türk Patent Enstitüsü Kararlarına KarĢı Açılacak Davalarda Ankara Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinin Görevli Olduğuna iliģkin Yargıtay kararı ; Davacı, hizmet markası tescili talebinin Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu tarafından reddedildiği iddiasıyla redde ilişkin kararın iptaline ve markanın tesciline karar verilmesini talep etmiştir. 556 sayılı KHK ya göre, davalı enstitünün bu kararnameye göre aldığı tüm kararlara karşı açılacak davalarda Ankara Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi görevlidir. Yerel mahkemece aynı gerekçeyle görevsizlik kararı verilmesi usul ve yasaya uygundur. 18 TanınmıĢ Markaya Tecavüz - Haksız Rekabetin Önlenmesi davasının Ticaret Mahkemesinde Görüleceğine iliģkin Yargıtay kararı; Dava, tanınmış markaya tecavüz nedeniyle tazminat hakkı saklı kalmak kaydıyla haksız rekabetin önlenmesi talebine ilişkindir. Davacı, ürünlerinde kullandığı ambalaj dizaynının davalı tarafından aynen kullanılarak iltibasa yol açıldığını iddia etmiştir. Dosya kapsamından davacı markasının tescil ettirilmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda ticaret mahkemesince haksız rekabet ilkeleri doğrultusunda inceleme yapılarak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile görevsizlik kararı verilmesi isabetsizdir Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2005/2507, K. 2006/2206, T Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2005/2829, K. 2006/2528, T

14 Marka ve Patentin Korunmasına Yönelik Açılan Davaların Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinde Görülmesinin Gerekmesi-Kurulmayan Yerlerde Ġkiden Fazla Asliye Hukuk Mahkemesi Varsa Üç Numaralı Asliye Hukuk Mahkemesinin Görevli Olmasına iliģkin Yargıtay Kararı; Marka, patent, endüstriyel tasarımla ilgili hakların korunmasına yönelik Kanun Hükmünde Kararnameler gereğince görev hususu belirlenmiş olup, bu kanun hükmünde kararnamelerde öngörülen davalarda görevli mahkemenin ihtisas mahkemesi olduğu, bu mahkemelerin tek hakimli olarak görev yaptığı belirtilmiş olup, Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulunun Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi kurulmamış olan yerlerde bu mahkemelerin kurulmasına kadar, o yerde ( 1 asliye hukuk mahkemesi var ise, bu mahkemenin; iki asliye hukuk mahkemesi var ise ( 1 ) numaralı asliye hukuk mahkemesinin, ikiden fazla asliye hukuk mahkemesi var ise, ( 3 ) numaralı asliye hukuk mahkemesinin görevli olacağı belirtilmiş olduğundan, uyuşmazlığın ihtisas mahkemesi sıfatıyla 3. Asliye Hukuk Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekir. 20 5) Ticarete Mahsus Yerlere ĠliĢkin Özel Hükümlerden Doğan Davalar: (TTK 135. madde) Borsa, sergi, panayır ve pazar yerleri, antrepo ve ticarete mahsus yerlerle ilgili davalar da ticari dava niteliğindedir. Bu anlamda Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname; ticaret borsalarını düzenleyen 5590 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu; 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ve 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanunu ve bu kanunlarla ilgili diğer düzenlemelerden doğan hukuk davaları ticaridir. Örneğin, 2699 sayılı Kanunun 15.maddesi gereğince çıkarılmış olan Umumi Mağazalar Tüzüğü nün 22.maddesine göre umumi mağaza işleticisi aleyhine açılacak sorumluluk davası da, mutlak ticari davadır. 6) Bankalar ve Ödünç Para Verme ĠĢlerinden Doğan Davalar: Bunlardan doğan hukuk davaları da ticari davadır ve ticaret mahkemesinde görülür. Örneğin, bankaya yatırılan mevduatın çekilmesi konusunda banka ile tasarruf sahibi bir memur arasında çıkacak uyuşmazlık da, ticaret mahkemesinde görülür. Bankalar ve ödünç para verme iģlerinden doğan davaların ticaret mahkemelerinde görüleceğine iliģkin yargıtay kararı; Kullanılan kredi ticari araç alımımı ilişkin olup düzenlenen sözleşmenin de ticari nitelikli Genel Kredi Sözleşmesi olması ve nihayet uyuşmazlığın niteliği Tüketici Mahkemesi ile Ticaret Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlığı bakımından görevsizlik kararı verilmiş olmasındada bir isabetsizlik bulunmamaktadır. (6762 s. TTK. m. 4, 5) (4077 s. TKHK. m. 23) Yargıtay 20.Hukuk Dairesi E. 2005/2470, K. 2005/2744, T HD 11, E: 2001/008035, K: 2002/000325, Tarih:

15 TĠCARĠ Ġġ NĠTELĠĞĠ VE GÖREVLĠ YARGI YERĠ - Bakanlar Kurulu Kararıyla El Konulup TMSF'ye Devredilen ġirket Hisseleri Ġçin Hissedarların Açtıkları Dava iliģkin yargıtay kararı; S... Anonim Şirketi, ticari şirketlerden biridir ve davacıların, bu şirkette sahip olduğu hisselerle ilgili işlemleri ticari iştir. Öte yandan, Bankalar Kanunundan doğan davalar da ticari dava olup, bu nedenle, davacı tarafından açılan, hisselere vaki muarazanın önlenmesine, haksız tescilin iptaline ilişkin bu dava, niteliği itibariyle adli yargının konusuna giren bir ticari davadır. Bakanlar Kurulu Kararının iptali için, idari yargıda açılan dava, ancak bu dava için ""bekletici mesele"" kabul edilebilir. 22 ĠSTĠRDAT DAVASINDA GÖREVLĠ MAHKEME - Kredi SözleĢmesiden Kaynaklanması Nedeniyle Ticari Dava Sayılacağına iliģkin yargıtay kararı; Bankalar ve ödünç para verme işleri kanunlarında tanzim olunan hususlardan doğan hukuk davaları ticari dava sayılır. Davacı, dava konusu kredi sözleşmesinin kefili olduğunu ve fazla ödemede bulunduğunu ileri sürdüğüne, davalı ise yapılan işlemlerin taraflar arasındaki sözleşmeye uygun olduğunu savunduğuna göre, mahkemece taraflar arasındaki sözleşme getirtilerek, varsa fazla ödeme miktarının belirlenmesi ve sonucuna göre hüküm kurulması gerekir. 23 7) Özel Kanun Hükümleri Gereği (Mutlak) Ticari sayılan Davalar TTK dışında bazı özel kanunlarda düzenlenen işlerden kaynaklanan davaların da ticari dava sayılacağı hükme bağlanmıştır. Örn: Ticari işletme rehninden doğan davalar mutlak ticari davalardır. a)507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatlar Kanunundan doğan bazı davalar, b)1441 sayılı Ticari ĠĢletme Rehni Kanununun uygulanmasından doğan davalar, 24 c) gün ve 3226 sayılı Finansal Kiralama SözleĢmelerinden doğan davalar da (Md.31 e göre) Mutlak Ticari dava niteliğindedir. 22 Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2000/7041, K. 2000/8772, T Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2003/799 K. 2003/6546 T İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: 61 15

16 d) gün 2920 sayılı (Türk Sivil havacılık kanunu uygulanmasından doğan davalarda TTK. nın 12/b.10 hükmüne göre Mutlak Ticari davalar niteliğinde olup bu nevi davalarda ticaret mahkemsinde bakılır. 25 e)5590 sayılı Kanun un 74.maddesi gereğince de, oda ve borsa üyelerine verilen disiplin cazalarına, ilkin birlik nezdinde itiraz olunmakta, daha sonra birliğin kararına karşı ticaret mahkemsine başvurulmaktadır. f)ġflas davaları ticaret mahkemesinde görülür.(iik.md.154,156,158,173,174).bundan başka, iflasın kaldırılmasına (İİK.md.254) iflasa karar vermiş olan ticaret mahkemesi karar verir. İflasta sıra cetveline itiraz davaları iiflasa karar vermiş olan ticaret mahkemesinde açılır (İİK.md.235). Taksiratlı müflis ve adi müflis hakkında itibarın yerine getirilmesine iflasa karar vermiş olan ticaret mahkemesinde karar verilir (İİK.md ).Konkordatonun tasdiki ve feshi işlerine de ticaret mahkemelerinde bakılmaktadır. Ġflas Yolu Ġle Takibe KarĢı Yapılan Ġtirazın Kaldırılması ve Ġflasına Karar Verilmesinde Ticaret Mahkemesinin Görevli Olmasına ĠliĢkin Yargıtay Kararı Haciz veya iflas yolu ile başlatılan takip şeklini, alacaklı bir defaya mahsus olmak üzere değiştirebilir. Bu durumda borçluya değiştirilen takip şekline ait ödeme emri tebliğ edilir. Evvelki takibin kesinleşmiş olmasının veya itiraz üzerine durmasının bu işleme etkisi yoktur. Alacaklının kambiyo senetlerine mahsus haciz yolunu iflas yoluna dönüştürmesi ile birlikte İİK.nun 172. maddesi gereğince borçlunun itirazlarını icra dairesine bildirmesi ve sonrasında alacaklının İİK.nun 174. maddesi uyarınca borçlunun itirazının kaldırılmasını ve iflasına karar verilmesini Ticaret Mahkemesinden istemesi mümkündür. 26 Ġflasta Sıra Cetveline Ġtiraz Davasında Görevli Mahkeme ) Sıra cetveline itiraz davasının iflasa karar veren ticaret mahkemesince görülmesi gerekir. Mahkemenin bu konudaki gönderme kararı bir görevsizlik kararı niteliğinde olduğundan temyizi olanaklıdır. 27 g) Kooperatifler Kanunu nun 99.maddesi uyarınca da,bu kanunda düzenlenen hususlardan doğan hukuk davaları, tarafların tacir olup olmadıgına bakılmaksızın ticari sayılır. Dolayısıyla kooperatiflerde ortaklıktan çıkarma kararına karşı itiraz (KoopK.16), ticaret mahkemesinde yapılır. 25 İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: Yargıtay 12.Hukuk Dairesi E. 2002/4054, K. 2002/5444, T Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 1987/556, K. 1987/2586, T

17 Kooperatife kayyım tayininde ticaret mahkemelerinin görevli olduğuna iliģkin yargıtay kararı; Dava, kooperatif tüzel kişiliğinin organsız kalması nedeniyle kayyım tayini işlemine ilişkindir sayılı Kooperatifler Kanununun 98. maddesi uyarınca, bu kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde TTK.'nun Anonim Şirketlere ilişkin hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüştür. Diğer taraftan TTK.'nun 4 ve 5 inci maddeleri uyarınca bu davalar mutlak ticari dava sayılır. Dairemizin yerleşik uygulamasına göre Anonim Şirketlere kayyım tayini kararları Sulh Hukuk Mahkemesince değil, müstakil Ticaret Mahkemesi olan yerlerde Asliye Ticaret Mahkemelerince, olmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemelerince Asliye Ticaret Mahkemesi sıfatıyla görülüp sonuçlandırılması gerekir. Sulh Hukuk Mahkemesince bu hususlar gözetilerek görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, işin esası hakkında karar verilmesi doğru görülmemiştir. 28 B)Havale, Vedia ve Telif Hakkından Doğan ve Bir Ticari ĠĢletmeyi Ġlgilendiren Davalar Havale, vedia ve telif hakkından doğan uyuşmazlığın ticari dava sayılabilmesi için, uyuşmazlığın, taraflardan birinin ticari işletmesiyle ilgili olması koşulu aranmıştır. BK nın maddeleri arasında düzenlenen havale, para ve kıymetli evrak ya da diğer misli şeylerin verilmesi ve kabzolunması için verilen iki taraflı bir yetkidir. Böyle bir işlemden doğan davanın ticari sayılabilmesi için, işlemin, en azından havale eden, havale ödeyicisi veya havale alıcısından birinin ticari işletmesiyle ilgili olması gerekir. Dolayısıyla bir memurun, diğer bir memura banka kanalıyla yaptığı havaleden doğan dava ticari davadır. Telif hakkı ise, fikir ve sanat eserleri üzerinde bu eseri yaratanın sahip olduğu hakların bütününü ifade eder. Telif hakkıyla ilgili hükümler, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunda yer almıştır. Telif hakkıyla ilgili bir davanın ticari sayılabilmesi içinde, uyuşmazlığın bir ticari işletme ile ilgili olması gerekir. Örneğin bir piyesin, yazarının izni alınmadan temsil edilmesi dolayısıyla tiyatro sahibine karşı açılan davalar (FSEK. 66) ticaridir. Buna karşılık bir bilim adamının, başka bir araştırmacı tarafından hazırlanan eseri kendi adı altında yayımlanması nedeniyle açılan tazminat davası (FSEK. 70) ticari işletme ile ilgili olmadığından ticari dava değildir. FĠKRĠ MÜLKĠYET HAKKINA VEYA HAK SAHĠPLĠĞĠNE DAYALI DAVA -Fikri Ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesinin Görevli Olduğuna iliģkin yargıtay kararı; F.S.E.K.nun düzenlediği hukuksal ilişkilerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi görevlidir. Öncelikle de, davacı yanın, davada "Fikri mülkiyet hakkına veya hak sahipliğine" dayanması gereklidir. 28 Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2000/157, K. 2000/1082, T

18 Eser sözleşmesinin konusu genellikle emek unsuru ağır basan bir çalışma ürünü olup bütünlük arzeden ve ekonomik değeri olan her hukuksal varlık, maddi nitelikte olsun veya olmasın bir eser sayılmaktadır. Eser sözleşmesinin açıklanan tanımı kapsamındaki unsurlarına göre, yanlar arasında gerçekleştiği ileri sürülen hukuksal temel ilişki değerlendirildiğinde, hukuksal niteliğince bir "eser" sözleşmesi olduğu anlaşılmaktadır. Saptanan ve hukuksal durum bu olunca Asliye Ticaret Mahkemesince davaya devam edilerek uyuşmazlığın esası hakkında karar verilmesi gerekir. 29 C)Nisbi Ticari Davalar : Her iki taraf için ticari sayılan hususlardan doğan davalardır. TTK 4/1 e göre 21. md gereğince her iki taraf için ticari sayılan hususlardan doğan hukuk davaları ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın nisbi ticari dava kabul edilmiştir. Bu açıdan bir davanın ticari sayılabilmesi için ihtilafın her iki tarafın tacir ve ihtilafında ticari işletmeyle ilgili olması yeterlidir. Bu iki şartın burada gerçekleşmesi şarttır. Örneğin bir tacirin ticari işletmesine dahil olmayan gayrimenkulü bir başka tacire dükkan olarak kiralamasından doğan dava ticari değildir. Buna karşılık her iki tarafın ticari işletmesiyle ilgili olan karz, istisna, kira gibi sözleşmelerden doğan hukuk davalarıda ticaridir. Ticari işletme işleten bir adi şirketin TTK 14/1 gereğince tacir sayılan ortakları arasında bu ticari işletmeyle ilgili olarak çıkan uyuşmazlık da nisbi ticari davaya vücut verir. Tüzel kişi tacirlerin, adi sahaları bulunmadığından,bir anonim şirketin, genel kurul toplantısını yapmak üzere tacirden salon kiralaması ve bu kira sözleşmesinden bir uyuşmazlık çıkması halinde de açılacak dava, ticari sayılır. Yargıtay a göre; haksız fiilden doğan davalar, örneğin iki taşıtın birbirine çarpması durumunda, araç sahipleri tacirse ve araçlar ticari işte kullanılıyorsa ticari dava niteliğindedir. Tacirler arasındaki ihtilafın Asliye Ticaret Mahkemesinde görüleceğine iliģkin yargıtay kararı; Tacirler arasındaki ihtilafların çözümünde 4077 sayılı yasanın uygulanamayacağı ve uyuşmazlığın hallinin Asliye Ticaret Mahkemesinde yapılması gerektiği düşünülmeden yazılı gerekçe ile görevsizlik kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır Yargıtay 15.Hukuk Dairesi E. 2003/2922, K. 2003/3957, T Yargıtay 19.Hukuk Dairesi E. 2005/9297, K. 2005/10514, T

19 TĠCARET MAHKEMELERĠNĠN Ġġ SAHASI Kaideten ticari iş uyuşmazlıklarından doğan davalara da değerlerine göre sulh veya asliye hukuk mahkemeleri bakar. (TTK. Md.5/1, HUMK. Md.8) Ancak, bir yerde (halen Ankara, İstanbul, Beyoğlu, İzmir, Karşıyaka, Mersin, Adana, Konya, Kayseri, Bursa ve Kadıköyden başka yerde yoktur.) müstakil ticaret mahkemesi varsa hukuk mahkemesinin görevine giren ticari davalar ile hususi hükümlere mesela, İİK nın 156ıncı maddesi gereğince iflas kararı ancak ticaret mahkemesinden istenebilir. göre ticaret mahkemesinde görülecek diğer işlere ticaret mahkemesinde bakılır. Bu büyük şehirler dışında kalan asliye hukuk mahkemeleri hem ticari uyuşmazlıklara hem de sair davalara bakar. 31 Ticaret mahkemesi bulunmayan yerlerdeki ticari iģlerde görevli mahkemeye iliģkin yargıtay kararı; Davanın görüldüğü yerde ticaret mahkemesi yoksa, ticari işlere de asliye hukuk mahkemesi bakar. 32 Ticaret mahkemesine açılan bir dava ile asliye hukuk mahkemesine açılan bir dava arasında irtibat (HUMK. Md.45-48, 187/5) varsa, bu iki dava ticaret mahkemesi nde birleştirilir. Diğer taraftan ticaret mahkemesinde açılan bir dava ile sulh hukuk mahkemesinde açılan bir dava arasında, keza, irtibat varsa, bu iki dava da ticaret mahkemesinde birleştirilebilir. Sulh hukuk mahkemesince karara bağlanan ticari işlerin temyiz inceleme yeri Yargıtay 11. Hukuk Dairesi dir. 33 Bir davanın hukuki mahiyetine göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesinin iş alanına girdiği veya girmediğine ilişkin itiraza; iş bölümü itirazı denir. İş bölümü itirazı hem asliye hukuk hem de ticaret mahkemesinde yapılabilir. İş bölümü itirazı ancak ilk itiraz olarak ileri sürülebilir (HUMK. md.187). On günlük (HUMK.md.195) esasa cevap süresi içinde (cevap layihası) ile yapılması mümkün bulunduğu gibi ayrı bir dilekçe ile de yapılması mümkündür. (HUMK.md.188,195,196) 34 İş bölümü itirazı hadiseler gibi incelenip karara bağlanır. (HUMK.md ). İş bölmü itirazı on günlük cevap süresi geçtikten sonra yapılmışsa, mahkeme itirazın süresi içinde yapılmadığından bahisle reddine karar verir. Yapılan iş bölümü itirazı kanuni içinde olmakla beraber, haksız ise, yani dava mahkemenin iş alanına girmekte ise mahkeme yine iş bölümü itirazının reddine karar verir. İş bölümü itirazının reddine ilişkin karar, nihai karar (HUMK.md.427, 428) olmadığı ve bir ara karar mahiyetinde olduğu için yalnız başına temyiz edilmez. Ancak esas hükümle birlikte temyiz edilebilir. 31 İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: Yargıtay 13.Hukuk Dairesi E. 1979/2, K. 1979/415, T İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: 90 19

20 Mahkemenin iş bölümü itirazını reddeden kararı hatalı ise bu hal yalnız başına esas hükmün bozulması için yeterli bir sebep teşkil etmez. (TTK.md.5/f.3/c.son, HUMK.md.428/son). Ticari dava niteliğinde olan davanın iş bölümü itirazı dikkate alınmadan Asliye Hukuk Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılmış olması kararın bozulması için yalnız başına yeterli değildir.(6762 s. TTK. m. 5) 35 Yargıtay mahkemenin verdiği hükmü başka bir sebeple bozarsa, bu arada onu, iş bölümüne uyulmamış olması nedeniyle de bozar ve dava dosyasını iş bölümüne sahip olan asliye hukuk veya ticaret mahkemesine gönderir. Mahkemece iş bölümü itirazının reddine karar verip işin esasına incelemeye girişildikten sonra bu kere, eski kararı hilafına işin kendi sahasına girmediği kanaatine varacak olursa iş bölümü ititrazının reddine ilişkin karar bir ara kararı mahiyetinde olduğu için bu ara kararından dönerek süresinde yapılmış olan iş bölümü itirazını kabul ederek bu defa gönderme kararı verebilir. 36 Davalı tarafın süresinde ileri sürdüğü iş bölümü itirazını inceleyen mahkeme açılan davanın kendi iş sahasına girmediği sonucuna varırsa, dava dosyasını ilgili mahkemeye asliye hukuk mahkemesi ticaret mahkemesine, ticaret mahkemesi asliye hukuk mahkemesine gönderilmesine karar verir, uygulamada bu karara gönderme kararı adı verilmektedir. Gönderme Kararı-Yapılan ĠĢ Bölümü Ġtirazı Sonucu Davanın Ticari Dava Olduğu AnlaĢıldığından Görevsizlik Kararı Verilememesine ĠliĢkin Yargıtay Kararı; Asliye Hukuk Mahkemesine açılan davada;süresinde ileri sürülen işbölümü itirazı üzerine davanın ticari dava olduğu sonucuna varıldığına göre, HUMK 7. ve 27. maddelerine göre görevsizlik kararı değil, TTK'nun 5. maddesi dayanak gösterilerek gönderme kararı verilmelidir. Ayrıca iş bölümü itirazı nedeniyle verilen gönderme kararlarında vekalet ücretine hükmedilemez. 37 ĠĢ Bölümüne ĠliĢkin Yargıtay Genel Kurulu Kararı; Ayrı Ticaret Mahkemesi bulunan yerlerdeki Ticaret Mahkemeleri ile Asliye Hukuk Mahkemesi arasındaki ilişki kural olarak, görev değil, işbölümü ilişkisidir. Ancak, bu işbölümü ilişkisi bir yerdeki birden fazla Asliye Hukuk Mahkemesi arasındaki işbölümü ilişkisinden farklıdır. Zira, ticaret mahkemeleri ile asliye hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki TTK.nun 5.m.si yukarıda açıklanan yasa hükmüne dayanması yanında tarafların işbölümü itirazında bulunabilme özelliklerini taşımaktadır. Buradaki işbölümü itirazı yalnız ilk itiraz olarak ileri sürülebilir. İşbölümü itirazının kabulü halinde Mahkemece verilecek karar bir gönderme kararı olup, bu karar ile dava sona ermeyip, davaya gönderilen mahkemede devam edilir. Nihai bir karardır ancak, diğer nihai kararlardan farklı olarak bu karar tek başına temyiz edilemez; verildiği anda kesin bir karar olmakla birlikte gönderilen mahkemenin esas hakkında verdiği hükümle birlikte temyiz edilebilir. Bu kararın yanlış olması ise, tek başına esas hükmün bozulmasına yeterli neden sayılmaz. Gönderme kararı üzerine talep halinde 35 HD 19, E: 1997/005378, K: 1997/010797, Tarih: İsmail Doğanay, a.g.e., sayfa: Yargıtay 11.Hukuk Dairesi E. 2001/8942, K. 2002/1045, T